Would you like to inspect the original subtitles? These are the user uploaded subtitles that are being translated:
1
00:00:08,920 --> 00:00:14,689
De Eerste Wereldoorlog werd altijd
gezien als een oorlog in zwart-wit.
2
00:00:14,880 --> 00:00:20,967
Het was de enige manier
waarop het front gefilmd kon worden.
3
00:00:22,240 --> 00:00:24,641
Maar in het echt ging het niet zo.
4
00:00:26,280 --> 00:00:29,124
In het echt gebeurde alles in kleur.
5
00:00:32,840 --> 00:00:34,205
Het bloedbad.
6
00:00:35,080 --> 00:00:36,764
De vernieuwingen.
7
00:00:38,120 --> 00:00:39,406
De schok.
8
00:00:40,200 --> 00:00:42,965
De politieke omwentelingen.
9
00:00:43,160 --> 00:00:46,642
Overwinningen en nederlagen.
10
00:00:49,120 --> 00:00:51,202
De grasvelden waren groen.
11
00:00:52,200 --> 00:00:53,725
De modder was bruin.
12
00:00:54,560 --> 00:00:57,211
De vlammen waren helder.
13
00:00:58,360 --> 00:01:03,446
Met behulp van computers
is het zwart-wit van WO I...
14
00:01:03,640 --> 00:01:09,568
accuraat en met veel aandacht
voor detail omgezet in kleur.
15
00:01:11,360 --> 00:01:16,241
Deze serie laat voor de eerste keer
de Eerste Wereldoorlog zien...
16
00:01:16,440 --> 00:01:20,047
zoals die door de betrokkenen
werd beleefd.
17
00:01:54,120 --> 00:02:00,048
Nog nooit eerder was er een oorlog
van een dergelijke omvang geweest.
18
00:02:02,200 --> 00:02:08,651
Tussen 1914 en 1918 trokken
zo'n 65 miljoen mannen ten strijde.
19
00:02:09,840 --> 00:02:12,446
10 miljoen daarvan kwamen om.
20
00:02:13,920 --> 00:02:19,211
20 miljoen mannen waren voor altijd
geestelijk of lichamelijk verminkt.
21
00:02:27,960 --> 00:02:33,524
90 jaar later komen de paar
overgebleven veteranen bijeen...
22
00:02:33,720 --> 00:02:38,726
bij de Meensepoort, deel van de oude
stadswallen van het Belgische Ieper.
23
00:02:41,040 --> 00:02:46,251
Zij hebben het overleefd en zijn nooit
hun gevallen kameraden vergeten.
24
00:02:47,800 --> 00:02:51,521
Veel mannen die te maken hadden...
25
00:02:51,720 --> 00:02:58,046
met alle gevaren en gruwelijkheden,
hebben het niet overleefd, nietwaar?
26
00:02:59,520 --> 00:03:02,729
Hun botten liggen vaak nog
op het slagveld.
27
00:03:06,480 --> 00:03:13,523
De miljoenen doden werden uiteindelijk
een statistisch gegeven voor historici.
28
00:03:14,640 --> 00:03:19,487
Alleen je vrienden waren belangrijk,
de mannen om je heen.
29
00:03:19,680 --> 00:03:24,641
De mannen naast je in de loopgraaf.
De mannen van je regiment.
30
00:03:25,920 --> 00:03:31,165
We vormden met z'n vijven
een klein groepje.
31
00:03:31,360 --> 00:03:34,762
Ik begon me echt zorgen te maken...
32
00:03:34,960 --> 00:03:39,522
toen drie van ons
om het leven kwamen.
33
00:03:41,280 --> 00:03:44,602
Ik kan me alleen nog
hun bijnamen herinneren.
34
00:03:44,800 --> 00:03:48,850
Baldy Alan, Jack en Jill.
35
00:03:49,040 --> 00:03:53,045
Meer kan ik me helaas niet herinneren.
36
00:03:55,200 --> 00:03:58,329
WO I was een echte wereldoorlog.
37
00:03:58,520 --> 00:04:02,684
De strijd woedde van de
Amerikaanse kust tot aan die van Azië.
38
00:04:05,200 --> 00:04:11,048
Dit gevecht tussen wereldrijken
luidde het einde van een tijdperk in.
39
00:04:12,400 --> 00:04:19,363
Dynastieën verdwenen. Een koninklijke
familie overleefde de revolutie niet.
40
00:04:23,320 --> 00:04:27,450
Deze oorlog veranderde
de aard van oorlog.
41
00:04:27,640 --> 00:04:32,089
Er ontstond een gevreesd fenomeen:
Uit de loopgraven komen.
42
00:04:32,600 --> 00:04:38,562
Ik bad altijd van tevoren, ook al
lachten sommige jongens me dan uit.
43
00:04:38,760 --> 00:04:44,483
Ik vroeg god om me als
een echte vent te laten vechten...
44
00:04:44,680 --> 00:04:47,411
en me ongeschonden
terug te laten keren.
45
00:04:47,760 --> 00:04:50,843
Als iemand tegen je zegt...
46
00:04:51,040 --> 00:04:55,728
dat hij niet bang was
toen hij uit de loopgraaf kwam...
47
00:04:55,920 --> 00:04:58,082
dan is hij een leugenaar.
48
00:05:00,520 --> 00:05:04,923
Deze wrede oorlog
liet niets van het landschap heel.
49
00:05:05,920 --> 00:05:10,528
Alle bomen zijn om.
Het hele landschap is verwoest.
50
00:05:10,720 --> 00:05:14,202
De granaten hebben
gapende kraters achtergelaten.
51
00:05:14,400 --> 00:05:18,803
In veel daarvan liggen de lichamen
van de gesneuvelden.
52
00:05:20,600 --> 00:05:25,003
Er waren angstaanjagende wapens,
zoals enorme mijnen.
53
00:05:27,400 --> 00:05:31,485
Artilleriesalvo's die men nog nooit
eerder meegemaakt had.
54
00:05:34,560 --> 00:05:39,521
Ik verbaas me er wel eens over
hoeveel een mens kan hebben.
55
00:05:39,720 --> 00:05:46,729
Dag en nacht valt er om de paar
minuten een granaat bij je in de buurt.
56
00:05:46,920 --> 00:05:50,163
Je raakt bijna bewusteloos van de klap.
57
00:05:52,760 --> 00:06:00,087
Een barrage granaten
was werkelijk afschuwelijk.
58
00:06:00,280 --> 00:06:04,285
Ik snap echt niet
hoe iemand zoiets kan overleven.
59
00:06:06,800 --> 00:06:09,201
Niet alleen op het Westfront
was het erg.
60
00:06:09,400 --> 00:06:13,928
In het oosten vroegen de Russen
zich als eerste af...
61
00:06:14,120 --> 00:06:16,566
wat het nut van deze oorlog was.
62
00:06:18,840 --> 00:06:21,161
Waar zijn we mee bezig?
63
00:06:21,360 --> 00:06:25,126
Ik heb in m'n peloton al honderden
nieuwe gezichten gezien.
64
00:06:25,320 --> 00:06:30,884
Minstens de helft daarvan is tijdens de
strijd gesneuveld of gewond geraakt.
65
00:06:31,080 --> 00:06:33,481
Wat hebben zij aan deze oorlog?
66
00:06:35,640 --> 00:06:41,682
De onvrede veroorzaakte een revolutie
die de hele wereld schokte.
67
00:06:43,040 --> 00:06:46,931
Onze hoofdstad
is in een beerput veranderd.
68
00:06:47,120 --> 00:06:52,570
Niemand werkt, de straten zijn smerig.
Overal liggen stinkende hopen afval.
69
00:06:52,760 --> 00:06:56,765
Het doet me pijn om te zeggen
hoe slecht het hier geworden is.
70
00:06:59,480 --> 00:07:02,848
Er was een nieuw oorlogsterrein:
de lucht.
71
00:07:03,040 --> 00:07:06,965
Daar was het net zo gruwelijk
als in de loopgraven.
72
00:07:09,720 --> 00:07:12,405
Elke dag sneuvelden er mensen.
73
00:07:12,600 --> 00:07:16,810
M'n beste vriend verdween
van de ene op de andere dag.
74
00:07:17,000 --> 00:07:21,164
Je stond er alleen voor.
Je vocht alleen, en stierf alleen.
75
00:07:22,560 --> 00:07:26,531
Ik kuste m'n moeder,
pakte m'n spullen en zei:
76
00:07:26,720 --> 00:07:31,408
Vaarwel, moeder. Ik denk niet
dat we elkaar ooit nog zullen zien.
77
00:07:34,920 --> 00:07:38,049
Er waren verbluffende
technologische innovaties.
78
00:07:38,240 --> 00:07:42,484
Vliegtuigen
die vanaf een schip opstegen.
79
00:07:45,200 --> 00:07:48,170
Het vliegdekschip deed z'n intrede.
80
00:07:49,960 --> 00:07:54,045
We moesten eerst Ieren
stijgen en landen.
81
00:07:54,240 --> 00:07:59,804
De kapitein zei: Je kunt je net zo goed
met een pistool voor je kop schieten.
82
00:08:02,160 --> 00:08:08,770
Ondanks de enorme oorlogsschepen
was er maar één grote zeeslag.
83
00:08:12,200 --> 00:08:18,082
In plaats daarvan werd de onderzeeër,
of U-boot zoals de Duitsers zeiden...
84
00:08:18,280 --> 00:08:23,969
voor het eerst op grote schaal gebruikt,
met alle desastreuze gevolgen vandien.
85
00:08:28,320 --> 00:08:33,167
Maar vooral het dodenaantal
was verbazingwekkend hoog.
86
00:08:34,200 --> 00:08:38,046
De namen van de slagvelden
staan in het geheugen gegrift:
87
00:08:38,240 --> 00:08:43,849
Ieper, Verdun,
Somme, Passchendaele.
88
00:08:44,040 --> 00:08:49,444
De betrokkenen zagen ellende die nog
nooit eerder zo groot was geweest.
89
00:08:51,200 --> 00:08:54,090
We zagen een man uit Cornwall liggen.
90
00:08:54,280 --> 00:09:01,482
Hij zat van z'n schouder tot aan z'n
middel onder de granaatscherven.
91
00:09:01,680 --> 00:09:07,403
Z'n ingewanden lagen naast hem
in een plas bloed.
92
00:09:07,600 --> 00:09:11,286
Toen we bij hem waren,
zei hij: Schiet me dood.
93
00:09:14,640 --> 00:09:20,488
Toen we hem dood wilden schieten,
bleek hij al gestorven te zijn.
94
00:09:20,680 --> 00:09:25,561
Het allerlaatste wat hij zei,
was 'moeder'.
95
00:09:29,320 --> 00:09:34,770
Dat woord is me m'n hele leven
bijgebleven. Moeder.
96
00:09:37,280 --> 00:09:44,607
Op 11 november 1918,
op de elfde minuut van het elfde uur...
97
00:09:44,800 --> 00:09:46,882
hield men op met schieten.
98
00:09:47,840 --> 00:09:51,162
Alles hield op.
99
00:09:51,360 --> 00:09:56,002
Plotseling heerste er overal
een doodse stilte.
100
00:09:56,200 --> 00:10:00,569
We waren allemaal stil
en keken elkaar aan...
101
00:10:00,760 --> 00:10:06,608
omdat we ons realiseerden dat we
helemaal niets meer te doen hadden.
102
00:10:09,440 --> 00:10:14,810
Mensen hadden de afschuwelijkste
gebeurtenis aller tijden meegemaakt...
103
00:10:15,000 --> 00:10:20,325
waarin elke beslissing gevolgen had
voor iemands leven.
104
00:10:21,520 --> 00:10:25,491
Er kwam een Duitser mijn kant op.
105
00:10:25,680 --> 00:10:31,164
Maar ik kon hem niet doden.
Ik mocht hem niet doden.
106
00:10:31,360 --> 00:10:36,491
Ik herinner me nog,
toen ik net in het leger zat...
107
00:10:36,680 --> 00:10:42,687
dat ik plechtig beloofde om
voor koning en vaderland te vechten.
108
00:10:42,880 --> 00:10:47,488
Maar opeens schoot het
door m'n hoofd...
109
00:10:47,680 --> 00:10:51,321
dat Mozes van de berg af kwam...
110
00:10:51,520 --> 00:10:57,721
en het zesde gebod dat hij bij zich had,
luidde: Gij zult niet doden.
111
00:10:57,920 --> 00:11:01,481
Ik kon hem dus niet doden.
112
00:11:01,680 --> 00:11:06,971
Ik had vijf seconden
om een beslissing te nemen.
113
00:11:09,800 --> 00:11:15,569
Ik raakte hem boven z'n enkel,
en boven z'n knie.
114
00:11:15,760 --> 00:11:19,287
Ik schoot hem neer,
zonder hem te doden.
115
00:11:23,280 --> 00:11:27,842
Zij zullen niet oud worden,
zoals wij dat wel worden.
116
00:11:28,040 --> 00:11:33,126
De tijd zal ze niet vermoeien,
noch veroordelen.
117
00:11:33,320 --> 00:11:39,282
Bij zonsondergang en het aanbreken
van de dag, zullen we aan ze denken.
118
00:11:40,080 --> 00:11:42,401
Ik vraag me regelmatig af...
119
00:11:42,600 --> 00:11:46,446
of de offers die we brachten
het wel waard geweest zijn.
120
00:11:46,640 --> 00:11:50,042
Heeft de tijd ons veroordeeld?
121
00:11:53,160 --> 00:11:55,401
Hoe kon het zo ver komen?
122
00:11:55,600 --> 00:12:01,528
Een enorme wereldoorlog,
terwijl de aanleiding zo gering was.
123
00:12:01,720 --> 00:12:07,170
Een moordaanslag zou uiteindelijk
de hele wereld veranderen.
124
00:12:14,160 --> 00:12:20,167
28 juni 1914 in Sarajevo,
de hoofdstad van Bosnië.
125
00:12:21,440 --> 00:12:23,886
Er wordt een bom
naar een auto gegooid.
126
00:12:24,080 --> 00:12:30,770
De Oostenrijkse troonopvolger Franz
Ferdinand en z'n vrouw zijn ongedeerd.
127
00:12:32,240 --> 00:12:35,961
Het koninklijke echtpaar
vervolgt het bezoek.
128
00:12:38,200 --> 00:12:43,604
Een paar uur later moet de auto weer
stoppen. Dit keer wordt er geschoten.
129
00:12:43,800 --> 00:12:48,442
De Oostenrijkse kroonprins en
prinses Sophie komen om het leven.
130
00:12:50,760 --> 00:12:54,287
De moordenaar is lid
van een terreurorganisatie...
131
00:12:54,480 --> 00:12:57,643
die gesteund wordt
door buurland Servië.
132
00:13:00,680 --> 00:13:04,890
Oostenrijk rouwt en is vastbesloten
de Serviërs te straffen.
133
00:13:06,440 --> 00:13:11,571
Weinig mensen beseffen het,
maar het aftellen is begonnen.
134
00:13:13,520 --> 00:13:19,687
De aanslag maakte weinig indruk.
Het was altijd onrustig op de Balkan.
135
00:13:19,880 --> 00:13:23,885
Het was best schokkend,
maar vanuit Brits oogpunt bezien...
136
00:13:24,080 --> 00:13:32,044
waren het allemaal pittoreske barbaren
met epauletten en ingewikkelde namen.
137
00:13:34,960 --> 00:13:38,601
De aanslag in Sarajevo
leek een korte onderbreking...
138
00:13:38,800 --> 00:13:42,441
in de gouden eeuw van Groot-Brittannië.
139
00:13:42,640 --> 00:13:47,646
Koningin Victoria had in 1897
haar diamanten jubileum gevierd.
140
00:13:49,200 --> 00:13:52,363
Wat werd de koningin toegejuicht.
141
00:13:52,560 --> 00:13:58,249
Ik was ontzettend dankbaar en blij
dat ik met m'n man en onze zoons...
142
00:13:58,440 --> 00:14:02,764
bij deze geweldige gelegenheid
aanwezig was geweest.
143
00:14:07,680 --> 00:14:11,969
Victoria's rijk besloeg
één zesde van de wereld.
144
00:14:17,840 --> 00:14:21,287
De Engelsen waren
meesters in de koloniën...
145
00:14:21,480 --> 00:14:25,166
en een vreedzaam handelsvolk
op eigen bodem.
146
00:14:27,680 --> 00:14:34,131
Koningin Victoria stierf in 1901.
Het was het einde van een tijdperk.
147
00:14:36,560 --> 00:14:40,042
Londen lijkt wel een spookstad.
148
00:14:40,240 --> 00:14:45,371
Het lijkt wel alsof een tovenaar de
levenskracht heeft doen verdwijnen...
149
00:14:45,560 --> 00:14:48,723
die door de aderen
van deze grote stad stroomt.
150
00:14:51,240 --> 00:14:58,408
De marcherende soldaten,
Chopin's dodenmars en de trommels.
151
00:15:00,000 --> 00:15:04,244
Het was alsof elke Engelsman
z'n ouders was kwijtgeraakt.
152
00:15:07,240 --> 00:15:10,528
De Britse suprematie
leek niet in gevaar te komen.
153
00:15:10,720 --> 00:15:15,408
Er was maar één kleine bedreiging
voor de Pax Brittanica:
154
00:15:15,600 --> 00:15:16,965
Duitsland.
155
00:15:19,040 --> 00:15:24,444
Het sinds 1871 verenigde land werd
steeds meer 'n Europese grootmacht...
156
00:15:24,640 --> 00:15:28,326
onder leiding van de ambitieuze
keizer Wilhelm II.
157
00:15:30,720 --> 00:15:35,248
Nadat hij in 1888 tot keizer gekroond
werd, was de Kaiser vastberaden...
158
00:15:35,440 --> 00:15:40,480
om met behulp van Duitslands industrie
een wereldwijd rijk op te zetten.
159
00:15:40,680 --> 00:15:45,971
Om dit plan ten uitvoer te brengen
moest hij een oorlogsvloot hebben.
160
00:15:47,600 --> 00:15:50,171
De Engelsen raakten verontrust...
161
00:15:50,360 --> 00:15:55,161
en beide landen begonnen
aan een wapenwedloop.
162
00:15:56,600 --> 00:16:00,844
In een interview
met de Daily Telegraph in 1908...
163
00:16:01,040 --> 00:16:05,762
verklaarde de Kaiser dat hij slechts
andere grootmachten imiteerde.
164
00:16:07,040 --> 00:16:12,922
Duitsland wordt steeds groter en
drijft wereldwijd een groeiende handel.
165
00:16:13,120 --> 00:16:18,570
Vaderlandslievende Duitsers willen hun
ambities niet beteugeld zien worden.
166
00:16:18,760 --> 00:16:22,651
Er is een sterke vloot nodig
om die handel te beschermen.
167
00:16:25,000 --> 00:16:28,925
De komst van Duitsland
had de kaart van Europa veranderd.
168
00:16:29,120 --> 00:16:33,569
Duitsland was bondgenoot
van het oudere Oostenrijk-Hongarije.
169
00:16:33,760 --> 00:16:38,482
Samen domineerden deze twee
grootmachten het hart van Europa.
170
00:16:42,680 --> 00:16:46,287
Maar de Oostenrijkse
Habsburg-dynastie was tanende.
171
00:16:46,480 --> 00:16:50,280
Zelfs leden van de koninklijke familie
wisten dit.
172
00:16:50,480 --> 00:16:54,724
De gewichtigheid die de Habsburgers
altijd tentoonspreidden...
173
00:16:54,920 --> 00:17:00,051
drukt zwaar op Oostenrijk
en is de oorzaak van het morele verval.
174
00:17:03,160 --> 00:17:07,688
Tegenover Duitsland en Oostenrijk
stond de Triple Entente...
175
00:17:07,880 --> 00:17:11,089
van Groot-Brittannië,
Frankrijk en Rusland.
176
00:17:16,760 --> 00:17:23,166
Na alle revoluties verloor Frankrijk
de oorlog van 1870 tegen Pruisen.
177
00:17:23,360 --> 00:17:27,160
Toch was Parijs de aanlokkelijkste stad
van de wereld.
178
00:17:28,480 --> 00:17:34,647
Het is een prachtige stad waar je elk
jaar 'n paar maanden moet verblijven...
179
00:17:34,840 --> 00:17:40,882
zodat je je kunt ontwikkelen
in de intellectuele en artistieke sfeer.
180
00:17:43,840 --> 00:17:49,529
Rusland werd geregeerd door
de autocratische tsaar Nicolaas II.
181
00:17:52,800 --> 00:17:57,522
De Russen hadden de oorlog
van 1904-1905 tegen Japan verloren...
182
00:17:57,720 --> 00:18:01,964
en dat was de aanleiding
voor een eerste poging tot revolutie.
183
00:18:03,120 --> 00:18:08,331
De verbittering van vele Russen kwam
naar voren in deze petitie aan de tsaar:
184
00:18:10,320 --> 00:18:14,211
We zijn bedelaars,
we worden onderdrukt.
185
00:18:14,400 --> 00:18:19,406
We worden niet als mensen,
maar als slaven behandeld.
186
00:18:19,600 --> 00:18:25,528
We hebben geen kracht meer,
uwe hoogheid. Het uur is nabij...
187
00:18:25,720 --> 00:18:30,965
dat we liever sterven dan dat we
onafgebroken moeten lijden.
188
00:18:33,560 --> 00:18:37,884
Maar zes jaar later
was de tsaar ervan overtuigd...
189
00:18:38,080 --> 00:18:41,163
dat het weer de goede kant op ging.
190
00:18:41,360 --> 00:18:47,242
De vrede is niet alleen goed voor
Rusland vanuit een militair oogpunt...
191
00:18:47,440 --> 00:18:51,570
maar ook vanuit een economisch
en financieel oogpunt.
192
00:18:51,760 --> 00:18:57,563
Hoewel de roep om de macht van de
tsaar in te perken steeds luider werd...
193
00:18:57,760 --> 00:19:00,969
was Rusland in 1914 sterker dan ooit.
194
00:19:02,440 --> 00:19:08,971
Aan de andere kant van de oceaan
was de nieuwe wereld: Amerika.
195
00:19:11,440 --> 00:19:14,922
Het was democratisch,
brutaal, optimistisch...
196
00:19:15,120 --> 00:19:19,205
en kilometers verwijderd
van alle conflicten in Europa.
197
00:19:21,040 --> 00:19:24,010
In z'n inaugurele rede van 1905...
198
00:19:24,200 --> 00:19:30,207
legde president Theodore Roosevelt uit
waarom z'n land gezegend was.
199
00:19:32,440 --> 00:19:38,447
Beste medeburgers, geen volk ter
wereld heeft het zo getroffen als wij.
200
00:19:38,640 --> 00:19:45,569
Het is ons volk gegund om een bestaan
op een nieuw continent op te bouwen.
201
00:19:46,680 --> 00:19:52,084
We zijn de erfgenamen van 't verleden,
maar hoeven niet de prijs te betalen...
202
00:19:52,280 --> 00:19:59,562
die oudere landen opgelegd krijgen
door een verdwenen beschaving.
203
00:20:02,560 --> 00:20:05,803
In 1914 was Amerika ver verwijderd...
204
00:20:06,000 --> 00:20:09,721
van het conflict dat Europa
te wachten stond.
205
00:20:13,640 --> 00:20:19,170
Op 28 juli, precies een maand
na de moord op kroonprins Ferdinand...
206
00:20:19,360 --> 00:20:23,649
door, volgens de Oostenrijkers,
Servische nationalisten...
207
00:20:23,840 --> 00:20:27,731
verklaarde Oostenrijk
de oorlog aan Servië.
208
00:20:29,440 --> 00:20:33,889
De Oostenrijkers vierden feest.
Maar de vele allianties in Europa...
209
00:20:34,080 --> 00:20:37,766
zouden een onvermijdelijke ramp
tot gevolg hebben.
210
00:20:40,440 --> 00:20:43,569
Men vreesde
dat er iets ging gebeuren...
211
00:20:43,760 --> 00:20:48,288
dat Europa op haar grondvesten
zou doen schudden.
212
00:20:48,480 --> 00:20:53,725
De internationale relaties begonnen
nu een rol van belang te spelen.
213
00:20:53,920 --> 00:20:58,960
Rusland was een bondgenoot
van Frankrijk, net als wij.
214
00:20:59,160 --> 00:21:02,607
Duitsland en Oostenrijk-Hongarije
waren bondgenoten.
215
00:21:02,920 --> 00:21:06,606
Deze relaties hielden echter
de oorlog niet tegen...
216
00:21:06,800 --> 00:21:11,283
maar maakten de oorlog in zekere zin
bijna onvermijdelijk.
217
00:21:14,280 --> 00:21:16,886
Terwijl Oostenrijk Servië binnenviel...
218
00:21:17,080 --> 00:21:21,563
kregen de Russen de waarschuwing
dat als ze Servië te hulp schoten...
219
00:21:21,760 --> 00:21:25,242
dan zou Duitsland ze
de oorlog verklaren.
220
00:21:30,040 --> 00:21:36,491
Op 30 juli begon het bombardement
van de Servische hoofdstad Belgrado.
221
00:21:37,520 --> 00:21:40,410
De Serviërs vroegen
de Russen om hulp.
222
00:21:41,920 --> 00:21:46,448
Rusland was de beschermheer
van de Serviërs...
223
00:21:46,640 --> 00:21:48,961
en andere Slavische Balkanvolken.
224
00:21:49,160 --> 00:21:54,405
Ze konden niet passief toekijken
terwijl Oostenrijk Servië bedreigde.
225
00:21:54,600 --> 00:21:58,650
Zo raakte Rusland
bij de internationale crisis betrokken.
226
00:21:58,840 --> 00:22:03,926
De Russische soldaten waren net als
de Oostenrijkers uiterst gemotiveerd.
227
00:22:04,120 --> 00:22:10,969
De moraal van de soldaten is ideaal.
Ze vechten voor de goede zaak...
228
00:22:11,160 --> 00:22:14,926
en zijn daarom helemaal niet
nerveus of bezorgd.
229
00:22:17,520 --> 00:22:23,402
De Duitsers verklaarden Rusland de
oorlog, maar hadden andere motieven.
230
00:22:23,600 --> 00:22:29,482
Ze waren ingesloten door de alliantie
tussen Rusland, Frankrijk en Engeland.
231
00:22:29,680 --> 00:22:32,081
De oorlog kwam zeer gelegen.
232
00:22:37,200 --> 00:22:43,003
Men begon na te denken over wat er
ging komen. Overal waren reservisten.
233
00:22:43,200 --> 00:22:47,683
Iedereen leek helemaal klaar
voor de strijd te zijn.
234
00:22:47,880 --> 00:22:54,684
Ik vroeg me af of al deze vechtlust
onze angst moest verbergen.
235
00:22:54,880 --> 00:22:59,090
Niemand wist namelijk precies
hoe de oorlog voor ons zou aflopen.
236
00:23:00,520 --> 00:23:05,526
Door de Duitse provocaties besloot
ook Frankrijk z'n leger te mobiliseren.
237
00:23:05,720 --> 00:23:10,851
Hun opperbevelhebber Joseph Joffre
stoomde z'n mannen klaar.
238
00:23:11,040 --> 00:23:14,362
Maar sommigen voelden zich verward.
239
00:23:14,560 --> 00:23:20,886
Het wordt oorlog. Iedereen zegt het.
Alleen een gek kan dit nog ontkennen.
240
00:23:21,080 --> 00:23:26,007
Een grote Europese oorlog.
Dat kan toch nietwaar zijn.
241
00:23:31,000 --> 00:23:34,447
De Duitse troepen gingen
naar de grens met België.
242
00:23:34,640 --> 00:23:39,851
Volgens Duitse strategen zou het
via België het makkelijkst zijn...
243
00:23:40,040 --> 00:23:43,567
om Frankrijk binnen te vallen
en Parijs te veroveren.
244
00:23:45,320 --> 00:23:51,089
Op 3 augustus kregen de Engelsen
het ongelofelijke nieuws te horen.
245
00:23:52,520 --> 00:23:58,163
Vanochtend hoorden we dat Frankrijk
en Duitsland in oorlog met elkaar zijn.
246
00:23:58,360 --> 00:24:03,605
Als België de Duitsers ongemoeid
door hun territorium laat trekken...
247
00:24:03,800 --> 00:24:07,521
dan zal Duitsland
dat na de oorlog belonen.
248
00:24:07,720 --> 00:24:13,682
België heeft dit pertinent geweigerd
en vraagt koning George om hulp.
249
00:24:14,880 --> 00:24:20,091
De Belgen konden op enorm veel
sympathie rekenen in Groot-Brittannië.
250
00:24:20,280 --> 00:24:25,764
Een heleboel mensen vonden
dat er wat gedaan moest worden.
251
00:24:28,080 --> 00:24:32,688
Op 4 augustus viel
het Duitse leger België binnen.
252
00:24:35,960 --> 00:24:38,247
Eindelijk heb ik m'n bevelen gekregen.
253
00:24:38,440 --> 00:24:43,844
Lieve moeder, hou alsjeblieft voor ogen
wat ik me laatst bedacht heb.
254
00:24:44,040 --> 00:24:47,726
Als we nu aan onszelf
en onze geliefden denken...
255
00:24:47,920 --> 00:24:50,890
dan zijn we kleingeestig en zwak.
256
00:24:51,080 --> 00:24:56,325
We moeten nu aan ons volk,
ons vaderland en aan god denken.
257
00:24:58,520 --> 00:25:04,801
Groot-Brittannië verklaarde Duitsland
op 4 augustus de oorlog.
258
00:25:05,000 --> 00:25:09,801
Alle grote Europese staten
waren nu bij het conflict betrokken.
259
00:25:10,000 --> 00:25:14,608
Maar iedereen verwachtte dat het
rond Kerstmis wel voorbij zou zijn.
260
00:25:19,200 --> 00:25:23,808
Een situatie als deze heeft zich
nooit eerder voorgedaan.
261
00:25:24,000 --> 00:25:30,326
Volgens schattingen gaan er 14 miljoen
mannen aan de oorlog meedoen.
262
00:25:35,720 --> 00:25:42,285
Ze hadden geen keus.
Ze waren een Europese grootmacht.
263
00:25:42,480 --> 00:25:46,121
Ze konden zich niet afzijdig houden...
264
00:25:46,320 --> 00:25:50,086
en gewoon toekijken
hoe Europa in elkaar stortte.
265
00:25:50,280 --> 00:25:53,807
Er heerste op dat moment
een soort van...
266
00:25:55,720 --> 00:26:01,409
jubelstemming. Zo van:
We gaan vechten en doen iets nuttigs.
267
00:26:03,040 --> 00:26:06,965
We wisten niet
hoe een oorlog in het echt was.
268
00:26:07,600 --> 00:26:11,525
Ze waren de vijand van Engeland...
269
00:26:11,720 --> 00:26:16,169
en dat was het enige wat een jongen
van die leeftijd interesseerde.
270
00:26:16,360 --> 00:26:19,091
Hij ging voor Engeland vechten.
271
00:26:22,800 --> 00:26:26,521
Het Duitse leger ging flink tekeer
in België.
272
00:26:28,520 --> 00:26:33,651
Op 14 augustus trokken de Duitsers
de Belgische hoofdstad Brussel binnen.
273
00:26:35,120 --> 00:26:39,967
Toen de burgerbevolking zich verzette,
volgden er Duitse represailles.
274
00:26:40,160 --> 00:26:44,563
Er werden zelfs
600 onschuldige Belgen geëxecuteerd.
275
00:26:46,000 --> 00:26:50,403
Sommige Duitsers waren bang voor
wat ze zich op de hals gehaald hadden.
276
00:26:51,440 --> 00:26:56,082
Het was afschuwelijk om al die bange
mannen, vrouwen en kinderen te zien.
277
00:26:56,280 --> 00:27:02,049
De Duitse soldaten waren ook bang
en keken angstvallig om zich heen.
278
00:27:04,600 --> 00:27:07,683
Veel Belgen sloegen op de vlucht.
279
00:27:07,880 --> 00:27:12,488
Er lopen families met soms wel zeven
of acht kinderen langs de weg.
280
00:27:12,680 --> 00:27:15,081
De spoorwegen zijn hun laatste hoop.
281
00:27:15,280 --> 00:27:22,004
De kleintjes snappen het niet en vragen
waar ze heengaan. Het is 'n puinhoop.
282
00:27:23,920 --> 00:27:27,970
Terwijl de Duitsers oprukten,
stond Engeland op 't punt...
283
00:27:28,160 --> 00:27:32,051
na 99 jaar weer aan een grote
Europese oorlog mee te doen.
284
00:27:37,800 --> 00:27:44,809
Sinds de Slag bij Trafalgar in 1807
was de Engelse vloot heer en meester.
285
00:27:46,160 --> 00:27:50,643
In juli 1914 verzamelde de vloot zich
bij het eiland Wight...
286
00:27:50,840 --> 00:27:53,730
voor een inspectie
door koning George V.
287
00:27:59,640 --> 00:28:05,682
Het leger was indrukwekkend, maar
veel minder belangrijk dan de marine.
288
00:28:05,880 --> 00:28:09,885
Het was tevens veel kleiner
dan andere Europese legers.
289
00:28:10,080 --> 00:28:17,362
In de herfst van 1914 zei premier
Herbert Asquith tegen het Britse volk...
290
00:28:17,560 --> 00:28:21,406
dat de grootste noodsituatie ooit
voor de deur stond.
291
00:28:21,600 --> 00:28:25,400
Alle mannen en vrouwen
moesten hun plicht doen.
292
00:28:27,120 --> 00:28:31,921
Ik herinner me nog
een Schots regiment met kilten aan.
293
00:28:32,120 --> 00:28:38,969
Het was prachtig om dat regiment
met doedelzakken te zien marcheren.
294
00:28:39,160 --> 00:28:40,844
En ik...
295
00:28:41,040 --> 00:28:48,003
De manier waarop hun kilten bewogen,
was verrukkelijk om te zien.
296
00:28:49,560 --> 00:28:56,762
Lord Kitchener moest een leger van
100.000 vrijwilligers bijeen krijgen.
297
00:28:56,960 --> 00:29:02,126
Eind 1914 hadden zich al
één miljoen mannen aangemeld.
298
00:29:02,320 --> 00:29:07,406
Ik meldde me aan als vrijwilliger...
299
00:29:07,600 --> 00:29:13,767
op 2 september 1914.
300
00:29:13,960 --> 00:29:17,601
Ikzelf...
301
00:29:17,800 --> 00:29:25,048
en 30 collega's van m'n werk...
302
00:29:25,240 --> 00:29:28,130
meldden ons allemaal tegelijk aan.
303
00:29:32,240 --> 00:29:36,370
De jonge soldaten
gingen naar het front...
304
00:29:36,560 --> 00:29:41,327
en hun families konden niets anders
doen dan wachten en hopen.
305
00:29:41,520 --> 00:29:46,048
Lieve moeder, houd moed
en vertrouw op god.
306
00:29:46,240 --> 00:29:50,723
Het is een enorm grote eer
om voor Engeland te mogen vechten.
307
00:29:50,920 --> 00:29:57,201
Blijf alsjeblieft vrolijk en vergeet me
niet regelmatig te schrijven.
308
00:29:59,360 --> 00:30:03,809
Man en vrouw konden moeilijk
afscheid van elkaar nemen.
309
00:30:04,000 --> 00:30:09,882
Ik zit naar z'n bagage te staren
als hij een boek uit z'n zak haalt.
310
00:30:10,080 --> 00:30:16,087
'Zie je, ik heb Shakespeare bij me.
Zal ik je een stukje voorlezen?'
311
00:30:16,280 --> 00:30:21,320
Hij kijkt ernstig en z'n mond trilt,
maar z'n stem is rustig en kalm.
312
00:30:21,520 --> 00:30:27,721
Ik ga tussen z'n knieën zitten
en hij legt z'n hand op m'n schouder.
313
00:30:27,920 --> 00:30:33,643
We praten en huilen,
en vallen in elkaars armen in slaap.
314
00:30:38,760 --> 00:30:43,971
Een Brits expeditieleger moest de
opmars van het Duitse leger stuiten.
315
00:30:44,160 --> 00:30:49,769
Op 23 augustus kwam het bij Mons
tot een treffen met de Duitsers.
316
00:30:51,000 --> 00:30:55,210
Wat ze op die eerste dag zagen,
deed ze versteld staan.
317
00:30:55,400 --> 00:30:59,121
Ze vielen met bosjes tegelijk.
318
00:30:59,320 --> 00:31:03,166
Er bleven maar versterkingen komen...
319
00:31:03,360 --> 00:31:08,685
die op hun beurt sneuvelden zodra ze
bij de doden en gewonden aankwamen.
320
00:31:08,880 --> 00:31:14,967
Ons spervuur was echt afschuwelijk.
Zulke tactieken kenden we nog niet.
321
00:31:15,160 --> 00:31:20,769
Het schokte ons aanvankelijk om
te zien hoe al die mannen sneuvelden...
322
00:31:20,960 --> 00:31:26,808
maar daarna gaf het ons 'n gevoel van
macht en plezier. Het ging zo makkelijk.
323
00:31:28,600 --> 00:31:33,401
Hoewel de Britten standhielden en
veel slachtoffers bij Mons maakten...
324
00:31:33,600 --> 00:31:36,649
werden de Franse troepen
teruggedrongen.
325
00:31:36,840 --> 00:31:41,164
De geallieerden moesten zich
noodgedwongen terugtrekken.
326
00:31:41,360 --> 00:31:46,844
Het Duitse leger marcheerde door
en viel Frankrijk binnen.
327
00:31:48,800 --> 00:31:53,010
Ondertussen,
bij de Frans-Duitse grens...
328
00:31:53,200 --> 00:31:58,570
begon het Franse leger met een aanval
om Duits grondgebied te veroveren.
329
00:31:58,760 --> 00:32:01,650
Dit zou bekend worden
als de Slag aan de Grenzen.
330
00:32:03,600 --> 00:32:08,003
Debray en ik keken naar
de imposante heuvels in het oosten...
331
00:32:08,200 --> 00:32:11,090
die tussen ons en ons noodlot stonden.
332
00:32:11,280 --> 00:32:17,447
Daarachter waren mannen die ons
zouden doden als we hen niet doodden.
333
00:32:18,480 --> 00:32:22,451
De Franse soldaten liepen
de Duitse kanonnen tegemoet.
334
00:32:25,920 --> 00:32:33,441
Granaatscherven en kogels vlogen
ons onafgebroken om de oren.
335
00:32:33,640 --> 00:32:37,087
De dood leek onontkoombaar.
336
00:32:37,280 --> 00:32:43,447
Toen de Fransen zich terugtrekken,
gingen de Duitsers in de tegenaanval.
337
00:32:43,640 --> 00:32:48,123
De Slag aan de Grenzen
verliep rampzalig voor de Fransen.
338
00:32:48,320 --> 00:32:53,611
Frankrijk verloor 200.000 mannen
in de eerste maand van de oorlog.
339
00:32:53,800 --> 00:32:57,122
Zo zag het Franse leger er toen uit.
340
00:32:57,320 --> 00:33:00,927
Met blauwe uniformen
en witte handschoenen aan...
341
00:33:01,120 --> 00:33:07,082
werden ze afgeslacht door de geweren
en mitrailleurs van de Duitsers.
342
00:33:11,160 --> 00:33:14,448
Er waren duizenden
Franse krijgsgevangenen...
343
00:33:14,640 --> 00:33:18,770
terwijl de Duitsers steeds verder
Frankrijk introkken.
344
00:33:20,320 --> 00:33:22,402
Ze waren niet ver meer van Parijs.
345
00:33:22,600 --> 00:33:29,131
Begin september staken ze de Marne
over, 50 km ten oosten van Parijs.
346
00:33:31,720 --> 00:33:35,008
De Franse opperbevelhebber,
generaal Joffre...
347
00:33:35,200 --> 00:33:40,730
ontving een wanhopige oproep van de
Parijse gouverneur, generaal Gallieni.
348
00:33:40,920 --> 00:33:44,561
Onze artillerie is verouderd,
er is te weinig munitie.
349
00:33:44,760 --> 00:33:51,041
De troepen zijn niet goed genoeg.
We kunnen ons nauwelijks verzetten.
350
00:33:54,400 --> 00:33:59,327
Gallieni deed toen iets ongelooflijks.
Door een gebrek aan legervoertuigen...
351
00:33:59,520 --> 00:34:04,321
liet hij z'n troepen door de taxi's
van Parijs naar het front brengen...
352
00:34:04,520 --> 00:34:06,602
om Joffre te helpen.
353
00:34:09,240 --> 00:34:15,088
Joffre lanceerde een tegenaanval
die het Duitse leger overrompelde.
354
00:34:17,680 --> 00:34:24,040
We hadden de Duitsers verjaagd.
We hadden nu veel meer ervaring.
355
00:34:24,240 --> 00:34:28,040
Velen van ons hadden al
drie veldslagen achter de rug.
356
00:34:29,320 --> 00:34:34,611
De Slag bij de Marne was een keerpunt
in het eerste jaar van de oorlog.
357
00:34:34,800 --> 00:34:38,646
De Duitse opmars
werd tot stilstand gebracht.
358
00:34:38,840 --> 00:34:42,845
De Duitse bevelhebbers beseften
dat dit een zware klap was.
359
00:34:43,880 --> 00:34:48,204
Het Duitse offensief op het Westfront
is mislukt.
360
00:34:48,400 --> 00:34:52,325
Het mirakel van de Marne
heeft Frankrijk gered.
361
00:34:52,520 --> 00:34:57,890
Het werd een mirakel genoemd
omdat het zo goed verhuld was...
362
00:34:58,080 --> 00:35:00,651
dat het de Duitsers compleet verraste.
363
00:35:03,320 --> 00:35:08,042
Opeens lagen al hun plannen in duigen.
364
00:35:08,240 --> 00:35:12,040
Op dat moment veranderde de oorlog...
365
00:35:12,240 --> 00:35:16,131
in een oorlog die nog
heel lang zou gaan duren.
366
00:35:20,360 --> 00:35:24,331
Op het Oostfront,
aan de andere kant van Duitsland...
367
00:35:24,520 --> 00:35:29,401
bestond het begin van de oorlog
uit aanvallen en tegenaanvallen...
368
00:35:29,600 --> 00:35:35,004
uitgevoerd door Duitsland en
Oostenrijk, en hun vijand Rusland.
369
00:35:37,080 --> 00:35:43,008
Het begon met de Oostenrijkse invasie
van Servië, de oorzaak van de oorlog.
370
00:35:44,160 --> 00:35:48,848
Dat verliep niet zo soepel
als de Oostenrijkers gehoopt hadden.
371
00:35:49,040 --> 00:35:54,206
De Oostenrijkers hadden zoiets van:
We Ieren die Balkan-apen een lesje.
372
00:35:54,400 --> 00:35:57,847
Ons leger zal ze
een poepje laten ruiken.
373
00:35:58,040 --> 00:36:01,840
Maar die Balkan-apen
voerden al een tijdje oorlog...
374
00:36:02,040 --> 00:36:05,726
en hadden veel meer ervaring
dan die arme Oostenrijkers.
375
00:36:05,920 --> 00:36:11,051
Die hadden een generatie daarvoor
een klein oorlogje in Bosnië gehad.
376
00:36:11,240 --> 00:36:16,451
Ze manoeuvreerden met nogal veel
poeha toen ze Servië aanvielen.
377
00:36:16,640 --> 00:36:19,325
En dat hebben ze geweten ook.
378
00:36:24,360 --> 00:36:29,400
Binnen zes weken hadden de Serviërs
de Oostenrijkers uit Servië verdreven.
379
00:36:31,200 --> 00:36:35,046
De andere helft van het
Oostenrijkse leger was ook actief.
380
00:36:35,240 --> 00:36:41,646
Ze vochten samen met Duitsland
tegen een veel grotere vijand: Rusland.
381
00:36:43,800 --> 00:36:48,089
Toen de oorlog uitbrak, had Rusland
het grootste leger van Europa.
382
00:36:48,280 --> 00:36:51,284
Het ging om bijna
anderhalf miljoen soldaten.
383
00:36:53,080 --> 00:36:58,086
Ondanks de moderne pantserwagens
die men trots aan de tsaar toonde...
384
00:36:58,280 --> 00:37:01,363
was z'n leger nogal log.
385
00:37:01,560 --> 00:37:05,326
Volgens een Engelse getuige
had het meer iets weg van...
386
00:37:05,520 --> 00:37:11,766
'een zwaargewicht bokser die
zo traag is door z'n enorme omvang...
387
00:37:11,960 --> 00:37:17,126
dat hij makkelijk verslagen kan worden
door 'n taaie en slimme tegenstander.'
388
00:37:19,200 --> 00:37:25,242
Maar de Russen verrasten iedereen
toen ze Oostenrijk binnenvielen.
389
00:37:25,440 --> 00:37:28,489
De Oostenrijkse soldaten
schrokken zich dood.
390
00:37:28,680 --> 00:37:32,526
We waren stomverbaasd
dat de Russen zo ver konden komen.
391
00:37:32,720 --> 00:37:36,247
Maar de aanvankelijke radeloosheid...
392
00:37:36,440 --> 00:37:42,209
maakte al snel plaats voor opwinding:
we zouden binnenkort de vijand zien.
393
00:37:42,400 --> 00:37:46,200
Fritz Kreisler maakte al snel
een gevecht mee.
394
00:37:46,400 --> 00:37:52,248
Niet zo ver van ons vandaan vlogen
mannen schreeuwend de lucht in...
395
00:37:52,440 --> 00:37:58,447
om weer zwaargewond neer te komen.
Toen voelde ik een koude wind...
396
00:37:58,640 --> 00:38:05,285
veroorzaakt door een granaatscherf
die door de lucht gierde.
397
00:38:05,480 --> 00:38:11,965
We lagen uitgeput op de grond.
M'n hart ging als een gek tekeer.
398
00:38:13,680 --> 00:38:19,050
Tijdens de hevige aanval raakten de
Oostenrijkers 350.000 mannen kwijt...
399
00:38:19,240 --> 00:38:22,926
die dood, gewond
of gevangengenomen waren.
400
00:38:24,640 --> 00:38:29,931
Ondertussen vielen de Russen ook
het oosten van Duitsland binnen.
401
00:38:30,920 --> 00:38:34,481
De Duitse bevelhebbers,
Hindenburg en Ludendorff...
402
00:38:34,680 --> 00:38:39,561
verzamelden hun troepen
om de Russische opmars te stuiten.
403
00:38:39,760 --> 00:38:43,560
Op 26 augustus troffen
de Russen en de Duitsers elkaar.
404
00:38:43,760 --> 00:38:47,685
Dit zou later bekend worden
als de Slag bij Tannenberg.
405
00:38:48,960 --> 00:38:54,205
Een Engelse ooggetuige beschreef
de enorme omvang van de gevechten.
406
00:38:55,600 --> 00:39:02,245
Het front was heel breed. Drie miljoen
Russische soldaten kwamen in actie.
407
00:39:03,680 --> 00:39:09,164
Nog nooit eerder is er zoveel sprake
van man-tot-mangevechten geweest...
408
00:39:09,360 --> 00:39:11,681
zelfs op de open velden.
409
00:39:13,000 --> 00:39:16,482
Tannenberg werd een overwinning
voor de Duitsers.
410
00:39:16,680 --> 00:39:19,251
De bevelhebbers waren dolblij.
411
00:39:20,440 --> 00:39:24,331
Dit was een van de grootste
veldslagen aller tijden.
412
00:39:24,520 --> 00:39:29,401
Het werd een prachtige overwinning
voor de soldaten en het hele land.
413
00:39:29,600 --> 00:39:34,845
Duitsland en Oostenrijk vierden feest.
De rest van de wereld zweeg.
414
00:39:37,800 --> 00:39:42,761
Bijna 100.000 Russische soldaten
werden gevangengenomen.
415
00:39:42,960 --> 00:39:48,364
Nog eens 50.000 man waren
gesneuveld of gewond geraakt.
416
00:39:48,560 --> 00:39:52,645
Na een paar weken had Duitsland
de Russische aanval afgeslagen.
417
00:39:52,840 --> 00:39:58,006
Nu waren ze vastbesloten om weer
in het westen proberen door te breken.
418
00:40:07,160 --> 00:40:09,811
Op 19 oktober 1914...
419
00:40:10,000 --> 00:40:16,121
vielen de Duitsers de Frans-Engelse
troepen aan bij het Belgische Ieper.
420
00:40:16,320 --> 00:40:20,803
De eerste Slag bij Ieper was
in meerdere opzichten bepalend...
421
00:40:21,000 --> 00:40:24,641
voor de oorlog op het Westfront
in 1914.
422
00:40:24,840 --> 00:40:27,889
Er werd voor het laatst
gemanoeuvreerd...
423
00:40:28,080 --> 00:40:31,641
en het was Duitslands laatste kans
om door te breken.
424
00:40:33,880 --> 00:40:41,162
Een grote menigte mannen
rende in volle vaart op ons af.
425
00:40:44,080 --> 00:40:50,850
De ene Duitser na de ander sneuvelde.
Ik had er nog nooit zoveel neergeknald.
426
00:40:53,880 --> 00:41:00,650
In drie weken tijd werd er bij Ieper
een ongekend bloedbad aangericht.
427
00:41:02,240 --> 00:41:07,804
Duizenden van onze mannen
zijn gesneuveld of gewond geraakt.
428
00:41:08,000 --> 00:41:11,288
En dat allemaal voor één loopgraaf.
429
00:41:11,480 --> 00:41:16,122
Wat een verspilling van jonge levens.
430
00:41:19,360 --> 00:41:24,287
Ieper was een voorbeeld van hoe de
oorlog de komende jaren eruit zou zien:
431
00:41:24,480 --> 00:41:30,283
een patstelling met loopgraven
waar dood en ongemak hoogtij vierden.
432
00:41:30,640 --> 00:41:34,770
In die bewuste periode...
433
00:41:34,960 --> 00:41:41,684
was er geen rioleringssysteem...
434
00:41:41,880 --> 00:41:43,962
in de loopgraven.
435
00:41:44,160 --> 00:41:51,726
Het grootste deel van de tijd stond je
tot aan je knieën, of zelfs je dijen...
436
00:41:51,920 --> 00:41:56,209
in het water en de modder.
437
00:41:59,240 --> 00:42:04,770
De loopgraven zien er somber uit door
de motregen en de vallende duisternis.
438
00:42:04,960 --> 00:42:07,964
Ik zie overal muizen
terwijl ik m'n ronde loop...
439
00:42:08,160 --> 00:42:11,607
en bovenop een zandzak
komt een rat tevoorschijn.
440
00:42:11,800 --> 00:42:16,931
Er is veel meer werk. Er zijn meer
wachten, een groep die water regelt...
441
00:42:17,120 --> 00:42:21,170
een werkgroep die de borstwering
verbetert, en ga zo maar door.
442
00:42:25,200 --> 00:42:31,845
Een paar mannen werden wakker toen
een rat bij hen onder de deken kroop.
443
00:42:32,040 --> 00:42:36,921
Het stikt ervan. Sommige ratten
zijn bijna net zo groot als katten.
444
00:42:38,280 --> 00:42:45,528
Je moest waar mogelijk
proberen uit te rusten...
445
00:42:45,720 --> 00:42:49,611
omdat je volledig uitgeput was.
446
00:42:49,800 --> 00:42:53,725
Om er vervolgens achter te komen...
447
00:42:53,920 --> 00:43:00,485
dat er allemaal uitgehongerde ratten
over je heen renden...
448
00:43:00,680 --> 00:43:05,447
en aan je spullen zaten te knagen.
449
00:43:07,720 --> 00:43:11,122
Die rotluizen verroeren zich niet
als het ijskoud is.
450
00:43:11,320 --> 00:43:15,086
Zodra je het weer warm hebt,
bijten ze je aan gort.
451
00:43:16,760 --> 00:43:23,291
Je had overal jeuk. Het was
die rotbeesten om je bloed te doen.
452
00:43:23,480 --> 00:43:29,044
Je kon je onderhemd omdraaien
om van ze af te komen...
453
00:43:29,240 --> 00:43:33,040
maar de volgende ochtend
zat je weer onder.
454
00:43:33,240 --> 00:43:37,325
De eitjes die ze gelegd hadden,
waren dan uitgekomen.
455
00:43:37,520 --> 00:43:43,209
En dan zat je weer onder de luizen. Je
had jezelf de moeite kunnen besparen.
456
00:43:45,040 --> 00:43:50,444
Als je hier bent, zie je pas in hoe
ontzettend nutteloos het allemaal is.
457
00:43:50,640 --> 00:43:55,851
Je loopt elke dag gevaar,
maar verder gebeurt er weinig.
458
00:43:56,040 --> 00:44:01,171
Het is ongelofelijk dat een mens
zulke bombardementen kan verdragen.
459
00:44:01,360 --> 00:44:06,048
De officiers slapen weinig, er wordt
voortdurend wacht gehouden...
460
00:44:06,240 --> 00:44:08,925
zodat de vijand ons niet kan verrassen.
461
00:44:12,080 --> 00:44:14,970
Terwijl de winter langzaam inzette...
462
00:44:15,160 --> 00:44:21,361
werd duidelijk dat de mannen aan het
front niet snel thuis zouden komen.
463
00:44:23,440 --> 00:44:27,286
Je weet niet hoe saai
en zenuwslopend het hier is.
464
00:44:27,480 --> 00:44:30,723
Het einde van de oorlog
lijkt nog ver weg.
465
00:44:30,920 --> 00:44:36,882
Het gaat door tot de Duitsers moe zijn,
en dat kan nog wel even duren.
466
00:44:37,080 --> 00:44:39,890
Dit is een afschuwelijke oorlog, Flume.
467
00:44:40,080 --> 00:44:45,723
Nu ze granaten en bommen gebruiken,
is het zelfs nog erger geworden.
468
00:44:45,920 --> 00:44:52,849
De loopgraven zitten vol met water
en modder. Het is er koud en nat.
469
00:44:53,040 --> 00:44:59,161
Geen van de 10 miljoen soldaten
zou het erg vinden als het vrede werd.
470
00:45:02,240 --> 00:45:05,881
Tijdens Kerstmis 1914
leidde deze vredesgedachte...
471
00:45:06,080 --> 00:45:09,527
tot een bijzonder
opmerkelijke gebeurtenis.
472
00:45:09,720 --> 00:45:14,408
Op sommige plekken
legden alle soldaten de wapens neer...
473
00:45:14,600 --> 00:45:17,490
om elkaar in het niemandsland
te ontmoeten.
474
00:45:22,440 --> 00:45:26,240
Engelsen en Duitsers
stonden bij elkaar in de zoeklichten.
475
00:45:26,440 --> 00:45:30,490
Ze waren samen aan het kletsen
en sigaretten aan het roken.
476
00:45:32,400 --> 00:45:36,450
Iedereen stond te juichen,
zowel vriend als vijand.
477
00:45:36,640 --> 00:45:39,723
Ik kon niet horen wat ze zeiden.
478
00:45:39,920 --> 00:45:45,689
Maar opeens hoorden we:
fijne kerst en een gelukkig nieuwjaar.
479
00:45:45,880 --> 00:45:49,441
Toen keerde iedereen terug
naar de loopgraven.
480
00:45:51,280 --> 00:45:56,923
Daarna zongen we de hele nacht
liedjes met de vijand.
481
00:46:06,440 --> 00:46:11,685
Het opperbevel zou zorgen dat zulke
verbroedering niet meer voorkwam.
482
00:46:11,880 --> 00:46:18,240
De soldaten begonnen in te zien wat
hun leiders teweeg hadden gebracht.
483
00:46:21,280 --> 00:46:28,846
In die tijd waren onze hersenen
nog niet genoeg ontwikkeld...
484
00:46:29,040 --> 00:46:31,884
om te weten wat oorlog was.
485
00:46:32,080 --> 00:46:37,246
Iedereen zei dat het met kerst
wel weer afgelopen zou zijn.
486
00:46:37,440 --> 00:46:41,001
Maar dat bleek niet te kloppen.46101
Can't find what you're looking for?
Get subtitles in any language from opensubtitles.com, and translate them here.
Afrikaans
Akan
Albanian
Amharic
Arabic
Armenian
Azerbaijani
Basque
Belarusian
Bemba
Bengali
Bihari
Bosnian
Breton
Bulgarian
Cambodian
Catalan
Cebuano
Cherokee
Chichewa
Chinese (Simplified)
Chinese (Traditional)
Corsican
Croatian
Czech
Danish
Dutch
English
Esperanto
Estonian
Faroese
Finnish
Galician
Georgian
German
Greek
Guarani
Haitian Creole
Hausa
Hawaiian
Hebrew
Hmong
Hungarian
Icelandic
Indonesian
Irish
Italian
Japanese
Kazakh
Kinyarwanda
Kirundi
Kongo
Korean
Krio (Sierra Leone)
Kurdish
Kyrgyz
Laothian
Latin
Latvian
Lithuanian
Luganda
Luo
Luxembourgish
Macedonian
Malagasy
Malay
Maltese
Maori
Mauritian Creole
Moldavian
Mongolian
Myanmar (Burmese)
Montenegrin
Nepali
Norwegian
Pashto
Persian
Polish
Portuguese (Brazil)
Portuguese (Portugal)
Quechua
Romansh
Russian
Samoan
Scots Gaelic
Serbian
Sesotho
Setswana
Seychellois Creole
Shona
Sindhi
Sinhalese
Slovak
Slovenian
Somali
Spanish
Swedish
Tajik
Tigrinya
Tonga
Turkish
Turkmen
Ukrainian
Uzbek
Vietnamese
Welsh
Wolof