Would you like to inspect the original subtitles? These are the user uploaded subtitles that are being translated:
1
00:00:33,366 --> 00:00:36,536
DE EER KOMT TOE
AAN DE MAN DIE IN DE ARENA STAAT
2
00:00:36,703 --> 00:00:39,456
ALS HIJ FAALT,
HEEFT HIJ WEL GROTE MOED GETOOND
3
00:00:39,622 --> 00:00:41,022
THEODORE ROOSEVELT, 1910
4
00:01:09,652 --> 00:01:15,226
IN 1914 VOER ERNEST SHACKLETON MET
EEN TEAM AAN BOORD VAN DE ENDURANCE
5
00:01:15,366 --> 00:01:20,580
HUN BESTEMMING WAS ANTARCTICA
6
00:01:22,791 --> 00:01:24,626
Het was een droom.
7
00:01:24,793 --> 00:01:26,795
Het was een schattenjacht.
8
00:01:28,546 --> 00:01:33,009
Maar Shackleton dacht niet
aan de materiële kant.
9
00:01:33,426 --> 00:01:36,012
Het gaat niet om wat je
met de schat kunt kopen...
10
00:01:36,763 --> 00:01:41,184
het gaat om de zoektocht.
11
00:01:43,645 --> 00:01:46,758
Hij schreef z'n vrouw
dat hij niet kon beschrijven...
12
00:01:46,898 --> 00:01:50,819
hoe spannend het is om dingen te
zien die geen mens ooit heeft gezien.
13
00:01:55,949 --> 00:01:57,450
Liefste...
14
00:01:57,617 --> 00:02:01,454
Dit is m'n laatste brief
voor ik het onbekende tegemoet ga.
15
00:02:02,831 --> 00:02:05,750
Ik twijfel er niet aan
dat we er zullen komen.
16
00:02:08,002 --> 00:02:10,171
Het waarom kan ik niet uitleggen.
17
00:02:11,005 --> 00:02:15,510
Ik kan niet beschrijven
wat ontdekkingsreizigers drijft.
18
00:02:28,565 --> 00:02:31,693
21 januari 1915.
19
00:02:32,527 --> 00:02:34,779
Onze positie is verontrustend.
20
00:02:35,738 --> 00:02:39,868
Door de daling van de temperatuur zijn
de poelen rondom het schip gestold.
21
00:02:40,535 --> 00:02:43,538
Er was kans dat we zouden invriezen...
22
00:02:43,705 --> 00:02:46,442
en deel zouden worden
van de bedreigende ijsschotsen.
23
00:02:49,419 --> 00:02:53,506
Elke stap in het onbekende
opent een pagina van een mysterie.
24
00:02:54,883 --> 00:02:57,343
En zolang er mysteries zijn
op deze aarde...
25
00:02:57,844 --> 00:03:02,432
heeft de mens het recht en de plicht
ze te ontrafelen.
26
00:03:06,019 --> 00:03:09,105
Het idee van ontdekking,
de prijs pakken...
27
00:03:09,480 --> 00:03:12,692
en dan één stap verder gaan,
dat zit in ons allemaal.
28
00:03:16,279 --> 00:03:18,516
We hoorden de dekbalk breken...
29
00:03:18,656 --> 00:03:23,369
zo makkelijk als luciferstokjes, door
de onweerstaanbare kracht van het ijs.
30
00:03:28,333 --> 00:03:30,585
Ik doe graag iets
wat nog nooit gedaan is.
31
00:03:31,920 --> 00:03:35,715
Zoals Shackleton zei, moeilijkheden
zijn dingen die je moet overwinnen.
32
00:03:44,807 --> 00:03:49,479
Zolang we dit overleven,
zullen we niet mopperen.
33
00:03:51,689 --> 00:03:54,275
En alstublieft, God, we zullen slagen.
34
00:04:42,991 --> 00:04:46,703
Weddellzee Antarctica
35
00:04:58,089 --> 00:05:00,258
Goedemorgen, Nico.
- Goedemorgen, Mensun.
36
00:05:02,218 --> 00:05:03,618
Lasse.
37
00:05:04,804 --> 00:05:07,265
Deze is vanuit de ruimte genomen.
38
00:05:08,433 --> 00:05:12,937
Zulke optische beelden
zijn handig voor de navigatie.
39
00:05:19,402 --> 00:05:23,614
We gaan naar dit gebied,
want we zijn al hier.
40
00:05:29,412 --> 00:05:33,082
We moeten de AUV-jongens
zo goed mogelijk helpen.
41
00:05:33,750 --> 00:05:38,338
Ze zullen 24 uur per dag doorwerken
om dat zoekgebied te bekijken.
42
00:05:38,838 --> 00:05:40,798
We hebben maar 12 dagen.
43
00:05:41,049 --> 00:05:44,579
Als het weer zo blijft, krijgen we
wellicht tien dagen uitstel.
44
00:05:44,719 --> 00:05:48,431
Maar we moeten weg zijn
voor het ijs opnieuw bevriest.
45
00:05:52,727 --> 00:05:55,965
We zijn bij de plek
waar volgens Worsley...
46
00:05:56,105 --> 00:06:00,360
de kapitein van Endurance,
de Endurance zonk.
47
00:06:00,610 --> 00:06:03,363
Het succes wacht.
Duik één, jongens. Kom op.
48
00:06:07,950 --> 00:06:12,413
DUIK 1
NOG 12 DAGEN
49
00:06:19,545 --> 00:06:22,757
De Endurance is het meest
legendarische wrak aller tijden.
50
00:06:22,924 --> 00:06:25,161
Misschien wel meer dan de Titanic.
51
00:06:25,301 --> 00:06:28,805
Die zonk twee jaar
voor de Endurance uitvoer.
52
00:06:30,390 --> 00:06:33,601
Ik heb over de hele wereld
scheepswrakken onderzocht.
53
00:06:34,143 --> 00:06:37,897
Van de Zuid-Chinese Zee
tot de Caraïben.
54
00:06:38,523 --> 00:06:41,067
Scheepswrakken
uit verschillende tijden.
55
00:06:41,692 --> 00:06:45,848
Het wrak van een Grieks schip,
gevonden in een vulkaan bij Sicilië...
56
00:06:45,988 --> 00:06:48,157
is wellicht de vondst van de eeuw.
57
00:06:49,575 --> 00:06:52,537
Een scheepswrak is een enorm artefact.
58
00:06:53,663 --> 00:06:55,665
Alles is er. Ik bedoel...
59
00:06:55,832 --> 00:06:59,460
Scheepswrakken
zijn de beste tijdcapsules.
60
00:07:01,379 --> 00:07:03,840
Scheepswrakken gaan over mensen.
61
00:07:05,466 --> 00:07:07,287
Dit is Frank Worsley.
62
00:07:07,427 --> 00:07:10,179
Hij was de kapitein
van de Endurance en...
63
00:07:10,972 --> 00:07:15,712
Harry McNeish, de timmerman,
James Wordie, de geoloog, Greenstreet.
64
00:07:15,852 --> 00:07:17,630
Het zijn allemaal dagboeken.
65
00:07:17,770 --> 00:07:20,773
Het verhaal van Shackleton
staat in de dagboeken.
66
00:07:21,315 --> 00:07:24,368
Ik heb ze allemaal gelezen,
de meeste zijn niet uitgegeven.
67
00:07:24,735 --> 00:07:27,738
Dit is het eerste boek
dat ik las over Shackleton.
68
00:07:27,905 --> 00:07:29,449
Ik heb het altijd bij me.
69
00:07:29,615 --> 00:07:33,870
Ik kreeg het, geloof het of niet...
70
00:07:34,036 --> 00:07:36,706
voor deelname aan de zondagsschool.
71
00:07:38,958 --> 00:07:42,572
Ik woonde op de Falklandeilanden.
Antarctica voelde...
72
00:07:42,712 --> 00:07:46,924
als m'n achtertuin,
een paar honderd kilometer verderop.
73
00:07:50,303 --> 00:07:53,833
De grote man zelf, Shackleton.
74
00:07:53,973 --> 00:07:55,725
Deze neem ik altijd mee.
75
00:07:58,311 --> 00:07:59,711
Gaat goed.
76
00:08:09,489 --> 00:08:12,226
Succes, maar is dit
een speld in een hooiberg?
77
00:08:12,366 --> 00:08:14,076
Hoe optimistisch ben je?
78
00:08:14,410 --> 00:08:17,273
Het is inderdaad een speld
in een hooiberg.
79
00:08:17,413 --> 00:08:20,985
Ze ligt op 3000 meter diepte
in de Weddellzee.
80
00:08:21,125 --> 00:08:24,003
Een van de lastigste plekken
ter wereld.
81
00:08:24,253 --> 00:08:27,325
Hopelijk vinden we het Endurance-wrak.
82
00:08:27,465 --> 00:08:29,834
Dat verbindt ons
aan een ongelooflijk verhaal.
83
00:08:30,218 --> 00:08:33,456
Het is het moeilijkst te vinden
wrak ter wereld.
84
00:08:33,596 --> 00:08:38,809
Deze expeditie begeeft zich op
de grens van wetenschap en geografie.
85
00:08:39,727 --> 00:08:44,649
Ik moet het verhaal van de Agulhas
aan de wereld vertellen...
86
00:08:45,775 --> 00:08:52,275
wat Shackleton en Hurley deden, maar
met moderne platforms en middelen...
87
00:08:52,698 --> 00:08:54,283
internet, social media.
88
00:08:55,535 --> 00:08:58,996
Er wordt nog over gepraat.
Een verhaal over overleven...
89
00:08:59,163 --> 00:09:01,123
leiderschap en teamwork.
90
00:09:02,875 --> 00:09:04,335
En een verhaal over falen.
91
00:09:06,170 --> 00:09:10,007
LONDEN
92
00:09:10,174 --> 00:09:13,010
Dit was de tijd
van de ontdekkingsreizen.
93
00:09:13,678 --> 00:09:16,639
De diepten van de oceaan
waren nog niet verkend.
94
00:09:16,806 --> 00:09:19,809
We hadden de hoogste berg
ter wereld nog niet beklommen.
95
00:09:20,893 --> 00:09:24,355
Poolreizigers waren in die tijd
wereldberoemd.
96
00:09:24,689 --> 00:09:26,089
Zij waren de rocksterren.
97
00:09:28,818 --> 00:09:32,822
Shackleton nam deel aan
vier expedities naar de Zuidpool.
98
00:09:33,239 --> 00:09:38,771
Hij was in 1901 de derde officier
op Scotts grote expeditie...
99
00:09:38,911 --> 00:09:42,081
de Discovery-expeditie.
100
00:09:42,331 --> 00:09:46,487
Shackleton moet wel bijzonder
zijn geweest toen hij in de 20 was.
101
00:09:46,627 --> 00:09:48,754
Hij overtuigde Scott ervan...
102
00:09:48,921 --> 00:09:52,633
om hem, een koopvaardijman,
mee te nemen naar Antarctica.
103
00:09:53,759 --> 00:09:57,722
Ze leden vreselijk.
Ze overleefden het maar net.
104
00:09:57,888 --> 00:10:01,892
Vooral Shackleton
was er slecht aan toe.
105
00:10:02,685 --> 00:10:06,424
Shackleton werd als invalide
teruggestuurd naar het VK.
106
00:10:06,564 --> 00:10:09,233
Daar schaamde hij zich enorm voor.
107
00:10:10,109 --> 00:10:14,989
Hij vergaf Scott nooit dat hij hem
invalide had gemaakt op Antarctica.
108
00:10:17,742 --> 00:10:20,313
Maar Shackleton wist in 1907...
109
00:10:20,453 --> 00:10:25,082
een eigen expeditie naar Antarctica
te financieren, de Nimrod-expeditie.
110
00:10:25,625 --> 00:10:31,756
Hij probeerde de Zuidpool te bereiken
en kwam tot op 156 kilometer.
111
00:10:32,548 --> 00:10:34,285
Hij had de prijs kunnen pakken...
112
00:10:34,842 --> 00:10:39,472
maar dat deed hij niet,
want hij wist dat als hij doorging...
113
00:10:40,014 --> 00:10:42,892
z'n mannen zouden sterven.
114
00:10:44,810 --> 00:10:46,395
Ik wil niet aan falen denken.
115
00:10:47,271 --> 00:10:52,318
Toch moet ik verstandig zijn en denken
aan de levens van m'n bemanning.
116
00:10:53,569 --> 00:10:57,281
Het moet een heel moeilijke
beslissing zijn geweest.
117
00:10:59,742 --> 00:11:01,952
Amundsen op de Pool. Waar is Scott?
118
00:11:02,119 --> 00:11:04,872
Na de verovering
van de Zuidpool door Amundsen...
119
00:11:05,331 --> 00:11:07,568
die slechts enkele dagen...
120
00:11:07,708 --> 00:11:10,878
voor lag op de Britse expeditie
onder Scott...
121
00:11:11,337 --> 00:11:15,007
was er maar één belangrijk doel over
op Antarctica:
122
00:11:15,466 --> 00:11:19,095
de oversteek van het Zuidpoolcontinent
van zee naar zee.
123
00:11:20,137 --> 00:11:25,002
Shackleton overtuigde genoeg mensen
dat de grootste reis nog moest komen.
124
00:11:25,142 --> 00:11:26,977
De Zuidpool was bereikt...
125
00:11:27,228 --> 00:11:32,066
maar de grootste reis was
de oversteek van het continent.
126
00:11:34,819 --> 00:11:36,696
Toen vond Shackleton z'n schip.
127
00:11:37,780 --> 00:11:42,076
De Endurance werd tussen
1911 en 1913 in Noorwegen gebouwd.
128
00:11:43,703 --> 00:11:47,998
Toen Shackleton het schip kocht,
noemde hij haar 'Endurance'...
129
00:11:48,457 --> 00:11:53,087
vanwege z'n familiemotto: 'Wij
veroveren met uithoudingsvermogen.'
130
00:11:54,964 --> 00:11:56,596
Hij stelde een bemanning samen.
131
00:11:57,049 --> 00:12:01,262
Shackleton plaatste een oproep in
de krant, iedereen kon zich aanmelden.
132
00:12:01,762 --> 00:12:04,447
Hij kreeg 5000 aanmeldingen,
onder wie drie vrouwen.
133
00:12:05,099 --> 00:12:10,271
Wetenschappers met interesse voor het
wetenschappelijke aspect. Zeelieden.
134
00:12:14,358 --> 00:12:16,694
Ik sloot me per ongeluk aan
bij de expeditie.
135
00:12:17,820 --> 00:12:21,407
Ik droomde dat Burlington Street
vol ijsschotsen stond...
136
00:12:21,824 --> 00:12:24,744
en dat ik een schip
langs dat ijs stuurde.
137
00:12:25,119 --> 00:12:29,457
Een absurde droom.
Maar zeelieden zijn bijgelovig.
138
00:12:29,707 --> 00:12:34,003
De volgende ochtend haastte ik me
naar Burlington Street.
139
00:12:34,170 --> 00:12:36,574
M'n oog viel op een bord op de deur.
140
00:12:36,714 --> 00:12:41,302
Er stond op:
'Imperial Trans-Antarctic Expedition.'
141
00:12:42,344 --> 00:12:45,848
Ik ging het gebouw in.
Shackleton was er.
142
00:12:46,682 --> 00:12:48,392
Toen ik hem zag...
143
00:12:48,559 --> 00:12:52,855
wist ik dat ik met hem
wilde samenwerken.
144
00:12:54,482 --> 00:12:59,361
Hij nam een meteoroloog mee die
op expeditie was geweest naar Soedan.
145
00:12:59,820 --> 00:13:02,573
Er was één ding
waar ik over twijfelde:
146
00:13:02,740 --> 00:13:04,935
Of ik m'n banjo moest meenemen.
147
00:13:05,075 --> 00:13:08,537
Hij antwoordde krachtig: Natuurlijk.
148
00:13:08,954 --> 00:13:13,000
Dus de banjo, waarop ik in Soedan
voor het publiek had gespeeld...
149
00:13:13,292 --> 00:13:14,877
werd deel van m'n bagage.
150
00:13:18,047 --> 00:13:20,633
Hij vroeg niet
om Antarctische ervaring.
151
00:13:20,800 --> 00:13:23,906
Hij nam één man mee omdat hij vond
dat hij er vreemd uitzag.
152
00:13:24,136 --> 00:13:27,541
Hij zocht karakter.
Hij zocht stoerheid en veelzijdigheid.
153
00:13:27,681 --> 00:13:30,252
Poolreizigers
bemanning Shackleton-expeditie
154
00:13:30,392 --> 00:13:33,547
Shackleton had een team van 28 man,
waaronder hijzelf...
155
00:13:33,687 --> 00:13:38,901
heel veel honden om sleeën te trekken,
daar had niemand ervaring mee.
156
00:13:39,068 --> 00:13:43,155
En een kat. Hij stuurde nog een schip
vanaf de andere kant.
157
00:13:44,031 --> 00:13:46,867
Zij zouden zorgen
voor een bevoorradingsplek...
158
00:13:47,034 --> 00:13:52,248
zodat het team niet zou verhongeren
tijdens het tweede deel van de reis.
159
00:13:55,793 --> 00:13:58,823
Het Duitse leger valt Frankrijk binnen
160
00:13:58,963 --> 00:14:02,410
Het was de avond
voor de Eerste Wereldoorlog.
161
00:14:02,550 --> 00:14:06,637
Hij stelde z'n schip en bemanning
in dienst van het land.
162
00:14:06,887 --> 00:14:12,893
Hij stuurde een telegram naar
Churchill, maar die zei: 'Ga door.'
163
00:14:15,396 --> 00:14:20,526
AUGUSTUS 1914
DAG 1
164
00:14:29,175 --> 00:14:30,578
7881 ZEEMIJLEN
165
00:14:30,744 --> 00:14:34,665
De Endurance arriveerde
in Grytviken in Zuid-Georgia...
166
00:14:34,832 --> 00:14:37,376
op 5 november 1914.
167
00:14:38,252 --> 00:14:43,674
De walvisvaarders waarschuwden
voor de gevaarlijke ijsomstandigheden.
168
00:14:45,593 --> 00:14:50,598
De walvisvaarders adviseerden ons
de reis uit te stellen.
169
00:14:51,932 --> 00:14:55,296
Shackleton negeerde dat.
Hij kon niet naar huis.
170
00:14:55,436 --> 00:14:59,607
Het was oorlog, hij zou z'n mensen
en financiering verliezen.
171
00:15:00,024 --> 00:15:03,444
Z'n reputatie zou nog een mislukking
niet overleven.
172
00:15:04,320 --> 00:15:08,490
Ik denk dat hij z'n mannen meesleepte
op een gedoemde zoektocht...
173
00:15:09,450 --> 00:15:11,535
omdat hij niet naar huis wilde.
174
00:15:14,622 --> 00:15:16,165
7881 ZEEMIJLEN
175
00:15:16,332 --> 00:15:19,627
Shackleton verliet Zuid-Georgia
op 5 december.
176
00:15:20,544 --> 00:15:23,589
Enkele dagen na vertrek
zaten ze vast in het ijs.
177
00:15:24,298 --> 00:15:27,635
De ijsomstandigheden
waren dat jaar erg slecht.
178
00:15:27,801 --> 00:15:30,804
Ze gingen naar de rand
van de Weddellzee.
179
00:15:30,971 --> 00:15:34,433
De ijsomstandigheden
werden steeds erger.
180
00:15:34,600 --> 00:15:36,477
Ze kwamen tot op 160 kilometer...
181
00:15:36,644 --> 00:15:40,147
of één dag varen
van hun bestemming, Vahselbaai.
182
00:15:40,314 --> 00:15:45,361
Maar op de 18e raakten ze ingevroren.
183
00:15:45,527 --> 00:15:47,446
Z'n expeditie was mislukt.
184
00:15:47,613 --> 00:15:52,242
Hij wilde Antarctica oversteken,
maar heeft geen voet aan land gezet.
185
00:16:03,128 --> 00:16:06,298
Je ziet het daar aan de horizon, hè?
186
00:16:06,882 --> 00:16:08,759
Daar ligt dus veel zee-ijs.
187
00:16:15,015 --> 00:16:20,422
Het is nu min acht. Je ziet aan
de open plekken dat het harder wordt.
188
00:16:20,562 --> 00:16:24,775
Het ijs wordt hard, oud,
het gaat wringen en stapelen.
189
00:16:25,526 --> 00:16:29,279
Op dat moment wordt het moeilijk.
190
00:16:30,739 --> 00:16:33,909
Voor mij is het erop of eronder.
191
00:16:36,036 --> 00:16:38,455
Mensun Bound is een legende.
192
00:16:39,581 --> 00:16:42,418
Hij is één van de beste
maritieme archeologen.
193
00:16:42,584 --> 00:16:46,213
Maar hij wil niet dat z'n carrière
in een mislukking eindigt.
194
00:16:48,257 --> 00:16:50,426
We hebben het al eens geprobeerd.
195
00:16:50,592 --> 00:16:57,092
In 2019 kwamen we naar Antarctica
om de Endurance te zoeken.
196
00:16:57,725 --> 00:17:00,185
Het ligt binnen z'n bereik.
197
00:17:00,352 --> 00:17:06,852
Het voelde alsof m'n hele leven
samenviel op dat moment.
198
00:17:07,192 --> 00:17:11,348
Het was een ongelooflijk gevoel.
De opwinding, de blijdschap.
199
00:17:11,488 --> 00:17:15,576
En toen ging het natuurlijk
allemaal mis.
200
00:17:18,829 --> 00:17:23,917
We kwamen bij het wrak,
ondanks de zware ijsomstandigheden.
201
00:17:24,084 --> 00:17:27,671
We konden de AUV neerlaten.
De AUV deed het prima.
202
00:17:27,838 --> 00:17:32,259
Maar na 30 uur
hield hij er opeens mee op.
203
00:17:33,093 --> 00:17:37,139
We waren hem kwijt en wisten niet
wat ermee gebeurd was.
204
00:17:37,514 --> 00:17:41,894
We hebben drie dagen tevergeefs
gezocht. Een enorme mislukking.
205
00:17:42,936 --> 00:17:46,190
De AUV kostte miljoenen dollars.
206
00:17:47,566 --> 00:17:51,597
Al dat plannen, jaren werk,
allemaal voor niets.
207
00:17:51,737 --> 00:17:56,909
Het was een van de ergste
momenten van m'n leven.
208
00:17:57,326 --> 00:18:01,413
Ik had nooit verwacht...
209
00:18:02,164 --> 00:18:06,043
dat ik een tweede kans zou krijgen
om op zoek te gaan naar de Endurance.
210
00:18:06,794 --> 00:18:13,294
DUIK 2
NOG 11 DAGEN
211
00:18:14,802 --> 00:18:17,122
We hebben geleerd van 2019...
212
00:18:17,262 --> 00:18:21,683
dat we een andere robot nodig hadden
om de zeebodem af te zoeken.
213
00:18:21,824 --> 00:18:25,464
Het was Nico's keuze om deze
splinternieuwe robot vast te maken...
214
00:18:25,604 --> 00:18:27,022
met een glasvezelkabel.
215
00:18:28,899 --> 00:18:34,905
Nico is een van de beste
onderwateringenieurs ter wereld.
216
00:18:37,574 --> 00:18:40,994
Terwijl de robot
de zeebodem afstruint...
217
00:18:41,328 --> 00:18:46,166
zien we de Endurance
in real time verschijnen.
218
00:18:48,043 --> 00:18:53,590
Robbie, haal hem van de haak.
- Oké, in stuwmodus, ga je gang, Chad.
219
00:18:56,760 --> 00:19:03,100
Op de Weddellzee werken
de gewone onderwatermethoden niet...
220
00:19:03,517 --> 00:19:06,145
omdat het ijs de baas is.
221
00:19:11,316 --> 00:19:14,513
De uitdaging is
om onder het ijs te lanceren...
222
00:19:14,653 --> 00:19:17,180
en op de zeebodem te zoeken
op 3000 meter diepte.
223
00:19:18,407 --> 00:19:20,686
Niemand had dit ooit eerder gedaan.
224
00:19:20,826 --> 00:19:24,705
Het was compleet nieuw wat
onderzeese technologie betreft.
225
00:19:30,002 --> 00:19:33,115
We moeten nog 15 zeemijl varen
naar de locatie.
226
00:19:33,255 --> 00:19:37,050
We kunnen er vanavond
tussen 17:00 en 18:00 zijn.
227
00:19:37,426 --> 00:19:39,788
Hoe zit het met het ijs, Lasse?
228
00:19:39,928 --> 00:19:46,428
Er zijn stukken open water,
maar op de locatie zal meer ijs zijn.
229
00:19:49,104 --> 00:19:55,471
Wat we ook doen met de AUV's,
de drift is heel belangrijk.
230
00:19:55,611 --> 00:19:59,698
Je moet het schip
aan de juiste kant plaatsen...
231
00:20:00,115 --> 00:20:03,202
om over het wrak te drijven
en niet de andere kant op.
232
00:20:04,786 --> 00:20:09,249
In de Weddellzee is een systeem
actief, genaamd de Weddellgyre.
233
00:20:09,541 --> 00:20:13,197
Het zee-ijs draait met de klok mee
als een enorme cirkel.
234
00:20:13,337 --> 00:20:16,617
Gemiddeld verplaatst
het hier 20 kilometer per dag.
235
00:20:16,757 --> 00:20:19,509
En ook het schip
wordt met het ijs meegevoerd.
236
00:20:37,986 --> 00:20:40,781
De Endurance was omringd
door dik ijs...
237
00:20:41,073 --> 00:20:44,826
dat zich uitstrekte in elke richting,
zo ver als het oog kon zien.
238
00:20:50,958 --> 00:20:55,087
We werden steeds meer
naar het noorden gedreven.
239
00:20:55,587 --> 00:21:00,494
Ons traject op de kaart leek wel
op de route van een dronken man.
240
00:21:00,634 --> 00:21:03,053
We kruisten telkens weer
ons eigen pad.
241
00:21:06,014 --> 00:21:08,475
M'n grootste angst is de drift.
242
00:21:09,351 --> 00:21:12,339
Waar zullen wind en stroming
het schip heen voeren...
243
00:21:12,479 --> 00:21:14,690
tijdens de komende wintermaanden?
244
00:21:15,399 --> 00:21:20,988
En kunnen we op tijd uitbreken
om volgend jaar aan land te gaan?
245
00:21:22,114 --> 00:21:27,077
Shackletons gok om het zuiden te
bereiken voor de winter was mislukt.
246
00:21:27,411 --> 00:21:31,957
Hij moest de winter overleven op
de meest onherbergzame plek op aarde.
247
00:21:34,668 --> 00:21:36,780
FEBRUARI 1915
DAG 208
248
00:21:36,920 --> 00:21:40,826
Op 24 februari volgden we niet langer
de routine op het schip.
249
00:21:40,966 --> 00:21:43,343
De Endurance werd een winterstation.
250
00:21:47,973 --> 00:21:50,836
We bouwden hutten
op het ijs rond het schip.
251
00:21:50,976 --> 00:21:53,812
De honden werden vastgeketend
aan een hut.
252
00:21:54,396 --> 00:21:57,733
We begonnen met
het trainen van de honden.
253
00:22:03,405 --> 00:22:07,686
Engelse scholen hadden geholpen
bij het kopen van de honden.
254
00:22:07,826 --> 00:22:11,580
We vernoemden de honden
naar elke school die had geholpen.
255
00:22:25,302 --> 00:22:30,182
Shackleton bleef aandringen
op optimisme en hij had gelijk.
256
00:22:30,432 --> 00:22:34,478
Zonder het gevoel dat je zult
overleven, zonder dat doel...
257
00:22:34,644 --> 00:22:36,730
zou je opgeven.
258
00:22:37,522 --> 00:22:40,886
Ze richtten hun leven zo in
dat het moreel hoog bleef...
259
00:22:41,026 --> 00:22:42,903
en ze in leven bleven.
260
00:22:54,331 --> 00:22:55,874
Hurley is een wonder.
261
00:22:57,876 --> 00:22:59,821
Vrolijk scheldend...
262
00:22:59,961 --> 00:23:04,174
begeeft hij zich op de gevaarlijkste
plekken die hij kan vinden.
263
00:23:05,425 --> 00:23:07,928
Hij klikt en draait aan de hendel...
264
00:23:08,220 --> 00:23:11,390
en maakt foto's bij de vleet
van het leven hier.
265
00:23:14,226 --> 00:23:18,563
Shackleton liep generaties voor op
wat jongeren nu als waar beschouwen:
266
00:23:18,814 --> 00:23:20,467
niet gefilmd, niet gebeurd.
267
00:23:20,607 --> 00:23:24,986
Hij nam natuurlijk de nieuwste
technologie mee: bewegende film.
268
00:23:26,071 --> 00:23:27,861
Hij nam een documentairemaker mee.
269
00:23:29,324 --> 00:23:34,079
Ik filmde de primitieve Aboriginals
in Noord-Australië.
270
00:23:34,913 --> 00:23:38,500
Sir Ernest Shackleton nodigde me
per telegram uit voor z'n expeditie.
271
00:23:38,917 --> 00:23:41,920
Ik had geen idee wat het inhield...
272
00:23:42,087 --> 00:23:44,589
noch had ik me aangemeld
voor de expeditie.
273
00:23:45,298 --> 00:23:51,798
Maar Sir Ernest was m'n held.
Ik zou overal met hem naartoe gaan.
274
00:23:54,516 --> 00:23:57,043
Shackleton wilde het verhaal
naar buiten brengen.
275
00:23:57,769 --> 00:23:59,479
Publiciteit was alles voor hem.
276
00:24:00,021 --> 00:24:04,443
Hij was nooit zeker van financiering.
Hij was altijd aan het puzzelen.
277
00:24:05,777 --> 00:24:10,824
Maar hij was hopeloos chaotisch
en slecht met geld.
278
00:24:11,366 --> 00:24:13,478
Het was een soort piramidespel.
279
00:24:13,618 --> 00:24:19,207
Dan kreeg hij 20 pond
en moest hij meteen iemand afbetalen.
280
00:24:19,708 --> 00:24:26,208
Shackleton wordt het best omschreven
door een collega op de tweede reis.
281
00:24:26,465 --> 00:24:30,844
Hij noemde hem een uitstekende,
geloofwaardige schurk.
282
00:24:33,513 --> 00:24:38,128
Shackleton had niet de status die
hij wilde in de Britse maatschappij.
283
00:24:38,268 --> 00:24:42,439
Hij kwam niet uit de aristocratie,
ging niet naar de universiteit.
284
00:24:45,192 --> 00:24:49,097
Shackleton groeide op in Ierland.
Z'n vader was boer...
285
00:24:49,237 --> 00:24:54,493
liet zich omscholen tot dokter en
verhuisde met het gezin naar Londen.
286
00:24:54,993 --> 00:24:58,914
Shackleton sprak anders.
Hij werd gepest op school in Londen.
287
00:24:59,789 --> 00:25:01,583
Hij wilde zich bewijzen.
288
00:25:02,709 --> 00:25:05,670
Hij wilde politicus worden,
niemand stemde op hem.
289
00:25:05,921 --> 00:25:08,048
Hij wilde zakenman worden,
dat mislukte.
290
00:25:11,218 --> 00:25:15,847
Hij had twee kanten.
In het openbaar citeerde Shackleton...
291
00:25:16,014 --> 00:25:20,810
lange poëziecitaten:
Shakespeare, Tennyson, Browning.
292
00:25:20,977 --> 00:25:25,106
Hij bracht mensen tot tranen
en liet ze juichen bij bijeenkomsten.
293
00:25:26,650 --> 00:25:32,140
De privépersoon was onzeker,
had gezondheidsproblemen.
294
00:25:32,280 --> 00:25:37,494
Hij was zenuwachtig. Hij schreef
z'n vrouw: Dit is te overweldigend.
295
00:25:38,119 --> 00:25:42,150
Liefste, soms wens ik bijna dat ik
niet naar het zuiden was gegaan...
296
00:25:42,290 --> 00:25:44,751
maar thuis een rustig leven
had geleid.
297
00:25:45,418 --> 00:25:49,965
Ik ben een mislukkeling
en niet de ideale echtgenoot.
298
00:25:50,882 --> 00:25:54,386
Ik ben alleen
een goede ontdekkingsreiziger.
299
00:25:56,179 --> 00:25:58,807
Maar Emily bleef hem steunen.
300
00:26:00,225 --> 00:26:04,396
Emily Shackleton zei: Je kunt een
wilde arend niet in een schuur houden.
301
00:26:07,649 --> 00:26:11,027
Hij was vast teleurgesteld.
302
00:26:11,194 --> 00:26:13,931
Geen van z'n plannen verliepen
zoals hij had gehoopt.
303
00:26:15,944 --> 00:26:18,395
Maar hij moest
naar Antarctica blijven gaan...
304
00:26:18,535 --> 00:26:22,706
omdat hij alleen zo relevant
en beroemd kon blijven.
305
00:26:22,872 --> 00:26:26,876
Het was een duivelspact. Hij
moest naar de ruigste plek op aarde...
306
00:26:27,043 --> 00:26:29,963
om z'n status thuis te behouden.
307
00:26:41,433 --> 00:26:47,883
Oké, Joe, het wordt vlakker.
- Oké, begrepen.
308
00:26:48,023 --> 00:26:51,344
Oké, jongens.
Kunnen we aan de missie beginnen?
309
00:26:51,484 --> 00:26:54,764
Dit is het. Vandaag is de dag.
310
00:26:54,904 --> 00:26:58,783
Gewoon rollen?
Dat geeft nu niet zoveel.
311
00:26:59,701 --> 00:27:03,288
O. We bewegen.
- Goed, ontvang je data?
312
00:27:04,414 --> 00:27:07,277
Dat is goed. Op de zeebodem.
313
00:27:07,417 --> 00:27:10,712
De zeebodem is erg vlak,
dat is goed voor ons.
314
00:27:10,879 --> 00:27:15,494
Hier zie je holtes.
- Perfect om een wrak te vinden.
315
00:27:15,634 --> 00:27:17,034
Precies.
316
00:27:17,510 --> 00:27:20,722
De enige sonargegevens van de locatie.
317
00:27:20,889 --> 00:27:23,099
Wij zijn de eersten.
- Ja.
318
00:27:24,893 --> 00:27:27,395
Je idiote plan krijgt vorm.
319
00:27:28,104 --> 00:27:33,193
Wat zal deze robot
ons laten zien op de zeebodem?
320
00:27:34,027 --> 00:27:37,530
De belangrijkste sensor
is een sidescan sonar.
321
00:27:38,031 --> 00:27:41,660
Dit is een lage frequentie sonarscan
van een wrak...
322
00:27:41,993 --> 00:27:45,121
dat ongeveer even groot is
als de Endurance.
323
00:27:45,955 --> 00:27:47,734
Het lijkt misschien niet veel...
324
00:27:47,874 --> 00:27:51,628
maar zo zal de Endurance
er op het scherm uitzien.
325
00:27:52,921 --> 00:27:56,716
Twee meter onder het oppervlak,
40 meter achter ons.
326
00:27:56,883 --> 00:27:58,495
Dieper onder het oppervlak.
327
00:27:58,635 --> 00:28:01,388
Trek langzaam als ik het zeg.
328
00:28:07,352 --> 00:28:11,091
Als je naar Antarctica gaat,
heb je een bijzonder team nodig.
329
00:28:11,231 --> 00:28:14,442
Ik werk al bijna 25 jaar samen
met m'n team.
330
00:28:17,112 --> 00:28:20,907
We kennen elkaar goed
en zijn erg hecht geworden.
331
00:28:22,951 --> 00:28:25,537
We hebben
indrukwekkende projecten gedaan.
332
00:28:26,121 --> 00:28:28,665
We hebben meerdere wereldrecords.
333
00:28:28,832 --> 00:28:34,155
Endurance22 is m'n eerste expeditie
naar Antarctica.
334
00:28:34,295 --> 00:28:40,593
Ik ben voor het eerst weer op zee,
sinds de dood van m'n vrouw.
335
00:28:42,512 --> 00:28:45,849
Ik verloor Sévereine
aan kanker in 2017.
336
00:28:48,184 --> 00:28:51,521
Dat was de moeilijkste tijd
van m'n leven.
337
00:28:53,231 --> 00:28:56,568
Het doet me goed
om weer de zee op te gaan.
338
00:28:56,776 --> 00:28:59,779
We zijn net een familie.
339
00:28:59,946 --> 00:29:05,020
Ik noem mezelf altijd de grote broer,
maar daar zijn ze het niet mee eens.
340
00:29:05,160 --> 00:29:07,746
Dus ja, ik ben de vader van dit team.
341
00:29:11,499 --> 00:29:15,488
Als we het wrak vinden,
is dat een succes voor het team.
342
00:29:15,628 --> 00:29:17,576
Maar als we falen, is het mijn falen.
343
00:29:18,506 --> 00:29:20,258
Want ik had de leiding.
344
00:29:28,892 --> 00:29:34,981
Halverwege februari daalde
de temperatuur tot min 20.
345
00:29:35,356 --> 00:29:39,277
Alle voorzorgsmaatregelen
werden genomen voor de winter.
346
00:29:41,112 --> 00:29:45,617
Maar de bemanning
van de Endurance bleef vrolijk.
347
00:29:47,452 --> 00:29:51,247
Een groot deel van onze vrolijkheid
komt door de regelmaat en routine...
348
00:29:51,414 --> 00:29:53,249
die Sir E creëert.
349
00:29:54,125 --> 00:29:56,961
We hadden onze eigen speciale taken.
350
00:29:57,253 --> 00:30:01,660
Ik had het zelf erg druk met
temperatuurmetingen om de vier uur.
351
00:30:01,800 --> 00:30:05,720
Ik noteerde atmosferische druk,
windkracht en -richting.
352
00:30:09,349 --> 00:30:14,020
Onze hutten op het dek werden te koud
naarmate de temperatuur daalde.
353
00:30:14,437 --> 00:30:19,234
We verwijderden de vracht van
het tussendek en bouwden er cabines.
354
00:30:19,484 --> 00:30:22,487
Daar woonden we gedurende de winter.
355
00:30:22,695 --> 00:30:27,784
Dit werd de Ritz genoemd.
De officiersmess erboven de Stables.
356
00:30:28,535 --> 00:30:32,649
De Ritz was een ruimte waar
de bemanning kon ontspannen, lezen...
357
00:30:32,789 --> 00:30:35,124
kaarten en de tijd kon doden.
358
00:30:40,797 --> 00:30:45,829
We hadden een enorme eetlust.
Het eten waar we naar verlangden...
359
00:30:45,969 --> 00:30:48,721
klinkt wellicht weinig aanlokkelijk.
360
00:30:48,972 --> 00:30:52,210
Zo was zeehondenblubber
onze grootste delicatesse.
361
00:30:52,350 --> 00:30:54,644
Ik at het vaak rauw.
362
00:30:56,437 --> 00:31:00,692
Op zaterdagavond proostten we
op geliefden en vrouwen...
363
00:31:00,859 --> 00:31:05,765
met veel hartstocht. Om middernacht
dronken we chocolademelk...
364
00:31:05,905 --> 00:31:10,743
en feliciteerden we Sir Ernest
met z'n 41e verjaardag.
365
00:31:17,375 --> 00:31:21,781
Op 1 mei namen we afscheid van de zon
en begon de periode van schemering...
366
00:31:21,921 --> 00:31:24,757
gevolgd door de duisternis
van midwinter.
367
00:31:27,969 --> 00:31:29,706
Het verdwijnen van de zon...
368
00:31:29,846 --> 00:31:32,584
is een deprimerende gebeurtenis
in de poolgebieden...
369
00:31:32,724 --> 00:31:37,312
waar de lange donkere maanden
zowel mentaal als fysiek zwaar zijn.
370
00:31:40,899 --> 00:31:44,777
Een vorm van midwintergekte
heeft zich geopenbaard.
371
00:31:45,945 --> 00:31:49,824
Iedereen werd gegrepen door het
verlangen om z'n haar af te knippen.
372
00:31:52,076 --> 00:31:57,957
Dat was erg amusant.
We lijken net een groep gevangenen.
373
00:32:00,960 --> 00:32:05,173
Toen klopte Greenstreet,
de eerste officier, op de deur.
374
00:32:06,007 --> 00:32:10,011
Hij zei tegen Shackleton: Het stuk kan
beginnen als u er klaar voor bent.
375
00:32:10,929 --> 00:32:14,849
Shackleton zei:
Over vijf minuten kunnen ze beginnen.
376
00:32:15,642 --> 00:32:18,630
Greenstreet wist niet
dat kort daarvoor...
377
00:32:18,770 --> 00:32:23,274
de grote ontdekker me
het tragische nieuws had verteld.
378
00:32:23,441 --> 00:32:27,528
Hij zei: Het schip zal dit
niet overleven, kapitein.
379
00:32:27,695 --> 00:32:33,785
Het is een kwestie van tijd.
Wat het ijs neemt, houdt het ijs.
380
00:32:34,702 --> 00:32:40,458
We zouden dakloos worden door het vele
ijs waaruit weinigen terugkeerden.
381
00:32:43,252 --> 00:32:46,214
Shackleton werd gezien
als de vrolijke baas...
382
00:32:46,381 --> 00:32:50,593
die hen leidde
in een groot en succesvol avontuur.
383
00:32:50,760 --> 00:32:55,959
En een paar minuten later zaten we
inderdaad in de Ritz en lachten...
384
00:32:56,099 --> 00:33:00,061
om een variété waar de mannen
inmiddels heel goed in waren geworden.
385
00:33:01,312 --> 00:33:07,443
Het schip was voor ons het centrum
van het universum geworden.
386
00:33:08,277 --> 00:33:10,530
Wat zouden we zijn zonder het schip?
387
00:33:19,914 --> 00:33:26,114
Stel, je zit hier in een houten
bootje. Geen gps, niets.
388
00:33:26,254 --> 00:33:31,035
En dan zegt de baas: We zitten vast.
We moeten hier overwinteren.
389
00:33:31,175 --> 00:33:34,929
Dan denk je:
Geweldig, m'n vrouw vermoordt me.
390
00:33:37,772 --> 00:33:40,108
LUCHTVOCHTIGHEID 75
DRUK 98,1C
391
00:33:41,769 --> 00:33:44,147
Alles is perfect.
392
00:33:44,313 --> 00:33:47,859
De robot is klaar.
De kabel is klaar.
393
00:33:48,026 --> 00:33:50,486
Maar het schip zit vast op het ijs.
394
00:33:56,034 --> 00:33:57,910
Dit is heel frustrerend.
395
00:33:58,703 --> 00:34:02,415
We kunnen de positie
voor de volgende duik niet bereiken.
396
00:34:02,582 --> 00:34:03,982
En we verliezen tijd.
397
00:34:11,966 --> 00:34:14,510
Geduld oefenen.
398
00:34:14,677 --> 00:34:18,431
Geduld. Ja.
- Ja, dat zeggen ze.
399
00:34:26,064 --> 00:34:32,236
Dat is helikopterbrandstof. Er zit
20.000 liter helikopterbrandstof in.
400
00:34:33,988 --> 00:34:38,937
Met een speciale techniek zwaaien ze
de container over de boeg...
401
00:34:39,077 --> 00:34:42,038
om het schip los te krijgen.
402
00:34:50,588 --> 00:34:55,676
Ze halen de container nu terug
en dan gaan ze naar voren.
403
00:35:06,938 --> 00:35:10,802
De komende twee dagen
hebben we een stabiele stroming...
404
00:35:10,942 --> 00:35:13,277
maar dan is er een verschuiving.
405
00:35:13,611 --> 00:35:17,350
Elke zes uur krijgen we
een nieuwe weersvoorspelling.
406
00:35:17,490 --> 00:35:20,743
Zo hebben jullie een idee
van de onzekerheden.
407
00:35:24,872 --> 00:35:28,209
Antarctica is
een heel bijzondere omgeving.
408
00:35:29,377 --> 00:35:31,379
Je bent volledig afgezonderd.
409
00:35:32,046 --> 00:35:35,091
Alsof je de echte wereld verlaat.
410
00:35:35,758 --> 00:35:40,346
Ik ben de tel kwijt, maar volgens mij
is dit m'n 25e Antarctica-expeditie.
411
00:35:40,847 --> 00:35:45,378
Antarctica is verslavend.
Vraag maar aan m'n vrouw.
412
00:35:45,518 --> 00:35:51,524
Als je het eenmaal hebt gezien,
wil je steeds weer terug.
413
00:35:51,774 --> 00:35:56,154
nog 9 dagen
414
00:35:56,320 --> 00:36:02,034
Shackleton wilde ook graag terug
naar Antarctica.
415
00:36:04,662 --> 00:36:08,568
Er zijn weinig mensen met meer
Antarctica-ervaring dan John Shears.
416
00:36:08,708 --> 00:36:14,881
Hij was hoofd logistiek van de Britse
groep voor Antarctische activiteiten.
417
00:36:15,298 --> 00:36:18,509
Hij heeft de Polar Medal gekregen
van de koningin...
418
00:36:18,676 --> 00:36:21,512
dezelfde medaille
die Shackleton kreeg.
419
00:36:24,724 --> 00:36:28,102
Ik begon met expedities
toen ik 17 of 18 was.
420
00:36:28,269 --> 00:36:31,022
Op de universiteit ging ik ermee door.
421
00:36:31,647 --> 00:36:35,234
Ik kom uit een boerengezin
uit Devon, Engeland.
422
00:36:35,401 --> 00:36:37,278
Ik was heel hecht met m'n oma.
423
00:36:37,445 --> 00:36:41,991
Zij had nooit
de kans gehad om te reizen.
424
00:36:42,491 --> 00:36:46,829
M'n oma was als klein meisje
naar Exeter geweest...
425
00:36:47,246 --> 00:36:50,833
naar het museum
voor een Antarctische tentoonstelling.
426
00:36:51,000 --> 00:36:52,400
Dat wist ze nog.
427
00:36:52,543 --> 00:36:55,280
Toen hoorde ik voor het eerst
over Ernest Shackleton.
428
00:36:58,174 --> 00:37:00,787
Oma wilde altijd
dat ik en m'n twee broers...
429
00:37:00,927 --> 00:37:03,221
zouden ervaren hoe de wereld kon zijn.
430
00:37:04,096 --> 00:37:07,099
En hier ben ik dan.
Ik ben op de Noordpool geweest...
431
00:37:07,266 --> 00:37:10,519
en op Antarctica, in een tijdsbestek
van twee generaties.
432
00:37:14,649 --> 00:37:18,819
AUGUSTUS 1915
DAG 366
433
00:37:18,986 --> 00:37:20,947
1 augustus 1915.
434
00:37:22,740 --> 00:37:26,646
Om 10:00 bewoog
de schots in onze buurt...
435
00:37:26,786 --> 00:37:29,190
waardoor tongen ijs
onder het schip dreven...
436
00:37:29,330 --> 00:37:33,945
en ons naar stuurboord kantelden.
437
00:37:34,085 --> 00:37:37,532
We voelden ons net dwergen.
Tonnen bewegend ijs...
438
00:37:37,672 --> 00:37:41,828
verpletterden en verbrijzelden
om ons heen.
439
00:37:41,968 --> 00:37:47,682
Ik bleef maar denken:
Hoelang kan dit duren? Hoelang?
440
00:37:51,727 --> 00:37:54,689
Elk stuk hout stond op breken.
441
00:37:54,855 --> 00:37:58,487
Er ontstonden gaten in het dek.
Deuren konden niet meer open of dicht.
442
00:37:59,026 --> 00:38:02,265
Vloerplaten verbogen
en de ijzeren platen...
443
00:38:02,405 --> 00:38:05,241
bolden op en sprongen uit de sponning.
444
00:38:05,491 --> 00:38:08,452
Alles werd enorm samengedrukt.
445
00:38:22,508 --> 00:38:24,719
De grammofoon speelde
toen het gebeurde.
446
00:38:24,885 --> 00:38:26,762
Ze voelden een drukgolf.
447
00:38:26,929 --> 00:38:30,561
Het was net een aardbeving. Het schip
trilde door de druk van het ijs.
448
00:38:32,560 --> 00:38:38,274
De druk nam toe gedurende de dag
tot een enorme kracht om 16.00 uur.
449
00:38:38,441 --> 00:38:41,610
Roerkoning en achtersteven braken.
450
00:38:43,154 --> 00:38:46,032
Het schip maakte snel water.
451
00:38:50,578 --> 00:38:56,459
Ik liet de pompen gereed maken.
De lenspompen begonnen om 20.00 uur.
452
00:39:00,463 --> 00:39:03,451
We pompten drie dagen
en nachten zonder slaap.
453
00:39:03,591 --> 00:39:06,010
Maar we kregen haar niet leeg.
454
00:39:08,596 --> 00:39:12,391
Rond die tijd
gebeurde er iets vreemds.
455
00:39:13,100 --> 00:39:16,103
Maandenlang hadden we
geen keizerspinguïns gezien.
456
00:39:16,395 --> 00:39:20,941
Opeens doken er acht op.
Ze liepen langzaam naar het schip.
457
00:39:21,484 --> 00:39:26,447
We dachten altijd dat deze vogels
vrijwel doof waren, maar nu...
458
00:39:26,614 --> 00:39:31,035
begonnen ze te huilen
als een klaagzang voor het schip.
459
00:39:31,202 --> 00:39:36,248
Het effect van deze doodskreet
was onheilspellend en schokkend.
460
00:39:40,586 --> 00:39:43,672
Op 26 oktober kwam het einde.
461
00:39:44,340 --> 00:39:47,259
Alle hoop om ons doel
te bereiken verdween.
462
00:39:51,222 --> 00:39:53,751
Shackleton onderging
de crisis uiterst kalm.
463
00:39:53,891 --> 00:39:58,813
Hij gaf bevelen alsof
we gewoon gingen sleeën.
464
00:40:01,857 --> 00:40:05,861
Voor Shackleton was het niet alleen
een gevaarlijke ontwikkeling...
465
00:40:06,028 --> 00:40:08,155
ze waren nu in levensgevaar...
466
00:40:08,322 --> 00:40:11,867
maar het was ook een teken
dat de expeditie gefaald had.
467
00:40:12,034 --> 00:40:13,828
Een dieptepunt voor Shackleton.
468
00:40:14,495 --> 00:40:19,360
Erger kan het niet worden,
fysiek wel...
469
00:40:19,500 --> 00:40:23,546
maar voor Shackleton was dit het dal.
470
00:40:24,380 --> 00:40:26,924
Hij wist dat dit het einde
van z'n dromen was.
471
00:40:37,726 --> 00:40:42,815
We konden ons niet beschermen
tegen de sneeuw en wind.
472
00:40:43,983 --> 00:40:46,595
De eerste nacht was zwaar.
Ze sliepen op het ijs.
473
00:40:46,735 --> 00:40:50,030
Ze lootten om de bontslaapzakken.
Ze hadden er niet genoeg.
474
00:40:51,282 --> 00:40:55,911
Die nacht barstte tot drie keer toe
de ijsschots onder onze tenten.
475
00:40:56,078 --> 00:40:57,913
We moesten drie keer verplaatsen.
476
00:41:00,875 --> 00:41:06,297
Ik kon niet slapen.
Ik liep heen en weer in het donker.
477
00:41:06,922 --> 00:41:10,843
M'n taak was nu om de veiligheid
van de groep te waarborgen.
478
00:41:11,510 --> 00:41:14,430
Hij maakte een ommezwaai.
Antarctica haalden ze niet.
479
00:41:14,597 --> 00:41:19,059
In die 12 uur veranderde
z'n insteek volledig.
480
00:41:19,226 --> 00:41:22,753
Vanaf dat moment was hij gefocust
op het thuisbrengen van de mannen.
481
00:41:28,986 --> 00:41:31,682
De volgende ochtend
zetten Shackleton en Wild...
482
00:41:31,822 --> 00:41:35,451
als barmhartige Samaritanen
hete thee voor iedereen.
483
00:41:36,327 --> 00:41:39,830
Ze brachten het naar de mannen
in hun tenten.
484
00:41:43,626 --> 00:41:48,672
Shackleton hield een
van z'n kenmerkende toespraken.
485
00:41:49,882 --> 00:41:52,843
Ze hoefden niet
in te zitten over het schip.
486
00:41:53,010 --> 00:41:58,682
Hij verzekerde ze dat ze met hard werk
en trouwe samenwerking...
487
00:41:58,849 --> 00:42:01,143
aan land konden komen.
488
00:42:02,478 --> 00:42:07,107
De toespraak had meteen effect.
We kregen weer moed.
489
00:42:12,404 --> 00:42:15,434
We besloten over
de ijsschotsen te lopen...
490
00:42:15,574 --> 00:42:18,494
naar het kleine Paulet Island.
491
00:42:19,870 --> 00:42:22,274
We moesten de boten meenemen...
492
00:42:22,414 --> 00:42:25,467
aangezien het laatste deel
van de reis over water zou zijn.
493
00:42:26,168 --> 00:42:29,380
Iedereen begon zich
voor te bereiden op de sleetocht.
494
00:42:32,091 --> 00:42:34,745
We moesten nog één keer omkleden.
495
00:42:34,885 --> 00:42:39,181
De outfit bestaat uit overalls
met daaronder warm ondergoed...
496
00:42:39,348 --> 00:42:42,685
een gewone broek en een dikke trui.
497
00:42:47,731 --> 00:42:51,986
Al het overbodige gewicht
moesten we achterlaten.
498
00:42:52,152 --> 00:42:56,782
Shackleton gaf het voorbeeld
door z'n gouden horloge...
499
00:42:57,241 --> 00:43:01,120
gouden sigarettenkoker en enkele
gouden soevereinen weg te gooien.
500
00:43:02,079 --> 00:43:08,002
Ik scheurde het blaadje uit de bijbel
met de tekst van koningin Alexandra.
501
00:43:08,919 --> 00:43:13,966
Persoonlijke uitrusting mocht niet
zwaarder zijn dan een kilo per man.
502
00:43:14,133 --> 00:43:18,637
Dat betekende dat alleen
het hoognodige meegenomen kon worden.
503
00:43:22,099 --> 00:43:25,811
Kort nadat ik van boord ging,
riep Shackleton me.
504
00:43:26,145 --> 00:43:30,566
'Wat is dat, meneer?', vroeg ik.
'Uw banjo, ' antwoordde Shackleton.
505
00:43:31,108 --> 00:43:34,862
Dit is de banjo die Shackleton redde
voor het schip zonk.
506
00:43:35,613 --> 00:43:38,035
Hij noemde het
een essentieel mentaal medicijn.
507
00:43:44,204 --> 00:43:46,957
De volgende dag liepen we
naar het westen.
508
00:43:47,458 --> 00:43:50,836
De honden sleepten de spullen
op de zeven kleinere sleeën.
509
00:43:51,629 --> 00:43:57,551
Ik leidde 16 mannen die de drie boten
op de grotere sleeën sleepten.
510
00:44:00,220 --> 00:44:03,432
De boten wogen elk ongeveer een ton.
511
00:44:04,642 --> 00:44:07,796
Het was afschuwelijk
en het werk was vreselijk.
512
00:44:07,936 --> 00:44:11,463
We boekten te weinig vooruitgang
voor de energie die we verbruikten.
513
00:44:16,403 --> 00:44:22,368
Ze kwamen niet ver. Na 2 dagen gaven
ze het op en zetten ze een kamp op.
514
00:44:27,164 --> 00:44:30,876
Ons nieuwe kamp,
met de naam Ocean Camp...
515
00:44:31,543 --> 00:44:36,131
lag op 2,5 km afstand
van het watergraf van de Endurance.
516
00:44:38,092 --> 00:44:40,177
De donkere kamer was vernietigd.
517
00:44:40,969 --> 00:44:44,431
Hij lag onder een laag ijs
van twee meter dik.
518
00:44:45,516 --> 00:44:49,296
Wat doe je als een schat
ter waarde van 20.000 pond...
519
00:44:49,436 --> 00:44:51,397
onder 2 meter ijs ligt?
520
00:44:53,399 --> 00:44:57,778
In een oogwenk lag ik in dat papperige
ijs om de kisten te grijpen.
521
00:44:57,945 --> 00:44:59,863
De eerste kist had ik snel.
522
00:45:00,030 --> 00:45:04,201
Ik pauzeerde even
en dook weer onder het ijs.
523
00:45:09,039 --> 00:45:13,419
Het schip begon te bewegen
onder de druk van het ijs.
524
00:45:14,962 --> 00:45:19,591
We moesten zo snel mogelijk
het ijs op.
525
00:45:25,556 --> 00:45:29,977
Shackleton ging terug naar het schip
en nam het seinpistool mee.
526
00:45:31,979 --> 00:45:35,441
Hurley, Wild en ik
gingen het schip in...
527
00:45:35,607 --> 00:45:40,320
namen afscheid en schoten een pijl af.
528
00:45:46,577 --> 00:45:50,274
Shackleton zag als eerste
het schip wegglijden.
529
00:45:50,414 --> 00:45:53,625
Hij zag de schoorsteen trillen.
530
00:45:55,294 --> 00:45:58,547
We renden naar het uitkijkplatform...
531
00:45:58,714 --> 00:46:03,886
en keken naar de dood van het schip
dat ons zo ver had gebracht.
532
00:46:04,052 --> 00:46:08,056
Ze had zich zo dapper verweerd.
533
00:46:10,559 --> 00:46:14,855
Shackleton zei stilletjes:
'Ze is weg, jongens.'
534
00:46:19,735 --> 00:46:22,488
Shackleton had erop gehamerd...
535
00:46:22,654 --> 00:46:27,409
dat hij van hen allemaal
optimisme verwachtte.
536
00:46:27,576 --> 00:46:34,076
Ze moeten op dat moment toch hebben
nagedacht over hun overlevingskansen.
537
00:46:34,958 --> 00:46:39,588
En die kansen waren verwaarloosbaar.
538
00:46:49,723 --> 00:46:53,185
DUIK 6
NOG 9 DAGEN
539
00:46:53,352 --> 00:46:55,354
We gaan op zoek naar de Endurance.
540
00:46:56,563 --> 00:47:00,567
We moeten hem nu vinden. Ik wil niet
dat de andere ploeg hem vindt.
541
00:47:19,127 --> 00:47:21,505
Hebben we alle data?
542
00:47:22,339 --> 00:47:24,842
Ja, we zijn klaar.
- We gaan ervoor.
543
00:47:25,008 --> 00:47:28,330
Er bestaat een soort
bijgeloof in ons beroep...
544
00:47:28,470 --> 00:47:32,209
dat als je er niet in gelooft,
er niets zal gebeuren.
545
00:47:32,349 --> 00:47:37,131
Dus ondanks alles proberen we
erin te geloven en te denken:
546
00:47:37,271 --> 00:47:41,483
Oké, ons geluk gaat keren
en we gaan hem vinden.
547
00:47:49,575 --> 00:47:50,975
Zinklocatie.
548
00:47:52,369 --> 00:47:56,650
Kom op.
- Dat is een scheepswrak.
549
00:47:56,790 --> 00:47:58,190
Kom op, jongens.
550
00:48:02,504 --> 00:48:06,091
Open de bar.
551
00:48:09,636 --> 00:48:11,555
Ja?
- Goedemorgen, Mensun.
552
00:48:12,556 --> 00:48:14,224
Heb je nieuws?
- Goed nieuws.
553
00:48:18,937 --> 00:48:20,337
John.
554
00:48:23,567 --> 00:48:25,804
Ze maken ons af
als het gewoon keien zijn.
555
00:48:25,944 --> 00:48:29,656
Ik maak maar een grapje.
Dat is onmogelijk.
556
00:48:29,907 --> 00:48:34,745
Dit is het grote moment. We hebben
het wrak van de Endurance gevonden.
557
00:48:34,912 --> 00:48:38,415
Weten we het zeker?
- O, jee. Ja.
558
00:48:41,084 --> 00:48:43,253
Ik geloof het als ik het zie.
559
00:48:43,420 --> 00:48:46,965
Daarover gesproken...
560
00:48:48,008 --> 00:48:52,220
omdat de accu
van de robot bijna leeg is...
561
00:48:52,387 --> 00:48:55,375
konden we
het normale protocol niet volgen...
562
00:48:55,515 --> 00:48:57,559
en het wrak niet filmen.
563
00:48:58,060 --> 00:49:03,357
Nu moeten we de data veiligstellen
tijdens de volgende duik.
564
00:49:07,402 --> 00:49:09,321
Hallo, heren.
- Hoi.
565
00:49:09,488 --> 00:49:11,573
Laat het me alsjeblieft zien.
566
00:49:12,532 --> 00:49:13,932
Jeetje.
- Daar.
567
00:49:14,076 --> 00:49:18,622
Moet je zien.
- Ze lag 400 meter noordelijker.
568
00:49:18,789 --> 00:49:20,582
Dan de positie die Worsley gaf?
569
00:49:20,749 --> 00:49:23,502
Ja.
- Ik kan het niet geloven.
570
00:49:23,669 --> 00:49:27,172
Ik sta versteld.
- Wij kunnen het ook niet geloven.
571
00:49:28,467 --> 00:49:29,925
Bedankt jongens.
572
00:49:30,092 --> 00:49:33,720
Dit is het beste moment ooit
en ik ben zo trots...
573
00:49:33,887 --> 00:49:37,265
en blij dat ik het
met jullie kan delen.
574
00:49:37,432 --> 00:49:40,394
Hoera.
575
00:49:40,560 --> 00:49:43,632
Ik ging van optimisme
naar pessimisme...
576
00:49:43,772 --> 00:49:46,051
de afgelopen...
- Ja, inderdaad.
577
00:49:46,191 --> 00:49:49,721
Maar we zitten boven de plek
waar Worsley zei dat ze zonk.
578
00:49:49,861 --> 00:49:53,991
Ik heb nog nooit meegemaakt dat
een wrak op de vermelde locatie lag.
579
00:49:55,450 --> 00:49:56,850
Ze ligt hier.
580
00:49:59,538 --> 00:50:02,416
Wat denk jij, Nico?
- Ik weet het niet.
581
00:50:04,292 --> 00:50:07,295
Ik heb een indicatie,
maar geen bewijs.
582
00:50:09,089 --> 00:50:12,300
Ik hou niet van grijs gebied.
Ik hou van zwart-wit.
583
00:50:19,725 --> 00:50:22,477
65 graden, 16,5 zuid.
584
00:50:22,728 --> 00:50:26,440
52 graden, 4 west. Geen nieuws.
585
00:50:26,898 --> 00:50:30,277
Geduld. Geduld. Geduld.
586
00:50:33,572 --> 00:50:37,686
We hoopten naar het noorden
te gaan, naar de rand van het ijs.
587
00:50:37,826 --> 00:50:40,898
Als het ijs los genoeg was...
588
00:50:41,038 --> 00:50:44,196
konden we met de boten
naar het dichtstbijzijnde land roeien.
589
00:50:45,667 --> 00:50:47,169
FEBRUARI 1916
DAG 552
590
00:50:47,335 --> 00:50:53,425
3 februari, de cacao is
al een tijdje op en de thee ook bijna.
591
00:50:53,925 --> 00:50:56,136
Binnenkort drinken we
alleen nog maar melk.
592
00:50:56,678 --> 00:50:59,047
Het eten bestaat nu
alleen nog maar uit vlees.
593
00:51:00,348 --> 00:51:03,894
We moesten pinguïns en zeehonden
vangen om te kunnen koken.
594
00:51:04,394 --> 00:51:06,590
We moesten een fornuis maken.
595
00:51:06,730 --> 00:51:12,694
We hebben een fornuis gemaakt
van koekblikken en een verfvat.
596
00:51:12,944 --> 00:51:15,697
Het duurde acht uur
om een maaltijd te bereiden.
597
00:51:15,864 --> 00:51:20,410
De onderkant smolt
en het fornuis viel steeds om.
598
00:51:20,577 --> 00:51:23,163
Dat gaf niet,
want er ging niets verloren.
599
00:51:23,330 --> 00:51:26,124
Ik deed het gewoon weer
terug in de pan.
600
00:51:26,291 --> 00:51:28,335
Het was alles of niets.
601
00:51:34,216 --> 00:51:36,718
De eentonigheid
werkte op onze zenuwen.
602
00:51:37,135 --> 00:51:41,708
Niets te doen, we konden nergens heen.
De moraal breekt...
603
00:51:41,848 --> 00:51:47,270
als er niets te doen is
en je er niets aan kunt doen.
604
00:51:50,482 --> 00:51:53,178
Toen ontstond er gekibbel.
605
00:51:53,318 --> 00:51:55,180
Dinsdag 28 maart.
606
00:51:55,320 --> 00:51:58,657
Vanmorgen was er veel narigheid.
607
00:51:59,616 --> 00:52:05,580
Greenstreet morste z'n kostbare
rantsoen warme melk en stortte in.
608
00:52:06,957 --> 00:52:12,712
Stilletjes ging iedereen om hem heen
staan en goot wat melk in z'n beker.
609
00:52:13,588 --> 00:52:19,469
Dat laat zien hoe gespannen ze waren,
maar ook dat ze op elkaar pasten.
610
00:52:26,476 --> 00:52:28,436
DUIK 5
NOG 7 DAGEN
611
00:52:28,603 --> 00:52:32,440
Prima.
612
00:52:32,607 --> 00:52:35,986
Oké. Robbie, alles zit vast
en het touw is van het dek.
613
00:52:36,153 --> 00:52:37,612
Je kunt duiken.
614
00:52:37,779 --> 00:52:40,615
Oké. Begrepen.
Ik duik naar 100 meter.
615
00:52:40,782 --> 00:52:45,856
Dit kan het verschil betekenen tussen
beweren een wrak te hebben gevonden...
616
00:52:45,996 --> 00:52:47,706
en het zien van de Endurance.
617
00:52:54,421 --> 00:52:58,577
Gaan we een snelle inspectie doen?
Wat is het plan?
618
00:52:58,717 --> 00:53:01,678
Ja, graag.
- Oké, ik draai hem om.
619
00:53:08,226 --> 00:53:09,626
Hij komt eraan.
620
00:53:20,572 --> 00:53:23,992
Zitten we nu boven het doelwit?
- Ja, volgens mij wel.
621
00:53:26,077 --> 00:53:28,997
Ik zie gewoon zeebodem.
622
00:53:31,333 --> 00:53:32,876
Stop.
623
00:53:34,753 --> 00:53:39,013
Alsof er een lepel uitsteekt.
Moet je die vorm zien.
624
00:53:39,179 --> 00:53:40,744
Het is een steen.
625
00:53:40,884 --> 00:53:43,789
Je ziet mariene vegetatie.
Het lijkt op een stuk hout.
626
00:53:43,929 --> 00:53:48,099
Het kan zwaar hout zijn.
Het kunnen planken zijn.
627
00:53:49,351 --> 00:53:52,339
De video's zijn
niet erg duidelijk...
628
00:53:52,479 --> 00:53:55,398
maar er is geen wrak of schip te zien.
629
00:53:55,649 --> 00:53:59,387
Het heeft geen zin om hier te blijven.
630
00:53:59,527 --> 00:54:02,405
Blijf zoeken.
- Hervat de zoektocht.
631
00:54:03,990 --> 00:54:08,995
We hebben een groot puinveld,
door mensen gemaakt, van het wrak.
632
00:54:09,162 --> 00:54:13,401
Dus het hoort bij het schip.
Het is niet het schip.
633
00:54:13,541 --> 00:54:14,941
Ja.
634
00:54:16,294 --> 00:54:21,341
Er knapte iets
in m'n hoofd en in m'n hart.
635
00:54:21,925 --> 00:54:28,425
Ik kon Shackleton horen lachen, omdat
we onszelf voor schut hadden gezet.
636
00:54:36,856 --> 00:54:41,555
Opeens begon de klok weer te tikken.
Tik, tik, tik, tik.
637
00:54:41,695 --> 00:54:46,616
Het is weer een race tegen de klok.
638
00:54:46,783 --> 00:54:48,576
Omhoog.
639
00:54:53,373 --> 00:54:56,611
DUIK 9
NOG 6 DAGEN
640
00:54:56,751 --> 00:54:59,531
Die zijscans kunnen je
voor de gek houden.
641
00:54:59,671 --> 00:55:02,257
We hebben eerder fouten gemaakt.
642
00:55:02,424 --> 00:55:05,427
We vonden een duikboot,
maar herkenden hem niet.
643
00:55:05,593 --> 00:55:10,098
We dachten dat het verkeerd was.
Dat was een dure fout.
644
00:55:10,557 --> 00:55:13,518
Soms zitten de dingen
niet mee in het leven.
645
00:55:14,060 --> 00:55:15,854
Dat weten we allemaal.
646
00:55:16,229 --> 00:55:20,969
Je moet over de tegenslagen heen
komen. 2019 was een nachtmerrie.
647
00:55:21,109 --> 00:55:22,804
Echt een nachtmerrie.
648
00:55:22,944 --> 00:55:27,392
Je schreef dat we met de staart
tussen de benen terugkwamen.
649
00:55:27,532 --> 00:55:32,829
Ik zou het niet zo gezegd hebben, maar
dat schreef je. En hier zijn we dan.
650
00:55:34,205 --> 00:55:36,082
Soms moet je falen om te slagen.
651
00:55:46,301 --> 00:55:48,386
MAART 1916
DAG 580
652
00:55:48,928 --> 00:55:51,556
We hadden maar voor vier weken eten.
653
00:55:51,723 --> 00:55:55,894
We hadden niets om de kou buiten
te houden, behalve linnen tenten.
654
00:55:56,978 --> 00:56:02,135
We verroestten en verspilden ons leven
terwijl de wereld oorlog voerde...
655
00:56:02,275 --> 00:56:04,944
en we wisten niet hoe het ging.
656
00:56:09,157 --> 00:56:11,519
Door het gebrek aan voedsel
hadden we...
657
00:56:11,659 --> 00:56:16,414
alles nodig voor onszelf en
moest ik de honden laten afschieten.
658
00:56:20,251 --> 00:56:22,239
Ik heb Sirius vandaag doodgeschoten.
659
00:56:22,379 --> 00:56:26,341
Het voelde vreselijk
om dit mooie jonge dier te doden...
660
00:56:26,508 --> 00:56:30,095
dat steeds vrolijk op me af kwam.
661
00:56:30,470 --> 00:56:35,558
M'n hand trilde zo erg dat ik twee
kogels nodig had om hem af te maken.
662
00:56:36,017 --> 00:56:37,977
Arm beest.
663
00:56:40,271 --> 00:56:43,051
De aan boord geboren pups
werden doodgeschoten...
664
00:56:43,191 --> 00:56:45,944
en Mrs Chippy,
de kat van de timmerman, ook.
665
00:56:48,655 --> 00:56:51,991
Er was niks aan om
de taaie, oude honden op te eten.
666
00:56:52,158 --> 00:56:54,577
Maar de puppy's waren mals.
667
00:56:57,539 --> 00:57:01,778
Een toevallige waarnemer zou
ons koelbloedig hebben gevonden...
668
00:57:01,918 --> 00:57:06,714
vooral als hij ons zag watertanden,
terwijl je tranen zou verwachten.
669
00:57:08,299 --> 00:57:11,553
Honger verlaagt ons tot het niveau
van andere soorten.
670
00:57:15,515 --> 00:57:19,144
APRIL 1916
DAG 618
671
00:57:19,394 --> 00:57:23,008
Op 9 april breekt hun ijsschots weer
en het is onhoudbaar.
672
00:57:23,148 --> 00:57:27,819
Ze kunnen niet langer op de stukjes
ijs leven en gaan naar de boten.
673
00:57:29,154 --> 00:57:33,074
Het is vreselijk
om in zo'n open boot te varen.
674
00:57:36,327 --> 00:57:42,000
Shackleton, Hudson en ik namen elk
de leiding over een boot.
675
00:57:44,502 --> 00:57:47,240
Vanaf het begin ging het al mis.
676
00:57:47,380 --> 00:57:50,800
We voeren door een wijde doorgang...
677
00:57:51,384 --> 00:57:56,097
Shackleton voorop. Ineens begon hij
te schreeuwen en te wijzen.
678
00:57:57,640 --> 00:57:59,267
Ik kon m'n ogen niet geloven.
679
00:58:01,394 --> 00:58:05,023
Het ijs kwam als een vloedgolf
op ons af.
680
00:58:06,274 --> 00:58:09,590
We schreeuwden naar de achterste boot
en roeiden voor ons leven.
681
00:58:10,069 --> 00:58:12,906
We konden ontkomen
aan de plek van inslag.
682
00:58:14,949 --> 00:58:16,451
schilderij George Marston
683
00:58:17,035 --> 00:58:20,205
Daarna werd de reis veel moeilijker.
684
00:58:20,705 --> 00:58:27,030
Ze krijgen diarree, het drinkwater is
vervuild, hun kleren bevriezen.
685
00:58:27,170 --> 00:58:31,466
Hun voeten zijn ondergedompeld
in ijskoud zeewater.
686
00:58:34,552 --> 00:58:38,556
Onze hoop was gevestigd
op het bepalen van onze positie.
687
00:58:39,724 --> 00:58:41,601
Worsley zocht de zon.
688
00:58:43,269 --> 00:58:45,271
Het was een grote teleurstelling.
689
00:58:46,731 --> 00:58:51,069
In plaats van vooruitgang te boeken,
waren ze tot hun ontzetting...
690
00:58:51,236 --> 00:58:55,949
50 kilometer ten oosten geraakt
van waar ze waren begonnen.
691
00:59:00,119 --> 00:59:02,080
Gezien de windrichting...
692
00:59:02,622 --> 00:59:06,918
werd Elephant Island
al snel de meest logische bestemming.
693
00:59:11,548 --> 00:59:15,954
De wind trekt aan, we moeten aanleggen
bij een ijsschots...
694
00:59:16,094 --> 00:59:20,139
en bidden dat die
de hele nacht intact blijft.
695
00:59:20,515 --> 00:59:25,061
48 uur lang geen slaap,
doorweekt, koud en ellendig.
696
00:59:32,151 --> 00:59:35,196
De volgende ochtend
was de zee onstuimig.
697
00:59:35,363 --> 00:59:39,826
Het ijs sloot zich om ons heen en
ijsschotsen beukten tegen ons aan.
698
00:59:40,326 --> 00:59:42,078
We leken geen kans te hebben.
699
00:59:42,704 --> 00:59:46,332
Tot overmaat van ramp
verscheen er een scheur in het midden.
700
00:59:47,083 --> 00:59:50,003
We dachten dat dit het einde was.
701
00:59:50,169 --> 00:59:54,173
We schudden elkaar de hand en zeiden:
702
00:59:54,340 --> 00:59:58,928
Tot ziens, jongens. Dit is het einde.
Het was mooi zolang het duurde.
703
00:59:59,971 --> 01:00:01,445
Toen gebeurde er een wonder.
704
01:00:01,931 --> 01:00:06,519
Het ijs begon zich terug te trekken
door de stroming...
705
01:00:06,686 --> 01:00:09,397
waardoor we in open water belandden.
706
01:00:10,607 --> 01:00:13,151
Een kans van één op één miljoen...
707
01:00:13,318 --> 01:00:15,582
die zich soms
op het juiste moment aandient.
708
01:00:21,451 --> 01:00:25,913
Shackleton maakte zich zorgen
om veel van z'n mannen.
709
01:00:26,456 --> 01:00:30,918
We hadden opgezette monden
en konden amper eten.
710
01:00:32,503 --> 01:00:34,422
We hadden vreselijke dorst.
711
01:00:35,214 --> 01:00:37,202
Het gaf tijdelijk verlichting...
712
01:00:37,342 --> 01:00:40,887
door op rauw zeehondenvlees te kauwen
en het bloed door te slikken.
713
01:00:41,679 --> 01:00:46,434
Maar de dorst kwam dubbel zo erg
terug, omdat het vlees zo zout is.
714
01:00:50,438 --> 01:00:52,800
's Middags zien ze
Elephant Island liggen.
715
01:00:52,940 --> 01:00:55,098
Ze kunnen er niet
in het donker heenvaren.
716
01:00:56,152 --> 01:01:00,073
Ze binden de boten aan elkaar vast
en wachten op zee.
717
01:01:03,326 --> 01:01:09,826
Ik was die nacht zeeziek en voelde me
ellendig, doorweekt, bevroren en ziek.
718
01:01:10,083 --> 01:01:12,820
McLeod gromde de hele nacht.
719
01:01:12,960 --> 01:01:18,216
De mannen vervloekten elkaar, de zee,
de boot en alles wat maar kon.
720
01:01:19,342 --> 01:01:24,722
Toen kreeg Perce Blackborrow
de eerste bevriezingsverschijnselen.
721
01:01:26,891 --> 01:01:28,893
Ze verkeren in buitengewone ellende.
722
01:01:30,937 --> 01:01:34,551
Frank Wild zei over die avond
dat de helft van de bemanning...
723
01:01:34,691 --> 01:01:38,534
in een staat van gestoordheid raakte
en zich hulpeloos en hopeloos voelde.
724
01:01:49,747 --> 01:01:54,419
We hebben verder naar het noorden
gezocht en nog niets gevonden.
725
01:01:55,294 --> 01:01:57,657
Hier ligt een deel van de Endurance.
726
01:01:57,797 --> 01:02:00,049
expeditiemanager onderzee-activiteiten
727
01:02:00,216 --> 01:02:02,552
Dat is het enige wat we weten.
728
01:02:03,052 --> 01:02:07,375
Nu moeten we zo veel mogelijk filmen
in zo weinig mogelijk tijd...
729
01:02:07,515 --> 01:02:10,518
en het hele zoekgebied uitkammen.
730
01:02:16,431 --> 01:02:17,948
ZOEKGEBIED
731
01:02:18,109 --> 01:02:19,524
DUIK 10
NOG 6 DAGEN
732
01:02:19,665 --> 01:02:21,112
DUIK 11
NOG 5 DAGEN
733
01:02:21,279 --> 01:02:23,489
DUIK 12
NOG 4 DAGEN
734
01:02:23,656 --> 01:02:25,251
DUIK 14
NOG 3 DAGEN
735
01:02:25,392 --> 01:02:26,857
DUIK 16
NOG 2 DAGEN
736
01:02:27,057 --> 01:02:28,521
DUIK 17
NOG 1 DAG
737
01:02:28,661 --> 01:02:30,356
Wat moeten we doen?
738
01:02:30,496 --> 01:02:33,583
Ik weet het niet.
- Wat nog meer?
739
01:02:36,627 --> 01:02:41,659
Ik heb het Falklands Maritime
Heritage Trust gevraagd om uitstel.
740
01:02:41,799 --> 01:02:45,678
En we kunnen de boot
nog 10 dagen huren.
741
01:02:45,928 --> 01:02:49,474
Maar het hangt af
van uw oordeel als kapitein...
742
01:02:49,849 --> 01:02:53,561
of het veilig genoeg is
om hier te blijven.
743
01:02:53,728 --> 01:02:57,482
Ik ben er niet op tegen.
Het ijs bepaalt wat er moet gebeuren.
744
01:02:57,648 --> 01:03:02,487
We willen het om het uur
met jou bespreken.
745
01:03:02,737 --> 01:03:05,391
Ik moet er alleen voor zorgen...
746
01:03:05,531 --> 01:03:09,952
dat we niet vast komen te zitten,
net als Shackleton.
747
01:03:15,082 --> 01:03:17,585
NOG 10 DAGEN
748
01:03:17,758 --> 01:03:19,343
DUIK 18
NOG 10 DAGEN
749
01:03:33,810 --> 01:03:38,981
Voor de kust van Elephant Island
lagen steile kliffen en gletsjers.
750
01:03:39,273 --> 01:03:42,819
Wild en onbeschrijflijk woest.
751
01:03:47,156 --> 01:03:51,202
De mannen die aankwamen
op Elephant Island leken in niets...
752
01:03:51,369 --> 01:03:54,372
op degenen die een week eerder
in de boten stapten...
753
01:03:54,539 --> 01:03:59,293
verwilderd en afgetuigd,
met bevriezingsverschijnselen.
754
01:03:59,460 --> 01:04:02,630
We waren in een week
20 jaar ouder geworden.
755
01:04:06,092 --> 01:04:10,596
Velen leden aan tijdelijke
stoornissen en liepen doelloos rond...
756
01:04:10,763 --> 01:04:13,015
anderen trilden
alsof ze Parkinson hadden.
757
01:04:17,770 --> 01:04:20,967
Ze lachten luid, raapten stenen op...
758
01:04:21,107 --> 01:04:23,943
en lieten kiezels
door hun vingers glippen...
759
01:04:24,110 --> 01:04:26,654
zoals vrekken met hun goud doen.
760
01:04:31,200 --> 01:04:34,355
We waren zo blij
met vaste grond onder onze voeten...
761
01:04:34,495 --> 01:04:38,958
na 170 dagen
op een drijvende ijsschots.
762
01:04:41,127 --> 01:04:46,757
Het eerste wat we deden, was drinken.
Al word ik honderd...
763
01:04:46,924 --> 01:04:50,970
ik zal nooit vergeten hoe
dat warme drankje door m'n keel gleed.
764
01:04:51,804 --> 01:04:57,685
Ik wou dat ik een giraffennek had
om dat heerlijke gevoel te verlengen.
765
01:05:02,106 --> 01:05:04,218
'Gelukkig is er niemand omgekomen.'
766
01:05:04,358 --> 01:05:07,987
Dat zei Shackleton in ons eerste
gesprek op Elephant Island.
767
01:05:08,738 --> 01:05:12,518
Shackleton vond altijd
dat hij verantwoordelijk was...
768
01:05:12,658 --> 01:05:16,245
voor alles wat ons overkwam.
Alleen hij.
769
01:05:17,538 --> 01:05:19,999
Z'n houding was bijna patriarchaal.
770
01:05:20,791 --> 01:05:24,503
Dat verklaart misschien hun
onvoorwaardelijke toewijding aan hem.
771
01:05:30,927 --> 01:05:33,243
Onze eerste klus
was het bouwen van een huis.
772
01:05:33,930 --> 01:05:38,184
We stapelden wat stenen op
en zetten de bootjes op hun kop.
773
01:05:38,601 --> 01:05:40,759
We vulden de spleten op
met ijs en sneeuw.
774
01:05:41,187 --> 01:05:44,774
Het was een vreselijk hutje.
Eerst was er geen licht.
775
01:05:45,816 --> 01:05:48,930
Toen maakten we
een lampje van zeehondenvet...
776
01:05:49,070 --> 01:05:51,030
met een stuk verband als lont.
777
01:05:52,114 --> 01:05:56,953
Het kleine, rokerige vlammetje deed
de duisternis juist donkerder lijken.
778
01:05:58,120 --> 01:06:01,484
Shackleton besefte al snel
dat ze daar niet konden blijven.
779
01:06:01,624 --> 01:06:07,505
De walvisjagers kwamen daar niet.
Niemand zou ze daar redden.
780
01:06:08,130 --> 01:06:12,453
Als ze bleven, zouden ze verhongeren
of aan onderkoeling sterven.
781
01:06:12,593 --> 01:06:17,598
De situatie was wanhopig.
Maar onze leider greep weer in.
782
01:06:20,309 --> 01:06:24,146
Hij besluit dat ze
alleen kunnen ontsnappen...
783
01:06:24,313 --> 01:06:30,277
door met vijf sterke mannen een reis
van 1250 kilometer te maken...
784
01:06:30,444 --> 01:06:35,116
over het gevaarlijkste stuk oceaan
op aarde naar Zuid-Georgia...
785
01:06:35,282 --> 01:06:39,620
waar ze hulp kunnen halen en hopelijk
de rest kunnen komen redden.
786
01:06:42,999 --> 01:06:45,459
'Ik vrees dat er geen hoop meer is',
zei hij.
787
01:06:46,419 --> 01:06:50,256
'Ik vraag niemand mee te gaan die er
niet goed over heeft nagedacht.'
788
01:06:51,465 --> 01:06:55,177
Zodra hij stopte met praten,
bood iedereen zich aan.
789
01:06:55,845 --> 01:06:57,319
Vijf van ons werden gekozen.
790
01:06:59,181 --> 01:07:02,837
Om zichzelf een betere kans te geven,
maakte hij wat aanpassingen...
791
01:07:02,977 --> 01:07:07,398
aan de grootste en meest
zeewaardige boot, de James Caird.
792
01:07:07,729 --> 01:07:10,136
Hij bevestigde extra planken
aan de zijkant.
793
01:07:10,276 --> 01:07:13,112
Ze bedekten de boot
deels met zeildoek.
794
01:07:13,279 --> 01:07:16,866
Ze legden ballast op de bodem...
795
01:07:17,033 --> 01:07:19,827
en plaatsten een andere mast
op de kiel...
796
01:07:19,994 --> 01:07:21,679
zodat die niet zo veel doorboog.
797
01:07:24,040 --> 01:07:25,440
23 april.
798
01:07:26,000 --> 01:07:30,921
De Caird is bijna klaar.
Als God het wil, vertrekt hij morgen.
799
01:07:33,215 --> 01:07:35,760
Het is vreselijk om naar je maten
te kijken...
800
01:07:36,093 --> 01:07:38,567
mannen die je door dik
en dun hebben gesteund...
801
01:07:38,971 --> 01:07:43,794
en te beseffen dat dit waarschijnlijk
de laatste keer is.
802
01:07:43,934 --> 01:07:49,732
En te weten dat als je niet terugkomt,
ze zullen verhongeren.
803
01:07:58,908 --> 01:08:04,246
Om 12:30 hees de Caird het zeil
onder aanmoedigingen vanaf de kust.
804
01:08:11,003 --> 01:08:15,132
We probeerden vrolijk te doen,
terwijl we onze maten uitzwaaiden.
805
01:08:15,883 --> 01:08:20,012
Hoewel we ons in ons hart
verlaten voelden.
806
01:08:30,523 --> 01:08:32,399
Koud, koud, koud.
807
01:08:34,318 --> 01:08:37,321
Het ijs houdt het tegen. IJskoud.
808
01:08:37,488 --> 01:08:40,616
Het was ijskoud.
De jongens waren daar aan het werk.
809
01:08:40,783 --> 01:08:46,122
Ze klaagden niet, deden hun werk.
Maar ze worden moe. Het vergt veel.
810
01:09:01,095 --> 01:09:05,141
DUIK 21
811
01:09:06,934 --> 01:09:08,394
Kom op.
812
01:09:08,561 --> 01:09:13,023
Een beetje puin met een pijl
zou mooi zijn.
813
01:09:15,025 --> 01:09:17,528
DUIK 23
814
01:09:26,311 --> 01:09:27,733
We vinden niets.
815
01:09:27,873 --> 01:09:32,737
De temperatuur zal de komende dagen
flink gaan dalen.
816
01:09:32,877 --> 01:09:35,045
Dan moeten we de zoektocht afblazen.
817
01:09:35,421 --> 01:09:38,507
DUIK 25
NOG 6 DAGEN
818
01:09:38,674 --> 01:09:41,719
Het wordt nu wat ontmoedigend, hè?
819
01:09:41,886 --> 01:09:44,013
Ja.
- Het is gewoon...
820
01:09:44,459 --> 01:09:46,292
Oké, dat is het einde van de rit.
821
01:09:46,432 --> 01:09:48,794
Ja.
- Oké. Einde van de rit.
822
01:09:48,934 --> 01:09:51,228
Het lag er dus niet.
823
01:09:53,981 --> 01:09:57,860
Je verwacht er veel van en dan...
824
01:09:58,235 --> 01:10:01,614
krijg je een rechtse
op je kin en val je neer.
825
01:10:04,200 --> 01:10:06,952
De tijd begint te dringen, hè?
- Ja.
826
01:10:23,344 --> 01:10:27,264
Shackleton vertrok op 24 april
en dat was geen dag te vroeg.
827
01:10:28,057 --> 01:10:31,977
De volgende dag was
Elephant Island omringd door ijs.
828
01:10:32,770 --> 01:10:34,928
Dan hadden ze daar
nog een winter gezeten.
829
01:10:41,737 --> 01:10:44,281
De oceaan bij Kaap Hoorn,
halverwege mei...
830
01:10:44,448 --> 01:10:48,869
staat bekend als het meest
stormachtige gebied ter wereld.
831
01:10:55,292 --> 01:10:58,587
Onze boot was zo klein
te midden van de grote zeeën.
832
01:10:58,754 --> 01:11:03,050
Ons zeil wapperde vaak doelloos
in de kalmte tussen twee golven.
833
01:11:07,263 --> 01:11:11,961
Golven braken over ons heen,
overal stroomde water...
834
01:11:12,101 --> 01:11:15,271
het voelde alsof we
onder een waterval zaten.
835
01:11:19,358 --> 01:11:23,279
Onze benen en voeten zwollen op
door het constante weken.
836
01:11:23,445 --> 01:11:27,366
Ze werden wit en gevoelloos
aan de oppervlakte.
837
01:11:30,119 --> 01:11:33,566
Op Elephant Island wachtten
22 mannen op de verlichting...
838
01:11:33,706 --> 01:11:36,861
die alleen wij hen konden brengen.
839
01:11:37,001 --> 01:11:39,253
Hun situatie was erger
dan die van ons.
840
01:11:41,547 --> 01:11:46,871
De hut was klein, donker en vies
en wij waren ook donker en vies.
841
01:11:47,011 --> 01:11:51,000
We hadden geen brood of koekjes
en soms gingen er dagen voorbij...
842
01:11:51,140 --> 01:11:53,809
zonder dat we zeehonden
of pinguïns zagen.
843
01:11:55,561 --> 01:12:00,024
Maar weinig mensen hebben zo'n
honger gehad als wij en het overleefd.
844
01:12:02,359 --> 01:12:05,195
Het leven hier is bijna
niet vol te houden.
845
01:12:06,442 --> 01:12:09,188
We bidden dat de Caird
Zuid-Georgia veilig bereikt...
846
01:12:09,329 --> 01:12:11,456
en snel hulp zal sturen.
847
01:12:19,209 --> 01:12:22,999
Worsley zegt welke koers ze moeten
varen als ze naar Zuid-Georgia willen.
848
01:12:24,506 --> 01:12:29,246
Als ze voorbij Zuid-Georgia zouden
varen, was er niets tot aan Afrika...
849
01:12:29,386 --> 01:12:33,349
duizenden kilometers verder
en zouden ze omkomen op de oceaan.
850
01:12:38,937 --> 01:12:43,609
Om middernacht stond ik aan het roer
en zag ik een heldere hemel.
851
01:12:44,777 --> 01:12:47,738
Ik riep dat de lucht opklaarde.
852
01:12:47,905 --> 01:12:53,327
Even later besefte ik dat het
de witte top van een enorme golf was.
853
01:12:54,119 --> 01:12:57,623
Ik riep: 'Hou je in godsnaam vast.'
854
01:12:57,790 --> 01:13:02,503
Ik had nog nooit
zo'n gigantische golf gezien.
855
01:13:19,728 --> 01:13:23,690
Maar het schip overleefde het,
half vol water.
856
01:13:25,025 --> 01:13:28,341
We hoosden met de energie
van mannen die vochten voor hun leven.
857
01:13:29,363 --> 01:13:34,451
Pas om drie uur 's nachts,
toen we ondraaglijk koud waren...
858
01:13:34,618 --> 01:13:38,414
kregen we het fornuis aan de praat
en maakten we warme drankjes.
859
01:13:43,460 --> 01:13:44,947
Ze zagen goede voortekenen.
860
01:13:45,087 --> 01:13:49,133
Ze zagen zeevogels die zich
nooit ver van land waagden.
861
01:13:50,634 --> 01:13:55,597
Om één uur 's middags zagen we
de pieken van Zuid-Georgia.
862
01:13:58,350 --> 01:14:01,854
Maar toen ze aankwamen,
zaten ze aan de verkeerde kant.
863
01:14:02,646 --> 01:14:06,567
Ze wilden naar de andere kant.
Daar waren de walvisstations.
864
01:14:08,068 --> 01:14:11,405
Shackleton dacht dat Vincent
en McNeish op sterven lagen.
865
01:14:11,905 --> 01:14:15,451
Hij kon niet helemaal
om Zuid-Georgia heen varen.
866
01:14:15,701 --> 01:14:19,231
Ze stopten in de schemering,
omdat de kust niet te bereiken was...
867
01:14:19,371 --> 01:14:21,498
zonder goed zicht.
868
01:14:22,791 --> 01:14:29,291
Plots sloeg de wind aan de kust om
in een storm van buitengewone kracht.
869
01:14:37,806 --> 01:14:42,019
De mast boog door en we dachten even
dat hij zou knappen.
870
01:14:44,229 --> 01:14:49,651
De boegplanken gingen open en dicht,
waardoor er water naar binnen spoot.
871
01:14:53,655 --> 01:14:56,617
De kans om de nacht
te overleven leek klein.
872
01:14:56,783 --> 01:15:00,871
Ik denk dat de meesten van ons voelden
dat het einde nabij was.
873
01:15:07,002 --> 01:15:11,340
Maar toen het uitzichtloos leek,
veranderde alles.
874
01:15:12,799 --> 01:15:15,093
De wind draaide plots.
875
01:15:16,345 --> 01:15:21,725
Ik heb me vaak verwonderd over de
dunne lijn tussen succes en falen...
876
01:15:22,476 --> 01:15:27,272
en de ommekeer van een onafwendbare
ramp naar relatieve veiligheid.
877
01:15:29,983 --> 01:15:32,945
Uiteindelijk, op 10 mei,
voeren ze tussen rotsen door...
878
01:15:33,111 --> 01:15:36,657
en kwamen ze aan land.
Ze sleepten zichzelf het strand op.
879
01:15:37,449 --> 01:15:40,285
Nog een nacht op zee
en ze waren zeker omgekomen.
880
01:15:46,458 --> 01:15:50,921
Het blijft... Ongrijpbaar.
- Ja.
881
01:15:52,172 --> 01:15:55,384
De lichtblauwe lijn
is het doorzochte gebied.
882
01:15:55,884 --> 01:15:58,455
Het resterende gebied
is het zuidelijke kanaal.
883
01:15:58,595 --> 01:16:01,431
De volgende duik zal
waarschijnlijk hier zijn...
884
01:16:01,598 --> 01:16:03,267
en dan we gaan naar het oosten.
885
01:16:03,934 --> 01:16:06,603
En dan? Gaan we zuidelijker?
886
01:16:07,104 --> 01:16:12,150
Op dit moment zeg ik:
doorzoek het vak.
887
01:16:15,571 --> 01:16:17,516
DUIK 26
NOG 6 DAGEN
888
01:16:17,656 --> 01:16:21,159
Dit is het. Tijdens deze duik
vinden we de Endurance.
889
01:16:24,955 --> 01:16:28,402
We hebben nog maar een paar dagen.
De winter komt eraan.
890
01:16:28,542 --> 01:16:32,406
Aan boord hebben we veel gesproken...
891
01:16:32,546 --> 01:16:37,759
over hoe Worsley kon weten
waar de zinkpositie was.
892
01:16:38,010 --> 01:16:40,095
Hij maakte maar een schatting.
893
01:16:40,262 --> 01:16:43,667
Hij had al drie dagen
geen locatie kunnen bepalen.
894
01:16:43,807 --> 01:16:48,854
Pas de dag nadat het schip zonk,
kon hij een nieuwe positie bepalen.
895
01:16:49,247 --> 01:16:51,925
Wat was in de tussentijd
de richting van de drift?
896
01:16:52,065 --> 01:16:53,650
Dat was de uitdaging.
897
01:17:02,451 --> 01:17:04,646
We bedachten pas tijdens de tocht...
898
01:17:04,786 --> 01:17:09,234
om de dataset ERA-20 te gebruiken,
een groot Europees project...
899
01:17:09,374 --> 01:17:13,947
om het klimaat en weer van
de afgelopen 100 jaar te berekenen...
900
01:17:14,087 --> 01:17:16,548
gebaseerd op weerdata
en fysieke modellen.
901
01:17:16,798 --> 01:17:19,134
We berekenden
het traject van de drift...
902
01:17:19,468 --> 01:17:24,514
dat de Endurance misschien
had afgelegd rond 21 november.
903
01:17:24,765 --> 01:17:29,936
Dan zou de zinklocatie hier zijn,
aan de zuidkant van het vierkant.
904
01:17:30,187 --> 01:17:34,968
Daarnaast kregen John
en ik het idee om te kijken...
905
01:17:35,108 --> 01:17:39,905
naar de meteorologische waarnemingen
van Hussey op die dag.
906
01:17:40,822 --> 01:17:43,936
De waarnemingen van Hussey
zijn echte waarnemingen...
907
01:17:44,076 --> 01:17:45,786
maar niet 's nachts.
908
01:17:46,203 --> 01:17:49,107
Ik heb de data in een model
gestopt voor heranalyse...
909
01:17:49,247 --> 01:17:54,252
een weermodel dat terugloopt.
We zijn er vrij zeker van dat...
910
01:17:54,503 --> 01:17:59,868
tussen de 18e en de 22e de Endurance
naar het zuiden afdreef...
911
01:18:00,008 --> 01:18:03,497
en dat Worsley
dat niet kon observeren.
912
01:18:03,637 --> 01:18:06,708
We moeten dat zuidelijke deel
doorzoeken.
913
01:18:06,848 --> 01:18:08,293
Die kant wijs je ons nu op.
914
01:18:08,433 --> 01:18:09,935
Nico, je bent erg stil.
915
01:18:11,103 --> 01:18:15,801
Je neemt alles in je op.
- Ja, ik ben net een oude computer.
916
01:18:15,941 --> 01:18:20,070
Als ik te veel nadenk,
bevriest het scherm.
917
01:18:20,320 --> 01:18:22,114
DUIK 28
NOG 5 DAGEN
918
01:18:22,280 --> 01:18:23,680
Goed?
919
01:18:24,741 --> 01:18:27,369
Vanuit het oogpunt
van de onderzeese operatie...
920
01:18:27,869 --> 01:18:33,792
vraag ik me af waarom
we dit nu pas ontdekken...
921
01:18:33,959 --> 01:18:35,460
en niet een jaar geleden?
922
01:18:37,921 --> 01:18:42,327
Nog 30 procent te gaan en nu doet hij
deze geweldige voorspelling.
923
01:18:42,467 --> 01:18:46,513
Als het niet op een plek ligt
die al is onderzocht...
924
01:18:46,680 --> 01:18:50,726
ligt het ergens waar we nog niet
gekeken hebben. Of ergens anders.
925
01:18:50,892 --> 01:18:54,104
Dat is geen voorspelling.
Dat kan ik ook voorspellen.
926
01:18:54,271 --> 01:18:56,341
Ik heb niet gestudeerd om te leren...
927
01:18:56,481 --> 01:18:59,693
welk ijs het lekkerst is
in een gin-tonic.
928
01:19:09,035 --> 01:19:12,080
Hoeveel hebben we nu doorzocht?
Grofweg?
929
01:19:12,247 --> 01:19:14,458
Drieënzeventig procent.
930
01:19:14,624 --> 01:19:16,835
Het begint op te raken.
931
01:19:19,463 --> 01:19:22,492
Nu we een driftvoorspelling hebben...
932
01:19:22,632 --> 01:19:26,788
moeten we dat linken
aan de wrakstukken die we hebben.
933
01:19:26,928 --> 01:19:31,918
Dus als we het driftmodel toepassen
op het gebied met wrakstukken...
934
01:19:32,058 --> 01:19:36,646
dan kan het wrak overal
tussen hier en hier liggen.
935
01:19:36,855 --> 01:19:40,135
Maar dit hele gebied is
al doorzocht, behalve...
936
01:19:40,275 --> 01:19:43,138
Behalve dat plekje daar.
937
01:19:43,278 --> 01:19:45,947
Dus we moeten in dit gebied zoeken.
938
01:19:49,659 --> 01:19:52,856
Hoe meer dagen verstrijken,
hoe meer ik denk:
939
01:19:52,996 --> 01:19:56,249
'Hoe kun je Shackletons
verhaal vertellen en opgeven?'
940
01:20:06,593 --> 01:20:10,597
Shackleton was nu aan de afgelegen,
onbewoonde kant...
941
01:20:10,764 --> 01:20:13,600
van een van de meest
geïsoleerde eilanden op aarde.
942
01:20:13,767 --> 01:20:16,937
Hij moest naar de walvisstations.
943
01:20:19,391 --> 01:20:21,469
Ik besefte dat we door de toestand...
944
01:20:21,610 --> 01:20:26,073
van McNeish en Vincent
niet weer konden uitvaren.
945
01:20:27,364 --> 01:20:30,617
Het alternatief was proberen
het eiland over te steken.
946
01:20:30,784 --> 01:20:34,412
Het eiland Zuid-Georgia was nog nooit
door iemand overgestoken.
947
01:20:34,955 --> 01:20:37,666
Volgens de walvisjagers
was het land ontoegankelijk.
948
01:20:39,709 --> 01:20:44,381
Shackleton wist dat de oversteek
een wanhopige gok was.
949
01:20:48,009 --> 01:20:51,623
Worsley en Crean gingen mee
en na overleg...
950
01:20:51,763 --> 01:20:54,558
besloten we
de slaapzakken achter te laten...
951
01:20:54,724 --> 01:20:57,727
en de reis met zo weinig mogelijk
gewicht te maken.
952
01:20:59,938 --> 01:21:03,260
Onze uitrusting bestond
uit drie dagen eten in een sok...
953
01:21:03,400 --> 01:21:06,903
een oude lamp, een bijl
om een doorgang uit te hakken...
954
01:21:07,153 --> 01:21:11,116
een kompasje en een plattegrond
van Zuid-Georgia.
955
01:21:11,783 --> 01:21:15,981
We brachten schroeven aan
in de zolen van onze schoenen...
956
01:21:16,121 --> 01:21:18,707
om grip op het ijs te houden.
957
01:21:20,959 --> 01:21:24,254
Hij besloot in een keer door te lopen
zodra het weer opklaarde.
958
01:21:32,929 --> 01:21:35,035
Het leven op Elephant Island
was grimmig.
959
01:21:35,765 --> 01:21:37,350
De mannen leden vreselijk.
960
01:21:38,476 --> 01:21:43,732
Vaak, als het eten bijna op was,
verscheen er weer iets.
961
01:21:44,566 --> 01:21:50,071
Een zeehond of wat pinguïns. Dan
waren we weer een paar dagen gered.
962
01:21:55,493 --> 01:21:58,496
Vandaag heeft McIlroy
Blackborow geopereerd.
963
01:21:58,663 --> 01:22:01,348
Hij heeft alle tenen
van z'n linkervoet geamputeerd.
964
01:22:03,001 --> 01:22:05,633
We konden onze instrumenten
vrij goed steriliseren.
965
01:22:06,379 --> 01:22:09,299
Maar we hadden
geen gesteriliseerde overalls.
966
01:22:09,466 --> 01:22:11,885
We droegen alleen ons vest.
967
01:22:13,345 --> 01:22:17,849
Ik heb de operatie bijgewoond
en het was heel interessant.
968
01:22:19,142 --> 01:22:23,647
De arme man deed het fantastisch
en het ging zonder problemen.
969
01:22:31,404 --> 01:22:35,951
Om 14:00 op vrijdag 19 mei
was het helder weer...
970
01:22:36,117 --> 01:22:38,328
en scheen de maan prachtig.
971
01:22:39,537 --> 01:22:44,236
Shackleton zei:
'We gaan op pad, kapitein.'
972
01:22:44,376 --> 01:22:47,072
Shackleton wilde als eerste gaan...
973
01:22:47,212 --> 01:22:51,841
om een pad door de sneeuw te maken,
zodat de rest makkelijker kon lopen.
974
01:22:53,176 --> 01:22:58,264
Na twee uur klimmen zaten we
750 meter boven de zeespiegel.
975
01:23:00,016 --> 01:23:04,187
Het heldere maanlicht liet zien
dat het binnenland vol scheuren zat.
976
01:23:07,983 --> 01:23:13,154
Toen het daglicht kwam,
werd de mist dunner en trok hij op.
977
01:23:14,197 --> 01:23:18,952
Toen de mist optrok, zagen we
tot onze grote teleurstelling...
978
01:23:19,119 --> 01:23:22,872
dat wat wij dachten dat een bevroren
meer was, een zeearm was.
979
01:23:24,040 --> 01:23:29,087
We keerden terug over de lange helling
die ons drie uur had gekost.
980
01:23:30,672 --> 01:23:35,343
Shackleton zei meedogenloos:
'We moeten naar de volgende, jongens.'
981
01:23:37,095 --> 01:23:39,305
Dit gebeurde drie keer.
982
01:23:43,768 --> 01:23:46,438
We liepen nu al meer dan 20 uur...
983
01:23:47,063 --> 01:23:49,357
en stopten alleen
om af en toe te eten.
984
01:23:54,279 --> 01:23:59,284
Crean en Worsley vielen een keer
in slaap tijdens een pauze.
985
01:23:59,534 --> 01:24:02,731
Shackleton wilde heel graag
ook gaan slapen...
986
01:24:02,871 --> 01:24:05,082
maar hij wist dat slapen
de dood betekende.
987
01:24:06,249 --> 01:24:09,127
Na vijf minuten schudde ik
ze weer wakker.
988
01:24:09,461 --> 01:24:14,424
Ik zei dat ze een half uur hadden
geslapen en we gingen weer op pad.
989
01:24:17,761 --> 01:24:20,373
En toen, in de nacht van 19 mei...
990
01:24:20,513 --> 01:24:23,627
hoog in de bergen, beseften ze
dat ze zouden sterven.
991
01:24:23,767 --> 01:24:26,144
Het was daar veel te koud en open.
992
01:24:28,063 --> 01:24:29,731
Het zag er slecht uit.
993
01:24:29,981 --> 01:24:33,818
Door mist konden we niet terug,
door duisternis niet verder.
994
01:24:34,569 --> 01:24:36,696
Het had geen zin om zo door te gaan.
995
01:24:38,156 --> 01:24:43,536
Shackleton zei: 'We moeten risico
nemen. We gaan glijden.'
996
01:24:45,580 --> 01:24:50,043
Van een afgrond afglijden, naar wat?
997
01:24:51,920 --> 01:24:54,089
Maar het was de enige manier.
998
01:24:59,052 --> 01:25:02,972
Shackleton ging zitten,
ik nam achter hem plaats...
999
01:25:03,139 --> 01:25:07,227
en Crean achter mij,
zodat we één waren.
1000
01:25:08,103 --> 01:25:09,979
Toen begon Shackleton te glijden.
1001
01:25:11,189 --> 01:25:13,566
We leken de ruimte in te schieten.
1002
01:25:15,360 --> 01:25:18,696
Ze gleden gewoon het onbekende in.
1003
01:25:31,126 --> 01:25:33,294
We eindigden in een sneeuwbank.
1004
01:25:33,461 --> 01:25:37,340
We waren 1,5 kilometer afgedaald
in twee of drie minuten.
1005
01:25:38,508 --> 01:25:42,137
We raapten onszelf op
en schudden elkaar de hand.
1006
01:25:42,971 --> 01:25:46,349
'Zoiets moet je niet te vaak doen',
zei Shackleton.
1007
01:25:51,813 --> 01:25:56,067
Om 06:30 dacht ik
een stoomfluit te horen.
1008
01:25:57,193 --> 01:25:58,820
Ik wist het niet zeker.
1009
01:26:01,531 --> 01:26:04,075
Het werd zeven uur
en we luisterden aandachtig.
1010
01:26:05,076 --> 01:26:08,705
Toen, in de stille ochtendlucht...
1011
01:26:08,872 --> 01:26:13,960
hoorden we de stoomfluiten
van de walvisfabrieken.
1012
01:26:15,545 --> 01:26:20,675
Het eerste teken van beschaving
dat we in bijna twee jaar hoorden.
1013
01:26:24,512 --> 01:26:28,585
Onze vriend kapitein Sorlle, die ons
twee jaar eerder had ontvangen...
1014
01:26:28,725 --> 01:26:31,561
toen we in Stromness Bay waren...
1015
01:26:31,811 --> 01:26:35,481
herkende ons niet
toen we voor z'n deur stonden.
1016
01:26:37,233 --> 01:26:40,653
Ik zei: Ik ben Shackleton.
1017
01:26:40,820 --> 01:26:44,407
Hij was blij ons te zien
en nam ons meteen mee naar z'n huis.
1018
01:26:45,158 --> 01:26:50,496
We gingen in bad, scheerden ons
en voelden ons weer mens.
1019
01:26:54,250 --> 01:26:57,447
De volgende dag haalde Worsley
in een klein schip...
1020
01:26:57,587 --> 01:27:02,425
de andere drie mannen op die nog aan
de westkant van Zuid-Georgia zaten.
1021
01:27:03,468 --> 01:27:06,596
Op dinsdag vertrokken we
in dezelfde walvisvaarder...
1022
01:27:06,763 --> 01:27:09,766
naar m'n kameraden
op Elephant Island.
1023
01:27:11,517 --> 01:27:14,781
We stuitten op pakijs, 95 kilometer
ten noorden van het eiland.
1024
01:27:15,772 --> 01:27:18,358
Om de onbeschermde
stalen walvisvaarder...
1025
01:27:18,524 --> 01:27:21,945
door het pakijs heen te stuwen,
zou zelfmoord zijn geweest.
1026
01:27:24,030 --> 01:27:28,743
Het was moeilijk te accepteren, maar
we moesten de feiten onder ogen zien.
1027
01:27:37,377 --> 01:27:40,880
DUIK 30
NOG 4 DAGEN
1028
01:27:41,047 --> 01:27:44,676
Schroeven ingeschakeld. Ga je gang.
- Begrepen.
1029
01:27:50,515 --> 01:27:55,645
Vandaag is de dag.
En zo niet, dan misschien morgen.
1030
01:28:08,908 --> 01:28:11,077
Helaas hebben we haar
nog niet gevonden...
1031
01:28:11,828 --> 01:28:15,748
maar er zijn nog vijf vakken over.
1032
01:28:18,751 --> 01:28:22,463
Onze volgende missie is D10 en D09.
1033
01:28:31,973 --> 01:28:36,379
Als het ijs niet zo bewoog,
had het gekund...
1034
01:28:36,519 --> 01:28:38,938
maar er is...
1035
01:28:42,525 --> 01:28:44,444
Kom op.
1036
01:28:45,653 --> 01:28:48,099
Kom op, geef ons meer.
1037
01:28:48,239 --> 01:28:50,158
Geef ons meer.
1038
01:28:50,325 --> 01:28:51,951
Ik zie hoogte.
1039
01:28:52,410 --> 01:28:55,413
Ja.
- Ik zie hoogte.
1040
01:28:55,580 --> 01:28:58,082
Nico?
- Wat?
1041
01:28:58,249 --> 01:29:01,738
Kun je naar de controlekamer komen?
- Ja.
1042
01:29:01,878 --> 01:29:05,673
Dat is de Endurance.
- Dat is heel erg interessant.
1043
01:29:07,549 --> 01:29:08,974
Hallo.
1044
01:29:09,135 --> 01:29:11,122
Goedemorgen.
- Hoe is het?
1045
01:29:11,262 --> 01:29:13,681
Goed. Weer een mooie dag.
1046
01:29:15,975 --> 01:29:18,227
Kijk eens.
Wat een schoonheid.
1047
01:29:20,938 --> 01:29:24,567
Laten we met een camera duiken.
- Verificatie.
1048
01:29:27,195 --> 01:29:29,489
John Shears, Nico hier.
1049
01:29:29,906 --> 01:29:31,491
Nico, ga je gang.
1050
01:29:32,075 --> 01:29:34,160
John, kun je naar de brug komen?
1051
01:29:34,327 --> 01:29:37,997
Als je Mensun ziet,
wil je hem dan meenemen?
1052
01:29:38,164 --> 01:29:39,859
Oké, ik kom eraan.
1053
01:29:39,999 --> 01:29:42,835
Neem Mensun mee, alsjeblieft.
1054
01:29:52,178 --> 01:29:54,874
Shackleton deed niet één,
niet twee, niet drie...
1055
01:29:55,014 --> 01:29:58,976
maar vier pogingen
om z'n mannen te redden.
1056
01:29:59,560 --> 01:30:03,314
Hij keerde terug door stormen
en bevroren zeeën.
1057
01:30:04,690 --> 01:30:08,027
Die periode was een slijtageslag.
1058
01:30:08,611 --> 01:30:12,892
In die vier maanden ontstonden
diepe lijnen in z'n gezicht...
1059
01:30:13,032 --> 01:30:14,909
en werd z'n haar grijs.
1060
01:30:17,161 --> 01:30:21,124
Bij de vierde poging schoot
de Chileense regering te hulp.
1061
01:30:21,958 --> 01:30:25,044
Ze leenden Shackleton
de kleine Yelcho.
1062
01:30:26,879 --> 01:30:28,932
Dit keer was het lot
ons gunstig gezind.
1063
01:30:29,757 --> 01:30:33,970
Toen we Elephant Island naderden,
zag ik dat het ijs open was.
1064
01:30:41,769 --> 01:30:46,858
We zaten aan een heerlijke maaltijd
van botten, zeewier en zeeslakken...
1065
01:30:47,400 --> 01:30:50,903
toen we een schreeuw hoorden
van de man die op de uitkijk stond.
1066
01:30:51,070 --> 01:30:55,158
'Een schip', riep hij, 'Zullen
we een fakkel aansteken?'
1067
01:30:56,451 --> 01:31:00,371
We vergaten onze heerlijke maaltijd
en schoten naar de deur.
1068
01:31:00,913 --> 01:31:03,499
Wie niet door de deur kon,
ging via de zijkant...
1069
01:31:03,833 --> 01:31:06,412
en het heerlijke eten
werd in de haast omgestoten.
1070
01:31:07,962 --> 01:31:11,743
Iedereen rende het strand op,
zwaaiend en schreeuwend.
1071
01:31:11,883 --> 01:31:15,720
Shackleton telde het aantal mannen
door z'n verrekijker.
1072
01:31:16,888 --> 01:31:19,348
Toen hij zeker wist
dat ze er allemaal waren...
1073
01:31:20,099 --> 01:31:23,519
kon hij ontspannen.
Er zou niemand achterblijven.
1074
01:31:24,145 --> 01:31:27,064
Hij borg z'n bril op
en keek me aan.
1075
01:31:28,191 --> 01:31:32,778
Het klinkt afgezaagd,
maar de jaren vielen van hem af...
1076
01:31:32,945 --> 01:31:34,489
toen hij daar voor ons stond.
1077
01:31:41,370 --> 01:31:43,524
Vanmorgen zei ik:
'Vandaag is de dag.'
1078
01:31:43,664 --> 01:31:45,318
Ja.
- Ik kon het roken.
1079
01:31:45,458 --> 01:31:49,587
Kom op, dat zeg je elke dag.
1080
01:31:50,963 --> 01:31:55,176
Alles goed? Hé, Mensun.
- Hé, Nico.
1081
01:31:55,343 --> 01:31:59,555
Mensun, John, ik wil jullie
voorstellen aan de Endurance.
1082
01:31:59,722 --> 01:32:02,934
Ja.
1083
01:32:03,100 --> 01:32:05,588
Geweldig. Absoluut geweldig.
1084
01:32:05,728 --> 01:32:08,341
Goed gedaan.
- Jemig.
1085
01:32:08,481 --> 01:32:13,012
Ik zei net tegen Mensun
dat het een goede dag zou worden.
1086
01:32:13,152 --> 01:32:14,806
Klopt, hij voorspelde het.
1087
01:32:14,946 --> 01:32:17,850
Zoals je keek, dacht ik:
'Ik ben de AUV kwijt.'
1088
01:32:17,990 --> 01:32:19,390
Dat dacht ik.
1089
01:32:20,284 --> 01:32:22,912
Dikke kus.
1090
01:32:28,963 --> 01:32:30,378
Goedemorgen.
1091
01:32:30,545 --> 01:32:33,297
Ze is zo mooi.
Jeetje, niet te geloven.
1092
01:32:33,464 --> 01:32:37,203
De AUV heeft de eerste beelden
van de zeebodem doorgestuurd.
1093
01:32:37,343 --> 01:32:40,206
De Endurance is nog heel.
1094
01:32:40,346 --> 01:32:42,458
Een verbluffende ontdekking.
1095
01:32:42,598 --> 01:32:44,210
De Endurance is gevonden.
1096
01:32:44,350 --> 01:32:46,546
Het is een buitengewone vondst.
1097
01:32:46,686 --> 01:32:50,273
De Endurance werd gevonden
op 3008 meter diepte.
1098
01:32:53,276 --> 01:32:56,821
Het is een unieke ontdekking.
1099
01:33:00,992 --> 01:33:05,288
Een van de grootste mysteries
van de diepzee is eindelijk opgelost.
1100
01:33:06,038 --> 01:33:11,085
M'n oma zou zo trots zijn.
1101
01:33:11,252 --> 01:33:14,422
Een deel van wat ik doe...
1102
01:33:14,589 --> 01:33:18,953
is geïnspireerd door haar.
1103
01:33:19,093 --> 01:33:20,493
Door oma.
1104
01:33:25,641 --> 01:33:29,312
SEPTEMBER 1916
DAG 765
1105
01:33:29,478 --> 01:33:33,399
We kregen een onvergetelijk welkom.
1106
01:33:33,983 --> 01:33:39,113
De Chilenen juichten ons toe
en wij juichten terug.
1107
01:33:40,031 --> 01:33:45,911
Ze verwelkomden ons zo hartelijk
dat ze ons bijna terug in zee duwden.
1108
01:33:48,956 --> 01:33:52,543
Shackletons laatste reis
naar Antarctica was een mislukking.
1109
01:33:54,003 --> 01:33:56,255
Maar het was een glorieuze mislukking.
1110
01:33:57,423 --> 01:34:01,260
Dat is Shackletons hut.
1111
01:34:02,720 --> 01:34:06,876
Dat is het kompashuis.
Je ziet het kompas.
1112
01:34:07,016 --> 01:34:10,853
Ja. De tinnen mok.
- Borden.
1113
01:34:11,020 --> 01:34:12,647
En het seinpistool.
- Ja.
1114
01:34:12,813 --> 01:34:15,358
Wauw.
- Ja. Daar is een laars.
1115
01:34:15,524 --> 01:34:17,568
Je ziet zelfs de gesp. Daar.
1116
01:34:17,735 --> 01:34:21,864
Dat zou Wilds laars kunnen zijn,
als je naar de foto kijkt.
1117
01:34:22,031 --> 01:34:24,075
Kijk eens. Identiek, toch?
1118
01:34:25,660 --> 01:34:30,706
Je bent vast heel trots op je team.
Dit is ongelooflijk.
1119
01:34:34,460 --> 01:34:37,448
Shackleton zei
dat als je naar de polen gaat...
1120
01:34:37,588 --> 01:34:43,302
je wordt geraakt door een soort magie
die je voor altijd verandert.
1121
01:34:59,485 --> 01:35:02,064
We doorstonden lange,
donkere dagen in het zuiden.
1122
01:35:02,738 --> 01:35:05,908
We doorstonden langzame dagen
van zwoegen...
1123
01:35:06,075 --> 01:35:09,995
strijd, duisternis,
streven en angst.
1124
01:35:10,621 --> 01:35:14,527
Dagen die niet
om heldendaden vroegen...
1125
01:35:14,667 --> 01:35:20,673
maar gewoon een hardnekkige poging
om te doen wat de ziel juist achtte.
1126
01:35:23,300 --> 01:35:26,053
Ik keer steeds weer terug
naar de wildernis...
1127
01:35:26,220 --> 01:35:29,724
tot de wildernis waarschijnlijk
uiteindelijk zal winnen.
1128
01:35:31,434 --> 01:35:35,938
Het is fascinerend om te streven
naar het vrijwel onmogelijke.
1129
01:35:47,032 --> 01:35:49,785
Toen ze terugkwamen,
woedde de Eerste Wereldoorlog.
1130
01:35:50,828 --> 01:35:55,166
Het was niet gepast dat Shackleton
in de schijnwerpers werd gezet.
1131
01:35:57,626 --> 01:36:01,630
Bijna iedereen gaf zich meteen op
voor militaire dienst.
1132
01:36:02,423 --> 01:36:04,884
Tragisch genoeg
kwamen twee van hen om.
1133
01:36:05,676 --> 01:36:08,429
Anderen raakten zwaargewond.
1134
01:36:09,305 --> 01:36:11,265
FOTO'S VAN FRANK HURLEY
1135
01:36:12,057 --> 01:36:15,978
Shackleton kreeg een logistieke rol
in het leger.
1136
01:36:17,480 --> 01:36:20,900
Toen de oorlog voorbij was,
kreeg hij eindelijk z'n moment.
1137
01:36:21,066 --> 01:36:23,194
Hij ging op tournee en gaf lezingen.
1138
01:36:23,360 --> 01:36:27,198
De film South werd uitgebracht
en was een groot succes.
1139
01:36:31,243 --> 01:36:33,621
Shackleton had nog
één expeditie in zich.
1140
01:36:33,788 --> 01:36:36,457
In 1921 ging hij terug
naar Zuid-Georgia...
1141
01:36:36,707 --> 01:36:39,877
maar hij stierf begin 1922
aan een hartaanval.
1142
01:36:41,253 --> 01:36:45,341
ZUID-GEORGIA
1143
01:36:45,508 --> 01:36:47,968
Het is een oud cliché
dat Shackleton...
1144
01:36:48,135 --> 01:36:51,764
nooit bereikt heeft
wat hij wilde bereiken.
1145
01:36:51,931 --> 01:36:53,432
En dat is waar.
1146
01:36:53,599 --> 01:36:56,170
Maar dat was niet wie Shackleton was.
1147
01:36:56,310 --> 01:36:58,979
Shackleton was iemand...
1148
01:36:59,605 --> 01:37:03,818
die altijd z'n grenzen
wilde verleggen...
1149
01:37:03,984 --> 01:37:08,516
altijd naar het volgende streefde,
altijd naar de horizon reikte.
1150
01:37:08,656 --> 01:37:10,199
Dat was Shackleton.
1151
01:37:10,950 --> 01:37:14,870
Shackleton werd hier begraven
op 5 maart 1922.
1152
01:37:15,037 --> 01:37:19,041
En precies 100 jaar later,
op 5 maart 2022...
1153
01:37:19,208 --> 01:37:23,128
vonden we z'n schip, de Endurance,
op de zeebodem van de Weddellzee.
1154
01:37:24,672 --> 01:37:27,216
Sir Ernest zou versteld staan...
1155
01:37:27,716 --> 01:37:31,470
en waarschijnlijk ook jaloers zijn
op wat we bereikt hebben.
1156
01:37:31,887 --> 01:37:36,725
Hij zou ons op de schouder kloppen
en ons teamwerk prijzen.
1157
01:37:37,685 --> 01:37:41,048
Als je hier wegloopt,
bedenk dan wat je hebt gedaan.
1158
01:37:41,188 --> 01:37:45,943
Wij hebben laten zien hoe mensen
grootste dingen kunnen bereiken...
1159
01:37:46,110 --> 01:37:48,163
als ze vertrouwen hebben
en samenwerken.
1160
01:37:51,115 --> 01:37:57,615
3D-SCAN
OP 9.869 VOET DIEPTE
1161
01:38:00,499 --> 01:38:05,087
DE ENDURANCE WORDT BESCHERMD
DOOR INTERNATIONALE VERDRAGEN
1162
01:38:14,471 --> 01:38:18,058
FRANK HURLEY'S ORIGINELE BEELDEN
ZIJN GERESTAUREERD
1163
01:38:18,225 --> 01:38:20,311
EN DIGITAAL INGEKLEURD VOOR DEZE FILM
1164
01:38:29,069 --> 01:38:32,656
DE WOORDEN VAN DE CREW KOMEN
UIT HUN BRIEVEN EN OPNAMES
1165
01:38:32,823 --> 01:38:35,743
EN WERDEN MIDDELS AI
MET HUN EIGEN STEM INGESPROKEN
1166
01:38:46,795 --> 01:38:48,714
ENKELE SCENES ZIJN NAGESPEELD
1167
01:38:48,881 --> 01:38:52,009
DEELS ORIGINEEL
DEELS AFKOMSTIG VAN ANDERE VERTELLERS
1168
01:39:22,206 --> 01:39:24,208
Ondertiteld door: Ilse van Huis
100336
Can't find what you're looking for?
Get subtitles in any language from opensubtitles.com, and translate them here.
Afrikaans
Akan
Albanian
Amharic
Armenian
Azerbaijani
Basque
Belarusian
Bemba
Bengali
Bihari
Bosnian
Breton
Bulgarian
Cambodian
Catalan
Cebuano
Cherokee
Chichewa
Chinese (Simplified)
Chinese (Traditional)
Corsican
Croatian
Czech
Danish
English
Esperanto
Estonian
Faroese
Finnish
Frisian
Galician
Georgian
German
Greek
Guarani
Haitian Creole
Hausa
Hawaiian
Hebrew
Hmong
Hungarian
Icelandic
Indonesian
Irish
Italian
Japanese
Kazakh
Kinyarwanda
Kirundi
Kongo
Korean
Krio (Sierra Leone)
Kurdish
Kyrgyz
Laothian
Latin
Latvian
Lithuanian
Luganda
Luo
Luxembourgish
Macedonian
Malagasy
Malay
Maltese
Maori
Mauritian Creole
Moldavian
Mongolian
Myanmar (Burmese)
Montenegrin
Nepali
Norwegian
Pashto
Persian
Polish
Portuguese (Brazil)
Portuguese (Portugal)
Quechua
Romanian
Romansh
Russian
Samoan
Scots Gaelic
Serbian
Sesotho
Setswana
Seychellois Creole
Shona
Sindhi
Sinhalese
Slovak
Slovenian
Somali
Spanish
Swedish
Tajik
Tigrinya
Tonga
Turkish
Turkmen
Ukrainian
Uzbek
Vietnamese
Welsh
Wolof