All language subtitles for Secret.Lives.Of.Orangutans.2024.720p.WEBRip.x264.AAC-[YTS.MX]
Afrikaans
Akan
Albanian
Amharic
Armenian
Azerbaijani
Basque
Belarusian
Bemba
Bengali
Bihari
Bosnian
Breton
Bulgarian
Cambodian
Catalan
Cebuano
Cherokee
Chichewa
Chinese (Simplified)
Corsican
Croatian
Czech
Danish
English
Esperanto
Estonian
Ewe
Faroese
Filipino
Finnish
French
Frisian
Ga
Galician
Georgian
Guarani
Gujarati
Haitian Creole
Hausa
Hawaiian
Hebrew
Hindi
Hmong
Hungarian
Icelandic
Igbo
Indonesian
Interlingua
Irish
Italian
Japanese
Javanese
Kannada
Kazakh
Kinyarwanda
Kirundi
Kongo
Korean
Krio (Sierra Leone)
Kurdish
Kurdish (SoranĂ®)
Kyrgyz
Laothian
Latin
Latvian
Lingala
Lithuanian
Lozi
Luganda
Luo
Luxembourgish
Macedonian
Malagasy
Malay
Malayalam
Maltese
Maori
Marathi
Mauritian Creole
Moldavian
Mongolian
Myanmar (Burmese)
Montenegrin
Nepali
Nigerian Pidgin
Northern Sotho
Norwegian
Norwegian (Nynorsk)
Occitan
Oriya
Oromo
Pashto
Persian
Polish
Portuguese (Brazil)
Portuguese (Portugal)
Punjabi
Quechua
Romanian
Romansh
Runyakitara
Russian
Samoan
Scots Gaelic
Serbian
Serbo-Croatian
Sesotho
Setswana
Seychellois Creole
Shona
Sindhi
Slovak
Slovenian
Somali
Spanish (Latin American)
Sundanese
Swahili
Swedish
Tajik
Tamil
Tatar
Telugu
Thai
Tigrinya
Tonga
Tshiluba
Tumbuka
Turkish
Turkmen
Twi
Uighur
Ukrainian
Urdu
Uzbek
Vietnamese
Welsh
Wolof
Xhosa
Yiddish
Yoruba
Zulu
Would you like to inspect the original subtitles? These are the user uploaded subtitles that are being translated:
1
00:00:02,000 --> 00:00:07,000
Downloaded from
YTS.MX
2
00:00:08,000 --> 00:00:13,000
Official YIFY movies site:
YTS.MX
3
00:00:11,803 --> 00:00:16,683
Dit bos is het thuis
van de grootste en zwaarste…
4
00:00:16,766 --> 00:00:19,144
…van alle in bomen levende dieren.
5
00:00:32,282 --> 00:00:34,034
Tijdens hun lange leven…
6
00:00:34,117 --> 00:00:37,078
…zetten ze misschien nooit
een voet op de grond.
7
00:00:45,795 --> 00:00:51,801
Daarom was er zo weinig over ze bekend
tot een paar decennia geleden.
8
00:00:57,348 --> 00:01:00,351
Toch zijn ze een
van onze nauwste verwanten…
9
00:01:00,852 --> 00:01:05,273
…en delen ze
bijna dertig fysieke kenmerken met ons.
10
00:01:07,275 --> 00:01:12,614
Zelfs hun naam, orang hutan,
betekent 'persoon van het bos'.
11
00:01:15,450 --> 00:01:18,912
Ondanks hun grote omvang en kracht…
12
00:01:18,995 --> 00:01:24,542
…zijn ze zachtaardige, attente,
probleemoplossende wezens…
13
00:01:26,920 --> 00:01:31,508
…en lijken ze misschien meer op ons
dan elke andere mensaap.
14
00:01:34,552 --> 00:01:36,638
Als we naar een orang-oetan kijken…
15
00:01:36,721 --> 00:01:39,724
…is het moeilijk
om niet iets van onszelf te zien.
16
00:01:40,391 --> 00:01:43,770
En hoewel we misschien nooit
precies weten wat ze denken…
17
00:01:43,853 --> 00:01:46,147
…denken ze zeker en vast.
18
00:02:20,974 --> 00:02:26,104
Ooit leefden er orang-oetans
op heel het Indonesische eiland Sumatra.
19
00:02:26,938 --> 00:02:29,482
Maar veel van hun bos is nu gekapt.
20
00:02:31,025 --> 00:02:33,820
En vandaag zijn
de paar duizend die overblijven…
21
00:02:33,903 --> 00:02:36,197
…beperkt tot het uiterste noorden.
22
00:02:37,782 --> 00:02:40,827
Hier valt Ă©Ă©n plek op.
23
00:02:41,494 --> 00:02:42,453
Suaq.
24
00:02:43,204 --> 00:02:45,707
Een klein stuk moerasbos…
25
00:02:48,001 --> 00:02:51,796
…dat in het westen begrensd wordt
door de rivier de Limbang…
26
00:02:51,880 --> 00:02:55,175
…die een barrière vormt
voor de menselijke ontwikkeling.
27
00:02:58,219 --> 00:03:02,724
Suaqs bos is
al duizenden jaren onveranderd.
28
00:03:06,603 --> 00:03:09,439
Het is een uitstekende habitat
voor orang-oetans…
29
00:03:11,733 --> 00:03:15,403
…en heeft nu de hoogste dichtheid
van deze roodharige mensapen…
30
00:03:15,486 --> 00:03:17,530
…van de hele planeet.
31
00:03:21,117 --> 00:03:25,955
Het is een buurt met meer
dan 200 identificeerbare individuen.
32
00:03:34,923 --> 00:03:38,593
En de afgelopen dertig jaar
werden ze in de gaten gehouden…
33
00:03:38,676 --> 00:03:42,597
…door wetenschappers
van het Orangutan Research Project.
34
00:03:45,725 --> 00:03:49,562
Maar of de waarnemers
nu veldwetenschappers of filmmakers zijn…
35
00:03:50,855 --> 00:03:55,235
…een glimp opvangen van een orang-oetan
in de boomtoppen vanaf het moeras eronder…
36
00:03:55,318 --> 00:03:56,903
…is niet genoeg.
37
00:03:59,280 --> 00:04:03,243
Je moet ze van dichtbij zien,
hoog in het bladerdak.
38
00:04:09,123 --> 00:04:13,836
En nieuwe filmtechnieken,
zoals kleine drones…
39
00:04:13,920 --> 00:04:16,547
…stellen ons nu in staat om dat te doen…
40
00:04:17,465 --> 00:04:22,512
…en onthullen meer details
van hun privéleven dan ooit tevoren.
41
00:04:25,223 --> 00:04:27,600
Orangs leven normaal alleen…
42
00:04:27,684 --> 00:04:30,812
…maar de dieren die hier wonen
zijn bijzonder sociaal.
43
00:04:33,898 --> 00:04:36,234
Ze kijken en leren van elkaar…
44
00:04:36,317 --> 00:04:40,196
…en hebben zo
een unieke cultuur gecreëerd.
45
00:04:43,366 --> 00:04:47,704
Het gebruik van gereedschap
is elders zeldzaam onder orang-oetans…
46
00:04:47,787 --> 00:04:49,580
…maar niet hier…
47
00:04:50,290 --> 00:04:54,752
…en zulke vaardigheden worden doorgegeven
aan elke nieuwe generatie.
48
00:04:59,841 --> 00:05:05,805
Centraal in dit langlopende onderzoek
staan drie nauw verwante vrouwtjes.
49
00:05:06,681 --> 00:05:09,726
De oudste is Friska…
50
00:05:09,809 --> 00:05:13,688
…bedreven in het zuigen
van termieten uit stokken.
51
00:05:16,190 --> 00:05:21,988
Ze is ouder dan zestig
en een van 's werelds oudste wilde orangs.
52
00:05:23,614 --> 00:05:28,661
Dan is er Friska's dochter Ellie,
die altijd aan het eten is.
53
00:05:30,788 --> 00:05:33,958
En tot slot Ellies kind, Eden…
54
00:05:35,168 --> 00:05:39,255
…die de grootste mijlpaal
in het leven van een orang nadert.
55
00:05:41,507 --> 00:05:44,844
Ze is te herkennen
aan de piek in haar haar…
56
00:05:45,845 --> 00:05:48,556
…die ze al heeft sinds ze een baby was.
57
00:05:55,146 --> 00:05:58,358
Dit is Eden op tweejarige leeftijd…
58
00:05:59,650 --> 00:06:01,527
…bij moeder Ellie.
59
00:06:03,654 --> 00:06:06,783
De band tussen moeder orang-oetan en kind…
60
00:06:06,866 --> 00:06:10,370
…is een van de langste
en sterkste in de natuurlijke wereld…
61
00:06:10,453 --> 00:06:13,289
…en wordt alleen overtroffen
door die van mensen.
62
00:06:16,209 --> 00:06:20,838
Een jonge orang-oetan
zal duizenden uren naar z'n moeder kijken.
63
00:06:31,349 --> 00:06:35,311
Zo leren ze welke
van de vele plantensoorten in de jungle…
64
00:06:35,395 --> 00:06:36,896
…veilig zijn om te eten…
65
00:06:39,273 --> 00:06:42,902
…en, net zo belangrijk, hoe ze te eten.
66
00:06:46,864 --> 00:06:50,159
Het is een opleiding
die tien jaar kan duren.
67
00:06:56,958 --> 00:07:00,044
Maar dat was zes jaar geleden.
68
00:07:02,088 --> 00:07:05,967
Eden is nu acht
en weet best veel over de jungle.
69
00:07:13,391 --> 00:07:17,770
Ze heeft geleerd welke planten in deze zee
van groen goed zijn om te eten.
70
00:07:23,526 --> 00:07:27,822
Wat nog niet veranderd is,
is haar relatie met haar moeder.
71
00:07:31,325 --> 00:07:33,995
Ellie is nooit ver weg…
72
00:07:35,246 --> 00:07:40,376
…en naar haar kijken is nog steeds
Edens snelste manier om voedsel te vinden.
73
00:07:43,337 --> 00:07:45,256
Zoals deze termieten.
74
00:07:53,431 --> 00:07:57,560
Voor Eden is delen met haar moeder
een manier van leven.
75
00:08:00,229 --> 00:08:01,981
Tot nu.
76
00:08:04,233 --> 00:08:06,819
Die klap is geen goed teken.
77
00:08:11,115 --> 00:08:13,201
Er is iets veranderd.
78
00:08:17,288 --> 00:08:19,874
Er is een nieuwkomer.
79
00:08:27,548 --> 00:08:30,343
Hij is half zo groot als een mensenbaby…
80
00:08:30,426 --> 00:08:35,014
…en waarschijnlijk de eerste pasgeborene
die Eden ooit heeft gezien.
81
00:08:46,150 --> 00:08:48,152
Allemaal nogal verbijsterend.
82
00:08:49,237 --> 00:08:52,907
Maar de nieuwkomer
is zeker het bekijken waard.
83
00:09:10,841 --> 00:09:14,053
Maar haar moeder
wil haar niet te dichtbij.
84
00:09:24,146 --> 00:09:29,151
Acht jaar lang hebben moeder
en eerstgeborene alles samen gedaan.
85
00:09:31,862 --> 00:09:35,074
Twee zijn nu drie geworden…
86
00:09:35,700 --> 00:09:38,661
…en het lijkt allemaal anders.
87
00:09:43,791 --> 00:09:47,461
Toch is het nog steeds het beste
om mama te volgen.
88
00:09:57,680 --> 00:10:02,727
Zelfs op achtjarige leeftijd
hield Eden haar moeder altijd in het oog.
89
00:10:10,568 --> 00:10:13,863
Dat is niet makkelijk in de dichte jungle…
90
00:10:15,865 --> 00:10:18,200
…maar verdwalen zou gevaarlijk zijn.
91
00:10:24,290 --> 00:10:28,586
En waar Ellie is, is eten niet ver weg.
92
00:10:34,258 --> 00:10:36,927
Om hun grote hersenen en lichamen
van energie te voorzien…
93
00:10:37,011 --> 00:10:40,681
…brengen orang-oetans
een groot deel van hun dag door met eten.
94
00:10:45,561 --> 00:10:50,524
Deze melaka-vruchten zijn
slechts een van de 300 soorten voedsel…
95
00:10:50,608 --> 00:10:52,735
…die Ellie en Eden zullen eten.
96
00:10:57,073 --> 00:11:00,326
Sommige voedingsmiddelen
vragen speciale technieken.
97
00:11:12,963 --> 00:11:17,051
Voor Eden was mama kopiëren
altijd het beste beleid.
98
00:11:21,889 --> 00:11:24,850
Maar als een snack terug kan bijten…
99
00:11:27,186 --> 00:11:30,106
…moet je de techniek precies goed hebben.
100
00:11:36,445 --> 00:11:39,407
Eden zal snel leren
dat je vingertoppen gebruiken…
101
00:11:39,490 --> 00:11:42,159
…niet de beste manier is
om mieren te pakken.
102
00:11:49,542 --> 00:11:53,462
Zoals altijd komt er niets
tussen Ellie en haar eten…
103
00:11:53,546 --> 00:11:56,465
…en dat geldt ook voor de arm van de baby.
104
00:12:07,727 --> 00:12:14,150
Met een nieuwe baby om voor te zorgen,
moet Ellie 3000 calorieën per dag eten.
105
00:12:17,027 --> 00:12:20,364
Bladeren zijn een belangrijk onderdeel
van hun dieet.
106
00:12:21,991 --> 00:12:25,119
Maar zelfs de juiste soort
heeft wat verwerking nodig.
107
00:12:26,912 --> 00:12:30,583
Dat betekent
de bitter smakende tannines uitspugen.
108
00:12:44,889 --> 00:12:49,268
Pasgeboren orang-oetans
brengen veel tijd slapend door…
109
00:12:49,351 --> 00:12:51,437
…net als mensenbaby's.
110
00:12:52,521 --> 00:12:55,316
Het enige verschil is
dat ze dat moeten doen…
111
00:12:55,399 --> 00:12:57,610
…terwijl ze hun moeder vasthouden.
112
00:13:08,162 --> 00:13:13,125
Na een paar uur eten
doen orang-oetans graag een dutje.
113
00:13:16,629 --> 00:13:21,550
Maar nu lijkt de nieuwe baby Edens plek
in het nest te hebben ingenomen.
114
00:13:32,728 --> 00:13:35,356
Het is moeilijk als je moeder niet meer…
115
00:13:35,439 --> 00:13:38,859
…zo geïnteresseerd
in je lijkt te zijn als vroeger.
116
00:13:47,993 --> 00:13:52,081
Binnenkort moet Eden
een nieuw thuis zoeken in dit bos…
117
00:13:52,164 --> 00:13:54,041
…en voor zichzelf zorgen.
118
00:14:08,180 --> 00:14:09,974
Elders in de buurt…
119
00:14:10,057 --> 00:14:15,145
…staat Edens neef Pepito
voor zijn eigen moment van de waarheid.
120
00:14:21,318 --> 00:14:25,698
Zijn moeder, Piniata,
is klaar voor nog een baby.
121
00:14:27,867 --> 00:14:29,702
Hij is een jaar ouder dan Eden…
122
00:14:29,785 --> 00:14:35,583
…dus dit is een goed teken dat het tijd is
dat Pepito alleen op pad gaat.
123
00:14:46,343 --> 00:14:51,849
Solo gaan is de gevaarlijkste tijd
in het leven van een jonge orang.
124
00:14:53,392 --> 00:14:57,855
Om te slagen heb je kennis, vertrouwen…
125
00:14:59,148 --> 00:15:00,524
…en waakzaamheid nodig.
126
00:15:13,662 --> 00:15:16,290
En hoe kun je beter vertrouwen uitstralen…
127
00:15:18,250 --> 00:15:21,253
…dan door de demonen
in het moeras te onderdrukken?
128
00:15:31,722 --> 00:15:34,642
Ook al is het maar
een onschuldige schildpad.
129
00:15:58,290 --> 00:16:01,794
Deze reactie lijkt
misschien wat overdreven…
130
00:16:03,712 --> 00:16:05,631
…maar in de orang-samenleving…
131
00:16:07,257 --> 00:16:10,511
…zijn jongens onstuimiger dan meisjes.
132
00:16:13,931 --> 00:16:17,726
En dat is niet het enige verschil
tussen de geslachten.
133
00:16:21,897 --> 00:16:24,066
Om hun potentieel te benutten…
134
00:16:24,149 --> 00:16:27,111
…moeten pas onafhankelijk geworden
jonge mannetjes zoals Pepito…
135
00:16:27,194 --> 00:16:31,824
…een volwassen mannetje vinden
als rolmodel van wie ze kunnen leren.
136
00:16:35,869 --> 00:16:39,498
In de tussentijd is er een kans
om het gebruik te bekijken…
137
00:16:39,581 --> 00:16:42,001
…van een belangrijke Suaq-vaardigheid.
138
00:16:49,091 --> 00:16:51,969
De vruchtzetting van cemanangbomen…
139
00:16:52,886 --> 00:16:56,765
…is iets waar volwassen orang-oetans
erg naar uitkijken.
140
00:17:00,728 --> 00:17:03,522
De peulen bevatten zeer voedzame zaden.
141
00:17:06,775 --> 00:17:09,278
Maar je moet weten
hoe je ze kunt bereiken.
142
00:17:11,989 --> 00:17:15,784
Tot ze rijp zijn,
zijn de peulen bijna niet te openen.
143
00:17:21,415 --> 00:17:24,209
Binnenin zitten tientallen zaden…
144
00:17:24,293 --> 00:17:27,921
…beschermd door duizenden
glasachtige haartjes.
145
00:17:30,549 --> 00:17:35,012
Eenmaal geopend zijn de calorierijke zaden
alleen veilig te bereiken…
146
00:17:35,095 --> 00:17:36,638
…met een gereedschap.
147
00:17:39,975 --> 00:17:45,981
Met tientallen jaren ervaring
is de zestigjarige Friska een expert.
148
00:17:53,697 --> 00:17:55,282
Met de juiste maat stok…
149
00:17:55,365 --> 00:18:00,329
…kan ze de zaadjes eruit halen
zonder de irritante haartjes aan te raken.
150
00:18:10,172 --> 00:18:14,843
Suaqs orangs zijn
vrijwel de enigen die dit kunnen…
151
00:18:14,927 --> 00:18:18,555
…maar het kan jaren duren
om de vaardigheid te perfectioneren.
152
00:18:25,771 --> 00:18:30,901
Vrouwtjes kunnen het meestal
als ze ongeveer 14 jaar oud zijn.
153
00:18:33,153 --> 00:18:36,240
De meeste mannetjes
doen er wat langer over.
154
00:18:43,038 --> 00:18:47,543
Jongeren als Pepito en Eden moeten
de volwassenen goed in de gaten houden…
155
00:18:47,626 --> 00:18:52,256
…om de techniek onder de knie te krijgen
en van dit eiwitrijke voedsel te genieten.
156
00:18:55,425 --> 00:18:56,927
En opmerkelijk genoeg…
157
00:18:57,010 --> 00:19:00,097
…zelfs nadat de orang-oetans
erop hebben gekauwd…
158
00:19:00,180 --> 00:19:03,892
…kunnen de zaden nog ontkiemen.
159
00:19:16,071 --> 00:19:19,616
De oude Friska is op reis door de buurt.
160
00:19:24,204 --> 00:19:26,915
Ze komt haar dochter Ellie bezoeken.
161
00:19:28,333 --> 00:19:32,296
Misschien is ze op de hoogte
van de nieuwe aanwinst in haar familie.
162
00:19:39,344 --> 00:19:42,139
Friska is niet alleen
moeder van zes kinderen…
163
00:19:42,222 --> 00:19:44,391
…ze is ook een overgrootmoeder.
164
00:19:45,267 --> 00:19:48,896
En deze nieuwe baby
is haar vijfde kleinkind…
165
00:19:49,855 --> 00:19:53,358
…wat haar het meest succesvolle vrouwtje
van de buurt maakt.
166
00:19:58,280 --> 00:20:02,659
Maar de relatie tussen kleinkind
nummer vijf en nummer vier…
167
00:20:02,743 --> 00:20:05,787
…stekelharige Eden, blijft ijzig.
168
00:20:19,593 --> 00:20:23,430
Moederschapsstijlen
bij orang-oetans variëren.
169
00:20:26,016 --> 00:20:28,352
Friska staat bekend als streng.
170
00:20:30,604 --> 00:20:34,066
De onderzoekers merkten dat ze
in vergelijking met andere moeders…
171
00:20:34,149 --> 00:20:36,860
…haar baby's vaker liet huilen…
172
00:20:36,944 --> 00:20:40,113
…en minder vaak aan hun eisen toegaf.
173
00:20:42,574 --> 00:20:46,787
Een harde aanpak die is geërfd door Ellie…
174
00:20:46,870 --> 00:20:51,083
…die het nu toepast
op haar oudste kind, Eden.
175
00:20:52,709 --> 00:20:56,380
De aandacht van haar moeder
is nu gericht op de nieuwe baby…
176
00:20:56,463 --> 00:21:00,092
…die zelfs de knorrige oma
voor zich lijkt te hebben gewonnen.
177
00:21:05,889 --> 00:21:07,766
Net als neef Pepito…
178
00:21:09,101 --> 00:21:13,522
…is voor Eden het moment aangebroken
om tijd door te brengen zonder mama.
179
00:21:15,983 --> 00:21:18,610
Het wordt een hele nieuwe ervaring…
180
00:21:18,694 --> 00:21:20,320
…om alleen te zijn.
181
00:21:25,284 --> 00:21:27,244
En zonder haar moeder…
182
00:21:27,327 --> 00:21:31,665
…zal ze te maken krijgen
met veel onbekende orang-oetans.
183
00:21:39,256 --> 00:21:44,344
Een van hen zal erg geĂŻnteresseerd zijn
in de meer onafhankelijke Eden.
184
00:21:49,599 --> 00:21:51,393
De 28-jarige Sulli…
185
00:21:52,311 --> 00:21:55,397
…altijd op zoek naar nieuwe relaties.
186
00:21:57,733 --> 00:22:02,112
Dus elke beweging in de bomen
trekt zijn aandacht.
187
00:22:08,076 --> 00:22:12,956
Ondanks zijn leeftijd is Sulli
nog geen volledig volgroeid mannetje…
188
00:22:13,040 --> 00:22:16,877
…met de kussentjes op zijn wangen
die bekend staan als flenzen.
189
00:22:19,838 --> 00:22:24,343
En zelfs voor een mannetje zonder flens
is hij nog vrij klein.
190
00:22:31,975 --> 00:22:37,522
Maar wat hij mist in gestalte,
compenseert hij met vastberadenheid.
191
00:22:41,902 --> 00:22:46,740
En Sulli zonder flens
heeft een bekend gezicht gezien.
192
00:22:49,409 --> 00:22:51,745
De 21-jarige Lily.
193
00:22:56,625 --> 00:22:58,460
Als ondergeschikt mannetje…
194
00:22:58,543 --> 00:23:02,798
…moet Sulli het initiatief nemen
om vriendschap te sluiten met vrouwtjes.
195
00:23:22,859 --> 00:23:25,153
Ze lijkt niet geïnteresseerd…
196
00:23:25,237 --> 00:23:29,616
…maar als je een mannetje
zonder flens bent, moet je volhouden.
197
00:23:41,336 --> 00:23:43,380
Met zijn focus op Lily…
198
00:23:43,463 --> 00:23:49,219
…beseft Sulli niet dat hij in de gaten
wordt gehouden door Split Lip Otto…
199
00:23:50,011 --> 00:23:53,682
…Suaqs oude maar nog steeds dominante
mannetje met flens.
200
00:23:57,727 --> 00:24:00,522
Hij duldt niet
dat een ondergeschikte als Sulli…
201
00:24:00,605 --> 00:24:03,733
…aanpapt met vrouwtjes op zijn terrein.
202
00:24:13,743 --> 00:24:16,746
Otto moet hem eraan herinneren
wie de baas is.
203
00:24:27,591 --> 00:24:30,260
Sulli kan zich maar beter
uit de voeten maken.
204
00:24:40,103 --> 00:24:43,523
Een voordeel
van een mannetje zonder flens zijn…
205
00:24:43,607 --> 00:24:47,486
…is dat je veel sneller kunt bewegen
dan zwaargewichten als Otto.
206
00:24:57,412 --> 00:25:01,082
Een stap voor blijven
is dus niet moeilijk.
207
00:25:06,213 --> 00:25:09,799
Voor Otto is het niet makkelijk
om iemand bang te maken…
208
00:25:09,883 --> 00:25:11,843
…als je niet dichtbij kunt komen.
209
00:25:16,598 --> 00:25:18,558
Maar met takken schudden…
210
00:25:18,642 --> 00:25:22,604
…is de manier van een mannetje met flens
om te zeggen: 'Ophoepelen.'
211
00:25:24,856 --> 00:25:25,857
Klus geklaard.
212
00:25:27,317 --> 00:25:28,568
Voorlopig althans.
213
00:25:48,964 --> 00:25:51,883
Dit geluid is een lange roep…
214
00:25:53,468 --> 00:25:56,596
…gemaakt door een ander
mannetje met flens.
215
00:26:07,941 --> 00:26:08,942
Titan.
216
00:26:09,901 --> 00:26:12,112
Hij wil Otto's titel.
217
00:26:16,950 --> 00:26:22,163
Als hij die krijgt, zal hij de keuze zijn
van de zich voortplantende vrouwtjes.
218
00:26:29,129 --> 00:26:32,966
Titan, de uitdager,
zet de achtervolging in…
219
00:26:34,009 --> 00:26:36,094
…en Otto gaat op de vlucht.
220
00:26:45,437 --> 00:26:48,231
Gevechten riskeren verwondingen of erger.
221
00:26:54,362 --> 00:26:58,116
Dus mannetjes met flens
vechten alleen als het moet.
222
00:27:01,328 --> 00:27:05,790
Het is veel beter als de strijd
kan worden beslist door krachtsvertoon.
223
00:27:09,377 --> 00:27:12,714
En Titan weet
hoe hij de oude man bang kan maken.
224
00:27:19,387 --> 00:27:24,893
Otto's enige doel is nu
om zo ver mogelijk van Titan weg te komen.
225
00:27:37,739 --> 00:27:39,866
Titan heeft Otto dan wel weggejaagd…
226
00:27:40,784 --> 00:27:43,703
…maar hij is nog niet
het dominante mannetje.
227
00:27:46,539 --> 00:27:47,916
Om die titel te winnen…
228
00:27:47,999 --> 00:27:51,336
…zal hij veel sterkere tegenstanders
moeten trotseren.
229
00:27:58,385 --> 00:28:00,637
Dit zal er niet Ă©Ă©n van zijn.
230
00:28:05,183 --> 00:28:06,601
Het is Pepito.
231
00:28:07,394 --> 00:28:09,729
Voor een pas onafhankelijk mannetje…
232
00:28:09,813 --> 00:28:14,150
…is Titan het perfecte rolmodel
om van te leren.
233
00:28:18,613 --> 00:28:23,159
Met zijn bijna 90 kilo
kan Titan zijn gewicht gebruiken…
234
00:28:23,243 --> 00:28:27,664
…om over ruimtes tussen bomen te slingeren
en zo energie te besparen.
235
00:28:33,503 --> 00:28:35,880
Dat is het proberen waard, toch?
236
00:28:44,180 --> 00:28:46,516
Het probleem van een lichtgewicht zijn.
237
00:29:08,621 --> 00:29:11,624
Er zijn andere manieren
om openingen te overbruggen.
238
00:29:15,837 --> 00:29:19,716
De vraag is of deze liaan
zijn gewicht kan dragen.
239
00:29:28,475 --> 00:29:30,185
Het is misschien wat riskant.
240
00:29:32,145 --> 00:29:34,773
Het is een grote val
naar het moeras beneden.
241
00:29:39,819 --> 00:29:41,070
O, wat maakt het uit.
242
00:30:17,190 --> 00:30:18,900
Hij heeft geen energie bespaard…
243
00:30:20,985 --> 00:30:24,531
…maar spelen hoort bij de leerervaring.
244
00:30:31,454 --> 00:30:33,873
Titan adverteert.
245
00:30:39,295 --> 00:30:44,217
Tijd voor Pepito om het grote mannetje
met flens weer te schaduwen.
246
00:30:48,304 --> 00:30:51,599
Als hij zich kan losmaken van deze takken.
247
00:31:06,614 --> 00:31:11,286
Lange roepen gaan niet alleen
over macht en territorium.
248
00:31:11,369 --> 00:31:13,454
Wetenschappers hebben ontdekt…
249
00:31:13,538 --> 00:31:16,833
…dat ze ook
toekomstige reisplannen communiceren.
250
00:31:18,751 --> 00:31:24,048
Titans roep vertelt andere orang-oetans
in welke richting hij zal reizen…
251
00:31:24,841 --> 00:31:26,718
…zelfs de volgende dag.
252
00:31:33,516 --> 00:31:37,604
Een waarschuwing voor andere mannetjes
met flens op zijn pad.
253
00:31:47,614 --> 00:31:51,075
Het is geen goed nieuws
voor Split Lip Otto.
254
00:32:00,418 --> 00:32:02,587
Hij was ooit de koning van Suaq…
255
00:32:02,670 --> 00:32:05,965
…maar nu heeft hij
een rustig pensioen nodig.
256
00:32:08,051 --> 00:32:11,471
Dat kan aan de andere kant
van de rivier liggen…
257
00:32:11,554 --> 00:32:13,181
…maar hoe komt hij daar?
258
00:32:15,850 --> 00:32:19,228
Orang-oetans zijn bang voor water.
259
00:32:27,737 --> 00:32:31,866
Een brug die door de apen wordt gebruikt
kan het antwoord zijn.
260
00:32:41,000 --> 00:32:45,004
Maar Otto is meer dan tien keer zwaarder
dan een langoer-aap.
261
00:32:50,718 --> 00:32:53,930
En er kunnen krokodillen
in de rivier zitten.
262
00:33:20,665 --> 00:33:26,129
Otto's zelfopgelegde verbanning uit Suaq
markeert het einde van een tijdperk.
263
00:33:29,007 --> 00:33:32,427
En zonder een gevestigd dominant mannetje…
264
00:33:32,510 --> 00:33:35,888
…zullen andere jongere mannetjes
uit de gelederen opstaan…
265
00:33:35,972 --> 00:33:37,515
…om de positie te claimen.
266
00:33:43,938 --> 00:33:49,152
Dus het zal niet lang duren voordat Titan
een andere tegenstander moet trotseren.
267
00:33:57,827 --> 00:34:02,165
DRIE MAANDEN LATER
268
00:34:10,757 --> 00:34:12,675
De afgelopen maanden…
269
00:34:12,759 --> 00:34:16,971
…is Eden neergestreken
in haar eigen stukje moerasbos…
270
00:34:17,055 --> 00:34:19,599
…niet ver van Ellie, haar moeder.
271
00:34:21,726 --> 00:34:24,228
Ze is een paar keer
naar huis teruggekeerd…
272
00:34:24,312 --> 00:34:27,273
…maar zulke bezoeken
komen nu minder vaak voor.
273
00:34:31,778 --> 00:34:37,575
En net als alle orang-oetans in de buurt
went ze eraan om alleen te zijn.
274
00:34:42,747 --> 00:34:47,543
Maar ze wil weten wat er gebeurt
als er andere bewoners verschijnen…
275
00:34:47,627 --> 00:34:50,588
…vooral als het familie of vrienden zijn.
276
00:34:58,054 --> 00:35:01,432
Het is Olala, een jong vrouwtje.
277
00:35:04,018 --> 00:35:05,812
Ze is geen familie…
278
00:35:05,895 --> 00:35:10,650
…maar hier in Suaq tolereren
jonge niet-verwante vrouwtjes elkaar vaak.
279
00:35:16,197 --> 00:35:17,949
Maar deze keer niet.
280
00:35:19,492 --> 00:35:23,496
De families van Eden en Olala
hebben een langdurige vete.
281
00:35:27,834 --> 00:35:29,961
En er is geen teken dat het bekoelt.
282
00:35:33,339 --> 00:35:36,968
Eden moet proberen Olala weg te jagen.
283
00:36:16,340 --> 00:36:19,927
Opkomen tegen Olala
en haar territorium verdedigen…
284
00:36:20,011 --> 00:36:23,764
…laat zien dat ze een lange weg
heeft afgelegd sinds ze thuis wegging.
285
00:36:26,893 --> 00:36:28,811
Ze keert terug naar haar bessen…
286
00:36:30,354 --> 00:36:33,149
…zich nog niet bewust
van een nieuwe bezoeker.
287
00:36:41,449 --> 00:36:44,410
Het is Sulli, het mannetje zonder flens.
288
00:36:49,999 --> 00:36:53,127
Hij is hier
om vrienden te worden met Eden.
289
00:37:01,302 --> 00:37:02,929
Eden lijkt onzeker.
290
00:37:09,227 --> 00:37:13,064
Ze is nog nooit
alleen geweest met een mannetje.
291
00:37:18,861 --> 00:37:22,907
Eden pauzeert,
misschien om de situatie in te schatten.
292
00:37:26,160 --> 00:37:27,787
Hij lijkt vriendelijk.
293
00:37:29,538 --> 00:37:31,290
Maar wat Eden niet weet…
294
00:37:32,333 --> 00:37:35,878
…is dat Sulli's strategie
meer berekend is.
295
00:37:37,296 --> 00:37:39,966
Als hij nu een vriendschap
met haar kan ontwikkelen…
296
00:37:40,049 --> 00:37:44,011
…heeft hij meer kans als ze oud genoeg is
om zich voort te planten.
297
00:38:02,655 --> 00:38:07,076
Misschien was die blik
een bemoedigend teken.
298
00:38:12,623 --> 00:38:16,669
Eden gaat zitten
met een stok vol termieten.
299
00:38:24,135 --> 00:38:28,597
En als Sulli haar inhaalt,
deelt hij haar stok.
300
00:38:34,061 --> 00:38:38,357
Tot nu toe komt alles wat Eden
heeft geleerd van haar moeder, Ellie.
301
00:38:41,444 --> 00:38:45,865
Maar door naar Sulli te kijken, kan ze
andere manieren leren om dingen te doen…
302
00:38:46,449 --> 00:38:49,785
…en haar kennis
over het leven in dit bos vergroten.
303
00:38:56,375 --> 00:38:59,503
En hoewel ze nog niet
aan het moederschap denkt…
304
00:39:02,214 --> 00:39:07,219
…is dit vreemde mannetje misschien
interessanter dan ze eerst dacht.
305
00:39:22,401 --> 00:39:28,240
Niet ver daarvandaan
zit Edens moeder, Ellie, in een mangoboom.
306
00:39:30,534 --> 00:39:32,787
Het gaat goed met haar baby.
307
00:39:35,206 --> 00:39:38,292
De menselijke waarnemers
hebben hem Emen genoemd.
308
00:39:44,215 --> 00:39:49,053
Hij is drie maanden oud en moet
nog veel leren over de wereld om hem heen.
309
00:39:57,937 --> 00:40:01,816
In Suaq zijn termieten
een heel bekend gezicht.
310
00:40:05,736 --> 00:40:09,115
De verlegen stekelrugtimalia daarentegen…
311
00:40:10,991 --> 00:40:13,452
…wordt vaker gehoord dan gezien.
312
00:40:22,461 --> 00:40:26,340
Er zijn duizenden
verschillende diersoorten in dit bos.
313
00:40:34,014 --> 00:40:36,517
En waar de twee orangs ook gaan…
314
00:40:37,017 --> 00:40:40,855
…er zullen nieuwe dingen zijn
waar Emen zich over kan verwonderen.
315
00:41:11,635 --> 00:41:15,764
Emen zal uiteindelijk vertrouwd raken
met de meeste van deze wezens…
316
00:41:17,975 --> 00:41:19,977
…en leren welke ongevaarlijk zijn…
317
00:41:21,228 --> 00:41:23,147
…en welke niet.
318
00:41:27,985 --> 00:41:32,114
Ellie moet haar zoon waarschuwen
als dieren gevaarlijk zijn…
319
00:41:32,198 --> 00:41:34,742
…zodat Emen weet hoe hij ze kan ontwijken.
320
00:41:37,453 --> 00:41:40,623
Een beet van een groefkopadder
kan dodelijk zijn.
321
00:41:45,794 --> 00:41:47,338
Net als Eden voor hem…
322
00:41:47,421 --> 00:41:51,592
…zal Emen de komende jaren goed
in de gaten worden gehouden door Ellie.
323
00:41:55,304 --> 00:41:58,974
Daarom is de overlevingskans
van baby's hoger bij orang-oetans…
324
00:41:59,058 --> 00:42:00,893
…dan bij elke andere mensaap.
325
00:42:18,702 --> 00:42:22,915
Het is tijd voor Ellie
om een nest te maken voor de nacht.
326
00:42:25,042 --> 00:42:27,378
Ze maakt een matras van bladeren klaar.
327
00:42:32,800 --> 00:42:37,388
Het zal nog jaren duren
voor Emen zelf een nest kan bouwen.
328
00:42:42,851 --> 00:42:47,064
Hoe dat precies moet,
zal hij van zijn moeder leren.
329
00:42:49,650 --> 00:42:53,237
Orang-oetans bouwen
elke nacht nieuwe nesten.
330
00:42:56,740 --> 00:43:00,452
En ze zijn de meest complexe
gemaakt door een mensaap.
331
00:43:02,997 --> 00:43:06,417
De stijl verschilt
van individu tot individu.
332
00:43:08,627 --> 00:43:11,463
Sommige voegen zelfs
kussens van bladeren toe.
333
00:43:48,250 --> 00:43:49,960
Het is zes uur 's morgens.
334
00:43:50,753 --> 00:43:52,254
Tijd om wakker te worden.
335
00:44:06,268 --> 00:44:10,981
Voor degene die uitslapen,
gaat de ochtendwekker zo af.
336
00:44:14,818 --> 00:44:16,153
Siamang-gibbons.
337
00:44:17,446 --> 00:44:19,156
Suaqs ochtendkoor.
338
00:44:21,492 --> 00:44:25,287
Hun opblaasbare keelzakken
versterken hun roep.
339
00:44:27,706 --> 00:44:32,503
En het is oorverdovend als je,
zoals Titan, eronder hebt geslapen.
340
00:44:48,394 --> 00:44:50,896
Andere bewoners zijn al in beweging.
341
00:44:56,652 --> 00:45:01,240
Er zijn meer dan dertig
verschillende soorten termieten in Suaq.
342
00:45:01,824 --> 00:45:04,535
Dit zijn processietermieten.
343
00:45:06,328 --> 00:45:11,208
Ze voeden zich met bladeren, korstmos
en bast, die ze meenemen naar hun nest.
344
00:45:17,923 --> 00:45:21,260
Hun colonnes kunnen
honderden meters lang zijn.
345
00:45:41,363 --> 00:45:43,949
Termieten spelen een cruciale rol…
346
00:45:44,032 --> 00:45:47,453
…bij het recyclen
van voedingsstoffen in het bos…
347
00:45:55,544 --> 00:46:00,048
…en zijn zelf ook voedsel
voor grote, harige mensapen…
348
00:46:01,216 --> 00:46:02,426
…zoals Titan.
349
00:46:16,398 --> 00:46:19,109
Pepito kijkt nog steeds
naar wat er gebeurt.
350
00:46:29,912 --> 00:46:32,289
Alles wat hij van Titan leert…
351
00:46:32,790 --> 00:46:37,753
…zal nuttig zijn als hij uiteindelijk
een mannetje met flens wordt.
352
00:46:41,548 --> 00:46:45,010
Titan heeft belangrijkere zaken
aan zijn hoofd…
353
00:46:45,093 --> 00:46:47,054
…zoals rijp fruit.
354
00:46:48,597 --> 00:46:53,143
En hij weet
waar er een goed gevulde boom is.
355
00:46:56,522 --> 00:46:58,899
Hij neemt de kortste route…
356
00:47:02,736 --> 00:47:06,657
…en stopt alleen
als hij onderweg andere lekkernijen ziet.
357
00:47:11,537 --> 00:47:14,915
Titan was volwassen
toen hij in Suaq verscheen…
358
00:47:14,998 --> 00:47:16,708
…maar de afgelopen tien jaar…
359
00:47:16,792 --> 00:47:20,254
…heeft hij een mentale kaart
van de vruchtbomen gemaakt.
360
00:47:20,838 --> 00:47:25,801
Hij weet niet alleen waar ze zijn,
maar ook wanneer ze geplukt kunnen worden.
361
00:47:33,976 --> 00:47:37,396
Als hij zijn toch al
indrukwekkende lichaam wil versterken…
362
00:47:37,479 --> 00:47:43,902
…en koning van de jungle wil worden,
moet hij eten.
363
00:47:45,487 --> 00:47:48,949
Maar liefst 8000 calorieën per dag.
364
00:48:39,374 --> 00:48:41,627
Pepito kan Titan niet bijhouden…
365
00:48:41,710 --> 00:48:45,881
…en heeft Olala,
het jonge vrouwtje, in het oog.
366
00:48:50,302 --> 00:48:54,389
Ze is de vruchten
van een medang baru-boom aan het eten.
367
00:49:01,021 --> 00:49:04,733
Pepito is waarschijnlijk
nog nooit bij haar geweest.
368
00:49:08,153 --> 00:49:10,489
Ze is het bekijken dus waard.
369
00:49:12,866 --> 00:49:15,577
En ze lijkt in hem geĂŻnteresseerd.
370
00:49:23,502 --> 00:49:26,713
Maar of dit de introductie was
die ze in gedachten had…
371
00:49:29,424 --> 00:49:30,926
…is moeilijk te zeggen.
372
00:49:33,053 --> 00:49:37,432
Op deze afstand kan Pepito
haar voertechniek goed bekijken.
373
00:49:40,060 --> 00:49:42,521
En misschien iets nieuws leren.
374
00:49:45,899 --> 00:49:49,152
Maar Olala heeft er genoeg van
om aangestaard te worden.
375
00:49:52,406 --> 00:49:57,327
Voor Pepito is leren van leeftijdsgenoten
een ander deel van zijn opleiding…
376
00:49:58,036 --> 00:50:01,623
…en kan het zelfs
zijn overlevingskansen vergroten.
377
00:50:10,757 --> 00:50:14,261
Er is iets anders wat Titan bezighoudt.
378
00:50:17,931 --> 00:50:20,600
En het lijkt niet Yulia te zijn.
379
00:50:26,898 --> 00:50:31,945
Het leidende mannetje is een magneet
voor volwassen vrouwtjes zoals Yulia…
380
00:50:32,612 --> 00:50:34,740
…die op zoek zijn naar een relatie.
381
00:50:38,493 --> 00:50:42,414
Vreemd genoeg krijgt ze hem
moeilijk in de juiste stemming.
382
00:50:44,041 --> 00:50:47,586
Misschien helpt het om hem
op een gevoelige plek te porren.
383
00:51:12,027 --> 00:51:13,779
Tijd om opnieuw na te denken.
384
00:51:22,079 --> 00:51:24,748
Een geschenk
van een paar bladeren, misschien?
385
00:51:33,048 --> 00:51:39,262
Er is een limiet aan wat je kunt doen
om iemands aandacht te krijgen.
386
00:51:43,975 --> 00:51:45,519
Of niet?
387
00:51:52,943 --> 00:51:55,362
Yulia snapt het eindelijk.
388
00:51:58,115 --> 00:52:01,159
Ze laat de afgeleide Titan
aan zijn gedachten over…
389
00:52:01,243 --> 00:52:05,038
…die misschien bezorgd is
over de mogelijkheid van een uitdaging…
390
00:52:05,122 --> 00:52:08,500
…van een sterker mannetje met flens.
391
00:52:18,009 --> 00:52:21,805
Eden heeft haar eigen
medang baru-vruchten gevonden.
392
00:52:24,808 --> 00:52:28,770
Aan haar zijde is Sulli,
het mannetje zonder flens.
393
00:52:32,607 --> 00:52:35,569
Zijn doorzettingsvermogen
lijkt te hebben geloond.
394
00:52:46,204 --> 00:52:49,291
Om de onsmakelijke stukjes
uit het fruit te filteren…
395
00:52:49,374 --> 00:52:52,586
…zeeft Eden het sap door haar vacht.
396
00:53:02,429 --> 00:53:07,309
Verrassend genoeg gebruikt Sulli
Edens vacht voor dezelfde taak.
397
00:53:10,687 --> 00:53:16,318
Maar is hij over de schreef gegaan
met deze ogenschijnlijk intieme actie?
398
00:53:23,742 --> 00:53:27,329
Ze creëert wat afstand tussen hen.
399
00:53:37,464 --> 00:53:38,798
Sulli volgt.
400
00:53:43,094 --> 00:53:45,472
Hij is erg volhardend.
401
00:53:53,563 --> 00:53:58,902
Onderzoekers in Suaq
kennen Sulli als vriendelijk en speels…
402
00:54:01,821 --> 00:54:05,033
…maar hij leest de signalen van Eden niet.
403
00:54:19,798 --> 00:54:23,677
Wat speelsheid zou kunnen zijn,
begint er dreigender uit te zien…
404
00:54:24,386 --> 00:54:26,888
…en Eden wil er niets meer van weten.
405
00:54:36,231 --> 00:54:40,819
Zelfs een plotselinge regenbui
kan Sulli's enthousiasme niet temperen.
406
00:54:50,912 --> 00:54:52,956
Het wordt Eden allemaal te veel.
407
00:54:58,962 --> 00:55:02,299
En Sulli wordt alleen gelaten
om na te denken.
408
00:56:22,587 --> 00:56:28,134
De lange roep van volwassen mannetjes
is zo individueel als vingerafdrukken…
409
00:56:28,635 --> 00:56:31,179
…en deze is niet van Titan.
410
00:56:48,822 --> 00:56:53,743
Het is een ander mannetje met flens,
en een met verse littekens van de strijd.
411
00:57:01,000 --> 00:57:02,710
Dit is Rakus.
412
00:57:03,294 --> 00:57:06,965
Tien maanden geleden
was hij een ondergeschikt mannetje.
413
00:57:08,174 --> 00:57:11,136
Sindsdien is hij
door een enorme golf van hormonen…
414
00:57:11,219 --> 00:57:15,890
…bijna verdubbeld in omvang
en heeft hij wangkussens gekregen.
415
00:57:21,438 --> 00:57:24,357
Rakus wil nu de toppositie…
416
00:57:25,525 --> 00:57:29,070
…maar hij heeft z'n huidige tegenstander
nog niet weggejaagd.
417
00:57:30,238 --> 00:57:31,489
Het is Titan.
418
00:58:05,773 --> 00:58:09,235
Titans titelverdediging kan voorbij zijn.
419
00:58:11,321 --> 00:58:14,824
En Rakus lijkt
de nieuwe kandidaat te zijn…
420
00:58:15,825 --> 00:58:18,119
…maar dat heeft hem wel wat gekost.
421
00:58:19,996 --> 00:58:22,081
Hij heeft een zwaar gehavende hand…
422
00:58:23,208 --> 00:58:24,834
…een gebroken middelvinger…
423
00:58:27,462 --> 00:58:29,130
…en een verscheurd gezicht.
424
00:58:35,303 --> 00:58:38,014
Deze wonden zullen
na verloop van tijd genezen…
425
00:58:38,723 --> 00:58:41,768
…maar zijn afgerukte duim
is een andere zaak.
426
00:58:46,356 --> 00:58:50,860
Ondanks zijn verwondingen
moet Rakus alert blijven.
427
00:58:54,405 --> 00:58:56,908
Titan kan nog terugkeren.
428
00:59:04,749 --> 00:59:07,001
Hij kan niet eeuwig de wacht houden.
429
00:59:08,211 --> 00:59:10,880
Uitputting zal zijn tol eisen.
430
00:59:50,211 --> 00:59:54,674
Boven hem passeert Sulli,
het mannetje zonder flens.
431
00:59:55,508 --> 01:00:01,055
Tien maanden geleden, toen Rakus
nog geen flens had, waren ze vrienden.
432
01:00:02,599 --> 01:00:04,517
Nu niet meer.
433
01:00:05,143 --> 01:00:07,604
En mannetjes die vechten om dominantie…
434
01:00:08,730 --> 01:00:10,690
…hebben een erg kort lontje.
435
01:00:22,660 --> 01:00:27,498
In zijn haast om hem te achtervolgen,
maakt Rakus een inschattingsfout.
436
01:00:39,510 --> 01:00:41,054
Maar hij lijkt in orde.
437
01:01:11,626 --> 01:01:14,128
Hij heeft dringend rust nodig.
438
01:01:16,130 --> 01:01:18,633
Maar zelfs nu vindt Rakus de energie…
439
01:01:18,716 --> 01:01:21,928
…om nog een boodschap
naar de buurt te sturen.
440
01:01:24,263 --> 01:01:26,683
Het is een waarschuwing
voor mannetjes met flens…
441
01:01:26,766 --> 01:01:30,144
…en een uitnodiging
voor volwassen vrouwtjes.
442
01:01:46,786 --> 01:01:51,374
De oude Friska
reageert als eerste op Rakus' roep.
443
01:02:02,051 --> 01:02:06,347
Het geluid van haar beweging
in de bomen maakt hem weer kwaad.
444
01:02:09,934 --> 01:02:12,478
Hij beseft nog niet dat het Friska is.
445
01:02:30,621 --> 01:02:33,541
De twee kennen elkaar al jaren…
446
01:02:36,544 --> 01:02:39,547
…maar Friska heeft Rakus
misschien niet meer gezien…
447
01:02:39,630 --> 01:02:41,799
…sinds hij mannetje met flens werd.
448
01:02:43,760 --> 01:02:46,929
Maar wijze oude vrouwtjes zoals Friska…
449
01:02:47,013 --> 01:02:51,559
…weten heel goed wie het volgende
dominante mannetje zal zijn.
450
01:02:56,189 --> 01:03:00,943
Haar bezoek is dus een blijk
van vertrouwen voor de nieuwe kandidaat.
451
01:03:04,781 --> 01:03:08,993
En als Friska zich weer gaat voortplanten
en haar zevende kind krijgt…
452
01:03:09,494 --> 01:03:11,829
…is het waarschijnlijk met hem.
453
01:03:19,504 --> 01:03:22,673
ACHT MAANDEN LATER
454
01:03:25,009 --> 01:03:28,387
Friska's kleinzoon, Emen, is één…
455
01:03:28,471 --> 01:03:31,265
…en klaar
voor zijn volgende grote mijlpaal.
456
01:03:33,601 --> 01:03:36,187
De eerste vier jaar van zijn leven…
457
01:03:36,270 --> 01:03:41,400
…wordt een baby-orang door zijn moeder
gedragen waar ze ook gaat in het bos.
458
01:03:42,360 --> 01:03:44,946
Maar Emen heeft een leeftijd bereikt…
459
01:03:45,029 --> 01:03:48,074
…waarop hij de wereld
weg van Ellie wil verkennen.
460
01:04:02,964 --> 01:04:06,592
En hij krijgt een kans
telkens als ze stopt.
461
01:04:08,177 --> 01:04:09,178
Zoals nu.
462
01:04:31,033 --> 01:04:33,578
Het is een heel eind naar beneden.
463
01:04:35,496 --> 01:04:37,206
Hou je maar goed vast.
464
01:04:41,419 --> 01:04:43,462
Maar de speeltijd is voorbij.
465
01:04:47,717 --> 01:04:50,970
Nu komen de wetten van de natuurkunde
om de hoek kijken.
466
01:04:52,805 --> 01:04:58,311
Ellie moet de juiste kracht gebruiken
om de weerstand te overwinnen.
467
01:05:14,827 --> 01:05:16,537
Nog een kans?
468
01:05:20,374 --> 01:05:22,460
Emen glipt weer weg.
469
01:05:40,519 --> 01:05:44,857
Dit is misschien wel het verste
dat Emen van zijn moeder is weggegaan.
470
01:05:50,237 --> 01:05:53,950
Drie contactpunten
worden meestal aanbevolen…
471
01:05:56,202 --> 01:05:59,705
…maar welke peuter
verlegt z'n grenzen niet?
472
01:06:07,171 --> 01:06:12,176
Emens moment van vrijheid
is echter grotendeels een illusie.
473
01:06:14,011 --> 01:06:16,138
Net als moeders over de hele wereld…
474
01:06:16,889 --> 01:06:21,185
…is het een tweede natuur voor Ellie
om de baby in de gaten te houden.
475
01:06:23,813 --> 01:06:26,482
En als hij het beu wordt om solo te gaan…
476
01:06:27,525 --> 01:06:30,903
…is mama's lichaam
een uitstekende speeltuin.
477
01:06:42,081 --> 01:06:44,792
Eden is terug thuis.
478
01:06:48,963 --> 01:06:53,134
Er zijn nog belangrijke dingen
die Eden van moeder kan leren.
479
01:07:03,519 --> 01:07:08,774
Ellie en Emen samen zien is misschien wel
de beste kans die Eden heeft…
480
01:07:08,858 --> 01:07:13,404
…om moederschap in actie te zien
voordat ze haar eigen baby krijgt.
481
01:07:15,448 --> 01:07:17,867
Wordt haar stijl…
482
01:07:19,326 --> 01:07:20,536
…de harde aanpak?
483
01:07:24,915 --> 01:07:27,460
Of zorgzamer?
484
01:07:32,423 --> 01:07:34,258
Zoals bij alle orangs…
485
01:07:35,551 --> 01:07:38,554
…is kijken en leren
de sleutel tot Edens succes.
486
01:07:46,937 --> 01:07:51,525
En als er Ă©Ă©n ding is dat de aandacht
van alle volwassen orangs trekt…
487
01:07:52,234 --> 01:07:53,944
…dan is het een boomgat.
488
01:07:56,363 --> 01:07:58,324
Er leven dingen in.
489
01:07:58,949 --> 01:08:01,911
Soms eetbare dingen.
490
01:08:03,245 --> 01:08:05,956
Dus het is de moeite waard
om elk gat te bekijken.
491
01:08:11,879 --> 01:08:18,010
En als er iets zoemt rond de opening,
zoals angelloze bijen, is het nog beter.
492
01:08:20,971 --> 01:08:24,225
Want dat betekent larven of honing.
493
01:08:35,361 --> 01:08:40,074
Voor kleine gaatjes
heb je stokken nodig om erin te komen…
494
01:08:41,075 --> 01:08:42,284
…maar niet deze.
495
01:08:54,380 --> 01:08:56,215
Om je vingers bij af te likken.
496
01:09:06,517 --> 01:09:08,018
En het beste…
497
01:09:08,936 --> 01:09:12,690
…is dat het een honingmaaltijd is
zonder bijkomende steken.
498
01:09:16,443 --> 01:09:20,739
Helaas voor Eden is delen geen optie.
499
01:09:24,785 --> 01:09:27,705
Eden moet haar eigen honingpot zoeken.
500
01:09:31,292 --> 01:09:32,793
En ze kent er een.
501
01:09:43,888 --> 01:09:47,391
Net als bij die van Ellie
zoemen er insecten rond de ingang.
502
01:09:49,435 --> 01:09:50,686
Een goed teken.
503
01:09:52,521 --> 01:09:57,026
Maar deze lijken groter en dreigender.
504
01:10:04,658 --> 01:10:07,244
Het is tijd voor een snelle overval.
505
01:10:13,459 --> 01:10:16,754
Als je je hand in een wespennest steekt…
506
01:10:18,255 --> 01:10:20,799
…maak je ze heel boos.
507
01:10:31,727 --> 01:10:36,482
Het handjevol larven
was misschien niet alle steken waard.
508
01:10:38,901 --> 01:10:41,111
De volgende keer weet ze beter.
509
01:10:52,373 --> 01:10:56,627
Er zijn enkele maanden verstreken
sinds Rakus' gevecht met Titan.
510
01:10:59,004 --> 01:11:01,548
Zijn oogwond is mooi genezen.
511
01:11:04,635 --> 01:11:09,807
En hij heeft zijn status gevestigd
als de onbetwiste koning van Suaq.
512
01:11:12,059 --> 01:11:15,229
Om aan de top te blijven,
moet hij fit en sterk blijven.
513
01:11:17,398 --> 01:11:20,109
Eiwitrijke termieten helpen.
514
01:11:22,736 --> 01:11:27,074
Maar werken rond rot hout
brengt risico's met zich mee.
515
01:11:37,167 --> 01:11:38,210
Au.
516
01:11:41,088 --> 01:11:43,841
Het is geen goed begin van Rakus' dag…
517
01:11:44,425 --> 01:11:48,178
…maar een pijnlijk hoofd
voelt beter na een koel drankje…
518
01:11:49,513 --> 01:11:52,683
…en in dit bos
is dat niet moeilijk te vinden.
519
01:12:00,899 --> 01:12:02,359
Bekerplanten.
520
01:12:07,489 --> 01:12:10,409
De natuurlijke waterpotten van het bos.
521
01:12:12,745 --> 01:12:18,500
Elk bevat een mengsel van regenwater
en gedeeltelijk verteerde insecten.
522
01:12:19,501 --> 01:12:20,753
Lekker.
523
01:12:34,183 --> 01:12:36,810
Als het nu dominante mannetje…
524
01:12:36,894 --> 01:12:40,356
…zal Rakus' leven
nooit meer hetzelfde zijn.
525
01:12:44,318 --> 01:12:47,696
Hij zal relaties aangaan
met vrouwtjes uit de buurt…
526
01:12:47,780 --> 01:12:49,448
…zoals Friska en Ellie.
527
01:12:52,242 --> 01:12:55,287
Maar hij zal
alle andere orang-oetans mijden.
528
01:13:03,128 --> 01:13:07,883
Maar als de gevestigde koning
zal zijn aanwezigheid voorkomen…
529
01:13:07,966 --> 01:13:11,762
…dat mannetjes zonder flens
flenzen ontwikkelen.
530
01:13:15,474 --> 01:13:21,480
En dit verlengt zijn regeerperiode,
die wel tien jaar kan duren.
531
01:13:27,528 --> 01:13:30,322
Ook voor Eden is er veel geëvolueerd.
532
01:13:33,325 --> 01:13:35,911
Ze maakt een gereedschapsstok…
533
01:13:40,541 --> 01:13:44,002
…in een poging om te bereiken
wat er in dit gat zit.
534
01:13:47,589 --> 01:13:52,469
Voor het eerst weet ze
hoe ze een gereedschap moet gebruiken…
535
01:13:52,553 --> 01:13:55,931
…zonder dat haar moeder Ellie
haar laat zien hoe.
536
01:13:57,349 --> 01:14:01,353
Deze heeft echter niet
het juiste resultaat opgeleverd.
537
01:14:02,604 --> 01:14:05,065
Ze moet nog eens nadenken.
538
01:14:12,656 --> 01:14:15,617
Ze probeert het probleem
echt op te lossen.
539
01:14:18,328 --> 01:14:21,457
Zou het met deze stengel lukken?
540
01:14:58,035 --> 01:14:59,620
De stok is langer…
541
01:15:01,038 --> 01:15:03,582
…maar misschien
nog steeds niet lang genoeg.
542
01:15:06,460 --> 01:15:11,048
Het duurt een paar jaar voordat Eden
een ervaren gereedschapsgebruiker is…
543
01:15:12,216 --> 01:15:15,177
…maar deze vaardigheid
is een belangrijke mijlpaal…
544
01:15:15,260 --> 01:15:16,803
…in haar eigen reis.
545
01:15:20,474 --> 01:15:25,646
Een teken dat ze klaar is
voor een zelfstandig leven in de jungle.
546
01:15:29,900 --> 01:15:32,611
Er komen nog andere uitdagingen voor Eden…
547
01:15:33,403 --> 01:15:37,574
…maar de grootste uitdaging
voor haar en alle orangs in de buurt…
548
01:15:37,658 --> 01:15:41,078
…zal van de wereld
buiten hun grenzen komen.
549
01:15:47,793 --> 01:15:53,924
Toen Friska zo oud was als Eden,
waren er orang-oetans op heel Sumatra.
550
01:15:56,134 --> 01:15:57,636
Nu niet.
551
01:15:58,762 --> 01:16:02,349
In de afgelopen twintig jaar
is maar liefst 80%…
552
01:16:02,432 --> 01:16:06,270
…van de orang-oetan-jungles
op aarde verdwenen.
553
01:16:08,105 --> 01:16:14,361
Zal Suaqs bos lang genoeg meegaan
om Pepito te laten roepen?
554
01:16:17,990 --> 01:16:21,368
Of om Eden
haar eigen gezin te laten stichten?
555
01:16:27,249 --> 01:16:32,337
Met hun langdurige opleiding
kunnen deze langzaam groeiende mensapen…
556
01:16:32,421 --> 01:16:36,383
…geen snelle veranderingen aan
in hun leefgebied.
557
01:16:39,636 --> 01:16:42,681
Tegenwoordig staat alleen
de smalle Limbang-rivier…
558
01:16:42,764 --> 01:16:47,477
…tussen Edens thuis en de meedogenloze
menselijke ontwikkeling.
559
01:16:49,771 --> 01:16:53,066
Maar zolang Suaqs bos beschermd blijft…
560
01:16:53,734 --> 01:16:57,154
…zal het verhaal
van deze opmerkelijke verwanten van ons…
561
01:16:57,237 --> 01:16:59,990
…nog generaties lang doorgaan.
562
01:17:01,491 --> 01:17:05,329
Dat is toch niet te veel om op te hopen?
563
01:18:27,285 --> 01:18:30,622
Ondertiteld door: Mieke Vanhengel
46084
