Would you like to inspect the original subtitles? These are the user uploaded subtitles that are being translated:
1
00:00:03,200 --> 00:00:07,046
In het krijt sterven dinosauriërs
zelden van ouderdom.
2
00:00:07,120 --> 00:00:09,600
Roofdieren hebben
het voor het zeggen.
3
00:00:09,680 --> 00:00:14,129
Moordmachines
die op de aanval zijn gebouwd.
4
00:00:14,200 --> 00:00:20,924
Tyrannosaurus rex was een 4½ ton
zwaar antitankwapen op poten.
5
00:00:21,000 --> 00:00:28,168
Nu kunnen we dankzij de moderne
technologie in hun lichaam kijken.
6
00:00:29,360 --> 00:00:33,809
We kunnen zien hoe 's werelds
grootste vleeseters functioneerden.
7
00:00:36,360 --> 00:00:41,287
Dinosauriërs beschikken
over een stel geavanceerde wapens.
8
00:00:41,360 --> 00:00:46,082
Daarom waren ze in staat om ruim
100 miljoen jaar voort te bestaan.
9
00:00:56,480 --> 00:01:01,008
Noord-Amerika,
115 miljoen jaar terug.
10
00:01:02,400 --> 00:01:07,281
Reptielen hebben zich ontwikkeld
tot de gruwelijkste moordmachines.
11
00:01:09,200 --> 00:01:11,601
De dood ligt overal op de loer.
12
00:01:13,120 --> 00:01:15,771
Hij komt uit de lucht omlaag suizen.
13
00:01:18,480 --> 00:01:20,528
Hij sluipt door de wouden.
14
00:01:22,600 --> 00:01:28,289
En soms raast hij door de bomen
in de gedaante van Tyrannosaurus rex.
15
00:01:29,520 --> 00:01:35,129
T. rex was het roofdier bij uitstek
onder de landdieren.
16
00:01:36,360 --> 00:01:41,287
T. rex is een van de dodelijkste
dieren die op twee poten rondliepen.
17
00:01:41,360 --> 00:01:44,523
2 miljoen jaar waren zij
meester in West-Amerika.
18
00:01:44,600 --> 00:01:51,404
Dit slimme roofdier kan reusachtige,
goed bewapende prooien aan.
19
00:01:58,800 --> 00:02:03,761
De schedel van T. rex
is reusachtig groot.
20
00:02:03,840 --> 00:02:08,209
Met zijn tanden
vergruist hij elk pantser.
21
00:02:08,320 --> 00:02:13,565
Met één hap kon hij een volwassen
mens doormidden bijten.
22
00:02:13,680 --> 00:02:16,365
Een kind was in één hap weg.
23
00:02:18,480 --> 00:02:22,963
Tyrannosaurus rex betekent
'Tirannieke hagedissenkoning. '
24
00:02:23,040 --> 00:02:28,444
Dit ultieme roofdier is twaalf
meter lang en vijf meter hoog...
25
00:02:28,520 --> 00:02:30,921
en weegt maar liefst zeven ton.
26
00:02:32,960 --> 00:02:38,285
Zijn kaken zijn berucht.
Anderhalve meter dodelijk gevaar...
27
00:02:38,360 --> 00:02:43,048
met zestig tanden, waarvan sommige
wel dertig centimeter lang zijn.
28
00:02:43,120 --> 00:02:46,886
Zijn skelet bestaat uit 64 botten.
29
00:02:46,960 --> 00:02:49,566
Een licht, maar krachtig geheel.
30
00:02:50,760 --> 00:02:54,845
Zestien maal sterker
dan de kaken van een alligator.
31
00:02:56,320 --> 00:03:00,882
De voortanden hebben de vorm
van een dolk en zijn gekarteld.
32
00:03:02,840 --> 00:03:08,290
De zijtanden zijn rond en ideaal
voor het verpletteren van botten.
33
00:03:09,320 --> 00:03:14,531
Gespierd als ze zijn,
kunnen ze elke druk weerstaan.
34
00:03:16,640 --> 00:03:21,601
We denken dat hij naar zijn prooi
toe liep, er een hap uit nam...
35
00:03:21,680 --> 00:03:24,286
en dan maar keek hoe het verderging.
36
00:03:24,360 --> 00:03:31,130
Ze aten niet alleen het vlees van de
botten, die botten zelf aten ze ook.
37
00:03:35,080 --> 00:03:40,371
Zijn enorme poten en zijn bekken
zorgen voor de helft van z'n gewicht.
38
00:03:43,720 --> 00:03:50,968
Zijn staart weegt een ton, als
tegenwicht tegen 450 kg kop en kaken.
39
00:03:53,240 --> 00:03:56,130
De kop is voor tweederde spieren.
40
00:03:57,360 --> 00:04:03,606
Zijn kaken hebben genoeg kracht
om door 'n metalen olievat te bijten.
41
00:04:09,520 --> 00:04:15,243
Dankzij die spieren kan hij het
opnemen tegen de sterkste prooien.
42
00:04:17,200 --> 00:04:24,084
Maar deze tanden zijn niets vergeleken
bij die van een leeuw of haai.
43
00:04:25,920 --> 00:04:30,926
De tanden van T. rex zijn
het stompst, dus het minst sterk...
44
00:04:31,000 --> 00:04:36,040
van de hele Tyrannosaurusfamilie.
Ze zijn bedoeld om te verpletteren.
45
00:04:36,120 --> 00:04:40,569
Hij kon er dikke lagen pantser
en spieren mee doorboren...
46
00:04:40,640 --> 00:04:45,168
in één reusachtige, moordende klap.
47
00:04:47,000 --> 00:04:52,370
Een T. rex kon in een grote hap vlees
bijten, het vasthouden...
48
00:04:52,480 --> 00:04:58,328
...draaien en dan grote happen
eruit nemen.
49
00:04:58,440 --> 00:05:02,001
Waarschijnlijk nam hij ook grote
stukken bot mee.
50
00:05:03,400 --> 00:05:09,009
Zijn halsspieren zijn haast net
zo krachtig als die in zijn poten.
51
00:05:09,080 --> 00:05:12,721
Hij kan er een nijlpaard
mee optillen...
52
00:05:12,800 --> 00:05:18,011
en er de best gepantserde
planteneter ooit mee omleggen:
53
00:05:18,080 --> 00:05:20,128
Triceratops.
54
00:05:20,200 --> 00:05:23,807
De beste manier om
een Triceratops aan te vallen is...
55
00:05:23,880 --> 00:05:27,327
is antipantsergeschut
met een lange loop.
56
00:05:30,240 --> 00:05:34,290
Triceratops heeft als bescherming
een pantserschild.
57
00:05:36,800 --> 00:05:41,010
Hij kan zich verweren met een stel
zwaarden van ruim een meter lang.
58
00:05:44,240 --> 00:05:47,847
Dit is een verpletteraar.
Het enige wat er te doen valt...
59
00:05:47,920 --> 00:05:53,131
tegen dat reusachtige, gebogen,
kraagvormige stuk schild...
60
00:05:53,200 --> 00:05:56,329
is een harde klap
met een bek vol tanden.
61
00:05:58,000 --> 00:06:02,085
Maar er is meer nodig
dan een stel tanden.
62
00:06:02,160 --> 00:06:05,289
Je hebt er kracht voor nodig.
63
00:06:05,360 --> 00:06:11,641
Triceratops' heftigste wapens zitten
op een kop die alle kanten op kan.
64
00:06:13,120 --> 00:06:19,685
Triceratops zorgt ervoor dat die
hoorns recht op T. rex. gericht zijn.
65
00:06:24,040 --> 00:06:30,685
Dankzij zijn reusachtige kaken
kan T. rex Triceratops verslaan.
66
00:06:30,760 --> 00:06:34,401
Die beet heeft hij aan
twee stel spieren te danken.
67
00:06:35,360 --> 00:06:39,888
Het ene loopt van boven op zijn kop
naar de kaakbodem.
68
00:06:41,640 --> 00:06:45,247
Daardoor kan hij zo snel bijten.
69
00:06:45,320 --> 00:06:49,848
Het andere stel, dat bijna 50 procent
van zijn kopspieren uitmaakt...
70
00:06:49,920 --> 00:06:53,561
verbindt de onderkaak
aan de bovenkant van de bek.
71
00:06:53,640 --> 00:06:57,645
Zij zorgen voor die kracht
van 3000 kilo.
72
00:06:57,720 --> 00:07:01,691
Tweemaal zo hard
als een mensenhaai kan bijten.
73
00:07:02,480 --> 00:07:05,006
En dat is nog niet alles.
74
00:07:06,200 --> 00:07:11,684
T. rex kan zijn kaak ontwrichten,
net als een python.
75
00:07:13,440 --> 00:07:18,002
Dan kan een dier iets naar binnen
werken dat groter is dan zijn kop.
76
00:07:18,080 --> 00:07:23,120
De schedel wordt groter. Een slang
verzwelgt zo een compleet kippenei.
77
00:07:23,200 --> 00:07:28,445
Zijn kop is een stuk kleiner dan dat
ei, en toch kan hij het doorslikken.
78
00:07:32,240 --> 00:07:36,848
Geen advocaat is te dik om
verzwolgen te worden door een T. rex.
79
00:07:41,440 --> 00:07:47,846
Tyrannosaurus rex gebruikt z'n kracht
om een prooidier te overmeesteren.
80
00:07:47,920 --> 00:07:52,687
Hij is met niets te vergelijken
dat hier ooit heeft rondgelopen.
81
00:07:52,760 --> 00:07:58,324
T. rex is gewoon anders. Het is
nu eenmaal zo dat tyrannosauriërs...
82
00:07:58,400 --> 00:08:01,483
anders zijn dan andere dinosauriërs.
83
00:08:03,400 --> 00:08:08,964
Maar hij mag dan nog
zo'n bejubelde moordmachine zijn...
84
00:08:09,040 --> 00:08:11,884
toch zijn er dingen die niet kloppen.
85
00:08:11,960 --> 00:08:16,887
Hij is traag. Hij haalt maximaal
maar 25 km per uur.
86
00:08:16,960 --> 00:08:20,760
T. rex haalt niet eens een mens in
die goed getraind is.
87
00:08:21,800 --> 00:08:28,410
En hij heeft er wel twee seconden
voor nodig om een slag te draaien.
88
00:08:29,280 --> 00:08:35,287
Als een T. rex zou omvallen, zou hij
zich behoorlijk kunnen verwonden.
89
00:08:35,360 --> 00:08:41,288
Zijn voorpoten hebben twee vingers.
Hij kan er geen prooi mee vasthouden.
90
00:08:41,360 --> 00:08:48,403
Hij is groot en heeft reuzentanden,
maar z'n voorpoten stellen niks voor.
91
00:08:48,480 --> 00:08:51,882
Hij kan er niet eens mee
bij zijn bek komen.
92
00:08:54,480 --> 00:09:00,840
T. rex is een verbijsterend schepsel.
Er moet meer achter zitten.
93
00:09:00,920 --> 00:09:06,006
Hoe is deze enorme bek op pootjes
zo'n gevreesde moordenaar geworden?
94
00:09:06,080 --> 00:09:10,324
Dankzij zijn kracht?
Zijn haaiachtige tanden?
95
00:09:10,400 --> 00:09:13,085
Of nog iets heel anders?
96
00:09:15,160 --> 00:09:21,406
Fossielen van Tyrannosaurus rex zijn
in Noord-Amerika en Azië gevonden.
97
00:09:22,440 --> 00:09:26,206
Dit kan eigenlijk maar
tot één conclusie leiden:
98
00:09:26,280 --> 00:09:29,284
Dit roofdier heeft
maar weinig te vrezen.
99
00:09:29,360 --> 00:09:34,366
Ook niet van de best bewapende
planteneter, Triceratops.
100
00:09:35,240 --> 00:09:41,282
Maar daar is dan wel meer voor nodig
dan 'n stel sterke spieren en tanden.
101
00:09:41,400 --> 00:09:44,563
Dan moet je plannen
en strategieën bedenken.
102
00:09:44,640 --> 00:09:50,044
Daar moet je dus hersenen
voor hebben. En die heeft T. rex.
103
00:09:50,120 --> 00:09:54,489
Hij heeft grotere hersenen dan
de meeste schepsels in die tijd.
104
00:09:54,560 --> 00:09:59,168
Hij is in staat om
verfijnde informatie te verwerken.
105
00:09:59,240 --> 00:10:05,441
Zijn gehoor, reukvermogen en
gezichtsvermogen zijn hoogontwikkeld.
106
00:10:06,440 --> 00:10:11,685
Zijn gezichtsvermogen is
dat van een roofdier.
107
00:10:15,200 --> 00:10:19,250
Zijn ogen liggen 40 cm van elkaar.
108
00:10:19,320 --> 00:10:23,325
Vandaar dat hij uitstekend
met twee ogen kan zien.
109
00:10:23,400 --> 00:10:26,529
En dus diepte kan waarnemen.
110
00:10:26,600 --> 00:10:30,650
Een oog is een apparaat
om fotonen te vangen.
111
00:10:31,640 --> 00:10:38,444
Tyrannosauriërs hadden 'n reusachtig
netvlies om fotonen mee op te vangen.
112
00:10:38,520 --> 00:10:43,003
Dat zorgt ervoor dat de hersenen
meer informatie binnenkrijgen.
113
00:10:43,080 --> 00:10:45,970
Zo verzamel je meer details
over je omgeving.
114
00:10:46,040 --> 00:10:50,250
En die ogen hebben nog iets
waar een roofdier niet zonder kan.
115
00:10:50,320 --> 00:10:57,647
Hun ogen zaten heel hoog, daardoor
keken ze van bovenaf op de wereld.
116
00:10:57,720 --> 00:11:02,760
Dat maakte dat ze ver konden kijken.
Hun horizon was een eind weg.
117
00:11:02,840 --> 00:11:08,085
T. rex kan op maar liefst 6 km
afstand nog details onderscheiden.
118
00:11:08,160 --> 00:11:11,642
Dat is zo'n zesmaal verder dan wij.
119
00:11:13,360 --> 00:11:18,127
Zijn gehoor is ook al
een mooie opsteker voor een jager.
120
00:11:18,200 --> 00:11:23,047
Bij T. rex tref je een langgerekt
gehoororgaan aan.
121
00:11:23,120 --> 00:11:26,806
Dat duidt erop
dat het een belangrijke rol speelde.
122
00:11:28,160 --> 00:11:32,404
Dit zogenaamde slakkenhuis
is een met vloeistof gevulde buis.
123
00:11:32,480 --> 00:11:36,087
Deze buis reageert
met trillingen op geluid.
124
00:11:36,160 --> 00:11:39,562
Duizenden kleine cellen
nemen deze beweging waar.
125
00:11:39,640 --> 00:11:43,565
Daarop sturen ze elektrische signalen
naar de hersenen.
126
00:11:43,640 --> 00:11:50,444
Het slakkenhuis van T. rex is 2½ cm
lang en vangt veel frequenties op.
127
00:11:51,600 --> 00:11:56,322
Hij kon lage frequenties waarnemen,
dus ook iets in de verte...
128
00:11:56,400 --> 00:12:00,041
maakte deel uit
van zijn waarneembare wereld.
129
00:12:01,560 --> 00:12:07,169
Het gepiep en gekwetter van vogels
is oninteressant. Die eet hij niet.
130
00:12:07,240 --> 00:12:12,690
Maar wat wel interessant is, is
het lage gegrom van een Triceratops.
131
00:12:12,760 --> 00:12:16,367
Want dat geluid betekent:
hier is je hapje.
132
00:12:18,200 --> 00:12:22,842
Een gevecht met Triceratops is
meestal een strijd op leven en dood.
133
00:12:22,920 --> 00:12:28,529
Deze planteneter is niet voor niets
een soort tank geworden.
134
00:12:28,600 --> 00:12:31,729
Het is jammer voor
een tyrannosauriërexpert...
135
00:12:31,800 --> 00:12:37,045
maar in de gegeven situatie was het
vast vaak de Triceratops die won.
136
00:12:41,280 --> 00:12:44,727
Dit gevecht eindigt
waarschijnlijk in gelijk spel.
137
00:12:47,400 --> 00:12:52,281
De barbaar uit het krijt
loopt met lege handen weg.
138
00:12:55,520 --> 00:13:00,447
T. rex is warmbloedig, dus moet hij
zijn temperatuur op peil houden.
139
00:13:00,520 --> 00:13:06,562
Hij verteert een heleboel energie.
Ruim een miljoen calorieën per week.
140
00:13:06,640 --> 00:13:10,326
Oftewel 680 kilo rauw vlees.
141
00:13:10,400 --> 00:13:15,566
Dan moet je heel wat prooien soldaat
maken, zelfs voor een superroofdier.
142
00:13:15,640 --> 00:13:19,440
Misschien komt T. rex
op een andere manier aan zijn eten.
143
00:13:21,240 --> 00:13:26,770
Misschien pikt hij wel de prooi
van een ander roofdier.
144
00:13:26,840 --> 00:13:30,606
Hij heeft weliswaar alle gereedschap
van een roofdier...
145
00:13:30,680 --> 00:13:35,322
maar met dat gereedschap
kan hij net zo goed een aaseter zijn.
146
00:13:36,720 --> 00:13:39,121
Een voorbeeld is zijn neus.
147
00:13:39,200 --> 00:13:44,161
Het is de gevoeligste neus
van alle vleesetende dinosauriërs.
148
00:13:45,160 --> 00:13:51,520
Dat reukorgaan was heel geschikt
om kadavers op te sporen.
149
00:13:53,520 --> 00:13:57,923
Een dode Triceratops, misschien
de prooi van een ander roofdier.
150
00:13:58,000 --> 00:14:02,881
Aaseten kan grote gevaren opleveren
voor Tyrannosaurus rex.
151
00:14:04,800 --> 00:14:08,600
Het maaltje van een ander inpikken
kan verkeerd aflopen.
152
00:14:08,680 --> 00:14:11,331
Heel verkeerd.
153
00:14:11,400 --> 00:14:17,407
Maar een T. rex kan zelfs op
tegen een andere Tyrannosaurus rex.
154
00:14:17,480 --> 00:14:23,044
En in zo'n gevecht
is het erop of eronder.
155
00:14:23,120 --> 00:14:29,162
In de natuur is kannibalisme
geen lolletje maar hoogst serieus.
156
00:14:29,240 --> 00:14:35,964
T. rex-vlees is ook een manier
om te overleven tot je volgende maal.
157
00:14:37,640 --> 00:14:41,087
Zo'n aanval heeft wel iets weg
van zelfmoord.
158
00:14:41,160 --> 00:14:46,041
Maar dat geldt misschien alleen
voor dieren die geen T. rex zijn.
159
00:14:46,120 --> 00:14:48,521
Kannibalisme is normaal.
160
00:14:48,600 --> 00:14:54,164
Als je een vleeseter bent,
doe je dat net zo goed.
161
00:14:54,240 --> 00:15:01,283
Men heeft in hun botten aanwijzingen
voor kannibalisme aangetroffen.
162
00:15:01,360 --> 00:15:05,843
We hebben tandafdrukken aangetroffen
op T. rex-beenderen.
163
00:15:05,920 --> 00:15:10,369
Stukken bot die weg waren. Die
moeten zijn opgegeten door 'n T. rex.
164
00:15:10,440 --> 00:15:14,206
Geen ander dier had
die botten kunnen doorbijten.
165
00:15:16,840 --> 00:15:23,166
Tyrannosaurus rex is sterk en slim,
maar wel langzaam en log.
166
00:15:23,240 --> 00:15:28,201
Een roofdier dat soms zelfs
aas moet eten om te overleven.
167
00:15:28,280 --> 00:15:32,251
Maar in de tijd van de dinosauriërs
draaide alles om aanpassen.
168
00:15:32,320 --> 00:15:36,928
Er is een roofdier dat
omvang en kracht inleverde...
169
00:15:37,000 --> 00:15:41,005
voor snelheid, wendbaarheid
en vlijmscherpe wapens.
170
00:15:42,920 --> 00:15:49,041
Hij bewijst dat in de prehistorie
de dood elke afmeting kon hebben.
171
00:15:49,120 --> 00:15:54,650
Deinonychus is een 'raptor',
een vogelachtig roofdier met veren.
172
00:15:54,720 --> 00:15:59,567
Hij is 1½ meter hoog,
3 meter lang en weegt 90 kg.
173
00:15:59,640 --> 00:16:02,246
Dat is piepklein
voor een dinosauriër.
174
00:16:04,000 --> 00:16:07,243
Deinonychus is een
kwaadaardig beest.
175
00:16:07,360 --> 00:16:11,445
Mocht je 'm tegenkomen dan
ben je zeker de klos.
176
00:16:13,880 --> 00:16:19,091
Deinonychus heeft als jager een
aantal ongekende gereedschappen.
177
00:16:20,480 --> 00:16:24,769
Hij heeft tanden,
klauwen en snelheid.
178
00:16:24,840 --> 00:16:28,128
Deinonychus heeft een massa
gemeen scherpe tanden.
179
00:16:28,200 --> 00:16:32,728
En dan heeft hij ook nog eens
reusachtige klauwen aan zijn poten.
180
00:16:32,800 --> 00:16:35,610
Hij heeft zich flink
van wapens voorzien.
181
00:16:35,680 --> 00:16:39,526
Maar hij is niet zomaar
een goed bewapende vleeseter.
182
00:16:39,600 --> 00:16:42,809
Hij is ook nog eens intelligent.
183
00:16:45,240 --> 00:16:49,040
Dit roofdier kan 'n prooi besluipen,
een aanval plannen...
184
00:16:49,120 --> 00:16:52,841
en de prooi
met dodelijke precisie uitschakelen.
185
00:16:53,760 --> 00:16:58,846
Ook een van de grootste planteneters
aller tijden, de Sauroposeidon.
186
00:16:58,920 --> 00:17:04,802
Dat betekent 'hagedissengod van de
beving'. Hij kan 18 m lang worden...
187
00:17:04,880 --> 00:17:08,089
en wel 50 ton wegen.
188
00:17:09,880 --> 00:17:13,680
Sauroposeidon is veel groter
dan Deinonychus.
189
00:17:13,760 --> 00:17:17,924
Zijn enorme afmeting is
zijn belangrijkste afweermiddel.
190
00:17:19,080 --> 00:17:23,290
Maar ook dit schepsel begint klein.
191
00:17:24,520 --> 00:17:28,366
Voor Deinonychus is een jonge
Sauroposeidon een goed maal.
192
00:17:28,440 --> 00:17:33,526
Er waren er heel veel,
en ze waren weerloos.
193
00:17:33,600 --> 00:17:40,051
Als een Sauroposeidon op zijn 25e
volwassen is, is hij onoverwinnelijk.
194
00:17:41,960 --> 00:17:46,204
Maar deze reus begint
met het formaat van een kat.
195
00:17:48,040 --> 00:17:53,171
Na het uitkomen van 't ei groeien de
jongen snel, maar niet snel genoeg.
196
00:17:54,240 --> 00:17:58,450
Pas over drie jaar wegen ze een ton.
197
00:17:58,520 --> 00:18:03,287
En intussen hapt Deinonychus
naar hun hielen.
198
00:18:03,360 --> 00:18:09,003
Deinonychus doodde dieren
die tienmaal zwaarder waren dan hij.
199
00:18:09,080 --> 00:18:14,769
Tienmaal zijn gewicht, dat levert
een heel forse maaltijd op.
200
00:18:14,840 --> 00:18:18,925
Ze konden wel een tijdje toe met
een 3 jaar oude Sauroposeidon...
201
00:18:19,000 --> 00:18:21,401
die zo groot was als een nijlpaard.
202
00:18:21,480 --> 00:18:25,849
Een dier doden dat zoveel groter is,
vereist meer dan alleen hersens.
203
00:18:25,920 --> 00:18:29,481
Dan moet je ook
erg goede zintuigen hebben.
204
00:18:29,560 --> 00:18:35,602
We weten dat ze goed konden zien
en horen en heel goed konden ruiken.
205
00:18:35,680 --> 00:18:40,811
Deinonychus heeft
zo'n scherp reukvermogen...
206
00:18:40,880 --> 00:18:43,963
dat hij zelfs in de nacht
prooien kan opsporen.
207
00:18:47,280 --> 00:18:50,443
In zijn snuit
zitten twee neusgangen...
208
00:18:51,400 --> 00:18:57,726
met lagen zintuigweefsel in plooien,
om het oppervlak te vergroten.
209
00:18:59,320 --> 00:19:05,680
Daarop liggen miljoenen zenuwen
die geurmoleculen opvangen.
210
00:19:05,760 --> 00:19:11,324
Daardoor kan Deinonychus op
kilometers afstand een prooi ruiken.
211
00:19:11,400 --> 00:19:16,361
Dat reukvermogen kon hem attenderen
op een kudde planteneters...
212
00:19:16,440 --> 00:19:18,647
wel vijftig kilometer verderop.
213
00:19:19,720 --> 00:19:23,964
En net als de meeste planteneters
stinkt Sauroposeidon nogal.
214
00:19:25,960 --> 00:19:30,204
Zij produceren enorme hoeveelheden
afval, uitwerpselen...
215
00:19:30,280 --> 00:19:33,489
waarmee ze overal
een spoor achterlaten.
216
00:19:33,560 --> 00:19:37,485
Deinonychus heeft die geur
onmiddellijk in de gaten.
217
00:19:37,560 --> 00:19:42,566
Dit roofdier kan op grote afstand
een prooi onderscheiden.
218
00:19:48,760 --> 00:19:54,130
Op een scan van zijn hersenen zien
we een buitenmodel optische zenuw...
219
00:19:54,200 --> 00:19:58,000
de zenuw die visuele informatie
overbrengt.
220
00:19:58,080 --> 00:20:04,440
De optische zenuw is groot.
En de oogkas is ook ruim bemeten.
221
00:20:04,520 --> 00:20:08,889
Het is een soort breedbandverbinding
tussen ogen en hersenen.
222
00:20:08,960 --> 00:20:15,206
Dat betekent dat Deinonychus snel
kan reageren op subtiele wijzigingen.
223
00:20:15,280 --> 00:20:21,242
Zijn oog is zo'n 2½ cm in diameter,
met veel ruimte voor fotoreceptoren.
224
00:20:21,320 --> 00:20:26,121
Dus hij zal heel goed
hebben kunnen zien in het donker.
225
00:20:26,200 --> 00:20:33,482
Hij heeft geen bloedvaten in zijn
netvlies, die zoogdieren wel hebben.
226
00:20:34,880 --> 00:20:40,125
Daardoor is er veel meer ruimte
voor staafjes en kegeltjes.
227
00:20:40,200 --> 00:20:45,445
Ruim tweemaal zoveel fotoreceptoren
als op het netvlies van een mens.
228
00:20:45,520 --> 00:20:49,650
Daardoor kan deze vleeseter
in het donker zien.
229
00:20:49,720 --> 00:20:54,760
Alsof Deinonychus door
een nachtkijker naar de wereld kijkt.
230
00:20:54,840 --> 00:20:57,605
Zijn gezichtsvermogen
is erg ontwikkeld.
231
00:20:57,680 --> 00:21:03,767
Hij kan met grote precisie
onderscheid maken tussen voorwerpen.
232
00:21:08,000 --> 00:21:13,689
Dat zijn de attributen
van een soort haai op het land.
233
00:21:13,760 --> 00:21:17,606
Maar die verfijnde zintuigen
zijn nog maar het begin.
234
00:21:17,680 --> 00:21:22,322
Deinonychus is zeer behendig en
haalt snelheden van 65 km per uur.
235
00:21:22,400 --> 00:21:24,926
Zijn evenwichtsgevoel is zeer groot.
236
00:21:25,000 --> 00:21:28,891
Hij zou beslist sneller zijn
dan een mens.
237
00:21:28,960 --> 00:21:32,726
Maar nog belangrijker is
dat hij zo behendig was.
238
00:21:32,800 --> 00:21:36,088
Hij kon vast
een piepkleine cirkel maken.
239
00:21:36,160 --> 00:21:41,087
Dat atletische vermogen is te danken
aan één anatomisch trekje:
240
00:21:41,160 --> 00:21:46,803
zijn staart. Die functioneert
als een ingebouwd contragewicht.
241
00:21:46,880 --> 00:21:52,205
Hij kan op volle snelheid afslaan
door met zijn staart te zwiepen.
242
00:21:52,280 --> 00:21:56,649
Als je Deinonychus in slow motion
zou zien jagen...
243
00:21:56,720 --> 00:22:02,409
zou hij aan 'n grote kat doen
denken. Als de prooi wegschiet...
244
00:22:02,480 --> 00:22:06,041
zwaait hij zijn staart opzij
en draait hij pijlsnel.
245
00:22:06,120 --> 00:22:12,162
Daardoor snijdt hij een stuk af
en kan hij zijn prooi inhalen.
246
00:22:12,240 --> 00:22:17,565
Tel die snelheid, behendigheid en een
goed reukvermogen bij elkaar op...
247
00:22:17,640 --> 00:22:22,646
en een jonge Sauroposeidon
van 900 kilo...
248
00:22:22,720 --> 00:22:30,081
staat wellicht oog in oog met de
dood. Zeker als er meer jagers zijn.
249
00:22:30,400 --> 00:22:34,405
In het krijt waren roofdieren rond
als Tyrannosaurus rex.
250
00:22:34,480 --> 00:22:39,361
Ze hebben kaken die met een kracht
van wel 4 ton kunnen bijten.
251
00:22:39,440 --> 00:22:44,287
En Deinonychus doorklieft
met zijn klauwen met gemak vlees.
252
00:22:45,240 --> 00:22:49,564
Maar hun prooien zijn ook
tot de tanden bewapend.
253
00:22:51,120 --> 00:22:56,047
Meestal zie je in reconstructies
vleeseters planteneters aanvallen.
254
00:22:56,120 --> 00:23:00,489
Je zou bijna vergeten dat planten-
eters meestal wel terugvechten.
255
00:23:00,560 --> 00:23:05,805
Zo heeft planteneter Sauroposeidon
een enorme omvang gekregen.
256
00:23:07,120 --> 00:23:11,170
Dit is een jong, maar hij is
wel al bijna zes meter lang.
257
00:23:11,240 --> 00:23:14,642
Hij heeft
bijna de adolescentie bereikt.
258
00:23:14,720 --> 00:23:17,371
En hij is op de vlucht.
259
00:23:21,640 --> 00:23:28,728
Hij wordt achtervolgd door
wel twee zogeheten deinonychussen.
260
00:23:28,800 --> 00:23:32,930
Deze piepkleine moordenaars
opereren in teams.
261
00:23:34,560 --> 00:23:40,522
Ze wegen net zoiets als een mens.
Als ze een Sauroposeidon aanvallen...
262
00:23:40,600 --> 00:23:45,447
is het wel zo handig
om als groep op te treden.
263
00:23:45,520 --> 00:23:49,206
Daarmee vergroten ze
hun kans op een maaltje.
264
00:23:53,080 --> 00:23:57,210
Deze strategie wordt
nog steeds toegepast.
265
00:23:57,280 --> 00:24:02,286
Leeuwen vallen soms
met meerdere een olifant aan.
266
00:24:02,360 --> 00:24:05,842
En die hebben
alleen tanden en klauwen.
267
00:24:06,880 --> 00:24:12,922
Deinonychus beschikt over wapens
die geen enkel dier nog heeft.
268
00:24:13,000 --> 00:24:16,846
Sauroposeidon kan alleen
zijn omvang in stelling brengen.
269
00:24:16,920 --> 00:24:23,087
Deinonychus weet dat je met de juiste
wapens elke verdediging kan breken.
270
00:24:23,960 --> 00:24:27,601
Zoals met zijn gebogen klauwen
van zo'n zeven cm lang.
271
00:24:27,680 --> 00:24:32,481
Die slaat hij in zijn prooi zoals een
bergbeklimmer zijn spikes gebruikt.
272
00:24:34,240 --> 00:24:41,169
De ideale aanval is: bespringen,
in positie brengen en toeslaan.
273
00:24:41,240 --> 00:24:47,168
Hij brengt de prooi in de juiste
positie voor de finale klap.
274
00:24:48,880 --> 00:24:54,046
Als hij een dier aanviel
dat groter was dan hij...
275
00:24:54,120 --> 00:25:00,321
trok hij zich met zijn voorpoten op
en bracht 'n ander wapen in stelling.
276
00:25:00,400 --> 00:25:02,846
De klauwen aan zijn achterpoten.
277
00:25:04,240 --> 00:25:07,449
Deinonychus betekent
'gruwelijke klauw'.
278
00:25:07,520 --> 00:25:11,047
Dat slaat op het scharnierende bot
aan zijn poot.
279
00:25:11,120 --> 00:25:17,651
De rand is bekleed met keratine,
dat ook op kattenklauwen zit.
280
00:25:17,720 --> 00:25:21,566
Maar in dit geval
is het wel een klauw van 10 cm lang.
281
00:25:21,640 --> 00:25:26,089
Het is een soort ingebouwde stiletto
met een vlijmscherpe punt...
282
00:25:26,160 --> 00:25:29,846
die bijna 180 graden
heen en weer kan buigen.
283
00:25:29,920 --> 00:25:36,530
Pas als hij nodig is,
klapt Deinonychus hem uit.
284
00:25:36,600 --> 00:25:42,164
Maar dan klieft deze sikkel
ook razendsnel door vlees.
285
00:25:43,280 --> 00:25:47,569
De klap komt aan met
een snijkracht van tweehonderd kilo.
286
00:25:49,640 --> 00:25:53,565
Die dodelijke klap
zit hem in zijn achterpoot.
287
00:25:53,640 --> 00:26:01,001
Een ijzersterk orgaan met aan 't eind
een klauw die overal doorheen klieft.
288
00:26:01,080 --> 00:26:06,803
Als dat gekromde mes
in je buik werd geslagen...
289
00:26:06,880 --> 00:26:11,966
veroorzaakte dat met één enkele
haal een dodelijke wond.
290
00:26:22,040 --> 00:26:27,524
Instinctief gaat Deinonychus voor 't
zwakke punt van deze reus: zijn nek.
291
00:26:27,600 --> 00:26:30,843
Daar zitten de luchtpijp
en de halsslagader.
292
00:26:30,920 --> 00:26:36,450
Als die openligt, is de Sauroposeidon
ten dode opgeschreven.
293
00:26:36,520 --> 00:26:40,730
Maar die dood komt niet snel
en evenmin op een prettige manier.
294
00:26:40,840 --> 00:26:44,162
Het dier is nog niet dood.
295
00:26:44,280 --> 00:26:49,764
Ze werden levend opgegeten.
296
00:26:51,360 --> 00:26:56,366
Ook tegenwoordig gebruiken
jagers nog steeds dezelfde techniek.
297
00:26:56,480 --> 00:26:59,529
De hyena is één van de beste
jagers in Afrika.
298
00:26:59,640 --> 00:27:04,771
Bij een zebra of antilope worden de
ingewanden eruit gegeten.
299
00:27:04,880 --> 00:27:12,162
In de Krijtperiode zouden ze
vaak even stoppen...
300
00:27:12,360 --> 00:27:19,642
...de prooi verorberen terwijl
het beest nog niet hersendood was.
301
00:27:21,840 --> 00:27:27,006
Voor een roedel deinonychussen
betekent dit een feestmaaltijd.
302
00:27:27,080 --> 00:27:31,642
Hun schedel is heel geschikt
voor een staaltje prestatie-eten.
303
00:27:31,720 --> 00:27:38,604
Hij heeft smalle, lichte kaken met
zeventig scherpe, zaagvormige tanden.
304
00:27:38,680 --> 00:27:43,641
Deze wandelende piranha's kunnen
een prooi in een ommezien leeghalen.
305
00:27:43,720 --> 00:27:50,922
Zijn tanden zijn eigenlijk
lachwekkend klein en heel erg broos.
306
00:27:51,000 --> 00:27:54,083
Het zijn beslist geen moordwapens.
307
00:27:55,200 --> 00:28:00,604
Een jonge Sauroposeidon is tien keer
groter dan zijn moordenaar...
308
00:28:00,680 --> 00:28:04,571
en levert een roedel
genoeg eten voor weken op.
309
00:28:04,640 --> 00:28:09,646
Deze aanval was de moeite
en het risico ruimschoots waard.
310
00:28:11,000 --> 00:28:16,006
Gedurende de krijtperiode waren er niet
alleen jagers op het land.
311
00:28:16,120 --> 00:28:20,762
Een vleeseter uit de lucht laat
met de juiste gereedschappen...
312
00:28:20,880 --> 00:28:24,930
...de prehistorische wereld
op zijn grondvesten schudden.
313
00:28:28,720 --> 00:28:33,203
Texas, 68 miljoen jaar geleden.
314
00:28:34,840 --> 00:28:39,402
Hier zijn 't niet alleen dinosauriërs
die dood en verderf zaaien.
315
00:28:40,480 --> 00:28:44,166
Soms komt de dood
uit de lucht omlaag gesuisd...
316
00:28:44,240 --> 00:28:48,802
in de gedaante van het vliegende
reptiel de Quetzalcoatlus.
317
00:28:48,880 --> 00:28:53,807
Quetzalcoatlus kun je beschouwen
als een eersteklas luchtwapen.
318
00:28:53,880 --> 00:28:58,249
Het waren geen kwetsbare vliegers
maar gevaarlijke vleermuizen.
319
00:29:01,120 --> 00:29:07,446
Quetzalcoatlus is het grootste en
geavanceerdste vliegende wezen ooit.
320
00:29:07,520 --> 00:29:13,163
Met een vleugelwijdte van 12 meter
houdt hij 180 kg in de lucht.
321
00:29:14,080 --> 00:29:18,563
Vergelijkbaar met het eerste
vliegtuigje van de gebroeders Wright.
322
00:29:18,640 --> 00:29:25,091
Je moet je een levend vliegtuig voor-
stellen. Zo heeft hij eruitgezien.
323
00:29:25,160 --> 00:29:30,121
Hij had bij opstijgen misschien
wel een versnelling van 2½ G.
324
00:29:30,200 --> 00:29:32,885
Dat kun je je niet voorstellen.
325
00:29:32,960 --> 00:29:38,126
Quetzalcoatlus is tien keer zo zwaar
als de grootste vogel nu.
326
00:29:38,200 --> 00:29:41,682
En dit reptiel maakt geen gebruik
van veren.
327
00:29:41,760 --> 00:29:44,764
Zijn vleugels zijn van huid.
328
00:29:44,840 --> 00:29:48,970
De helft daarvan wordt ondersteund
door een lang vingerbot.
329
00:29:49,040 --> 00:29:54,604
Een vinger van 2½ meter lang.
Aan de voorkant loopt ook een bot.
330
00:29:54,680 --> 00:29:58,526
Dat vormt een aanvalsboord
als bij een vliegtuigvleugel.
331
00:29:58,600 --> 00:30:03,766
Door dit aerodynamische ontwerp kan
hij met grote precisie opstijgen...
332
00:30:03,840 --> 00:30:05,729
en landen.
333
00:30:07,320 --> 00:30:12,645
Maar dit vliegende monster heeft
wel moeite met van de grond komen.
334
00:30:13,560 --> 00:30:17,531
Quetzalcoatlus is zo groot
als een giraf en staat op vier poten.
335
00:30:17,600 --> 00:30:21,002
Hoe komt hij zo de lucht in?
336
00:30:21,840 --> 00:30:26,562
Hij leeft op de vlakten van Texas.
Daar is opstijgen nog lastiger.
337
00:30:26,640 --> 00:30:31,885
Vlakke grond, zonder heuvels
of wat voor hulpmiddel dan ook...
338
00:30:31,960 --> 00:30:36,921
afgezien van zijn spieren. En
toch kon hij uit stilstand opstijgen.
339
00:30:40,200 --> 00:30:46,401
Het geheim wordt onthuld door een
diertje dat duizend maal zo klein is.
340
00:30:46,480 --> 00:30:49,131
Vampiervleermuizen.
341
00:30:49,200 --> 00:30:54,445
Waar het op neerkomt is dat ze met
hun voorpoten een push-up doen...
342
00:30:54,520 --> 00:30:59,924
zodat ze hoog genoeg komen
om hun vleugels uit te slaan.
343
00:31:00,000 --> 00:31:02,685
En om van de grond los te komen.
344
00:31:02,760 --> 00:31:06,162
Quetzalcoatlus doet dat
op dezelfde manier.
345
00:31:06,240 --> 00:31:11,280
Hij gebruik al zijn ledematen
om ineens omhoog te springen.
346
00:31:11,360 --> 00:31:16,048
80% van de voorpootspieren bestaat
uit snel samentrekkende spieren.
347
00:31:16,120 --> 00:31:19,010
Een derde meer dan bij mensen.
348
00:31:19,080 --> 00:31:24,291
Dat spierweefsel kan
snelle explosies van energie afgeven.
349
00:31:24,360 --> 00:31:29,844
Die kracht is nodig om dit dier,
dat evenveel weegt als een grizzly...
350
00:31:29,920 --> 00:31:36,929
uit stilstand de lucht in te krijgen
met een snelheid van 50 km per uur.
351
00:31:37,000 --> 00:31:43,804
Een opstijgende Quetzalcoatlus bood
vast een heel indrukwekkende aanblik.
352
00:31:43,880 --> 00:31:48,283
Je ziet een wezen van 6 meter lang
ineens de lucht in springen.
353
00:31:48,360 --> 00:31:50,931
Dat hebben wij nog nooit gezien.
354
00:31:52,560 --> 00:31:57,088
Zo'n enorm dier moet zijn vlieg-
bewegingen onder controle hebben.
355
00:31:57,160 --> 00:32:02,929
Dit vliegende reptiel beschikt over
een slimme automatische piloot.
356
00:32:03,000 --> 00:32:06,686
Zoiets als
een biologische supercomputer.
357
00:32:07,800 --> 00:32:13,125
Stel je voor dat je 'n dier bent met
de vleugelwijdte van een vliegtuigje.
358
00:32:13,200 --> 00:32:20,527
En dat je dan negentig graden moet
draaien. Dat valt helemaal niet mee.
359
00:32:20,600 --> 00:32:26,130
Menselijke piloten hebben daar
in de cockpit hun instrumenten voor.
360
00:32:26,200 --> 00:32:29,170
Bij Quetzalcoatlus
zijn die ingebouwd.
361
00:32:29,240 --> 00:32:34,849
Zijn vleugel is voorzien van
miljoenen haarvormige sensoren.
362
00:32:34,920 --> 00:32:39,926
Deze minieme geheugenmechanismen
verzamelen informatie.
363
00:32:40,000 --> 00:32:46,042
Er gaan signalen naar de hersenen.
- Zijn vleugel was aerodynamisch.
364
00:32:46,120 --> 00:32:53,402
Maar daarnaast was het ook een orgaan
dat informatie verzamelde...
365
00:32:53,480 --> 00:33:00,090
over luchtsnelheid, en over spanning
in bepaalde delen van de vleugel.
366
00:33:00,160 --> 00:33:03,960
Deze gegevens gaan
van de vleugel naar de hersenen.
367
00:33:04,040 --> 00:33:08,887
Waarna hij in een fractie van een
seconde aanpassingen aanbrengt...
368
00:33:08,960 --> 00:33:12,442
aan de vorm van zijn vleugel
en zijn positie.
369
00:33:12,520 --> 00:33:17,082
Dat die geavanceerde technologie
er was, blijkt uit de flocculus.
370
00:33:17,160 --> 00:33:23,327
Dit hersengebied is driemaal
zo groot als in hedendaagse vogels.
371
00:33:28,480 --> 00:33:34,283
Er worden in de hersenen onderbewust
enorme berekeningen gemaakt.
372
00:33:34,360 --> 00:33:39,082
Dat gebeurt echt de hele tijd.
Het mag ook nooit ophouden.
373
00:33:39,160 --> 00:33:41,925
Die dieren vliegen immers
door de lucht.
374
00:33:42,000 --> 00:33:47,723
Als dat proces zou haperen, zouden
de gevolgen rampzalig kunnen zijn.
375
00:33:50,960 --> 00:33:58,208
Pas 65 miljoen jaar later zouden er
vliegtuigen van deze omvang komen.
376
00:33:58,280 --> 00:34:03,207
Mogelijk staat het duurrecord nog
steeds op naam van Quetzalcoatlus.
377
00:34:03,280 --> 00:34:05,806
Hij kon wel een week
in de lucht blijven.
378
00:34:05,880 --> 00:34:11,410
Waarschijnlijk kon hij wel zo'n
4000 kilometer in één keer afleggen.
379
00:34:12,400 --> 00:34:18,328
Quetzalcoatlus is een van de
angstaanjagendste vleeseters ooit.
380
00:34:19,600 --> 00:34:23,969
Maar in tegenstelling
tot T. rex en Deinonychus...
381
00:34:24,040 --> 00:34:28,364
is deze vliegende vleeseter
niet op zoek naar grote prooien.
382
00:34:28,440 --> 00:34:35,927
Hij speurt vanuit de lucht
naar kleine, jonge, weerloze dieren.
383
00:34:36,000 --> 00:34:38,970
Net uit het ei gekomen dinosauriërs.
384
00:34:46,000 --> 00:34:51,848
Gedurende de krijtperiode waren vlees-
eters uitgerust met de meest krachtige...
385
00:34:52,040 --> 00:34:58,241
dodelijke en geavanceerde
moordwapens.
386
00:35:00,760 --> 00:35:04,606
Quetzalcoatlus is een van de
angstaanjagendste vleeseters ooit.
387
00:35:04,720 --> 00:35:08,247
Een vliegend reptiel dat bijna net zoveel
weegt als een grizzlybeer.
388
00:35:08,360 --> 00:35:13,526
Deze jager is constant op zoek naar
een maaltijd.
389
00:35:13,640 --> 00:35:17,247
Een maaltijd van pas uitgekomen
dinosauriërs.
390
00:35:18,880 --> 00:35:25,650
Op een hoogte van 3000 m heeft hij
een vleugelwijdte nodig van 12 m...
391
00:35:25,720 --> 00:35:30,521
een nauwkeurig navigatiesysteem
en scherpe ogen.
392
00:35:30,600 --> 00:35:34,446
Hij heeft een grote oogbal
en een grote oogkas.
393
00:35:34,520 --> 00:35:40,084
En de optische kwabben in
zijn hersenen zijn ook extra groot.
394
00:35:40,960 --> 00:35:45,887
Zijn netvlies van tien centimeter is
bezet met wel een miljard receptoren.
395
00:35:45,960 --> 00:35:51,126
Hij kan viermaal zo gedetailleerd
waarnemen als het menselijke oog.
396
00:35:51,200 --> 00:35:57,321
Quetzalcoatlus ziet een deel van het
spectrum dat voor ons onzichtbaar is.
397
00:35:57,400 --> 00:35:59,846
Ultraviolet.
398
00:36:01,040 --> 00:36:07,650
De urine van hun prooi absorbeert
en reflecteert uv-stralen.
399
00:36:07,720 --> 00:36:12,328
Daardoor ontstaat er een lichtspoor
dat naar hun prooi leidt.
400
00:36:15,480 --> 00:36:20,122
Ze hadden een fijn ontwikkeld
mechanisme voor blikstabilisatie.
401
00:36:20,200 --> 00:36:25,730
Daardoor zijn ze in staat hun
doelwit scherp in 't oog te houden...
402
00:36:25,800 --> 00:36:28,280
terwijl ze voortvliegen.
403
00:36:29,440 --> 00:36:33,968
Het geheim achter blikstabilisatie
schuilt in het binnenoor.
404
00:36:34,040 --> 00:36:38,762
Drie verbonden buisjes vormen de
zogenaamde semicirculaire kanalen.
405
00:36:38,840 --> 00:36:43,846
De kanalen zitten vol vloeistof.
Haarcellen nemen elke beweging waar.
406
00:36:43,920 --> 00:36:50,371
Als 'n Quetzalcoatlus z'n kop draait,
gaan er signalen naar de oogspieren.
407
00:36:50,440 --> 00:36:55,571
De oogballen passen zich aan
en het beeld blijft scherp.
408
00:36:57,040 --> 00:37:02,524
Van 300 meter hoog kan Quetzalcoatlus
het nest van een T. rex opsporen...
409
00:37:02,600 --> 00:37:05,729
en zelfs het aantal jongen tellen.
410
00:37:16,880 --> 00:37:20,680
Zo'n pterosaurus op de grond
was vast doodeng.
411
00:37:20,760 --> 00:37:25,607
Ze liepen op vier poten met
van die precieze vogelbewegingen...
412
00:37:25,680 --> 00:37:28,684
maar ze waren wel reusachtig.
413
00:37:28,760 --> 00:37:33,971
Quetzalcoatlus heeft eigen regels.
Andere vleeseters blijven weg...
414
00:37:34,040 --> 00:37:38,807
bij de jongen van een superroofdier,
maar deze reptiel niet.
415
00:37:41,320 --> 00:37:47,043
Er waren vast niet veel dieren die
een kleine T. rex durfden te grijpen.
416
00:37:47,120 --> 00:37:51,250
Quetzalcoatlus kreeg dat
vast wel voor elkaar.
417
00:37:53,320 --> 00:37:57,450
Die enorme pterosauriërs
aten vaak kleine dinosauriërs.
418
00:37:57,520 --> 00:38:02,765
Dan stortten ze zich omlaag,
sloegen toe, en vlogen weer weg.
419
00:38:04,040 --> 00:38:09,809
Daarvoor moet hij alleen wel
kans zien heel snel weg te komen.
420
00:38:11,640 --> 00:38:17,124
Maar dat is geen probleem voor
een reptiel dat met 2½ G opvliegt...
421
00:38:18,240 --> 00:38:21,881
en in nog geen seconde
50 km per uur haalt.
422
00:38:21,960 --> 00:38:25,601
Quetzalcoatlus leefde
te midden van Tyrannosauriërs.
423
00:38:25,680 --> 00:38:31,767
Dus hij moest snel weg kunnen komen.
- Quetzalcoatlus is uniek.
424
00:38:31,840 --> 00:38:38,371
Dankzij z'n snelheid en behendigheid
kon hij miljoenen jaren overleven...
425
00:38:38,440 --> 00:38:40,727
in een meedogenloze omgeving.
426
00:38:44,200 --> 00:38:50,128
Het wemelt er van de indrukwekkendste
roofdieren die ooit hebben bestaan.
427
00:38:50,200 --> 00:38:54,888
Zelfs prehistorische moordmachines
als Deinonychus en T. rex...
428
00:38:54,960 --> 00:39:01,411
weten dat het heel riskant is
om planteneters aan te vallen.
429
00:39:01,480 --> 00:39:05,963
Elke jacht kan je laatste zijn.
430
00:39:13,000 --> 00:39:16,527
De vleeseters van het krijt
hebben iets mystieks.
431
00:39:16,600 --> 00:39:19,604
Ze zijn meester
over een gevaarlijke wereld.
432
00:39:19,680 --> 00:39:24,925
Maar het is geen eenvoudige taak om
een superroofdier te zijn als T. rex.
433
00:39:26,280 --> 00:39:30,604
Het is al een prestatie
om je volwassenheid te bereiken.
434
00:39:30,680 --> 00:39:36,767
Dan moet je kans zien tien jaar lang
gevaarlijke dieren soldaat te maken.
435
00:39:37,880 --> 00:39:43,125
Zelfs het allerbeste roofdier in het
ecosysteem lijdt voortdurend honger.
436
00:39:43,200 --> 00:39:47,569
Een vleeseter beseft dat niet
één prooidier het zomaar opgeeft.
437
00:39:47,640 --> 00:39:53,010
Planteneters vechten of hun leven
ervan afhangt, omdat dat ook zo is.
438
00:39:53,120 --> 00:39:58,445
De ironie is dat ze bang waren
zichzelf te verwonden.
439
00:39:59,240 --> 00:40:05,805
Zelfs de beste roofdieren komen
prooien tegen die hen kunnen doden.
440
00:40:07,360 --> 00:40:12,321
Of je nu de kaken van T. rex hebt
of de wapenen van een raptor...
441
00:40:12,400 --> 00:40:15,688
elke jacht kan je laatste zijn.
442
00:40:15,760 --> 00:40:22,245
Zo'n jacht is zowel voor de prooi
als voor het roofdier gevaarlijk.
443
00:40:23,280 --> 00:40:28,969
Veel exemplaren hadden bijtwonden
en zweren toen ze stierven.
444
00:40:30,280 --> 00:40:34,490
De kleinste wond kan een roofdier
het jagen onmogelijk maken...
445
00:40:34,560 --> 00:40:38,645
waardoor hij waarschijnlijk
van honger zal sterven.
446
00:40:38,720 --> 00:40:45,604
Het leven voor vleeseters was zwaar, ze
werden in elkaar getimmerd.
447
00:40:46,680 --> 00:40:52,005
Het is niet zoals in Afrika met een hoop
kleine dieren en wat echt grote dieren.
448
00:40:52,120 --> 00:40:57,968
Maar een landschap met een kudde
vol van tonnen wegende planteneters.
449
00:41:00,440 --> 00:41:04,968
Overleven betekend je opponent
de baas zijn.
450
00:41:06,240 --> 00:41:11,371
Bij vleeseters worden hun spieren
sterker en de hersenen groter.
451
00:41:11,480 --> 00:41:17,283
Niet voor abstracte gedachten maar
dit alles om te overleven.
452
00:41:17,400 --> 00:41:23,123
Ook tegenwoordig hebben vleeseters
grotere hersenen dan planteneters.
453
00:41:23,240 --> 00:41:26,847
Leeuwen hebben grote hersenen
en vertonen complex gedrag.
454
00:41:26,960 --> 00:41:29,964
Vele malen complexer dan hun prooi.
455
00:41:34,760 --> 00:41:40,961
Het spel tussen jager en prooi zijn
sinds 100 miljoen jaar niet veranderd.
456
00:41:41,080 --> 00:41:44,527
Elke vleeseter moet zien te overleven.
457
00:41:44,640 --> 00:41:48,361
Het moet de gewoonte van een prooi
weten...
458
00:41:48,480 --> 00:41:53,327
...weten wat hij gaat doen.
Gaat hij met z'n staart slaan?
459
00:41:53,440 --> 00:41:58,207
Raakt hij zijn tanden kwijt als hij in
een prooi bijt?
460
00:41:58,280 --> 00:42:05,004
Nog steeds is het voor vleeseters
moeilijk om zich in leven te houden.
461
00:42:08,680 --> 00:42:12,321
Roofdieren hebben tegenwoordig
maar een kort leven.
462
00:42:12,400 --> 00:42:17,486
Stuk voor stuk halen ze nooit
de leeftijd die ze kunnen halen.
463
00:42:17,560 --> 00:42:21,804
Als ze ouder en zwakker worden,
raken ze eerder geblesseerd.
464
00:42:21,880 --> 00:42:25,327
Als je op jacht gaat,
zet je je leven op het spel.
465
00:42:29,800 --> 00:42:35,170
Roofdieren schrikken nergens
voor terug om maar te overleven.
466
00:42:35,240 --> 00:42:37,891
Ze zetten hun hele wapenarsenaal in.
467
00:42:37,960 --> 00:42:41,601
Hersenen, hun scherpe ogen...
468
00:42:41,680 --> 00:42:43,603
uit de lucht toeslaan...
469
00:42:43,680 --> 00:42:47,730
een waanzinnig goed gehoor
en een scherp reukvermogen.
470
00:42:48,840 --> 00:42:54,882
Maar wie zijn klauwen gebruikt,
zal soms door klauwen omkomen.45171
Can't find what you're looking for?
Get subtitles in any language from opensubtitles.com, and translate them here.
Afrikaans
Albanian
Amharic
Arabic
Armenian
Azerbaijani
Basque
Belarusian
Bengali
Bulgarian
Catalan
Cebuano
Chichewa
Chinese (Simplified)
Chinese (Traditional)
Corsican
Croatian
Czech
Danish
English
Esperanto
Estonian
Finnish
French
Frisian
Galician
Georgian
German
Greek
Gujarati
Haitian Creole
Hawaiian
Hungarian
Icelandic
Indonesian
Irish
Italian
Japanese
Kazakh
Khmer
Korean
Kurdish (Kurmanji)
Kyrgyz
Lao
Latvian
Lithuanian
Luxembourgish
Macedonian
Malagasy
Malay
Maltese
Maori
Mongolian
Myanmar (Burmese)
Nepali
Norwegian
Pashto
Polish
Portuguese
Romanian
Russian
Samoan
Serbian
Sesotho
Shona
Sinhala
Slovak
Slovenian
Somali
Swahili
Swedish
Tajik
Thai
Turkish
Ukrainian
Urdu
Uzbek
Vietnamese
