Would you like to inspect the original subtitles? These are the user uploaded subtitles that are being translated:
1
00:02:01,650 --> 00:03:01,650
EXYUSUBS.COM
2
00:02:32,360 --> 00:02:35,360
Prvi svjetski rat
bio je najveći oružani sukob
3
00:02:35,440 --> 00:02:37,480
koji je svijet ikad vidio…
4
00:02:39,640 --> 00:02:40,640
Veliki rat.
5
00:02:47,560 --> 00:02:51,520
Od ljeta 1914. godine
i tokom sljedeće četiri godine,
6
00:02:51,600 --> 00:02:54,600
više od 40 država borilo se međusobno
7
00:02:56,760 --> 00:02:57,640
na kopnu…
8
00:02:59,800 --> 00:03:00,760
moru…
9
00:03:03,680 --> 00:03:04,800
i u zraku…
10
00:03:11,640 --> 00:03:12,800
bez milosti…
11
00:03:16,320 --> 00:03:17,560
i do samog kraja.
12
00:03:20,120 --> 00:03:24,520
Zločini protiv civilnog stanovništva
Srbije i Belgije.
13
00:03:26,480 --> 00:03:29,320
Plin u rovovima zapadne bojišnice.
14
00:03:31,400 --> 00:03:35,800
Neograničena podmornička djelovanja
Njemačke i Austro-Ugarske.
15
00:03:35,880 --> 00:03:37,880
STOTINE MRTVIH NA LUSITANIJI
16
00:03:38,480 --> 00:03:41,120
Saveznička blokada Njemačke,
17
00:03:41,200 --> 00:03:44,440
Austro-Ugarske i Osmanskog Carstva.
18
00:03:47,680 --> 00:03:50,120
Osmanski genocid nad Grcima,
19
00:03:50,200 --> 00:03:53,240
Asircima i Armencima.
20
00:03:55,600 --> 00:03:59,040
Bila su to samo neka
od brojnih lica tog rata.
21
00:04:05,920 --> 00:04:08,960
Do završetka u Novembru 1918. godine,
22
00:04:09,560 --> 00:04:13,040
u Velikom ratu
ranjeno je više od 20 miliona ljudi
23
00:04:17,040 --> 00:04:19,720
a ubijeno više od 16 miliona.
24
00:04:28,280 --> 00:04:30,080
Boljševička revolucija u Rusiji,
25
00:04:33,920 --> 00:04:37,080
uspon SAD-a kao dominantne svjetske sile,
26
00:04:39,160 --> 00:04:42,360
nacizam i dolazak Adolfa Hitlera na vlast,
27
00:04:43,200 --> 00:04:46,680
bile su izravne posljedice
Prvoga svjetskoga rata,
28
00:04:49,800 --> 00:04:52,480
kao i Drugi svjetski rat.
29
00:04:58,400 --> 00:05:02,400
A zatim i hladni rat,
u svojim brojnim oblicima.
30
00:05:04,400 --> 00:05:07,400
Balkanski ratovi u 1990-ima.
31
00:05:08,880 --> 00:05:11,080
Vječne bliskoistočne krize.
32
00:05:19,280 --> 00:05:22,720
U ljeto 1914. godine
Europom je vladao mir.
33
00:05:26,040 --> 00:05:29,440
Većeg rata nije bilo više od 50 godina.
34
00:05:29,520 --> 00:05:32,400
To je razdoblje nazvano Belle Epoque.
35
00:05:37,840 --> 00:05:41,440
Dvadeset i osmog Juna
u Ulici Franje Josipa u Sarajevu,
36
00:05:41,520 --> 00:05:45,720
glavnom gradu Bosne i Hercegovine,
tada dijelu Austro-Ugarske,
37
00:05:45,800 --> 00:05:48,960
ubijen je nasljednik austrijskog trona.
38
00:05:49,040 --> 00:05:51,240
Atentator je bio mladi bosanski student.
39
00:05:55,480 --> 00:05:57,560
Zbog toga je mjesec dana poslije
40
00:05:57,640 --> 00:06:00,320
Austro-Ugarska objavila rat Srbiji.
41
00:06:06,480 --> 00:06:08,600
Sedam dana nakon toga,
42
00:06:08,680 --> 00:06:12,600
sve su velike europske sile ušle u rat.
43
00:06:22,840 --> 00:06:28,360
No zašto su države u Europi i svijetu
tako spremne ušle u rat
44
00:06:30,320 --> 00:06:34,720
i kako je uopšte došlo
do Prvoga svjetskog rata?
45
00:07:05,320 --> 00:07:09,000
DEVETNAESTO STOLJEĆE
46
00:07:13,720 --> 00:07:18,400
U 1870-ima, 40 godina
prije atentata u Sarajevu,
47
00:07:19,080 --> 00:07:23,760
Bosna i Hercegovina
još je bila dio Osmanskog Carstva.
48
00:07:27,080 --> 00:07:30,080
Tako je bilo još od 15. vijeka,
49
00:07:30,160 --> 00:07:32,440
kad su osmanski Turci provalili u Europu
50
00:07:32,520 --> 00:07:35,200
i osvojili glavninu Balkana.
51
00:07:38,800 --> 00:07:42,560
Ali sada, nakon četiri vijeka
okrutnog režima,
52
00:07:42,640 --> 00:07:44,880
pad carstva bio je blizu.
53
00:07:49,200 --> 00:07:51,800
U 19. vijeku balkanski su narodi,
54
00:07:51,880 --> 00:07:54,920
Srbi, Grci, Bugari i Rumunji,
55
00:07:55,000 --> 00:07:57,720
oružjem oslobađali svoje zemlje.
56
00:07:59,560 --> 00:08:04,160
Sad je stigao red na Bosnu i Hercegovinu.
57
00:08:07,240 --> 00:08:09,400
U to je vrijeme bio popularan slogan
58
00:08:09,480 --> 00:08:11,600
„Balkan Balkancima”,
59
00:08:12,280 --> 00:08:14,920
odnosno da se velike sile
ne trebaju miješati.
60
00:08:15,000 --> 00:08:16,240
INSTITUT ZA BALKANSKE STUDIJE
61
00:08:16,320 --> 00:08:19,080
Trebaju pustiti balkanskim narodima
da se sami dogovore
62
00:08:19,160 --> 00:08:20,480
o svojoj budućnosti.
63
00:08:22,120 --> 00:08:25,600
Većina bosanskog stanovništva
zapravo su Srbi,
64
00:08:25,680 --> 00:08:27,320
SVEUČILIŠTE U BEČU
65
00:08:27,400 --> 00:08:30,320
Prirodno je
da je Srbija željela ujediniti te Srbe
66
00:08:30,400 --> 00:08:31,520
s domovinom,
67
00:08:31,600 --> 00:08:34,550
kao što je bilo prirodno
u kontekstu 19. vijeka
68
00:08:34,640 --> 00:08:37,840
da su željeli i da se Srbi
iz južne Mađarske i Slavonije
69
00:08:37,910 --> 00:08:40,080
ujedine s ostatkom Srbije.
70
00:08:40,880 --> 00:08:43,200
Ali budućnost Bosne i Hercegovine
71
00:08:43,280 --> 00:08:47,440
bila je u središtu zanimanja
i jedne velike sile
72
00:08:50,480 --> 00:08:54,760
Od sredine 19. vijeka
temelje Austrijskog Carstva
73
00:08:54,840 --> 00:08:59,080
uzdrmale su revolucije
i građanski rat s Mađarima.
74
00:09:00,920 --> 00:09:04,040
BEČ, AUSTRIJSKO CARSTVO
28. OKTOBRA 1848.
75
00:09:04,600 --> 00:09:08,400
Do 1860-ih, Austrijsko Carstvo
već je izgubilo talijanske provincije
76
00:09:08,480 --> 00:09:10,520
u ratovima s Pijemontom.
77
00:09:10,600 --> 00:09:14,440
A u ratu s Pruskom
Austrija je izgubila dominantni položaj
78
00:09:14,520 --> 00:09:16,600
u Njemačkom Savezu.
79
00:09:18,080 --> 00:09:22,560
Nakon što su se i Italija i Njemačka
ujedinile na štetu Austrije,
80
00:09:22,640 --> 00:09:25,200
car Franjo Josip bio je odličan spriječiti
81
00:09:25,280 --> 00:09:27,360
daljnje raspadanje Carstva
82
00:09:27,440 --> 00:09:31,920
i postići takozvani kompromis s Mađarima.
83
00:09:32,000 --> 00:09:33,680
AUSTRIJSKO CARSVO
BEČ
84
00:09:33,760 --> 00:09:36,160
Premda je naziv države bio Austro-Ugarska,
85
00:09:36,240 --> 00:09:40,080
najveća etnička skupina
u carstvu bili su Slaveni,
86
00:09:40,160 --> 00:09:44,880
koji su bili brojniji od austrijskih
Nijemaca i Mađara zajedno.
87
00:09:49,480 --> 00:09:56,480
Beč se bojao da bi Srbija
mogla svoju vanjsku politiku okrenuti
88
00:09:56,560 --> 00:09:59,640
prema južnim Slavenima u monarhiji
89
00:10:00,880 --> 00:10:07,680
da bi Beograd mogao postati
južnoslavenski Pijemont.
90
00:10:08,800 --> 00:10:12,440
Svako širenje Srbije
koje bi obuhvaćalo Bosnu i Hercegovinu,
91
00:10:12,520 --> 00:10:14,280
kao i neka druga područja,
92
00:10:14,360 --> 00:10:17,440
bilo je neprihvatljivo
s gledišta Austro-Ugarske,
93
00:10:18,000 --> 00:10:21,120
budući da je dio njezinih podanika
pripadao istoj skupini
94
00:10:21,200 --> 00:10:24,440
te bi stoga mogli preuzeti iste težnje.
95
00:10:24,520 --> 00:10:26,040
AUSTROUGARSKI MINISTAR VANJSKIH POSLOVA
96
00:10:26,120 --> 00:10:28,760
Beč je mogao prihvatiti nacionalne države,
97
00:10:28,840 --> 00:10:33,560
ali samo one koje su
imale ograničenu važnost
98
00:10:33,640 --> 00:10:35,520
i koje je mogao kontrolisati.
99
00:10:35,600 --> 00:10:38,520
Kad bi Srbija
pripojila Bosnu i Hercegovinu…
100
00:10:38,600 --> 00:10:39,920
BIOGRAF FRANJE JOSIPA
101
00:10:40,000 --> 00:10:45,360
…postala bi država srednje važnosti,
102
00:10:45,440 --> 00:10:46,840
a to je bilo neprihvatljivo.
103
00:10:47,400 --> 00:10:49,880
U ljeto 1875. godine
104
00:10:49,960 --> 00:10:53,600
u planinama Hercegovine
opet su se začuli pucnji.
105
00:10:58,680 --> 00:11:01,320
Ostalo je nepoznato da su bosanski Srbi
106
00:11:01,400 --> 00:11:03,880
tokom tih pobuna
107
00:11:03,960 --> 00:11:08,120
u nekoliko navrata proglasili
ujedinjenje sa Srbijom.
108
00:11:08,200 --> 00:11:11,480
Bosne sa Srbijom i Hercegovine
s drugom srpskom državom,
109
00:11:11,560 --> 00:11:14,080
a to je bila Kneževina Crna Gora.
110
00:11:14,680 --> 00:11:18,480
U Julu 1876. godine i Srbija i Crna Gora
111
00:11:18,560 --> 00:11:20,960
objavile su rat Osmanskom Carstvu.
112
00:11:25,000 --> 00:11:29,640
No sudbina Bosne i Hercegovine
već je bila odlučena.
113
00:11:30,280 --> 00:11:33,920
Austro-Ugarska ne može dopustiti
da Srbija okupira i zadrži
114
00:11:34,000 --> 00:11:36,320
enklavu između
Dalmacije, Hrvatske i Slavonije…
115
00:11:36,400 --> 00:11:38,120
TAJNA KONFERENCIJA U REICHSTADTU
116
00:11:38,200 --> 00:11:40,480
…jer bi to donijelo opasnost
po provincije,
117
00:11:40,560 --> 00:11:42,960
osobto dalmatinsko priobalje,
118
00:11:43,040 --> 00:11:45,080
koje bi se, u obliku tanke vrpce,
119
00:11:45,160 --> 00:11:48,720
očito moralo pripojiti novoj Srbiji.
120
00:11:48,800 --> 00:11:52,080
Dogovoreno je da će Srbija
dobiti proširenje teritorija
121
00:11:52,160 --> 00:11:54,000
u dijelu Bosne oko Drine,
122
00:11:54,080 --> 00:11:57,560
istovremeno i kod Novog Pazara
u staroj Srbiji.
123
00:11:58,600 --> 00:12:00,800
Ostatak Bosne i Hercegovine
124
00:12:00,880 --> 00:12:03,320
bit će pripojen Austro-Ugarskoj.
125
00:12:06,920 --> 00:12:09,360
Da bi dobila rusku potporu
za takvo rješenje,
126
00:12:09,440 --> 00:12:12,760
Austrija je bila spremna na sve.
127
00:12:13,360 --> 00:12:15,600
Započne li Rusija rat protiv Osmanlija,
128
00:12:15,680 --> 00:12:19,440
Austro-Ugarska
ostala bi benevolentno neutralna…
129
00:12:19,520 --> 00:12:20,840
SPORAZUM U BUDIMPEŠTI
130
00:12:20,920 --> 00:12:25,680
…ali bi pružila pomoć u vojnoj logistici,
ambulantnim vozilima,
131
00:12:25,760 --> 00:12:29,200
dopremi opružja, kao i diplomatski štiti
132
00:12:29,280 --> 00:12:31,120
u odnosu na druge sile,
133
00:12:31,200 --> 00:12:34,640
kako bi Rusija
mogla doći do svojeg najvažnijeg cilja:
134
00:12:35,800 --> 00:12:37,680
tjesnaca u Crnome moru.
135
00:12:38,440 --> 00:12:41,120
KONSTANTINOPOL
CRNO MORE
136
00:12:45,640 --> 00:12:50,960
U Aprilu 1877. godine
Rusija je objavila rat Osmanskom Carstvu.
137
00:12:52,840 --> 00:12:56,560
No na mirovnoj konferenciji u Berlinu
u ljeto 1878. godine,
138
00:12:56,640 --> 00:12:59,640
velike sile odlučile su
da će crnomorski tjesnaci
139
00:13:00,200 --> 00:13:02,400
ostato zatvoreni za rusku ratnu flotu.
140
00:13:02,480 --> 00:13:03,800
BERLINSKI UGOVOR
141
00:13:03,880 --> 00:13:06,560
Istovremeno su dopustili Austro-Ugarskoj
142
00:13:06,640 --> 00:13:08,880
da okupira Bosnu i Hercegovinu,
143
00:13:09,880 --> 00:13:12,720
ali i Sandžak kod Novog Pazara,
144
00:13:13,400 --> 00:13:17,720
kako bi Austrija
razdvajala Srbiju i Crnu Goru.
145
00:13:20,200 --> 00:13:23,120
Dok je Bosna i Hercegovina
došla kod okupaciju
146
00:13:23,200 --> 00:13:25,200
i upravo Beča,
147
00:13:25,280 --> 00:13:28,840
formalno je i dalje bila
dio Osmanskog Carstva.
148
00:13:35,000 --> 00:13:38,400
Austrougarski generali
planirali su dovršiti okupaciju
149
00:13:38,480 --> 00:13:42,320
do 18. Augusta, rođendana Franje Josipa,
150
00:13:42,400 --> 00:13:44,400
ali naišli su na žestok otpor,
151
00:13:44,480 --> 00:13:48,800
prvo bosanskih muslimana,
a onda i pravoslavnih Srba.
152
00:13:48,880 --> 00:13:51,080
BITKA ZA SARAJEVO
19. AUGUSTA 1878.
153
00:13:51,160 --> 00:13:54,600
Austro-Ugarskoj je trebalo
više od 150 000 vojnika…
154
00:13:56,920 --> 00:13:58,000
teško topništvo…
155
00:14:02,000 --> 00:14:04,760
i više od tri mjeseca ratovanja i odmazdi
156
00:14:04,840 --> 00:14:09,640
protiv lokalnog stanovništva
da bi okupirala Bosnu i Hercegovinu.
157
00:14:22,360 --> 00:14:26,800
Time je Franjo Josip povećao svoj ugled.
158
00:14:26,880 --> 00:14:29,280
Spremno je pripojio djelić teritorija
159
00:14:29,360 --> 00:14:31,600
jer je u prošlosti izgubio toliko puno.
160
00:14:31,680 --> 00:14:33,360
PAD I PROPAST HABSBURŠKOG CARSTVA
161
00:14:33,440 --> 00:14:36,800
Bosna i Hercegovina slavensko je područje,
162
00:14:36,880 --> 00:14:38,960
pa nema razloga
163
00:14:39,040 --> 00:14:41,520
zašto bi stanovništvo
željelo živjeti pod okupacijom
164
00:14:41,600 --> 00:14:44,040
austrijske vojske. Tako je i bilo.
165
00:14:44,120 --> 00:14:48,400
Opirali su se sve do gušenja otpora
dvije ili tri godine poslije.
166
00:15:29,640 --> 00:15:32,400
Njemačka se ujedinila pod vodstvom Pruske
167
00:15:32,480 --> 00:15:35,640
i njezina „željeznog kancelara”
Otta von Bismarcka
168
00:15:35,720 --> 00:15:38,120
tokom tri rata.
169
00:15:39,160 --> 00:15:42,200
U ratu protiv Danske 1864. godine,
170
00:15:42,280 --> 00:15:45,920
nakon pobjede nad Austrijom 1866. godine,
171
00:15:46,000 --> 00:15:50,800
a zatim i Francuske 1870. i 1871. godine.
172
00:15:52,800 --> 00:15:56,040
Na čelu pobjedničke vojske
bili su pruski kralj,
173
00:15:56,120 --> 00:15:59,200
budući njemački car Vilim,
174
00:15:59,280 --> 00:16:02,640
i načelnik glavne komande
Helmuth von Moltke.
175
00:16:04,200 --> 00:16:08,160
PROGLAŠENJE NJEMAČKOG CARSTVA
18. JANUARA 1871. DVORAC VERSAILLES
176
00:16:08,240 --> 00:16:10,080
Bismarck je ujedinjenjem Njemačke
177
00:16:10,160 --> 00:16:12,560
smjestio Prusku u središte Njemačke.
178
00:16:13,680 --> 00:16:15,840
A u središtu Pruske bila je pruska vojska.
179
00:16:15,920 --> 00:16:19,280
U središtu pruske vojske
bila je monarhija Hohenzollern,
180
00:16:19,920 --> 00:16:25,760
a ta je monarhija imala dugu tradiciju
pokretanja ratova bez upozorenja.
181
00:16:29,520 --> 00:16:32,000
Ali novi njemački Reich
ubrzano se pretvarao
182
00:16:32,080 --> 00:16:34,560
u najprogresivniju europsku državu.
183
00:16:35,400 --> 00:16:37,960
Do kraja 19. vijeka,
Njemačka je već prestigla
184
00:16:38,040 --> 00:16:42,560
Veliku Britaniju, Francusku i Rusiju
na gotovo svim područjima.
185
00:16:44,080 --> 00:16:46,400
U ukupnoj industrijskoj proizvodnji,
186
00:16:48,760 --> 00:16:51,520
u postignućima u humanističkim
i prirodnim znanostima,
187
00:16:53,680 --> 00:16:56,480
kao i u socijalnoj pomoći
za njemačke radnike.
188
00:16:59,200 --> 00:17:01,040
Životni standard se poboljšavao,
189
00:17:01,120 --> 00:17:05,830
a broj stanovnika narastao je
s 41 miliona 1871. godine
190
00:17:05,920 --> 00:17:08,920
na 68 miliona 1913. godine.
191
00:17:13,830 --> 00:17:17,070
No daljnji rast Njemačke
u doba kolonijalizma
192
00:17:17,160 --> 00:17:20,480
sputavale su druge velike sile.
193
00:17:21,800 --> 00:17:23,640
Tokom „Utrke za Afrikom”
194
00:17:23,720 --> 00:17:26,760
Njemačka je stekla samo tri kolonije,
195
00:17:26,830 --> 00:17:31,240
dok su stari kolonijalni gospodari
za sebe zadržali glavninu svijeta.
196
00:17:45,440 --> 00:17:48,080
Premda je Njemačka postala vrlo jaka,
197
00:17:48,160 --> 00:17:51,240
kasno je stupila na međunarodnu pozornicu.
198
00:17:51,320 --> 00:17:54,800
Osobito u smislu kolonijalnih posjeda.
199
00:17:54,880 --> 00:17:58,800
Jedan od vanjskopolitičkih ciljeva
bilo je osigurati da Njemačka…
200
00:17:58,880 --> 00:18:00,440
„UZROCI PRVOG SVJETSKOG RATA”
201
00:18:00,520 --> 00:18:03,160
…dobije zasluženo „mjesto pod suncem”
202
00:18:03,240 --> 00:18:06,960
i zasluženi status u „europskom koncertu”,
203
00:18:07,040 --> 00:18:08,760
odnosno ravnoteži sila.
204
00:18:10,120 --> 00:18:12,840
„Mjesto pod suncem”
podrazumijeo je širenje
205
00:18:12,920 --> 00:18:16,000
prekomorskog kolonijalnog carstva…
206
00:18:16,080 --> 00:18:17,400
VOJNI POVJESNIČAR
207
00:18:17,480 --> 00:18:20,800
…ali i jačanje položaja u Europi,
208
00:18:20,880 --> 00:18:25,360
na temelju gospodarske nadmoći
nad susjednim državama,
209
00:18:25,440 --> 00:18:27,520
ali i vojne nadmoći.
210
00:18:32,760 --> 00:18:38,440
Vilimov unuk Vilim II.
uspeo se 1888. godine na tron.
211
00:18:41,600 --> 00:18:44,880
Njemačkim Carstvom
vladao je sljedećih 30 godina.
212
00:18:44,960 --> 00:18:47,720
Bio je posljednji njemački car.
213
00:18:54,520 --> 00:18:56,840
Vilim II. bio je teško bolestan.
214
00:18:58,280 --> 00:19:01,760
Pri porodu su mu oštećeni živci na vratu.
Nije bio dobro okrenut.
215
00:19:02,640 --> 00:19:04,960
Bio je militaristički monarh
s osakaćenom rukom.
216
00:19:05,040 --> 00:19:06,320
BIOGRAF VILIMA II.
217
00:19:06,400 --> 00:19:07,960
Bilo mu je teško.
218
00:19:08,040 --> 00:19:10,800
Pokušavao je kompenzirati svoje oštećenje…
219
00:19:10,880 --> 00:19:12,160
PRUSKI PRINC VILIM
220
00:19:12,240 --> 00:19:15,040
…demonstriranjem
ratobornosti i militarizma.
221
00:19:18,120 --> 00:19:20,240
Vilim II. kao car pomislio je:
222
00:19:20,320 --> 00:19:22,720
„Moj je djed izgradio vojsku.”
223
00:19:22,800 --> 00:19:24,520
Zvao ga je Vilim Veliki.
224
00:19:25,240 --> 00:19:28,080
„Dužnost mi je iskoristiti tu vojsku
225
00:19:28,160 --> 00:19:32,760
kako bi Njemačka postala
hegemonska sila u Europi.”
226
00:19:32,840 --> 00:19:34,160
To je bio njegov san.
227
00:19:34,240 --> 00:19:36,800
Uzor je uvijek bila brza pobjeda,
228
00:19:36,880 --> 00:19:39,680
osobito protiv Francuske
1870. - 1871. godine.
229
00:19:40,840 --> 00:19:44,200
Nova Njemačka
bila je premalena za dvojicu vođa.
230
00:19:44,280 --> 00:19:47,640
Čim se Vilim II. učvrstio kao novi car,
231
00:19:47,720 --> 00:19:50,040
Bismarck je smijenjen.
232
00:19:53,240 --> 00:19:55,400
Nekoliko dana prije smjene…
233
00:19:55,480 --> 00:19:57,200
MOSKOVSKO DRŽAVNO SVEUČILIŠTE
234
00:19:57,280 --> 00:19:59,680
…Bismarck je ruskom veleposlaniku Šuvalovu
235
00:19:59,760 --> 00:20:03,360
obećao da će Sporazum o osiguranju,
koji je sprječavao
236
00:20:03,440 --> 00:20:06,520
mogućnost sukoba između Njemačke i Rusije,
237
00:20:06,600 --> 00:20:08,040
biti produžen.
238
00:20:08,120 --> 00:20:10,600
UGOVOR O OSIGURANJU, 25. JUNA 1867.
239
00:20:10,680 --> 00:20:13,120
Caprivi je rekao da nije žongler…
240
00:20:13,200 --> 00:20:14,600
KANCELAR REICHA
241
00:20:14,680 --> 00:20:18,200
…i da ne može žonglirati
s tri loptice istovremeno.
242
00:20:19,520 --> 00:20:22,480
Stoga su morali baciti jednu lopticu,
a to je bila Rusija.
243
00:20:24,760 --> 00:20:26,720
Rusija je bila izolirana.
244
00:20:26,800 --> 00:20:29,080
Kao posljedica toga,
245
00:20:29,160 --> 00:20:33,920
Rusija se posvetila sklapanju
saveza s Francuskom.
246
00:20:36,720 --> 00:20:38,800
Rat protiv Francuske na zapadu
247
00:20:38,880 --> 00:20:44,400
za Njemačku bi značio
i rat protiv Rusije na istoku.
248
00:20:46,440 --> 00:20:51,720
Rat na dvije bojišnice noćna je mora
za svakog vojnog stratega.
249
00:20:57,560 --> 00:21:02,080
Posljedica je bila da bi se,
u slučaju rata na dvije bojišnice,
250
00:21:02,160 --> 00:21:06,600
Njemačko Carstvo
našlo pritisnuto s obje strane.
251
00:21:06,680 --> 00:21:11,400
Ne bi imalo šanse za brzu pobjedu
protiv neprijatelja.
252
00:21:13,960 --> 00:21:17,600
Iz tih je razloga
253
00:21:17,680 --> 00:21:21,600
1875. i opet 1887. godine
254
00:21:21,680 --> 00:21:24,840
Moltke predlagao preventivni rat,
255
00:21:24,920 --> 00:21:26,960
ili protiv Francuske ili protiv Rusije.
256
00:21:27,040 --> 00:21:32,760
Time bi riješio problem dviju bojišnica
257
00:21:32,840 --> 00:21:36,800
prije izbijanja rata na obje strane.
258
00:21:39,480 --> 00:21:42,640
Ali Bismarck se tome
snažno suprotstavljao.
259
00:21:42,720 --> 00:21:44,640
Bez pristanka kancelara,
260
00:21:44,720 --> 00:21:48,120
čak ni car nije mogao
odvesti Njemačku u rat.
261
00:21:50,080 --> 00:21:53,560
Međutim, 1890. godine
Bismarcka više nije bilo.
262
00:21:53,640 --> 00:21:59,880
Vilim II. odlučio je postati
jedini njemački vladar.
263
00:22:05,080 --> 00:22:08,080
Naravno, imenovao je sve ministre.
264
00:22:08,160 --> 00:22:11,800
Kancelar i svi generali
bili su ljudi koje je on imenovao.
265
00:22:11,880 --> 00:22:13,720
Ponašali su se u skladu s tim.
266
00:22:14,680 --> 00:22:18,240
Nisu se ponašali poput
republikanskih civilnih državnika.
267
00:22:18,320 --> 00:22:21,240
Ponašali su se
poput dvoranina i militarista.
268
00:22:23,440 --> 00:22:27,280
Kancelar Bernhard von Bulow
napisao bi na manšetu
269
00:22:27,360 --> 00:22:30,360
što bi mu car naložio,
ne zato što bi mogao zaboraviti
270
00:22:30,440 --> 00:22:32,000
nego da pokaže caru
271
00:22:32,080 --> 00:22:34,600
da će zapamtiti
tačno ono što mu je rekao car.
272
00:22:34,680 --> 00:22:38,040
U skladu s tradicijom njemačke politike,
273
00:22:38,120 --> 00:22:41,720
ućinit ćemo sve da bismo zaštitili
svoja prava i interese
274
00:22:41,800 --> 00:22:44,080
u istačnoj Aziji i Zapadnim Indijama
275
00:22:44,160 --> 00:22:48,680
bez nepotrebne grubosti,
ali i bez slabosti.
276
00:22:48,760 --> 00:22:49,800
ŠESTI DECEMBRA 1897. GODINE
277
00:22:49,880 --> 00:22:52,880
Ne želimo da niko bude u našoj sjeni,
278
00:22:52,960 --> 00:22:56,120
ali zahtijevamo svoje mjesto pod suncem.
279
00:23:28,720 --> 00:23:31,640
Odlučivši se za takozvanu
„civilizacijsku misiju”
280
00:23:31,720 --> 00:23:33,800
u Bosni i Hercegovini,
281
00:23:33,880 --> 00:23:39,400
Austrijanci su najavili… provedbu
agrarne reforme i ukidanje kmetstva,
282
00:23:39,480 --> 00:23:41,440
poboljšanje životnog standarda…
283
00:23:41,520 --> 00:23:43,000
IZASLANSTVO CARSTVA, BEČ
284
00:23:43,080 --> 00:23:47,720
…otvaranje škola
i unaprjeđenje poreznog sistema,
285
00:23:47,800 --> 00:23:50,080
reformu pravosuđa
286
00:23:50,160 --> 00:23:54,320
i ravnopravan odnos prema pripadnicima
tri vjerske skupine.
287
00:23:57,080 --> 00:24:01,280
Prioritet je bila izgradnja
suvremenih cesta i pruga.
288
00:24:05,320 --> 00:24:09,200
Građevinski projekti koje je provodila
289
00:24:09,280 --> 00:24:11,960
austrougarska uprava
290
00:24:12,040 --> 00:24:15,480
služili su eksploataciji
291
00:24:15,560 --> 00:24:19,320
rudnog bogatstva Bosne i Hercegovine.
292
00:24:19,400 --> 00:24:21,600
Ostalo je bilo sporedno.
293
00:24:25,040 --> 00:24:29,960
U Bosni je bilo pet puta više
policijskih postaja nego škola.
294
00:24:30,040 --> 00:24:35,880
Društveni napredak bio je rezerviran
za tanak sloj stanovništva.
295
00:24:37,600 --> 00:24:40,880
Godine 1882.
novi austrougarski ministar financija,
296
00:24:40,960 --> 00:24:44,520
a time i upravitelj Bosne i Hercegovine,
297
00:24:44,600 --> 00:24:47,000
postao je Benjamin von Kallay,
298
00:24:47,080 --> 00:24:50,760
povjesničar i bivši diplomat u Beogradu.
299
00:24:51,720 --> 00:24:54,240
Ostavio je dubok trag u tom razdoblju,
300
00:24:54,320 --> 00:24:57,040
a na dužnosti je ostao 21 godinu.
301
00:25:00,040 --> 00:25:02,680
Čovjek koji je napisao istoriju Srba
302
00:25:02,760 --> 00:25:06,680
sad je dobio zadaću
razdvajati Bosnu i Srbiju.
303
00:25:08,520 --> 00:25:12,120
Srbi su imali stotine vjerskih škola
304
00:25:12,200 --> 00:25:16,800
u kojima su čuvali svoje srpske
i pravoslavne tradicije.
305
00:25:16,880 --> 00:25:19,800
A onda im je Benny von Kallay rekao:
306
00:25:19,880 --> 00:25:22,240
„Više niste Srbi, sad ste Bosanci.”
307
00:25:23,080 --> 00:25:26,160
Nametnuo je bosanski jezik,
308
00:25:26,240 --> 00:25:31,400
a zabranio je čak i svoju knjigu
Povijest Srba,
309
00:25:31,480 --> 00:25:34,480
koja je objavljena prije okupacije Bosne,
310
00:25:34,560 --> 00:25:39,160
a u kojoj je tvrdio
da su svi stanovnici Bosne,
311
00:25:39,840 --> 00:25:43,680
a osobito bosanski muslimani,
srpskog podrijetla.
312
00:25:49,640 --> 00:25:52,320
Bosanski Srbi željeli su isto
313
00:25:52,400 --> 00:25:57,120
što su željeli i 1878. godine:
ljudska i građanska prava,
314
00:25:57,200 --> 00:26:02,360
i da budu slobodni vlasnici zemlje
koju su obrađivali.
315
00:26:02,960 --> 00:26:05,600
No okupacijska vlast u Bosni i Hercegovini
316
00:26:05,680 --> 00:26:09,240
nije riješila probleme
najveće etničke skupine.
317
00:26:11,800 --> 00:26:15,080
Kallay je čak spriječio agrarnu reformu,
318
00:26:15,960 --> 00:26:19,800
pa su na početku 20. vijeka,
kao i u srednjem vijeku,
319
00:26:19,880 --> 00:26:22,320
kršćanski seljaci i dalje bili kmetovi.
320
00:26:23,360 --> 00:26:26,120
Trećinu svojeg uroda
davali su osmanskim begovima,
321
00:26:26,200 --> 00:26:28,840
koji su i dalje bili vlasnici zemlje.
322
00:26:30,280 --> 00:26:32,600
Istovremeno, austrougarska uprava
323
00:26:32,680 --> 00:26:36,120
nastavila je povećavati poreze
324
00:26:36,200 --> 00:26:38,520
čak i više od Osmanlija.
325
00:26:41,480 --> 00:26:45,440
Do 1910. godine, 32 godine
nakon početka austrougarske okupacije,
326
00:26:45,520 --> 00:26:49,840
gotovo 90 posto stanovništva
Bosne i Hercegovine
327
00:26:49,920 --> 00:26:51,640
još je bilo nepismeno.
328
00:26:53,000 --> 00:26:55,520
Bio je to jedinstven slučaj u Europi.
329
00:27:12,600 --> 00:27:15,840
UBISTVO SRPSKOG KRALJEVSKOG PARA
330
00:27:17,400 --> 00:27:20,080
DRŽAVNI UDAR U SRBIJI
331
00:27:25,880 --> 00:27:28,880
UBIJEN SRPSKI KRALJEVSKI PAR
332
00:27:29,600 --> 00:27:34,880
DVADESETO STOLJEĆE
333
00:27:44,720 --> 00:27:48,600
Nakon ubistva autokratskog kralja
Aleksandra Obrenovića
334
00:27:48,680 --> 00:27:51,320
i njegove supruge u proljeće 1903. godine,
335
00:27:51,400 --> 00:27:53,480
skupina vojnih pobunjenika dovela je
336
00:27:53,560 --> 00:27:56,520
na srpski tron Petra Karađorđevića.
337
00:27:57,880 --> 00:28:00,760
Kralj Petar je u Srbiju
vratio demokraciju.
338
00:28:00,840 --> 00:28:04,360
Kroz parlament su ideje
o nacionalnom ujedinjenju
339
00:28:04,440 --> 00:28:08,440
opet došle u prvi plan
srpske vanjske politike.
340
00:28:11,160 --> 00:28:13,960
Istovremeno su se
u austrougarskim provincijama
341
00:28:14,040 --> 00:28:19,360
Hrvatska-Slavonija i Dalmacija
pojavila nova politička snaga.
342
00:28:20,360 --> 00:28:23,240
Hrvatske i srpske
stranke su se 1905. godine
343
00:28:23,320 --> 00:28:26,320
ujedinile u Hrvatsko-srpsku koaliciju.
344
00:28:27,160 --> 00:28:31,640
Njezin je glavni cilj
bilo ujedinjenje južnih Slavena.
345
00:28:35,800 --> 00:28:40,880
Beč je to smatrao prijetnjom
346
00:28:40,960 --> 00:28:43,840
na svojim granicama.
347
00:28:43,920 --> 00:28:49,320
Dok je Srbija bila saveznica
348
00:28:49,400 --> 00:28:52,840
podčinjena Austro-Ugarskoj,
349
00:28:52,920 --> 00:28:54,480
takvog straha nije bilo.
350
00:28:54,560 --> 00:29:00,680
Ali sad se cijela situacija izmijenila.
351
00:29:03,920 --> 00:29:09,280
Zbog toga je u Beču,
352
00:29:09,360 --> 00:29:12,800
u političkim i vojnim krugovima,
353
00:29:12,880 --> 00:29:18,760
stvoren određeni stav prema Srbiji.
354
00:29:18,840 --> 00:29:21,040
Neka vrsta opsesije.
355
00:29:29,440 --> 00:29:32,280
Nije stvar samo u Srbiji.
356
00:29:32,360 --> 00:29:34,800
Srbija zadaje glavobolju Beču.
357
00:29:34,880 --> 00:29:36,360
SVEUČILIŠTE U BEČU
358
00:29:36,440 --> 00:29:38,160
Ljudi u Budimpešti, Mađari,
359
00:29:38,240 --> 00:29:40,960
suočavaju se s još većom glavoboljom,
360
00:29:41,040 --> 00:29:42,480
a to su Rumunji.
361
00:29:43,920 --> 00:29:48,800
Tako su postojale
dvije iredentističke manje države
362
00:29:48,880 --> 00:29:51,760
koje su sve više jačale na južnoj granici.
363
00:29:51,840 --> 00:29:55,120
To je kod Austrijanaca stvorilo dojam
364
00:29:55,200 --> 00:29:56,920
da su pod opsadom
365
00:29:57,000 --> 00:29:59,720
i da su okruženi neprijateljima.
366
00:29:59,800 --> 00:30:01,960
Conrad, koji je bio
paranoičan prema Italiji…
367
00:30:02,040 --> 00:30:03,680
NAČELNIK AUSTROUGARSKOG STOŽERA
368
00:30:03,760 --> 00:30:05,640
…govorio je: „Još jedan neprijatelj:
369
00:30:05,720 --> 00:30:08,280
Italija samo čeka da nas napadne.
370
00:30:08,360 --> 00:30:12,360
Stoga trebamo ukloniti sve te prijetnje
371
00:30:12,440 --> 00:30:14,400
prije nego što nas prvi napadnu.”
372
00:30:14,480 --> 00:30:17,600
Zato je Conrad
zagovarao preventivne ratove.
373
00:30:31,760 --> 00:30:36,560
I car je tražio
kako će Njemačku izvući iz okruženja.
374
00:30:38,000 --> 00:30:40,200
Da bi to ostvario, činilo se logičnim
375
00:30:40,280 --> 00:30:42,000
iskoristiti porodične veze,
376
00:30:42,080 --> 00:30:45,480
prvo sa svojim ujakom,
britanskim kraljem Eduardom VII.,
377
00:30:45,560 --> 00:30:46,840
a zatim i Nikkijem,
378
00:30:46,920 --> 00:30:51,040
ruskim carem Nikolom II.,
koji mu je također bio rođak.
379
00:30:52,080 --> 00:30:54,640
Ruske pukovnije moraju nam se pridružiti.
380
00:30:54,720 --> 00:30:59,240
Vjerujem da će mogućnost
silovanja i pljačkanja u divnoj Francuskoj
381
00:30:59,320 --> 00:31:01,960
primamiti Ruse da nam se pridruže.
382
00:31:04,080 --> 00:31:06,360
Ali Nikola je imao druge prioritete.
383
00:31:09,640 --> 00:31:13,200
Japan je 1904. napao Rusiju u Mandžuriji.
384
00:31:15,160 --> 00:31:18,080
Nakon što je ruska vojska
poslana na daleki istok…
385
00:31:18,160 --> 00:31:19,680
9. JANUARA 1905.
386
00:31:19,760 --> 00:31:22,640
…u Sankt Peterburgu je izbila revolucija.
387
00:31:26,400 --> 00:31:28,480
Revolucija je ugušena u krvi.
388
00:31:31,600 --> 00:31:35,960
Ruska vojska je 1905.
pretrpjela težak poraz
389
00:31:36,040 --> 00:31:38,040
u ratu protiv Japana.
390
00:31:39,120 --> 00:31:42,880
Ruska vojna sila praktički je uništena.
391
00:31:42,960 --> 00:31:47,040
Oporavak Rusije trajao je dugo.
392
00:31:55,200 --> 00:31:57,840
Rusija se nije mogla boriti u Europi.
393
00:31:57,920 --> 00:32:00,880
Francuska je bila
na milosti i nemilosti Njemačke.
394
00:32:01,440 --> 00:32:04,760
U toj je situaciji
načelnik njemačke glavne komande
395
00:32:04,840 --> 00:32:10,080
grof Schlieffen pripremio
svoj Angriffsplan gegen Frankreich.
396
00:32:10,160 --> 00:32:12,760
Brzi, munjeviti rat protiv Francuske.
397
00:32:16,720 --> 00:32:21,760
Problem je bilo to
što je njemačko-francuska granica
398
00:32:21,840 --> 00:32:27,440
na francuskoj strani bila dobro utvrđena,
duž masiva Vogezi.
399
00:32:27,520 --> 00:32:30,600
Ondje brz prodor nije bio moguć.
400
00:32:30,680 --> 00:32:37,560
Zato je Schlieffen smislio plan
prolaza kroz neutralnu Belgiju,
401
00:32:37,640 --> 00:32:40,880
kao i kroz neutralnu Nizozemsku,
402
00:32:40,960 --> 00:32:46,440
kako bi napao Francusku sa sjeveroistoka.
403
00:32:46,520 --> 00:32:52,600
Očekujući da je francuska vojska
spremna za borbu,
404
00:32:52,680 --> 00:32:55,400
mogli bi je okružiti
405
00:32:55,480 --> 00:32:59,880
kružnim zahvatom i uništiti je.
406
00:33:05,360 --> 00:33:08,800
Tu je ideju Schlieffen formulirao
407
00:33:08,880 --> 00:33:12,240
1905. godine u svojem memorandumu,
408
00:33:12,320 --> 00:33:16,440
koji je danas poznat
kao Schlieffenov plan.
409
00:33:19,200 --> 00:33:24,800
No rat nije mogao započeti
bez velike međunarodne krize.
410
00:33:56,480 --> 00:34:01,360
Francuska je od 1830. godine
većinu sjeverne Afrike, Alžira i Tunisa
411
00:34:01,440 --> 00:34:03,360
stavila pod svoju kolonijalnu vlast.
412
00:34:06,040 --> 00:34:10,600
Sad je posegnula
za posljednjim preostalim teritorijem,
413
00:34:10,670 --> 00:34:12,760
ali to je učinila i Njemačka.
414
00:34:12,840 --> 00:34:14,840
MAROKO
415
00:34:14,920 --> 00:34:18,440
Maroko je bio europski problem.
416
00:34:19,960 --> 00:34:22,630
Potkraj 19. vijeka
održana je konferencija.
417
00:34:22,710 --> 00:34:24,230
SVEUČILIŠTE U PARIZU-SORBONNE
418
00:34:24,320 --> 00:34:26,760
Odlučeno je da nijedna europska država
419
00:34:26,840 --> 00:34:30,630
neće zauzeti
unilateralno stajalište u Maroku.
420
00:34:31,360 --> 00:34:35,840
Francuska je pretvorila
Maroko u protektorat
421
00:34:35,920 --> 00:34:38,150
i time prekršila taj sporazum.
422
00:34:38,230 --> 00:34:40,520
Nijemci su bili nezadovoljni.
423
00:34:41,120 --> 00:34:45,230
Pokušali su prisiliti Francusku
na odustajanje.
424
00:34:45,800 --> 00:34:50,710
Car se u Martu 1905. godine
iskrcao u marokanskoj luci Tanger.
425
00:34:50,800 --> 00:34:53,670
Sultanu je ponudio
potporu protiv Francuske.
426
00:34:54,670 --> 00:34:57,000
Pariz je to smatrao izravnom prijetnjom.
427
00:34:57,080 --> 00:35:00,600
Europa se našla na pragu rata.
428
00:35:14,000 --> 00:35:17,800
Njemački car je naposljetku
odlučio da neće napasti
429
00:35:17,880 --> 00:35:22,720
zato što je shvatio da Britanija
neće dopustiti poraz Francuske.
430
00:35:22,800 --> 00:35:23,960
RAT NJEMAČKE I ENGLESKE?
431
00:35:24,040 --> 00:35:27,480
Njezina je mornarica bila uvjerljivo jača,
432
00:35:27,560 --> 00:35:31,680
a mogla je i iskrcati 100 000 vojnika
negdje na kontinentu.
433
00:35:33,600 --> 00:35:36,880
Britanija je prvi put jasno poručila:
434
00:35:36,960 --> 00:35:40,520
„Ne možemo dopustiti slamanje Francuske
435
00:35:40,600 --> 00:35:44,280
jer bi Britanija ostala usamljena
nasuprot kontinentu
436
00:35:44,360 --> 00:35:47,680
koji bi bio ujedinjen pod vašim vodstvom,
a to ne možemo dopustiti.”
437
00:35:56,200 --> 00:35:59,600
Ujedinjeno Kraljevstvo,
najveća kolonijalna sila na svijetu,
438
00:35:59,680 --> 00:36:03,120
imalo je najveću mornaricu
u istoriji svijeta.
439
00:36:13,400 --> 00:36:17,240
Godine 1897.,
pod admiralom Alfredom von Tirpitzom,
440
00:36:17,320 --> 00:36:20,080
Njemačka je počela jačati svoju flotu.
441
00:36:20,160 --> 00:36:22,680
Cilj je bilo izjednačiti se s Britancima.
442
00:36:26,040 --> 00:36:30,200
To je navelo britanske admirale
da insistiraju na preventivnom napadu
443
00:36:30,280 --> 00:36:34,080
na njemačku mornarcu
prije nego što postane prejaka.
444
00:36:39,360 --> 00:36:41,440
Ali umjesto preventivnog napada,
445
00:36:41,520 --> 00:36:46,480
Velika Britanija poduzela je drugi korak
prema osiguranju pomorske nadmoći.
446
00:36:47,040 --> 00:36:53,080
KRALJEVSKO BRODOGRADILIŠTE PORTSMOUTH,
2. OKTOBRA 1905.
447
00:36:53,160 --> 00:36:56,400
Britanija je 1905. godine porinula
448
00:36:56,480 --> 00:37:00,320
prvi teško naoružani
ratni brod Dreadnought,
449
00:37:00,400 --> 00:37:02,440
s topovima promjera 30 cm.
450
00:37:02,520 --> 00:37:04,680
S vremenom su željeli topove od 38 cm,
451
00:37:04,760 --> 00:37:07,240
a razmišljali su i o 45 cm.
452
00:37:08,840 --> 00:37:14,040
A to je više od svih drugih
ratnih brodova na svijetu.
453
00:37:14,120 --> 00:37:15,840
VOJNI POVJESNIČAR
454
00:37:15,920 --> 00:37:18,440
To je stvorilo pritisak
na druge mornarnice,
455
00:37:18,520 --> 00:37:20,840
a osobito na Njemačku.
456
00:37:22,760 --> 00:37:25,800
Nijemci su imali golemu dvojbu.
457
00:37:25,880 --> 00:37:29,000
Ratni brodovi koje su gradili
458
00:37:29,080 --> 00:37:33,080
bili su dovoljno maleni
da mogu proći kroz Kielski kanal
459
00:37:33,160 --> 00:37:37,760
od Baltičkog mora prema Atlantiku
i Sjevernom moru, i natrag.
460
00:37:38,320 --> 00:37:42,800
Novi su ratni brodovi
bili preveliki za taj kanal.
461
00:37:42,880 --> 00:37:47,080
Stoga bi morali ploviti oko Danske.
462
00:37:47,160 --> 00:37:49,720
Nisu morali odlučiti samo
463
00:37:49,800 --> 00:37:54,880
hoće li graditi ratne brodove
koji će biti poput britanskih.
464
00:37:54,960 --> 00:37:59,520
Morali su i proširiti Kielski kanal.
465
00:38:09,640 --> 00:38:12,000
Nijemci su prihvatili izazov.
466
00:38:12,560 --> 00:38:14,680
Radovi na proširivanju i produbljivanju
467
00:38:14,760 --> 00:38:18,520
Kielskog kanala dugog 98 km
započeli su 1907. godine,
468
00:38:18,600 --> 00:38:22,240
u vrijeme kad je Njemačka
počela graditi svoje velike brodove.
469
00:38:30,160 --> 00:38:33,480
Započela je europska
pomorska utrka u naoružanju.
470
00:39:00,960 --> 00:39:03,960
U Europi su se odvijale
dvije utrke u naoružavanju
471
00:39:04,040 --> 00:39:05,080
prije rata.
472
00:39:05,160 --> 00:39:07,440
SKICA 75-MM TOPA
473
00:39:07,520 --> 00:39:12,000
Francuzi su 1897. godine razvili 75-mm top
474
00:39:12,080 --> 00:39:14,480
koji je ispaljivao
dvadesetak granata u minuti.
475
00:39:18,360 --> 00:39:22,320
Bilo je to ozbiljno povećanje
u brzini paljbe,
476
00:39:22,400 --> 00:39:25,520
a to je stvorilo pritisak
477
00:39:25,600 --> 00:39:29,280
na sve druge europske vojske
da razviju brzo topništvo.
478
00:39:31,240 --> 00:39:33,760
Jedna od prvih vojski
koja je uvela taj top
479
00:39:33,840 --> 00:39:36,560
bila je srpska vojska 1905. godine.
480
00:39:38,360 --> 00:39:41,360
Privučena kvalitetom topova
koje su proizvodili
481
00:39:41,440 --> 00:39:44,240
austrijska Skoda i njemački Krupp,
482
00:39:44,320 --> 00:39:47,760
ali i ponudom velikog francuskog kredita,
483
00:39:47,840 --> 00:39:50,280
srpska vlada prvi put
484
00:39:50,360 --> 00:39:54,280
nije odlučila kupiti oružje
iz Austrije ili Njemačke.
485
00:39:56,600 --> 00:40:00,960
Beč je bio šokiran kad je Srbija odlučila
486
00:40:01,040 --> 00:40:06,800
potpisati sporazume s drugim državama
bez konzultacija s bečkom diplomacijom.
487
00:40:07,360 --> 00:40:11,160
Mislili su:
„Ako Srbija želi biti neovisna”,
488
00:40:11,240 --> 00:40:18,240
a 97 % srpskog izvoza
zavisilo je o Austro-Ugarskoj,
489
00:40:18,320 --> 00:40:20,640
„nametnut ćemo joj sankcije
490
00:40:20,720 --> 00:40:24,720
pa će se Srbija
morati vratiti u naše jato.”
491
00:40:25,520 --> 00:40:27,560
U Januaru 1906. godine
492
00:40:27,640 --> 00:40:30,280
Austro-Ugarska je uvela trgovinski embargo
493
00:40:30,360 --> 00:40:33,160
na izvoz srpske stoke.
494
00:40:33,240 --> 00:40:36,280
Taj je ekonomski sukob
poznat kao Svinjski rat.
495
00:40:38,040 --> 00:40:42,280
No Srbija je 1911. godine
iz tog rata izašla kao pobjednik.
496
00:40:42,360 --> 00:40:45,560
Profitirala je pronalaskom novih tržišta
497
00:40:45,640 --> 00:40:49,600
u Francuskoj, Rusiji,
Švicarskoj i Njemačkoj.
498
00:40:53,840 --> 00:40:57,120
Bila je to politička emancipacija,
499
00:40:57,200 --> 00:41:00,080
ekonomska emancipacija,
vojna emancipacija.
500
00:41:00,160 --> 00:41:05,000
Tako je Srbija postala privlačna,
501
00:41:05,080 --> 00:41:07,840
neka vrsta balkanskog Pijemonta,
502
00:41:07,920 --> 00:41:11,760
osobito za Srbe,
ali i za druge Južne Slavene.
503
00:41:14,520 --> 00:41:17,080
Srbi pravoslavne i muslimanske vjere
504
00:41:17,160 --> 00:41:20,040
obvezuju se da će raditi i poticati
505
00:41:20,120 --> 00:41:23,640
ostvarenje samouprave
za Bosnu i Hercegovinu,
506
00:41:23,720 --> 00:41:26,240
pod vrhovnom vlašću sultana.
507
00:41:26,320 --> 00:41:28,360
SKUP BOSANSKIH MUSLIMANA I SRBA
508
00:41:28,440 --> 00:41:29,880
U skladu sa slobodnom voljom,
509
00:41:29,960 --> 00:41:32,920
narod će odlučiti
o društvenom sistemu države
510
00:41:33,000 --> 00:41:38,680
i izabrati upravitelje,
naizmjenično muslimane i pravoslavne Srbe.
511
00:41:42,040 --> 00:41:44,800
AUSTRO-UGARSKA
FEBRUAR 1908.
512
00:41:44,880 --> 00:41:47,560
Na izborima 1908. godine u provincijama
513
00:41:47,640 --> 00:41:49,680
Hrvatska-Slavonija i Dalmacija,
514
00:41:49,760 --> 00:41:52,280
Hrvatsko-srpska koalicija
odnijela je veliku pobjedu.
515
00:41:52,360 --> 00:41:56,480
Osvojila je 56 od 81 mjesta u parlamentu.
516
00:41:59,160 --> 00:42:02,040
Kad je Hrvatsko-srpska koalicija
517
00:42:02,120 --> 00:42:03,880
preuzela vlast u Hrvatskoj,
518
00:42:03,960 --> 00:42:07,960
Beč je bio vrlo zabrinut.
519
00:42:09,680 --> 00:42:12,760
Zabranili su uvoz srpskih novina
520
00:42:12,840 --> 00:42:14,680
u Bosnu.
521
00:42:14,760 --> 00:42:17,280
Zatvarali su ljude.
522
00:42:18,200 --> 00:42:24,280
Uhićivali su srpske vođe
i optuživali ih za veleizdaju.
523
00:42:26,040 --> 00:42:30,480
Zato je Austrija odlučila zadati
još jedan udarac.
524
00:42:30,560 --> 00:42:36,320
Objavila je aneksiju Bosne i Hercegovine
Austro-Ugarskoj.
525
00:42:59,960 --> 00:43:01,760
Posljednjeg dana 1905. godine
526
00:43:01,840 --> 00:43:06,200
car Vilim II. smijenio je
Alfreda von Schlieffena.
527
00:43:06,280 --> 00:43:08,760
Na mjesto načelnika
njemačke glavne komande
528
00:43:08,840 --> 00:43:11,200
imenovao je svojeg osobnog pobočnika.
529
00:43:11,760 --> 00:43:14,080
Kaiser ga je zvao Julius,
530
00:43:14,160 --> 00:43:18,000
no pravo mu je ime bilo
Helmut von Moltke, mlađi.
531
00:43:19,280 --> 00:43:20,720
Bio je to carev odabir,
532
00:43:20,800 --> 00:43:23,960
više temeljen na osobnoj sklonosti
533
00:43:24,040 --> 00:43:26,040
i, još važnije, na imenu,
534
00:43:26,120 --> 00:43:29,960
budući da je Helmut von Moltke
imao svojeg slavnog strica.
535
00:43:30,680 --> 00:43:34,200
Vilim II. smatrao je
da je možda nešto naslijedio od njega.
536
00:43:34,280 --> 00:43:37,480
Mlađi Moltke pitao je cara:
537
00:43:37,560 --> 00:43:40,840
„Mislite da možete
dvaput dobiti na istoj lutriji?”
538
00:43:41,560 --> 00:43:44,000
Možete malo raditi, ali tokom rata…
539
00:43:44,080 --> 00:43:45,440
VILIM II.
31. DECEMBRA 1905.
540
00:43:45,520 --> 00:43:48,600
…ja ću biti svoj načelnik komande.
541
00:43:49,880 --> 00:43:51,200
Čim je Moltke imenovan,
542
00:43:51,280 --> 00:43:54,320
situacija u Europi počela se mijenjati.
543
00:43:55,680 --> 00:43:59,600
Rusija se polako, ali sigurno
počela oporavljati od revolucije
544
00:43:59,680 --> 00:44:01,400
i rata protiv Japana.
545
00:44:01,480 --> 00:44:04,080
Izgledalo je
da će se njezina vojska oporaviti
546
00:44:04,160 --> 00:44:06,280
za pet do šest godina.
547
00:44:07,800 --> 00:44:11,840
Rat na dvije bojišnice
opet je postajao mogućnost.
548
00:44:11,920 --> 00:44:13,400
Kao i njegov stric,
549
00:44:13,480 --> 00:44:18,040
Moltke mlađi bio je odlučan
spriječiti da se to dogodi.
550
00:44:21,520 --> 00:44:22,960
Sad ili nikad.
551
00:44:23,040 --> 00:44:25,920
Jetzt oder nie, čim prije, tim bolje.
552
00:44:26,000 --> 00:44:28,880
U svakoj je prilici zagovarao rat.
553
00:44:29,960 --> 00:44:31,760
Ni u jednom trenutku nije rekao:
554
00:44:31,840 --> 00:44:34,240
„Možda bismo trebali malo usporiti.
555
00:44:34,320 --> 00:44:35,680
Možda nismo dosta snažni.”
556
00:44:35,760 --> 00:44:39,640
Ali istovremeno je bio i okružen
ljudima koji su govorili isto.
557
00:44:42,840 --> 00:44:46,840
Nakon povratka Rusije u igru,
njemački vojni plan,
558
00:44:46,920 --> 00:44:50,320
takozvani Schlieffenov plan,
trebalo je ažurirati.
559
00:44:52,160 --> 00:44:54,800
Osnovna njemačka strateška dilema
bila je jednostavna.
560
00:44:54,880 --> 00:44:56,160
Nalaze se u sredini.
561
00:44:56,240 --> 00:44:59,400
Ako želite brzo pobijediti,
morate prvo napasti Francusku.
562
00:44:59,480 --> 00:45:01,960
Rusiju ne možete brzo pobijediti.
563
00:45:02,040 --> 00:45:04,800
Stoga je osnovna ideja
uništiti francusku vojsku…
564
00:45:04,880 --> 00:45:06,880
SVEUČILIŠTE U CAMBRIDGEU
565
00:45:06,960 --> 00:45:11,200
…prije nego što Rusija
stigne mobilizirati i poslati svoje snage.
566
00:45:12,520 --> 00:45:14,200
Dok su Njemačka i Austrija imale
567
00:45:14,280 --> 00:45:17,520
gustu željezničku mrežu,
u Rusiji to nije bilo slučaj.
568
00:45:17,600 --> 00:45:20,360
Stoga je razmještaj snaga Centralnih sila
569
00:45:20,440 --> 00:45:24,040
trebao biti daleko brži od ruskih.
570
00:45:24,120 --> 00:45:26,400
Dok bi Njemačka napala Francusku,
571
00:45:26,480 --> 00:45:28,400
njezinu pozadinu, rusku bojišnicu
572
00:45:28,480 --> 00:45:32,000
osiguravala bi vojska Austro-Ugarske.
573
00:45:35,000 --> 00:45:39,160
A zatim, nakon munjevite pobjede
nad Francuskom u šest do osam nedjelja,
574
00:45:39,240 --> 00:45:42,280
većina njemačkih snaga
prebacila bi se na istok
575
00:45:42,360 --> 00:45:44,120
i suprotstavila se Rusima.
576
00:45:46,040 --> 00:45:47,400
S obzirom na veličinu Rusije
577
00:45:47,480 --> 00:45:50,120
i nerazvijenost željezničke mreže,
578
00:45:50,200 --> 00:45:53,480
kao i na neučinkovitost ruske uprave,
579
00:45:53,560 --> 00:45:55,240
Nijemci su mislili da će uspjeti.
580
00:46:03,680 --> 00:46:06,640
Mi, Franjo Josip, austrijski car
581
00:46:06,720 --> 00:46:08,680
i apostolski kralj Ugarske,
582
00:46:08,760 --> 00:46:12,080
stanovništvu Bosne i Hercegovine.
583
00:46:13,360 --> 00:46:16,240
Kad su naše snage
prešle granice vaših zemalja…
584
00:46:16,320 --> 00:46:18,000
FRANJO JOSIP, 6. OKTOBRA 1908.
585
00:46:18,080 --> 00:46:22,120
…bilo vam je zajamčeno
da dolazimo kao prijatelji
586
00:46:22,200 --> 00:46:26,480
kako bismo ispravili zla
koje je vaša domovina toliko trpjela
587
00:46:26,560 --> 00:46:30,720
kroz mnoge godine i odveli zemlju
u sretniju budućnost.
588
00:46:32,480 --> 00:46:36,160
Red i sigurnost
zamijenili su nasilje i represiju.
589
00:46:36,240 --> 00:46:40,200
Trgovina i promet neprestano se razvijaju.
590
00:46:40,280 --> 00:46:42,240
Sve veći uticaj obrazovanja
591
00:46:42,320 --> 00:46:44,640
prisutan je u vašoj državi.
592
00:46:44,720 --> 00:46:47,360
Pod zaštitom uređene uprave,
593
00:46:47,440 --> 00:46:50,600
svako može uživati
u plodovima svojeg rada.
594
00:46:51,640 --> 00:46:54,080
Kamo bismo uzdigli Bosnu i Hercegovinu…
595
00:46:54,160 --> 00:46:56,560
Tim je riječima car Franjo Josip,
596
00:46:56,640 --> 00:46:58,640
nakon 30 godina okupacije,
597
00:46:58,720 --> 00:47:02,160
proglasio aneksiju Bosne i Hercegovine
598
00:47:02,240 --> 00:47:04,120
u Austrougarsko Carstvo.
599
00:47:08,120 --> 00:47:11,520
Naravno, bilo je to
kršenje međunarodnog prava,
600
00:47:11,600 --> 00:47:13,520
Berlinskog ugovora.
601
00:47:13,600 --> 00:47:18,200
Srbija se tome žestoko suprotstavila.
602
00:47:18,280 --> 00:47:23,840
Smatrali su da je Bosna za Srbiju
kao Alsace-Lorraine,
603
00:47:23,920 --> 00:47:30,840
ključna provincija
za srpsko i jugoslavensko ujedinjenje.
604
00:47:31,800 --> 00:47:34,200
U Beogradu je vijest o aneksiji
605
00:47:34,280 --> 00:47:38,000
Bosne i Hercegovine dočekana bijesno.
606
00:47:38,560 --> 00:47:42,120
Održane su najveće demonstracije
u istoriji grada.
607
00:47:45,080 --> 00:47:47,960
U pokušaju da smanji napetosti,
ministar vanjskih poslova
608
00:47:48,040 --> 00:47:50,680
zatražio je od Beča, a poslije i Berlina,
609
00:47:50,760 --> 00:47:52,880
teritorijalnu kompenzaciju,
610
00:47:52,960 --> 00:47:55,720
točnije, Sandžak i Novi Pazar,
611
00:47:55,800 --> 00:47:59,320
odakle se Austro-Ugarska vojska
bila povukla.
612
00:48:01,520 --> 00:48:02,880
Srbija se željela proširiti
613
00:48:02,960 --> 00:48:06,200
i napokon dobiti
zajedničku granicu s Crnom Gorom.
614
00:48:07,360 --> 00:48:11,120
Ali Austrija nije imala
takve planove za Srbiju.
615
00:48:13,120 --> 00:48:16,920
Mjesec dana prije aneksije,
5. SEPTEMBRA 1908. godine,
616
00:48:17,000 --> 00:48:20,000
austrougarski ministar
vanjskih poslova Aehrenthal
617
00:48:20,080 --> 00:48:24,760
sastao se s njemačkim kolegom
Schoenom u Berchtesgadenu.
618
00:48:24,840 --> 00:48:28,720
U povjerenju mu je rekao
da je njegov plan nakon aneksije
619
00:48:28,800 --> 00:48:31,320
„potpuno uništenje
srpskog revolucionarnog gnijezda…
620
00:48:31,400 --> 00:48:33,400
AUSTROUGARSKI MINISTAR VANJSKIH POSLOVA
621
00:48:33,480 --> 00:48:37,160
…i podjela Srbije
između Austro-Ugarske i Bugarske.”
622
00:48:39,520 --> 00:48:43,400
PORUKA AUSTRIJI
SRBIJA SE NAORUŽAVA
623
00:48:45,280 --> 00:48:48,240
I srpski je tisak počeo pozivati na rat.
624
00:48:53,000 --> 00:48:55,280
Budući da vojska nije bila spremna,
625
00:48:55,360 --> 00:48:57,240
ljudi bliski vlasti i vojnim krugovima…
626
00:48:57,320 --> 00:48:58,320
DRAMATIČAR
627
00:48:58,400 --> 00:49:00,760
…počeli su okupljati hiljade dobrovoljaca
628
00:49:00,840 --> 00:49:03,640
u organizaciju Narodna odbrana,
629
00:49:03,720 --> 00:49:08,440
naoružane četničke postrojbe spremne otići
boriti se u Bosnu protiv Austro-Ugarske.
630
00:49:09,200 --> 00:49:11,480
Srbiji moramo zadati razoran udarac…
631
00:49:11,560 --> 00:49:12,760
BEČ, MAJ 1908.
632
00:49:12,840 --> 00:49:14,840
…bez obzira na stajalište drugih sila.
633
00:49:14,920 --> 00:49:17,040
Austrijska invazija na Srbiju
634
00:49:17,120 --> 00:49:19,560
mogla bi navesti Rusiju na intervenciju.
635
00:49:19,640 --> 00:49:23,160
Bio bi to casus foederis za Njemačku.
636
00:49:24,640 --> 00:49:26,840
Ali Rusi su u potajice podupirali
637
00:49:26,920 --> 00:49:29,880
austrougarski plan o aneksiji.
638
00:49:31,280 --> 00:49:34,360
U Septembru 1908. u mjestu Buchlovice
639
00:49:34,440 --> 00:49:37,520
ruski ministar vanjskih poslova Iswolsky
dao je Aehrenthalu
640
00:49:37,600 --> 00:49:40,640
ruski pristanak za planiranu aneksiju.
641
00:49:43,480 --> 00:49:45,800
Iswolsky je imao sljedeće razloge.
642
00:49:45,880 --> 00:49:49,520
„Postoje antagonizmi s Japanom
u Mandžuriji, Koreji,
643
00:49:49,600 --> 00:49:52,600
ali to ćemo riješiti ustupcima.
644
00:49:52,680 --> 00:49:56,960
Postoje antagonizmi s Engleskom
u Afganistanu, Perziji,
645
00:49:57,040 --> 00:49:59,280
ali dogovorit ćemo se ustupcima.
646
00:49:59,360 --> 00:50:01,480
Postoje antagonizmi s Austro-Ugarskom.
647
00:50:01,560 --> 00:50:03,560
Dogovorit ćemo se s Austro-Ugarskom.
648
00:50:03,640 --> 00:50:06,400
Iz kojeg razloga?
Posljedica svih tih ustupaka
649
00:50:06,480 --> 00:50:08,760
bit će konferencija
650
00:50:08,840 --> 00:50:13,800
na kojoj će se
razmotriti pitanje tjesnaca.
651
00:50:14,560 --> 00:50:17,520
Premda je Austro-Ugarska
ostvarila aneksiju,
652
00:50:17,600 --> 00:50:21,320
nije pružila potporu Rusiji.
653
00:50:22,040 --> 00:50:23,640
Tjesnaci u Crnome moru
654
00:50:23,720 --> 00:50:26,760
ostali su zatvoreni za rusku mornaricu.
655
00:50:34,000 --> 00:50:37,320
Sad je ruski tisak počeo pozivati na rat.
656
00:50:45,080 --> 00:50:48,160
Dok se Srbija suočavala
s austrijskim ultimatumom,
657
00:50:48,240 --> 00:50:51,400
njemački je ultimatum
poslan u Sankt Peterburg.
658
00:50:55,640 --> 00:50:58,240
Kao što je govorio markiz Montecuccoli,
659
00:50:58,320 --> 00:51:00,640
slavni austrijski general:
660
00:51:00,720 --> 00:51:03,640
„Za rat postoje samo tri preduvjeta:
661
00:51:03,720 --> 00:51:06,760
novac, novac i, opet, novac.”
662
00:51:06,840 --> 00:51:10,560
No toga 1908. i 1909. godine
663
00:51:10,640 --> 00:51:14,560
nije bilo u ruskom proračunu.
664
00:51:14,640 --> 00:51:17,480
Bosanska je kriza zatekla rusku vojsku
665
00:51:17,560 --> 00:51:21,680
u stanju da nije mogla učinkovito napasti,
666
00:51:21,760 --> 00:51:23,960
ali nije se mogla ni učinkovito braniti.
667
00:51:30,800 --> 00:51:36,360
Odluka o popuštanju pred austrijskom
prijetnjom i njemačkim ultimatumom
668
00:51:36,440 --> 00:51:39,280
ponižava rusku elitu.
669
00:51:39,360 --> 00:51:42,680
Svi su, od Nikole II. nadolje,
670
00:51:42,760 --> 00:51:47,480
bili odlučni da se Rusiju
više nikad neće tako poniziti.
671
00:51:49,640 --> 00:51:51,200
Kakvu smo priliku propustili…
672
00:51:51,280 --> 00:51:52,920
24. APRILA 1909.
673
00:51:53,000 --> 00:51:54,880
…za rješavanje europskog pitanja.
674
00:51:55,440 --> 00:51:57,560
Vjerovatno se neće uskoro vratiti…
675
00:51:57,640 --> 00:51:59,000
14. SEPTEMBRA 1909.
676
00:51:59,080 --> 00:52:01,320
…i u tako povoljnim okolnostima.
677
00:52:17,200 --> 00:52:21,160
Marokanska su se plemena 1911. godine
pobunila protiv sultana.
678
00:52:22,800 --> 00:52:25,640
To je poslužilo kao izgovor
za Francusku da pošalje
679
00:52:25,720 --> 00:52:30,160
svojih 20 000 vojnika
i preuzme punu kontrolu nad Marokom.
680
00:52:31,600 --> 00:52:33,400
Kao odgovor, Nijemci su poslali
681
00:52:33,480 --> 00:52:36,240
malenu topovnjaču Panther
682
00:52:36,320 --> 00:52:38,400
u marokansku luku Agadir.
683
00:52:40,920 --> 00:52:44,320
No još je jednom
britanska pomorska prijetnja
684
00:52:44,400 --> 00:52:47,560
odvratila Nijemce od djelovanja.
685
00:52:52,920 --> 00:52:56,040
Njemačka mornarica
još se nije mogla nositi s britanskom.
686
00:52:59,440 --> 00:53:01,960
Radovi na Kielskom kanalu
i velikoj podmorničkoj bazi
687
00:53:02,040 --> 00:53:04,760
u Sjevernom moru bili su u toku,
688
00:53:04,840 --> 00:53:08,280
no do završetka je
bilo još nekoliko godina.
689
00:53:09,440 --> 00:53:13,240
Novi pomorski zakon,
donesen te iste, 1911. godine,
690
00:53:13,320 --> 00:53:17,760
omogućio je Njemačkoj da ubrza
gradnju ratnih brodova za 50 posto.
691
00:53:19,080 --> 00:53:21,280
Umjesto dvaju velikih brodova godišnje,
692
00:53:21,360 --> 00:53:25,040
od 1917. godine
trebala je početi graditi tri broda.
693
00:53:27,280 --> 00:53:29,600
Tim je ritmom Njemačka planirala istopiti
694
00:53:29,680 --> 00:53:32,960
britansku pomorsku prednost
za samo nekoliko godina.
695
00:53:43,000 --> 00:53:47,560
Drugi cilj mornarice
bilo je baciti Britaniju na koljena.
696
00:53:47,640 --> 00:53:50,920
Britanija je zbog svojih brojnijih obveza
697
00:53:51,000 --> 00:53:54,000
diljem svijeta i manjeg ljudstva
698
00:53:54,080 --> 00:53:58,520
morala graditi po tri broda
na svaka dva njemačka.
699
00:53:58,600 --> 00:54:01,480
Ako su Nijemci imali 60 brodova,
700
00:54:01,560 --> 00:54:03,880
Britanci bi ih morali sagraditi 90,
701
00:54:03,960 --> 00:54:06,280
a ekonomski to nije bilo moguće.
702
00:54:06,360 --> 00:54:08,280
Tirpitz je rekao: „Doći će tren
703
00:54:08,360 --> 00:54:10,160
kad će Britanci puknuti.
704
00:54:10,240 --> 00:54:12,320
Doći će i reći da ne mogu dalje.
705
00:54:12,400 --> 00:54:14,040
BRITANSKI MINISTAR RATA
706
00:54:14,120 --> 00:54:16,120
Naše bolnice i škole trpe,
707
00:54:16,200 --> 00:54:17,600
ekonomija se urušava.
708
00:54:17,680 --> 00:54:20,200
Što da radimo? Što vam možemo dati
709
00:54:20,280 --> 00:54:23,760
u zamjenu za usporavanje
pomorske utrke u naoružavanju?”
710
00:54:23,840 --> 00:54:26,120
Tirpitz je znao tačno što traži.
711
00:54:26,200 --> 00:54:29,080
Želio je da Britanija
potpiše sporazum s Njemačkom
712
00:54:29,160 --> 00:54:33,760
i obeća da će ostati neutralna
u slučaju rata na kontinentu,
713
00:54:33,840 --> 00:54:35,840
bez obzira kako je rat započeo.
714
00:54:35,920 --> 00:54:39,200
Drugim riječima,
Njemačka je tražila carte blanche
715
00:54:39,280 --> 00:54:43,680
za napad na Francusku ili Rusiju,
kad god to poželi.
716
00:54:48,120 --> 00:54:51,240
Presudna bitka
započet će u Septembru 1914. godine.
717
00:54:51,320 --> 00:54:53,000
ZAPOVJEDNIK BRITANSKE MORNARICE
718
00:54:53,080 --> 00:54:55,320
To odgovara Nijemcima ako žele ratovati.
719
00:54:55,400 --> 00:54:58,560
Vojska i flota bit će mobilizirane,
720
00:54:58,640 --> 00:55:00,200
Kielski kanal bit će dovršen,
721
00:55:00,280 --> 00:55:03,000
a novi brodovi sagrađeni.
722
00:55:05,760 --> 00:55:07,480
U proljeće 1912. godine
723
00:55:07,560 --> 00:55:09,240
Britanija i Francuska dogovorile su
724
00:55:09,320 --> 00:55:12,240
povratak svih svojih
ratnih brodova u Europu.
725
00:55:12,320 --> 00:55:14,440
Podijelile su svoje odbrambene napore.
726
00:55:17,640 --> 00:55:20,680
Francuska flota nadzirala je Sredozemlje,
727
00:55:20,760 --> 00:55:23,680
dok je britanska mornarica
trebala povećati nazočnost
728
00:55:23,760 --> 00:55:25,280
u Sjevernom moru.
729
00:55:27,400 --> 00:55:29,840
U Julu 1912. godine u Parizu
730
00:55:29,920 --> 00:55:33,760
general Joffre i Zhilinsky
potpisali su vojnu konvenciju.
731
00:55:33,840 --> 00:55:36,440
U slučaju njemačkog napada na Francusku,
732
00:55:36,520 --> 00:55:39,400
Rusija bi napala Njemačku
u roku od 15 dana
733
00:55:39,480 --> 00:55:42,000
i preko Pruske krenula prema Berlinu.
734
00:55:45,160 --> 00:55:50,240
Politički odnosi u Njemačkoj
postajali su sve složeniji.
735
00:55:50,320 --> 00:55:53,640
Socijaldemokratska stranka
osvojila je 1912. godine
736
00:55:53,720 --> 00:55:56,520
35 posto mjesta u Reichstagu.
737
00:55:56,600 --> 00:56:00,120
Tako je postala najjača
politička stranka u Njemačkoj.
738
00:56:05,120 --> 00:56:08,080
Njemačka je postajala sve demokratičnija.
739
00:56:08,160 --> 00:56:10,320
Imala je snažan socijalistički pokret,
740
00:56:10,400 --> 00:56:14,360
republikanski,
marksistički i pacifistički.
741
00:56:16,120 --> 00:56:20,440
Postojala je opasnost
da će Socijaldemokratska stranka,
742
00:56:20,520 --> 00:56:24,960
katolička Stranka centra
i Liberalna stranka jednostavno reći:
743
00:56:25,040 --> 00:56:29,960
„Ovaj oblik vlasti
nije primjeren modernom društvu.”
744
00:56:30,040 --> 00:56:32,520
Što su te stranke bile moćnije,
745
00:56:32,600 --> 00:56:37,880
to se manje
vojne tradicije moglo zadržati.
746
00:56:37,960 --> 00:56:39,880
Vrijeme je bilo važan faktor,
747
00:56:39,960 --> 00:56:42,120
a to je njemački glavna komanda
jasno razumjela.
748
00:56:54,840 --> 00:56:57,120
Rusija ima goleme resurse,
749
00:56:57,200 --> 00:57:01,320
u smislu sirovina i stanovništva.
750
00:57:02,080 --> 00:57:04,320
Nastavi li ekonomija
rasti takvom brzinom,
751
00:57:04,400 --> 00:57:06,560
Rusija će postati supersila
752
00:57:06,640 --> 00:57:09,600
s kakvom se u onovremenom svijetu
753
00:57:09,680 --> 00:57:11,680
mogao nositi samo SAD.
754
00:57:12,280 --> 00:57:15,680
Možda i Britansko Carstvo,
ostane li na okupu,
755
00:57:15,760 --> 00:57:18,320
ali sigurno ne neka
kontinentalna europska zemlja.
756
00:57:19,000 --> 00:57:22,920
Izgledalo je da budućnos pripada Rusiji,
757
00:57:23,000 --> 00:57:26,640
a to je duboko zabrinulo
njemačke vlastodršce
758
00:57:26,720 --> 00:57:29,600
i šire njemačko društvo.
759
00:57:30,160 --> 00:57:32,280
S njemačkog gledišta,
760
00:57:33,200 --> 00:57:36,960
postojala je kombijacija
straha i iskušenja.
761
00:57:37,720 --> 00:57:40,400
Krenete li u rat sada,
vjerovatno ćete pobijediti,
762
00:57:40,480 --> 00:57:43,080
a čekate li deset godina,
gotovo sigurno ćete izgubiti.
763
00:57:51,480 --> 00:57:54,520
Postajala je i zabrinutost
da će se do 1917. godine
764
00:57:54,600 --> 00:57:57,520
Rusija u potpunosti oporaviti
od poraza od Japana
765
00:57:57,600 --> 00:57:59,800
i revolucije 1905. godine.
766
00:58:00,800 --> 00:58:04,080
Očekivalo se da će Rusi dovršiti
svoj veliki vojni program
767
00:58:04,160 --> 00:58:06,240
i ponovno čvrsto stati na noge,
768
00:58:08,040 --> 00:58:10,800
ovaj put s dva miliona vojnika.
769
00:58:14,200 --> 00:58:16,880
Njemačka i Austrija razmišljale su:
770
00:58:16,960 --> 00:58:18,760
„Položaj nam je sve gori.
771
00:58:18,840 --> 00:58:20,800
Drugi postaju sve jači,
772
00:58:20,880 --> 00:58:21,800
a mi zaostajemo.”
773
00:58:25,080 --> 00:58:27,080
Nije stvar toliko u naoružanju,
774
00:58:27,160 --> 00:58:30,520
koliko u francuskoj
gradnji pruga u Rusiji.
775
00:58:30,600 --> 00:58:31,640
To je prava prijetnja.
776
00:58:33,160 --> 00:58:38,320
Rusija je 1912. i 1913.
dobila izdašan francuski kredit.
777
00:58:38,400 --> 00:58:42,760
Uvjet je bila izgradnja
strateških pruga u zapadnoj Rusiji.
778
00:58:43,640 --> 00:58:46,800
Pruga koje su vodile
prema njemačkoj granici.
779
00:58:54,080 --> 00:58:56,320
Za tri do četiri godine
780
00:58:56,400 --> 00:59:00,000
Rusija bi se mogla mobilzirati
jednako brzo kao i Austrijanci,
781
00:59:00,080 --> 00:59:02,640
a možda nešto sporije od Nijemaca.
782
00:59:02,720 --> 00:59:06,680
Schlieffenov plan nakon 1917. godine
više nije bio moguć.
783
00:59:06,760 --> 00:59:09,120
Sad su se još mogli boriti
na dvije bojišnice.
784
00:59:09,200 --> 00:59:12,040
No za nekoliko godina
to više ne bi bilo moguće.
785
00:59:12,120 --> 00:59:15,880
To je bio glavni argument
za preventivni rat.
786
00:59:15,960 --> 00:59:17,800
U globalnom smislu,
787
00:59:17,880 --> 00:59:20,320
Prvi svjetski rat bio je preventivni rat
788
00:59:20,400 --> 00:59:22,440
protiv ruskog programa gradnje pruga.
789
00:59:34,280 --> 00:59:37,840
Jasno je da načelnik
njemačke glavne komande
790
00:59:37,920 --> 00:59:40,920
nije želio čekati
da se neprijatelji pripreme.
791
00:59:41,680 --> 00:59:45,480
Logično je da planirate napasti
792
00:59:45,560 --> 00:59:47,240
kako biste iznenadili druge.
793
00:59:47,320 --> 00:59:50,080
Problem je što bi to izgledalo
kao agresija,
794
00:59:50,160 --> 00:59:52,120
što bi i bilo,
795
00:59:52,200 --> 00:59:55,840
a što vaš narod ne bi podržao.
796
00:59:55,920 --> 00:59:58,040
Čak vas ni saveznici ne bi podržali
797
00:59:58,120 --> 01:00:02,920
ako bi izgledalo
da ste vi započeli taj rat.
798
01:00:03,000 --> 01:00:05,120
Stoga je rat bilo potrebno prikriti.
799
01:00:09,120 --> 01:00:13,920
Bilo je ključno da izgleda
kao da je Berlin napadnut.
800
01:00:15,120 --> 01:00:18,240
Puno se govorilo o tome
kako treba stvoriti dojam napada
801
01:00:18,320 --> 01:00:20,640
kako bi stanovništvo dalo potporu
802
01:00:20,720 --> 01:00:24,080
i da bi se možda Britanija
ne bi uključila u rat.
803
01:00:27,040 --> 01:00:31,520
Njemačko javno mišljenje
pripremalo se člancima
804
01:00:31,600 --> 01:00:35,080
koje je pisala glavna komanda,
a u kojima je Rusija
805
01:00:35,160 --> 01:00:37,520
kao barbarska država
koja ubija svoje ljude,
806
01:00:37,600 --> 01:00:40,800
puca na ljude u Petrogradu i tako dalje.
807
01:00:40,880 --> 01:00:46,640
No najbolji je način
gurnuti Austriju na Balkanu
808
01:00:46,720 --> 01:00:48,200
u rat protiv Srbije.
809
01:00:49,960 --> 01:00:52,520
Možda ih ni ne treba gurnuti
jer i sami to žele.
810
01:00:52,600 --> 01:00:54,880
Pružit ćemo im potporu.
811
01:00:56,160 --> 01:00:59,000
Iskustvo marokanske krize pokazalo je
812
01:00:59,080 --> 01:01:03,920
da se nisu mogli osloniti
na austrijske saveznike u krizi
813
01:01:04,000 --> 01:01:07,240
koja nije izravno uticala
na njihove interese.
814
01:01:07,320 --> 01:01:10,160
Stoga je Berlin smatrao
da je balkanska kriza
815
01:01:10,240 --> 01:01:13,120
ključna i od presudne važnosti
816
01:01:13,200 --> 01:01:16,080
ako se željelo isprovocirati početak rata.
817
01:01:17,600 --> 01:01:21,400
Ako bi, a to su smatrali
90 posto sigurnim,
818
01:01:21,480 --> 01:01:24,840
Rusija podržala Srbiju
i objavila rat Austriji,
819
01:01:24,920 --> 01:01:27,560
onda će izgledati kao da samo
pomažemo savezniku.
820
01:01:27,640 --> 01:01:29,560
Nećemo izgledati kao agresori,
821
01:01:29,640 --> 01:01:32,600
premda ćemo zapravo napasti Francusku,
822
01:01:32,680 --> 01:01:36,560
prije nego što se posvetimo Rusiji.
823
01:01:39,040 --> 01:01:43,680
A glavni cilj tog plana Bethmann-Hollwega
824
01:01:43,760 --> 01:01:46,480
bilo je da Britanija ostane neutralna
825
01:01:46,560 --> 01:01:50,560
u okršaju koji bi joj izgledao
kao rat na dalekom Balkanu.
826
01:02:01,320 --> 01:02:04,160
Austrougarska aneksija 1908. godine
827
01:02:04,240 --> 01:02:09,080
potaknula je stvaranje brojnih skupina
i tajnih društava mladih Bosanaca.
828
01:02:17,040 --> 01:02:20,920
Jedno od njih bila je progresivna udruženje
srpske i hrvatske mladeži u Sarajevu.
829
01:02:21,000 --> 01:02:24,200
Jedan od članova bio je Gavrilo Princip.
830
01:02:26,960 --> 01:02:30,600
U Srbiji je postojalo tajno društvo
srpskih vojnih časnika
831
01:02:30,680 --> 01:02:36,880
po nazivu Ujedinjenje ili smrt,
poznatije kao Crna ruka.
832
01:02:37,920 --> 01:02:42,880
Jedan od vođa bio je potpukovnik
Dragutin Dimitrijević „Apis”,
833
01:02:42,960 --> 01:02:47,080
koji je 1903. godine
organizirao državni udar.
834
01:02:47,160 --> 01:02:49,280
Sad je odlučio srušiti
835
01:02:49,360 --> 01:02:53,080
premijera Nikolu Pašića i njegovu vladu.
836
01:02:55,360 --> 01:02:58,880
Crna ruka i revolucionarne
i nacionalističke skupine u Bosni
837
01:02:58,960 --> 01:03:01,080
imale su zajednički cilj:
838
01:03:01,160 --> 01:03:06,040
osloboditi Bosnu i Hercegovinu
austrougarske vlasti.
839
01:03:14,120 --> 01:03:17,200
Glavni cilj srpske politike
840
01:03:17,280 --> 01:03:21,520
bilo je okončati
osmansku vladavinu starom Srbijom,
841
01:03:21,600 --> 01:03:25,760
a to su vilajeti Kosovo i Manastir,
842
01:03:25,840 --> 01:03:28,160
slavenska Makedonija.
843
01:03:28,240 --> 01:03:33,560
Bosna nije bila dio planova Srbije
844
01:03:33,640 --> 01:03:39,240
za poticanje pobune
ili bilo kakvih unutarnjih previranja.
845
01:03:39,320 --> 01:03:42,840
Glavni je fokus bio na jugu.
846
01:03:48,720 --> 01:03:50,680
Da bi konačno oslobodile svoje zemlje
847
01:03:50,760 --> 01:03:52,800
od vijeka osmanske vladavine,
848
01:03:52,880 --> 01:03:55,680
Srbija, Bugarska, Grčka i Crna Gora
849
01:03:55,760 --> 01:03:58,920
pokrenule su vojne operacije
protiv Osmanskog Carstva
850
01:03:59,000 --> 01:04:01,520
8. Oktobra 1912. godine.
851
01:04:20,480 --> 01:04:26,920
SKOPJE, VILAJET KOSOVO
26. OKTOBRA 1912.
852
01:04:28,320 --> 01:04:30,480
Jedan od najvažnijih elemenata
853
01:04:30,560 --> 01:04:33,440
srpske strategije u Prvom balkanskom ratu
854
01:04:33,520 --> 01:04:37,480
bilo je dobiti pristup Jadraskom moru
855
01:04:37,560 --> 01:04:44,560
i dobiti izravnu teritorijalnu vezu
radi izvoza u treće države.
856
01:04:44,640 --> 01:04:48,960
Austrougarski carinski rat pokazao je
857
01:04:49,040 --> 01:04:55,760
da Austrija poduzima sve
kako bi blokirala srpski izvoz
858
01:04:55,840 --> 01:04:59,720
te ponovno stavila Srbiju
pod svoj politički uticaj.
859
01:05:01,520 --> 01:05:04,560
Za Beč je bilo ključno
860
01:05:04,640 --> 01:05:10,400
ograničiti širenje Srbije.
861
01:05:10,480 --> 01:05:17,480
Nije bilo prihvatljivo
dopustiti Srbiji da izađe na Jadran.
862
01:05:17,560 --> 01:05:22,600
Način da to ostvari
bilo je osnovati albansku državu.
863
01:05:22,680 --> 01:05:26,480
SRPSKI PRODOR PREMA JADRANU
864
01:05:32,440 --> 01:05:36,240
Napetosti između Beča i Beograda
postajale su dramatične.
865
01:05:36,320 --> 01:05:42,080
BALKANSKI RAT
AUSTROUGARSKI SUKOB SA SRBIJOM
866
01:05:42,160 --> 01:05:45,600
U Berlinu su to
svi smatrali dobrodošlom prigodom.
867
01:05:47,480 --> 01:05:49,480
Svi osim jednog čovjeka.
868
01:05:53,920 --> 01:05:58,400
U Novembru 1912. godine
čak su i kancelar Bethmann-Hollweg
869
01:05:58,480 --> 01:06:00,440
ministar Kiderlen-Waechter
870
01:06:00,520 --> 01:06:04,360
i generali govorili Vilimu II.
871
01:06:04,440 --> 01:06:09,560
da treba potaknuti Austriju
da napadne Srbiju
872
01:06:09,640 --> 01:06:12,080
prije nego što Srbija dođe do Jadrana.
873
01:06:12,640 --> 01:06:15,960
Vilim je oklijevao.
Imao je spreman plan B.
874
01:06:17,080 --> 01:06:20,240
Umjesto da Austrija napadne Srbiju,
875
01:06:20,320 --> 01:06:22,160
trebala ju je podmititi.
876
01:06:22,240 --> 01:06:24,280
Dajte im puno novca, rekao je.
877
01:06:24,360 --> 01:06:26,720
Kad počne rat protiv Rusije,
878
01:06:26,800 --> 01:06:29,920
srpska vojska uključit će se
u austrougarsku vojsku,
879
01:06:30,000 --> 01:06:31,760
pa ćemo lakše pobijediti Rusiju.
880
01:06:32,680 --> 01:06:34,120
Često se govori da Njemačka
881
01:06:34,200 --> 01:06:36,680
nema potrebu
boriti se za austrijske interese…
882
01:06:36,760 --> 01:06:38,120
NOVEMBAR 1912. GODINE
883
01:06:38,200 --> 01:06:42,160
…pa čak ni za luku u Draču,
ali nije o tome riječ.
884
01:06:42,840 --> 01:06:46,200
Ako se Austrija mora boriti
za svoju ulogu velike sile,
885
01:06:46,280 --> 01:06:47,560
bez obzira na povod,
886
01:06:47,640 --> 01:06:50,160
onda moramo stati uz nju
887
01:06:50,240 --> 01:06:52,680
kako se posije ne bismo morali sami boriti
888
01:06:52,760 --> 01:06:55,400
zajedno s oslabljenom Austrijom.
889
01:06:55,960 --> 01:06:58,160
Austro-Ugarska može računati
890
01:06:58,240 --> 01:06:59,640
na potporu njemačkog Reicha.
891
01:06:59,720 --> 01:07:01,280
VILIM II.
21. NOVEMBRA 1912.
892
01:07:01,360 --> 01:07:03,880
Njemačka je spremna
izvaditi mač iz korica.
893
01:07:05,840 --> 01:07:09,000
Car je 21. studenog 1912. godine naložio
894
01:07:09,080 --> 01:07:12,480
svojem novom veleposlaniku u Londonu,
knezu Lichnowskom,
895
01:07:12,560 --> 01:07:14,840
da procijeni britansko stajalište
896
01:07:14,920 --> 01:07:17,240
u slučaju kontinentalnog rata.
897
01:07:20,840 --> 01:07:23,240
Sutradan, 22. studenog,
898
01:07:23,320 --> 01:07:26,520
Conradova zamjena,
general Blasius Schemua,
899
01:07:26,600 --> 01:07:30,000
i nadvojvoda Franjo Ferdinand
došli su potajice u Berlin
900
01:07:30,080 --> 01:07:32,280
na sastanak s carem i Moltkeom.
901
01:07:33,120 --> 01:07:35,920
Moltke je razumio situaciju
u odnosu na Rusiju i Srbiju.
902
01:07:36,000 --> 01:07:37,640
21. NOVEMBRA 1912.
903
01:07:37,720 --> 01:07:39,800
Obećao je da neće samo štititi,
904
01:07:39,880 --> 01:07:44,640
nego i pokrenuti snažnu ofenzivu
usklađenu s našom.
905
01:07:44,720 --> 01:07:48,080
Car Vilim bio je osobito milostiv,
spreman podržati nas u svemu.
906
01:07:48,160 --> 01:07:49,440
FRANJO FERDINAND
907
01:07:49,520 --> 01:07:54,640
Puna sigurnost u tom smislu,
u potpunosti protiv drugih sila.
908
01:07:56,840 --> 01:07:59,800
U svojem govoru 2. Decembra 1912. godine,
909
01:07:59,880 --> 01:08:05,120
kancelar Bethmann-Hollweg obećao je
punu njemačku potpporu Austro-Ugarskoj
910
01:08:05,200 --> 01:08:08,360
ispred Reichstaga i cijelog svijeta.
911
01:08:12,120 --> 01:08:16,640
Bila je to dozvola,
dana i u tajnosti i javno,
912
01:08:16,720 --> 01:08:21,350
koju su dali car, Moltke
i Bethmann-Hollweg.
913
01:08:21,430 --> 01:08:23,760
Austrijskom vodstvu jasno je poručeno
914
01:08:23,840 --> 01:08:27,760
da će ih Njemačka podržati
napadnu li Srbiju.
915
01:08:43,240 --> 01:08:45,840
Okupili su tako brojnu vojsku
916
01:08:45,920 --> 01:08:49,960
da se u Beogradu vjerovalo
da rat tek što nije počeo,
917
01:08:50,040 --> 01:08:54,270
da će rat započeti za nekoliko nedjelja,
918
01:08:54,350 --> 01:08:58,840
u vrijeme kad je većina
srpskih snaga bila na jugu
919
01:08:58,920 --> 01:09:01,080
i štitila nove teritorije.
920
01:09:02,840 --> 01:09:07,720
Car je 8. Decembra pročitao
telegram Lichnowskog iz Londona.
921
01:09:08,640 --> 01:09:11,160
U općem europskom sukobu
koji bi mogao proizaći
922
01:09:11,240 --> 01:09:14,200
iz austrijskog napada na Srbiju,
malo je vjerovatno
923
01:09:14,270 --> 01:09:16,470
da bi Britanija mogla ostati promatrač.
924
01:09:16,560 --> 01:09:17,640
NJEMAČKI VELEPOSLANIK
925
01:09:17,720 --> 01:09:20,840
Engleska nipošto ne bi mogla dopustiti
926
01:09:20,920 --> 01:09:23,240
slamanje Francuske.
927
01:09:23,310 --> 01:09:27,350
Engleska se ne želi zatim suočiti
928
01:09:27,430 --> 01:09:31,350
s ujedinjenim kontinentom
pod vodstvom jedne sile.
929
01:09:33,430 --> 01:09:35,560
Kaiser je bio bijesan.
930
01:09:35,640 --> 01:09:37,520
Sazvao je sastanak.
931
01:09:37,600 --> 01:09:40,640
Poslije je prozvan Ratno vijeće.
932
01:09:41,640 --> 01:09:43,430
Održan je u nedjelju ujutro,
933
01:09:43,520 --> 01:09:47,240
8. Decembra 1912. godine,
u Berlinskoj palati.
934
01:09:47,880 --> 01:09:50,560
Austrija se mora odlučno
obračunati sa Srbijom
935
01:09:50,640 --> 01:09:53,310
ili će izgubiti kontrolu nad Slavenima
936
01:09:53,390 --> 01:09:55,240
u Austrougarskoj Monarhiji.
937
01:09:55,320 --> 01:09:56,400
VILIM II., 8. DECEMBRA 1912.
938
01:09:56,480 --> 01:09:59,920
Podrži li Rusija Srbe,
što je sasvim očekivano,
939
01:10:00,000 --> 01:10:02,920
rat bi i za nas bio neizbježan.
940
01:10:03,000 --> 01:10:04,960
Smatram da je rat neizbježan.
941
01:10:05,040 --> 01:10:06,360
8. DECEMBRA 1912.
942
01:10:06,440 --> 01:10:08,520
Čim prije, tim bolje.
943
01:10:09,080 --> 01:10:11,480
Moltke je rekao „čim prije, tim bolje”.
944
01:10:11,560 --> 01:10:15,000
Spremni smo, a svaka odgoda
otežat će naš položaj.
945
01:10:15,560 --> 01:10:18,200
Ali Tirpitz je odnio prevagu.
946
01:10:18,280 --> 01:10:20,000
ZAPOVJEDNIK NJEMAČKE MORNARICE
947
01:10:20,080 --> 01:10:23,160
Rekao je da bi mornarica željela
da se veliki sukob,
948
01:10:23,240 --> 01:10:27,160
tako je rekao, odgodi za godinu i pol,
949
01:10:27,240 --> 01:10:29,080
dok Kielski kanal ne bude spreman…
950
01:10:31,360 --> 01:10:33,880
u ljeto 1914. godine.
951
01:10:41,360 --> 01:10:45,880
Sutradan, 9. Decembra, počelo se raditi
na novom Zakonu o vojsci.
952
01:10:47,600 --> 01:10:51,680
Vojni proračun povećan je za čak 35 %.
953
01:10:51,760 --> 01:10:56,360
Dosegnuo je
2,4 milijarde maraka 1913. godine.
954
01:10:57,400 --> 01:11:01,360
Broj vojnika povećat će se za 140 000,
955
01:11:01,440 --> 01:11:03,040
i to do 1914. godine.
956
01:11:09,080 --> 01:11:12,440
Stvaranje snažnog srpskog carstva
ne smije se dopustiti.
957
01:11:12,520 --> 01:11:15,480
Ključno je da nas ne okruže Slaveni.
958
01:11:15,560 --> 01:11:16,680
VILIM II., 10. DECEMBRA 1912.
959
01:11:16,760 --> 01:11:18,520
Rješenje se može odgoditi,
960
01:11:18,600 --> 01:11:21,040
ali problem će se opet pojaviti
za godinu do dvije.
961
01:11:21,800 --> 01:11:24,080
Bit će potrebno osnovati balkansku državu
962
01:11:24,160 --> 01:11:27,480
koja neće biti okrenuta
Petrogradu nego Beču.
963
01:11:27,560 --> 01:11:30,280
Tursku će trebati opet ojačati.
964
01:11:34,560 --> 01:11:38,640
No u prosincu 1912. godine
Austro-Ugarska okupila je
965
01:11:38,720 --> 01:11:42,040
veliku vojnu silu u blizini Beograda.
966
01:11:44,560 --> 01:11:46,960
Morali su ih povući i reći im
967
01:11:47,040 --> 01:11:49,840
da su se predomislili.
968
01:11:49,920 --> 01:11:52,040
Car je uputio pismo Franji Ferdinandu,
969
01:11:52,120 --> 01:11:54,840
Moltke je pisao Conrad uvon Hötzendorfu,
970
01:11:54,920 --> 01:11:57,760
a Bethmann-Hollweg je pisao Berchtoldu:
971
01:11:57,840 --> 01:11:59,800
„Ne još. Čekajte!”
972
01:12:09,920 --> 01:12:12,280
Onda su Austrijanci rekli:
973
01:12:13,160 --> 01:12:16,320
„Recimo da Balkan
pripada balkanskim narodima.”
974
01:12:16,400 --> 01:12:20,440
Zato što, slijedite li etničke granice,
975
01:12:20,520 --> 01:12:23,800
Srbija će dobiti relativno malo.
976
01:12:23,880 --> 01:12:27,480
Naime, Makedonce se smatra Bugarima,
977
01:12:27,560 --> 01:12:30,320
a na Kosovu je albanska većina.
978
01:12:30,400 --> 01:12:32,680
Smatrali su da Srbija
neće gotovo ništa dobiti.
979
01:12:33,280 --> 01:12:36,160
Čekali su drugi krug rasprave.
980
01:12:36,240 --> 01:12:39,680
Čekali su da se raspadne Balkanska antanta
981
01:12:39,760 --> 01:12:41,880
i da se pobjednici Prvog balkanskog rata
982
01:12:41,960 --> 01:12:43,080
međusobno sukobe.
983
01:12:50,000 --> 01:12:52,200
Tako je 29. Juna 1913. godine
984
01:12:52,280 --> 01:12:55,240
bugarskim napadom na srpske i grčke snage
985
01:12:55,320 --> 01:12:57,040
započeo Drugi balkanski rat.
986
01:13:03,720 --> 01:13:05,640
Austrijanci su poručili Bugarima:
987
01:13:05,720 --> 01:13:09,920
„Podržat ćemo vas,
ali samo ako kupite Rumunje.
988
01:13:10,920 --> 01:13:13,640
Podmitite li Rumunje teritorijom,
989
01:13:13,720 --> 01:13:17,160
pridružit ćemo vam se
u nanošenju poraza Srbiji.”
990
01:13:18,360 --> 01:13:23,040
Bugari su odbili
predati teritorij Rumunjima.
991
01:13:23,120 --> 01:13:27,440
Austrijanci su rekli: „Dobro, ako je tako,
naša ponuda više ne vrijedi.”
992
01:13:27,520 --> 01:13:29,480
Bugarski je car pobjesnio.
993
01:13:29,560 --> 01:13:32,400
„Ko je mogao i pomisliti
da ćete propustiti
994
01:13:32,480 --> 01:13:36,040
savršenu priliku
da zbrišete Srbiju s karte!”
995
01:13:36,680 --> 01:13:37,960
Sve je završilo
996
01:13:38,040 --> 01:13:40,400
tako što su usamljeni Bugari poraženi.
997
01:13:40,480 --> 01:13:44,040
Bio je to velik poraz
austrijske vanjske politike.
998
01:13:56,480 --> 01:14:00,320
Bugarski i austrijski interesi
ujedinili su se u porazu.
999
01:14:00,400 --> 01:14:04,760
Bugarska je postala
važan saveznik Centralnih sila,
1000
01:14:05,960 --> 01:14:08,480
kao i Osmansko Carstvo.
1001
01:14:11,600 --> 01:14:14,640
Njemačka je gradila prugu
između Berlina i Bagdada.
1002
01:14:15,960 --> 01:14:19,040
Njemački general Otto Liman von Sanders
1003
01:14:19,120 --> 01:14:23,120
ustrojavao je tursku vojsku
po njemačkom modelu.
1004
01:14:25,240 --> 01:14:28,320
Tako je Rusija dolazila u okruženje.
1005
01:14:37,040 --> 01:14:39,120
S ruskog je gledišta
1006
01:14:39,200 --> 01:14:43,160
Srbija bila najpouzdaniji
saveznik na Balkanu.
1007
01:14:43,240 --> 01:14:45,720
Jedina država
na koju su se mogli osloniti.
1008
01:14:45,800 --> 01:14:49,720
Za razliku od svih ostalih,
Srbija se nije imala na koga osloniti.
1009
01:14:50,960 --> 01:14:54,280
Bugari su mogli izvlačiti korist
iz sukoba Rusa i Austrijanaca.
1010
01:14:54,360 --> 01:14:55,800
Kao i Rumunji.
1011
01:14:55,880 --> 01:14:58,640
Grčka se mogla okrenuti
Njemačkoj i Britaniji.
1012
01:14:58,720 --> 01:15:00,240
Kao i Turci.
1013
01:15:00,800 --> 01:15:05,960
Ali Srbija, zbog svoje predanosti
protuaustrijskoj politici,
1014
01:15:06,040 --> 01:15:08,080
mogla se okrenuti samo Rusiji.
1015
01:15:08,160 --> 01:15:11,400
Stoga je njezin pouzdan saveznik.
1016
01:15:11,480 --> 01:15:14,960
Njezina je vrijednost dodatno porasla
1017
01:15:15,040 --> 01:15:16,920
nakon dva balkanska rata.
1018
01:15:20,160 --> 01:15:21,920
U balkanskim se ratovima istaknuo
1019
01:15:22,000 --> 01:15:26,600
francuski 75-mm top Schneider-Creusot.
1020
01:15:27,600 --> 01:15:31,480
To je francuskom glavnoj komandi
dalo na samopouzdanju.
1021
01:15:33,000 --> 01:15:34,440
Bili su uvjereni
1022
01:15:34,520 --> 01:15:38,400
da je srpska vojska dobila na kvaliteti.
1023
01:15:39,080 --> 01:15:40,840
Osjećali su veliko poštovanje
1024
01:15:40,920 --> 01:15:45,760
prema onome što su nazivali
„vojnim vrlinama srpskog naroda”.
1025
01:15:45,840 --> 01:15:50,480
Bili su pouzdani, snažni
i spremni na žrtvovanje.
1026
01:15:53,960 --> 01:15:57,560
Srpski su generali govorili: „Ranjivi smo
1027
01:15:57,640 --> 01:16:01,400
u ovom trenutku
jer Srbija pokušava apsorbirati
1028
01:16:01,480 --> 01:16:03,160
novoosvojena područja.
1029
01:16:03,240 --> 01:16:05,200
Vojska se mora reorganizirati.
1030
01:16:05,280 --> 01:16:07,680
Treba nam novi sistem mobilizacije.
1031
01:16:07,760 --> 01:16:09,600
Treba nam još štošta.
1032
01:16:09,680 --> 01:16:10,840
Dajte nam tri godine.
1033
01:16:10,920 --> 01:16:13,640
Mi i Crnogorci moći ćemo poslati
pola miliona ljudi
1034
01:16:13,720 --> 01:16:15,280
u borbu protiv Austrije.”
1035
01:16:15,360 --> 01:16:19,080
To je od goleme koristi za Rusiju.
1036
01:16:19,160 --> 01:16:22,400
Tri ili četiri austrijska korpusa manje
1037
01:16:22,480 --> 01:16:24,280
na istočnom frontu.
1038
01:16:24,360 --> 01:16:28,000
Na toj je razini
riječ o čistoj realpolitici.
1039
01:16:28,720 --> 01:16:30,400
No na drugoj razini nije.
1040
01:16:30,480 --> 01:16:34,440
Riječ je o pozivanju
na slavensku solidarnost.
1041
01:16:48,160 --> 01:16:51,960
Ujesen 1913. godine
napetosti su opet počele rasti.
1042
01:16:53,680 --> 01:16:56,080
U gušenju albanskih pobunjenika,
1043
01:16:56,160 --> 01:16:59,560
srpska vojska ušla je duboko u Albaniju
1044
01:16:59,640 --> 01:17:02,520
i opet krenula prema jadranskoj obali.
1045
01:17:05,000 --> 01:17:08,520
Austro-Ugarska je zatražila
potpuno srpsko povlačenje
1046
01:17:08,600 --> 01:17:10,600
iz novoosnovane države.
1047
01:17:13,240 --> 01:17:15,680
U gradu Severnu u regiji Alsace-Lorraine,
1048
01:17:15,760 --> 01:17:20,480
međunacionalni incident između njemačkog
časnika i francuskog stanovništva
1049
01:17:20,560 --> 01:17:23,880
prijetio je eskalacijom u otvoreni sukob.
1050
01:17:28,840 --> 01:17:32,320
Upravo u to vrijeme,
Oktobru i Novembru 1913. godine,
1051
01:17:32,400 --> 01:17:35,440
belgijski kralj Albert došao je u Berlin.
1052
01:17:35,520 --> 01:17:38,320
Car i Moltke su mu rekli:
1053
01:17:38,400 --> 01:17:41,000
„Krećemo u rat protiv Francuske.
1054
01:17:41,080 --> 01:17:43,400
Njemački narod će to podržati
1055
01:17:43,480 --> 01:17:46,560
i ništa neće moći
zadržati furor teutonicus.
1056
01:17:46,640 --> 01:17:48,360
Bolje vam je da ste na našoj strani.
1057
01:17:48,440 --> 01:17:52,360
Budete li protiv nas,
slijedi strašna kazna.”
1058
01:17:55,960 --> 01:17:58,640
Albert je odmah o Vilimovoj prijetnji
1059
01:17:58,720 --> 01:17:59,800
izvijestio Francuze.
1060
01:18:01,120 --> 01:18:03,760
Za Pariz to nije bilo ništa novo.
1061
01:18:04,800 --> 01:18:09,840
Već je 1905. i 1911. jedva izbjegnut
rat protiv Njemačke zbog Maroka.
1062
01:18:10,840 --> 01:18:13,640
Stoga je 1913. godine Poincaréova vlada
1063
01:18:13,720 --> 01:18:18,000
produžila vojni rok s dvije na tri godine,
1064
01:18:18,080 --> 01:18:23,800
povećavši broj aktivnih vojnika
s 480 000 na 750 000.
1065
01:18:28,960 --> 01:18:32,960
Poincaré je bio uvjeren
da je za Francusku opasno
1066
01:18:33,040 --> 01:18:36,960
ući u težak rat protiv Njemačke.
1067
01:18:37,040 --> 01:18:39,920
Nije želio učiniti ništa
1068
01:18:40,000 --> 01:18:45,040
što bi moglo ugroziti
rusku potporu u slučaju rata.
1069
01:18:45,880 --> 01:18:49,240
Čim je Poincaré postao predsjednik Vijeća,
1070
01:18:49,320 --> 01:18:52,480
odnosno premijer, 1912. godine,
1071
01:18:52,560 --> 01:18:55,800
poslao je u Sankt Peterburg
1072
01:18:55,880 --> 01:18:59,800
kao svojeg veleposlanika Delcasséa,
1073
01:18:59,880 --> 01:19:03,600
bivšeg ministra vanjskih poslova
1074
01:19:03,680 --> 01:19:08,440
i arhitekta zbližavanja
Francuske i Britanije,
1075
01:19:08,520 --> 01:19:12,080
koji je već 1898. godine
1076
01:19:12,160 --> 01:19:15,200
počeo učvršćivati francusko-ruski savez.
1077
01:19:15,280 --> 01:19:19,280
To je bila poruka Rusima:
1078
01:19:19,360 --> 01:19:21,080
„Ozbiljno mislimo.”
1079
01:19:22,000 --> 01:19:24,480
Tokom veleposlaničke službe
u Sankt Peterburgu,
1080
01:19:24,560 --> 01:19:27,920
Théophile Delcassé
vodio je sveobuhvatne razgovore
1081
01:19:28,000 --> 01:19:31,320
s ruskim ministrom vanjskih poslova
Sergejem Sazonovom.
1082
01:19:32,320 --> 01:19:35,280
Tema mogućeg rata nije se mogla izbjeći.
1083
01:19:36,120 --> 01:19:40,320
Dođe li do rata,
moramo pokušati pobijediti.
1084
01:19:40,400 --> 01:19:42,320
Bili su sigurni da mogu pobijediti.
1085
01:19:42,400 --> 01:19:48,960
A to bi riješilo brojne probleme.
1086
01:19:49,040 --> 01:19:54,800
Riješit ćemo problem
njemačke hegemonije u Europi.
1087
01:19:54,880 --> 01:19:58,000
Naravno, vratit ćemo Alsace-Lorraine,
1088
01:19:58,080 --> 01:20:00,920
koju su Nijemci uzeli 1871. godine.
1089
01:20:01,000 --> 01:20:04,720
Rusi će zauzeti pruski dio Poljske.
1090
01:20:04,800 --> 01:20:07,840
Austrougarski problem riješit će se
1091
01:20:07,920 --> 01:20:11,720
ruskom aneksijom Galicije
1092
01:20:11,800 --> 01:20:16,440
i vjerojatnim raspadom
Austrougarskog Carstva.
1093
01:20:25,200 --> 01:20:27,840
Osamnaestog Oktobra 1913. godine
1094
01:20:27,920 --> 01:20:30,640
Beograd je primio još jedan ultimatum.
1095
01:20:33,200 --> 01:20:38,080
Po treći put u godinu dana,
Austro-Ugarska je Srbiji prijetila ratom.
1096
01:20:38,160 --> 01:20:42,320
Imala je osam dana
za potpuno povlačenje iz Albanije.
1097
01:20:53,200 --> 01:20:55,680
Nakon dva iscrpljujuća balkanska rata,
1098
01:20:55,760 --> 01:20:59,320
koji su Srbiju stajali
gotovo milijardu franaka,
1099
01:20:59,400 --> 01:21:02,560
cijela je država bila iscrpljena.
1100
01:21:03,320 --> 01:21:07,440
Srbiji je nedostajalo 120 000 pušaka.
1101
01:21:07,520 --> 01:21:11,240
Trebala je topove i streljivo.
1102
01:21:11,960 --> 01:21:15,040
Pola vojske bilo je u bolnicama.
1103
01:21:15,120 --> 01:21:19,680
Srbija je trebala barem 20 godina mira
1104
01:21:19,760 --> 01:21:22,920
da bi apsorbirala nove teritorije.
1105
01:21:23,000 --> 01:21:27,360
Stoga je njezin glavni interes bio ostati
1106
01:21:27,440 --> 01:21:30,040
u prijateljskim odnosima
s Austro-Ugarskom.
1107
01:21:31,680 --> 01:21:34,080
Srbija je još jednom popustila
1108
01:21:34,160 --> 01:21:36,640
pred austrougarskim ultimatumom.
1109
01:21:44,160 --> 01:21:47,040
Austrijanci su se suočili
s frustracijom zbog uspjeha.
1110
01:21:47,120 --> 01:21:50,360
Izvana je izgledalo
da su dobili što su željeli.
1111
01:21:50,440 --> 01:21:53,800
Željeli su 1909. godine pripojiti Bosnu,
a to su i uspjeli.
1112
01:21:53,880 --> 01:21:56,440
Željeli su da Srbija ne dobije luku
1113
01:21:56,520 --> 01:21:59,640
na jadranskoj obali 1912. godine,
a i to su dobili.
1114
01:21:59,720 --> 01:22:02,960
Željeli su da se Srbija
povuče iz Albanije 1913. godine,
1115
01:22:03,040 --> 01:22:04,320
a dobili su i to.
1116
01:22:04,400 --> 01:22:07,640
S druge strane,
znali su da su sve to Pirove pobjede.
1117
01:22:08,200 --> 01:22:12,080
Austrija od njih nije imala koristi.
Srbija je sve više jačala.
1118
01:22:14,760 --> 01:22:19,040
A sve su te krize stajale Austrijance
goleme količine novca.
1119
01:22:19,120 --> 01:22:21,520
Stalno su objavljivali ultimatume.
1120
01:22:21,600 --> 01:22:23,920
Mobilizirali su gotovo pola svojih snaga,
1121
01:22:24,000 --> 01:22:26,960
poslali ih u Bosnu i na granicu.
1122
01:22:27,040 --> 01:22:29,880
Sve ih je to stajalo
stotine miliona kruna.
1123
01:22:29,960 --> 01:22:34,200
Nakon posljednje mobilizacije
potkraj 1913. godine
1124
01:22:34,280 --> 01:22:38,600
Franjo Josip, koji se dotad zalagao
za miroljubivu politiku,
1125
01:22:38,680 --> 01:22:40,520
rekao je: „Ovo je kraj.
1126
01:22:40,600 --> 01:22:44,840
Više ne možemo
imati mobilizaciju bez rata.
1127
01:22:44,920 --> 01:22:47,080
Sljedeći puta idemo na sve ili ništa.”
1128
01:22:59,000 --> 01:23:03,160
Danas često govorimo
da „živimo u globaliziranom svijetu”.
1129
01:23:03,240 --> 01:23:06,800
Ljudi su i 1914. godine mislili
da žive u globaliziranom svijetu.
1130
01:23:49,040 --> 01:23:52,040
Bilo je to vrlo napredno
društvo i civilizacija.
1131
01:23:52,120 --> 01:23:54,480
To je svijet Stravinskog i Chagalla.
1132
01:23:54,560 --> 01:23:57,720
Svijet osiguravajućih društava
1133
01:23:57,800 --> 01:24:00,920
koja su izdala
stotine hiljada polica osiguranja,
1134
01:24:01,000 --> 01:24:04,440
novina koje imaju
stotine hiljada čitatelja.
1135
01:24:05,400 --> 01:24:07,400
Gotovo postmodernistički svijet.
1136
01:24:17,760 --> 01:24:20,240
Ali prijelaz u 20. vijek
1137
01:24:20,320 --> 01:24:23,680
bilo je i doba političkih atentata.
1138
01:24:26,360 --> 01:24:31,240
Predsjednici i premijeri Bugarske,
Španjolske, SAD-a, Rusije i Francuske
1139
01:24:31,320 --> 01:24:33,440
ubijeni su u tom razdoblju,
1140
01:24:35,080 --> 01:24:36,760
kao i članovi kraljevskih porodica
1141
01:24:36,840 --> 01:24:40,440
Japana, Portugala,
Rusije, Italije i Grčke.
1142
01:24:42,600 --> 01:24:47,040
Između ostalih, srpski kralj Aleksandar
i kraljica Draga Obrenović
1143
01:24:47,120 --> 01:24:51,320
te austrijska carica Elizabeta,
supruga Franje Josipa.
1144
01:24:59,360 --> 01:25:02,880
Početkom Juna održana je
sjednica vlade u Beogradu.
1145
01:25:02,960 --> 01:25:05,360
Predsjedao je Pašić.
1146
01:25:05,440 --> 01:25:08,720
Dobili su izvještaj civilnih vlasti
1147
01:25:08,800 --> 01:25:11,400
s granice s Austro-Ugarskom
1148
01:25:11,480 --> 01:25:16,840
da vojni časnici
organiziraju ilegalni prelazak
1149
01:25:16,920 --> 01:25:20,800
određenih ljudi i oružja u Bosnu.
1150
01:25:23,400 --> 01:25:26,200
Kad su vidjeli da je časnik
1151
01:25:26,280 --> 01:25:31,040
koji je prebacio troje mladih Bosanaca
bio major Vulović,
1152
01:25:31,120 --> 01:25:33,720
jedan od najbližih Apisovih prijatelja,
1153
01:25:33,800 --> 01:25:37,400
znali su da Apis
vjerovatno stoji iza toga.
1154
01:25:38,720 --> 01:25:41,280
Bio sam uvjeren da su manevri u Bosni
1155
01:25:41,360 --> 01:25:44,080
samo izlika za austrijski napad na Srbiju,
1156
01:25:44,160 --> 01:25:46,320
s Franjom Ferdinandom na čelu.
1157
01:25:46,400 --> 01:25:47,640
VOJNOOBAVJEŠTAJNA SLUŽBA
1158
01:25:47,720 --> 01:25:49,640
Prije nego što se naše snage vrate,
1159
01:25:49,720 --> 01:25:51,920
Srbija bi bila pregažena.
1160
01:25:52,000 --> 01:25:54,200
Svijet bi se suočio sa svršenim činom.
1161
01:25:55,520 --> 01:25:58,120
Tankosić mi je rekao:
1162
01:25:58,200 --> 01:25:59,880
„Neki mladi Bosanci traže
1163
01:25:59,960 --> 01:26:02,800
da odu u Bosnu
i učine nešto protiv Ferdinanda.”
1164
01:26:02,880 --> 01:26:05,800
Rekao sam mu da ih pusti.
1165
01:26:09,120 --> 01:26:13,080
Pašić je odmah zatražio istragu.
1166
01:26:14,960 --> 01:26:16,960
Za svaki slučaj,
1167
01:26:17,040 --> 01:26:22,640
poslao je telegram
svojem najodanijem diplomatu u Beču,
1168
01:26:22,720 --> 01:26:28,280
Jovanu Jovanoviću, da upozori
na moguća previranja u Bosni
1169
01:26:28,360 --> 01:26:32,160
tokom posjeta
nadvojvode Franje Ferdinanda.
1170
01:26:35,680 --> 01:26:37,920
Srpski veleposlanik u Beču
1171
01:26:38,000 --> 01:26:40,160
javio se Bilińskom,
1172
01:26:40,240 --> 01:26:42,760
koji je formalno zadužen
za upravljanje Bosnom.
1173
01:26:42,840 --> 01:26:45,560
Rekao mu je da se priča
o pokušaju atentata
1174
01:26:45,640 --> 01:26:46,720
i da budu na oprezu.
1175
01:26:49,680 --> 01:26:51,440
JUNI
1176
01:26:59,680 --> 01:27:03,160
KIEL, NJEMAČKA
24. JUNA 1914.
1177
01:27:03,240 --> 01:27:07,720
Kielski kanal dovršen je
24. Juna 1914. godine.
1178
01:27:09,960 --> 01:27:11,720
Prolaz iz Baltika do Sjevernog mora
1179
01:27:11,800 --> 01:27:15,000
bio je otvoren
za velike njemačke ratne brodove.
1180
01:27:16,960 --> 01:27:19,080
Istog je dana, 24. Juna,
1181
01:27:19,160 --> 01:27:21,320
austrougarsko
ministarstvo vanjskih poslova
1182
01:27:21,400 --> 01:27:25,320
dovršilo diplomatski dokument
po nazivu Matschekov memorandum,
1183
01:27:25,400 --> 01:27:28,680
upućen vođama Austro-Ugarske i Njemačke.
1184
01:27:30,280 --> 01:27:32,840
Ideja oslobađanja
kršćanskog stanovništva Balkana
1185
01:27:32,920 --> 01:27:37,160
od turske vlasti da bi ih se upotrijebilo
kao oružje protiv središnje Europe
1186
01:27:37,240 --> 01:27:39,760
razlog je ruskog zanimanja za te narode.
1187
01:27:39,840 --> 01:27:40,920
BEČ, 24. JUNA 1914.
1188
01:27:41,000 --> 01:27:44,600
Prešutno prihvatiti tu jednostranu
izmijenjenu situaciju
1189
01:27:44,680 --> 01:27:48,920
za monarhiju nije moguće
iz vojno-političkih razloga.
1190
01:27:49,000 --> 01:27:50,320
S obzirom na to,
1191
01:27:50,400 --> 01:27:53,760
u zajedničkom je interesu
monarhije i Njemačke
1192
01:27:53,840 --> 01:27:57,840
žurno se i odlučno suprotstaviti
razvoju događaja
1193
01:27:57,920 --> 01:28:00,440
kojemu Rusija teži i koji podupire.
1194
01:28:00,520 --> 01:28:04,320
Poslije ga više
neće biti moguće promijeniti.
1195
01:28:06,400 --> 01:28:10,480
Car je izdao nalog veleposlaniku u Londonu
1196
01:28:10,560 --> 01:28:13,760
16. Juna 1914. godine
1197
01:28:13,840 --> 01:28:17,640
da dozna kakav će stav zauzeti Britanija
1198
01:28:17,720 --> 01:28:20,880
ako izbije rat na kontinentu.
To je bilo 16. Juna.
1199
01:28:21,800 --> 01:28:24,080
Nekoliko dana prije toga
1200
01:28:24,160 --> 01:28:28,640
Moltke i ministar vanjskih poslova
Gottlieb von Jagow
1201
01:28:28,720 --> 01:28:31,560
vraćaju se automobilom
iz Potsdama u Berlin.
1202
01:28:34,560 --> 01:28:37,560
Moltke izdaje nalog
1203
01:28:37,640 --> 01:28:42,760
ministru da svoju politiku usmjeri tako
1204
01:28:42,840 --> 01:28:45,080
da ubrzo započne preventivni rat.
1205
01:28:51,840 --> 01:28:55,080
Imam dojam da ulazimo u oluju.
1206
01:28:55,160 --> 01:28:58,240
Na kojem dijelu obzorja
i kada će se pojaviti
1207
01:28:58,320 --> 01:29:00,200
ne mogu tačno reći.
1208
01:29:00,280 --> 01:29:01,800
FRANCUSKI VELEPOSLANIK U RUSIJI
1209
01:29:01,880 --> 01:29:05,280
Ali rat je izvjestan i nedalek.
1210
01:29:12,600 --> 01:29:17,880
SARAJEVO, AUSTRO-UGARSKA
28. JUNA 1914.
1211
01:29:33,560 --> 01:29:37,000
Znalo se da će, dođe li Franc Ferdinand
1212
01:29:37,080 --> 01:29:41,200
na manevre u Bosnu i Hercegovinu,
1213
01:29:41,280 --> 01:29:42,960
to biti opasno.
1214
01:29:46,160 --> 01:29:49,120
Čini se da ni on
1215
01:29:49,200 --> 01:29:52,640
nije s oduševljenjem krenuo u tu misiju.
1216
01:29:54,000 --> 01:29:56,360
Od 1910. bilo je
barem pet pokušaja atentata
1217
01:29:56,440 --> 01:29:58,720
na živote austrougarskih upravitelja
1218
01:29:58,800 --> 01:30:01,840
Bosne i Hercegovine i Hrvatske.
1219
01:30:03,280 --> 01:30:06,840
Tokom posjeta
cara Franje Josipa 1910. godine
1220
01:30:06,920 --> 01:30:10,680
nekoliko je hiljada vojnika
osiguravalo sarajevske ulice.
1221
01:30:11,200 --> 01:30:14,080
Ali posjet Franje Ferdinanda na Vidovdan,
1222
01:30:14,160 --> 01:30:15,960
srpski nacionalni praznik,
1223
01:30:16,040 --> 01:30:20,720
osiguravalo je
samo 36 lokalnih policajaca,
1224
01:30:20,800 --> 01:30:24,920
premda je izvan grada
bilo više od 20 000 vojnika
1225
01:30:25,000 --> 01:30:27,080
u trenutku kad je njihov zapovjednik
1226
01:30:27,160 --> 01:30:30,040
ulazio u otvoren automobil.
1227
01:30:43,800 --> 01:30:48,480
U drugom pokušaju atentata toga dana,
Franjo Ferdinand je ubijen.
1228
01:30:49,360 --> 01:30:52,680
UBIJEN NASLJEDNIK
AUSTRIJSKOG TRONA I SUPRUGA
1229
01:30:52,760 --> 01:30:56,080
UBICA JE MLADI BOSANAC
KOJI SE OSVETIO ZA OSVAJANJE SVOJE ZEMLJE
1230
01:31:05,360 --> 01:31:09,960
Ne iskoristimo li ovu priliku,
monarhija će biti izložena
1231
01:31:10,040 --> 01:31:14,640
novom buđenju jugoslavenskih, čeških,
rumunskih i talijanskih težnji.
1232
01:31:14,720 --> 01:31:15,760
NAČELNIK STOŽERA
1233
01:31:16,320 --> 01:31:21,160
Sarajevski atentat
objava je rata Srbije protiv nas.
1234
01:31:24,320 --> 01:31:26,280
Srpska vlada nije priželjkivala
1235
01:31:26,360 --> 01:31:28,800
atentat u Sarajevu. Nipošto!
1236
01:31:29,920 --> 01:31:34,400
Jasno je da je u interesu Srbije
bilo odgoditi sukob.
1237
01:31:34,480 --> 01:31:38,200
U to su vrijeme u Srbiji
trajali veliki sukobi
1238
01:31:38,280 --> 01:31:40,440
između vojnih zapovjednika i vlade.
1239
01:31:40,520 --> 01:31:45,560
Mislim da je Apis Dimitrijević prije svega
1240
01:31:45,640 --> 01:31:47,560
želio potkopati Pašića.
1241
01:31:47,640 --> 01:31:51,360
Atentat je bio iskren pothvat
1242
01:31:51,440 --> 01:31:53,840
Gavrila Principa i njegovih prijatelja.
1243
01:31:53,920 --> 01:31:55,400
O tome sam često razgovarao
1244
01:31:55,480 --> 01:31:58,120
s profesorom Vasom Čubrilovićem.
1245
01:31:58,200 --> 01:31:59,440
SUDIONIK U ATENTATU
1246
01:31:59,520 --> 01:32:03,080
Nisu smatrali da su imaju
neki dug prema Crnoj ruci.
1247
01:32:03,160 --> 01:32:06,080
Samo su došli nabaviti oružje
1248
01:32:06,160 --> 01:32:09,240
za ostvarenje svojeg cilja u Bosni.
1249
01:32:09,800 --> 01:32:12,320
Ljudi pate jer su u teškom siromaštvu…
1250
01:32:12,400 --> 01:32:13,440
PRINCIP NA SUĐENJU
1251
01:32:13,520 --> 01:32:15,200
…i tretira ih se kao stoku.
1252
01:32:15,280 --> 01:32:18,680
Želio sam se osvetiti za to i nije mi žao.
1253
01:32:19,640 --> 01:32:22,240
Nema dokaza, pa ni sumnji
1254
01:32:22,320 --> 01:32:25,000
da je srpska vlada sudjelovala u poticanju
1255
01:32:25,080 --> 01:32:27,040
na zločin ili u osiguravanju oružja.
1256
01:32:27,120 --> 01:32:28,800
GLAVNI AUSTRIJSKI ISTRAŽITELJ
1257
01:32:28,880 --> 01:32:30,960
Upravo suprotno, postoje argumenti
1258
01:32:31,040 --> 01:32:33,400
da je to posve isključeno.
1259
01:32:33,480 --> 01:32:36,000
NADVOJVODA IGNORIRAO UPOZORENJE
1260
01:32:36,080 --> 01:32:39,680
SRPSKI MINISTAR STRAHOVAO
DOĐE LI NASLJEDNIK U BOSNU
1261
01:32:39,760 --> 01:32:42,680
U Austro-Ugarskoj je
postojala ratna struja
1262
01:32:42,760 --> 01:32:44,560
prije atentata,
1263
01:32:44,640 --> 01:32:49,080
okupljena oko dvojice ljudi,
Conrada von Hötzendorfa,
1264
01:32:49,160 --> 01:32:52,200
koji je kao austrougarski načelnik komande
1265
01:32:52,280 --> 01:32:56,720
opetovano zagovarao
preventivni rat protiv Srbije,
1266
01:32:56,800 --> 01:32:58,840
neki kažu i dvadesetak puta,
1267
01:32:58,920 --> 01:33:03,400
a poslije i ministra
vanjskih poslova Berchtolda.
1268
01:33:03,480 --> 01:33:06,160
Naravno, za njih
1269
01:33:06,240 --> 01:33:10,160
upozorenje iz Srbije na mogućnost atentata
1270
01:33:10,240 --> 01:33:12,920
nije bilo nešto
na što su željeli obratiti pozornost.
1271
01:33:13,000 --> 01:33:15,320
Njegovom Veličanstvu
izrazio sam mišljenje…
1272
01:33:15,400 --> 01:33:16,960
6. JULA 1914.
1273
01:33:17,040 --> 01:33:20,080
…o neizbježnosti rata sa Srbijom.
Njegovo Veličanstvo je reklo:
1274
01:33:20,160 --> 01:33:22,160
„Da, to je posve tačno.
1275
01:33:22,240 --> 01:33:26,480
Ali želimo li rat ako su svi protiv nas,
osobito Rusija?”
1276
01:33:27,040 --> 01:33:29,160
„Zar nam bok ne čuva Njemačka?”
1277
01:33:29,840 --> 01:33:34,280
„Sinoć sam poslao pismo Njemačkoj
da bih doznao odgovor.”
1278
01:33:34,360 --> 01:33:37,600
„Ako odgovor pokaže
da je Njemačka na našoj strani,
1279
01:33:37,680 --> 01:33:40,120
bismo li onda mogli
krenuti u rat protiv Srbije?”
1280
01:33:41,200 --> 01:33:43,080
„U tom slučaju, da.”
1281
01:34:04,920 --> 01:34:06,600
JUL
1282
01:34:06,680 --> 01:34:11,480
Franjo Josip znao je
da će se rat pretvoriti u svjetski rat.
1283
01:34:11,560 --> 01:34:16,080
Kad je ministar financija Biliński
rekao Franji Josipu:
1284
01:34:16,160 --> 01:34:18,720
„Znate da će to biti europski rat?”
1285
01:34:18,800 --> 01:34:21,000
Franjo Josip je promrmljao: „Da.”
1286
01:34:36,480 --> 01:34:39,600
GROF VON HOYOS
BERLIN, 5. JULA 1914.
1287
01:34:50,560 --> 01:34:55,400
Odgovor koji je došao
preko austrijskog veleposlanika u Berlinu,
1288
01:34:55,480 --> 01:34:59,680
grofa Szőgyényja, bilo je jasno „da”.
1289
01:34:59,760 --> 01:35:03,960
„Podržat ćemo vas ako vaši postupci
1290
01:35:04,040 --> 01:35:07,560
dovedu do miješanja Rusije
i europskog rata.”
1291
01:35:08,360 --> 01:35:14,360
Kaiser je napisao slavni i sudbonosni
izraz jetzt oder nie, sad ili nikad.
1292
01:35:14,440 --> 01:35:17,000
Moramo raščistiti stvar sa Srbima,
1293
01:35:17,080 --> 01:35:19,040
mit den Serben muß aufgeräumt werden.
1294
01:35:19,120 --> 01:35:23,920
To je zapravo bio signal za početak rata.
1295
01:35:24,000 --> 01:35:28,320
To je slavni „carte blanche”
Berlina upućen Beču.
1296
01:35:28,400 --> 01:35:32,560
Nije to bilo samo ohrabrenje.
Beč se našao pod pritiskom.
1297
01:35:33,320 --> 01:35:36,000
Berlin očekuje da monarhija
djeluje protiv Srbije…
1298
01:35:36,080 --> 01:35:37,560
NJEMAČKI VELEPOSLANIK U BEČU
1299
01:35:37,640 --> 01:35:40,480
…i ne bi razumio propustimo li ovu priliku
1300
01:35:40,560 --> 01:35:42,320
bez zadavanja udarca.
1301
01:35:42,960 --> 01:35:45,880
Austrougarska vlada je 7. Jula
1302
01:35:45,960 --> 01:35:47,680
došla do sljedećeg zaključka…
1303
01:35:48,400 --> 01:35:51,560
Svi nazočni,
uz iznimku mađarskog premijera,
1304
01:35:51,640 --> 01:35:54,160
smatraju da bi čisto diplomatski uspjeh
1305
01:35:54,240 --> 01:35:55,840
bio bezvrijedan,
1306
01:35:55,920 --> 01:35:58,040
pa je potrebno tako dalekosežne zahtjeve
1307
01:35:58,120 --> 01:36:00,040
uputiti Srbiji
1308
01:36:00,120 --> 01:36:02,640
da njihovo odbijanje bude gotovo sigurno.
1309
01:36:02,720 --> 01:36:05,160
Otvorio bi se put
prema radikalnom rješenju
1310
01:36:05,240 --> 01:36:08,160
putem vojne akcije.
1311
01:36:12,960 --> 01:36:16,720
Berchtoldova supruga
napisala je pismo rođakinji:
1312
01:36:16,800 --> 01:36:19,920
„Jadni Leopold, sinoć nije mogao spavati.
1313
01:36:20,000 --> 01:36:23,120
Stalno se ustajao
i mijenjao odredbe ultimatuma.
1314
01:36:23,200 --> 01:36:25,640
Brinuo se da bi ga Srbi mogli prihvatiti.”
1315
01:36:29,600 --> 01:36:33,320
Ultimatum Srbiji
napisan je tako da bude odbačen.
1316
01:36:33,400 --> 01:36:35,960
Svi koji su ga pročitali rekli su:
1317
01:36:36,040 --> 01:36:38,880
„Ovo je doista žestok dokument.”
1318
01:36:38,960 --> 01:36:40,600
To je rekao i sam car.
1319
01:36:40,680 --> 01:36:41,880
Ali znao je što radi.
1320
01:36:41,960 --> 01:36:44,320
Rekao je: „Ne želimo još jedan kompromis.
1321
01:36:44,400 --> 01:36:47,280
Ne želimo još jednu konferenciju
koja nikamo ne vodi.”
1322
01:36:48,000 --> 01:36:52,560
Austrijanci su željeli da Srbija nestane.
1323
01:37:11,120 --> 01:37:16,280
Ljeto 1914. godine
prozvano je „posljednje europsko ljeto”.
1324
01:37:21,160 --> 01:37:23,720
Možda je zato,
kako je napisao Stefan Zweig
1325
01:37:23,800 --> 01:37:26,080
u svojem Jučerašnjem svijetu,
1326
01:37:26,160 --> 01:37:30,920
„bilo raskošnije, ljepše i toplije”.
1327
01:37:34,920 --> 01:37:40,000
Na površini ništa nije upućivalo
da slijedi spratastrofa.
1328
01:37:44,680 --> 01:37:46,520
Svi su vlastodršci
1329
01:37:46,600 --> 01:37:49,880
otišli na odmor, kako je i bilo planirano,
1330
01:37:49,960 --> 01:37:51,960
da ne bi skrenuli pozornost na činjenicu
1331
01:37:52,040 --> 01:37:55,160
da se iza kulisa pripremala bura.
1332
01:37:55,240 --> 01:37:58,960
Moltke je po drugi put te godine
otišao u Carlsbad,
1333
01:37:59,040 --> 01:38:01,800
Jagow je na medenom mjesecu u Švicarskoj.
1334
01:38:01,880 --> 01:38:05,720
U Beču nije bilo Conrada von Hötzendorfa,
1335
01:38:05,800 --> 01:38:09,200
pa su komunicirali zamjenici
1336
01:38:09,280 --> 01:38:11,680
dok su glavni igrači bili na putu.
1337
01:38:14,280 --> 01:38:17,440
I car je otišao
na tradicionalno krstarenje.
1338
01:38:18,200 --> 01:38:20,680
Poslali su ga u Norvešku.
1339
01:38:20,760 --> 01:38:25,040
Rekli su mu: „Vaše Veličanstvo,
mora izgledati kao da ništa ne znamo.”
1340
01:38:25,120 --> 01:38:26,320
To je njemački argument.
1341
01:38:26,400 --> 01:38:28,280
Mi smo nedužni, a Austrijanci nas
1342
01:38:28,360 --> 01:38:31,000
uvlače u to poslije.
1343
01:38:31,080 --> 01:38:34,560
„Pođite na svoje krstarenje
jer bi inače bilo sumnjivo.
1344
01:38:34,640 --> 01:38:38,080
Ali ne idite sjevernije od Bergena,
1345
01:38:38,160 --> 01:38:40,880
jer bi onda povratak predugo trajao.”
1346
01:38:45,040 --> 01:38:49,080
Samo je Bethmann ostao u blizini Berlina.
1347
01:38:49,160 --> 01:38:53,200
Našao se u neobičnoj situaciji.
1348
01:38:53,280 --> 01:38:57,280
Morao je sam donositi odluke.
1349
01:38:57,840 --> 01:39:03,840
Mogao je odlučivati
jer je car prije odlaska
1350
01:39:03,920 --> 01:39:09,080
vojnički rekao da se napokon
moraju pozabaviti Srbijom.
1351
01:39:09,160 --> 01:39:15,800
Pokazao je da je spreman za rat.
1352
01:39:15,880 --> 01:39:19,120
Tako je Bethmann-Hollweg
mogao nastaviti s politikom
1353
01:39:19,200 --> 01:39:23,000
sukladnom carevom mišljenju o ratu.
1354
01:39:23,080 --> 01:39:25,760
Mogao je pokrenuti opći rat.
1355
01:39:30,680 --> 01:39:32,320
Austrougarska vlada
1356
01:39:32,400 --> 01:39:35,960
dovršila je ultimatum Srbiji 12. Jula,
1357
01:39:36,040 --> 01:39:37,480
no tek je 11 dana poslije
1358
01:39:37,560 --> 01:39:41,080
ultimatum predan srpskoj vladi.
1359
01:39:41,800 --> 01:39:43,280
Dugo se čekalo
1360
01:39:43,360 --> 01:39:44,960
s predajom ultimatuma,
1361
01:39:45,040 --> 01:39:46,680
a za to postoji više razloga.
1362
01:39:47,880 --> 01:39:51,200
Austrijski vojnici
bili su na odmoru zbog žetve.
1363
01:39:51,280 --> 01:39:53,440
Nije ih se moglo brzo vratiti.
1364
01:39:53,520 --> 01:39:56,720
To bi izazvalo sumnju.
1365
01:39:56,800 --> 01:39:59,400
A i bilo je važno
imati dobru žetvu za rat.
1366
01:40:00,720 --> 01:40:02,600
Drugi je razlog bio
1367
01:40:02,680 --> 01:40:05,760
službeni posjet
francuskog predsjednika Rusiji.
1368
01:40:05,840 --> 01:40:08,560
Ne želite predati ultimatum
1369
01:40:08,640 --> 01:40:11,760
u trenutku kad francuski predsjednik
1370
01:40:11,840 --> 01:40:13,520
i ruski ministar vanjskih poslova
1371
01:40:13,600 --> 01:40:16,080
mogu sjesti i dogovoriti reakciju.
1372
01:40:20,360 --> 01:40:22,480
No Rusi i Francuzi
1373
01:40:22,560 --> 01:40:24,680
znali su što mogu očekivati.
1374
01:40:28,880 --> 01:40:33,120
Predsjednik Poincaré
susreo se 21. Jula 1914. godine
1375
01:40:33,200 --> 01:40:36,880
s austrougarskim veleposlanikom
u Rusiji, grofom Szapáryjem.
1376
01:40:36,960 --> 01:40:39,400
Otvoreno ga je upozorio
da bi rat protiv Srbije
1377
01:40:39,480 --> 01:40:42,800
mogao uvući Rusiju, a stoga i Francusku.
1378
01:40:43,400 --> 01:40:45,840
Szapáry je otišao bez riječi.
1379
01:40:49,080 --> 01:40:52,920
Poincaré je rekao ruskom caru Nikoli:
1380
01:40:53,000 --> 01:40:57,160
„Morate biti čvrsti
i morate stati uz Srbe.
1381
01:40:59,520 --> 01:41:03,960
Ne smijete dopustiti Austriji
da zastrašuje Srbiju.
1382
01:41:04,560 --> 01:41:09,040
Austrija bi ostvarila veliku pobjedu,
1383
01:41:09,120 --> 01:41:12,200
a onda bi austrijski i njemački problem
1384
01:41:12,280 --> 01:41:15,600
postao još gori
za Pariz i Sankt Peterburg.”
1385
01:41:20,240 --> 01:41:21,880
Dvadeset i trećeg Jula,
1386
01:41:21,960 --> 01:41:24,720
nakon što je Poincaré brodom
otišao iz Sankt Petersburga,
1387
01:41:24,800 --> 01:41:27,240
austrougarski ultimatum uručen je
1388
01:41:27,320 --> 01:41:30,360
srpskoj kraljevskoj vladi u Beogradu.
1389
01:41:33,800 --> 01:41:37,240
Pozvali su Pašića
da se vrati s predizbornog putovanja.
1390
01:41:37,320 --> 01:41:40,200
Bio je daleko na jugu Srbije.
1391
01:41:40,280 --> 01:41:43,480
Kad su pročitali ultimatum,
1392
01:41:43,560 --> 01:41:45,120
jedan je ministar rekao:
1393
01:41:45,200 --> 01:41:49,360
„Bože, nema druge nego da opet umremo.”
1394
01:41:49,440 --> 01:41:53,520
Kad je Sazonov
pročitao austrijski ultimatum, rekao je:
1395
01:41:53,600 --> 01:41:54,680
„Ovo je europski rat.
1396
01:41:56,480 --> 01:41:59,160
Nemoguće je da bi Austrijanci
napisali nešto ovakvo,
1397
01:41:59,240 --> 01:42:01,800
a da nemaju čvrsta njemačka jamstva.”
1398
01:42:02,400 --> 01:42:04,560
I još je rekao: „48 sati?”
1399
01:42:05,080 --> 01:42:08,000
Nećete dati nekome
48 sati za takav ultimatum
1400
01:42:08,080 --> 01:42:10,160
ako niste sigurni da će biti rata.
1401
01:42:18,600 --> 01:42:21,680
Srpski odgovor predao je barunu Gieselu,
1402
01:42:21,760 --> 01:42:24,800
austrougarskom veleposlaniku u Beogradu,
1403
01:42:24,880 --> 01:42:28,280
osobno premijer Nikola Pašić.
1404
01:42:30,320 --> 01:42:32,640
Kad je ušao u austrijsko poslanstvo,
1405
01:42:32,720 --> 01:42:35,000
barun Giesel već je bio spakiran.
1406
01:42:35,080 --> 01:42:36,520
Bio je spreman za odlazak.
1407
01:42:36,600 --> 01:42:43,000
Dobio je naputak da napusti Beograd
bez obzira na odgovor Srbije.
1408
01:42:47,600 --> 01:42:50,520
Sir Edward Grey,
britanski ministar vanjskih poslova,
1409
01:42:50,600 --> 01:42:53,360
pokušao je u tom trenutku prizvati
1410
01:42:53,440 --> 01:42:56,680
duh europskog koncerta,
ideju kongresnog sistema.
1411
01:42:56,760 --> 01:43:00,240
Neka se velike sile okupe i porazgovaraju,
1412
01:43:00,320 --> 01:43:01,680
a ne da idu u rat.
1413
01:43:03,720 --> 01:43:06,840
Da je tako dogovoreno,
dogodile bi se dvije stvari.
1414
01:43:06,920 --> 01:43:10,560
Kao prvo, Austro-Ugarska
ne bi dobila svoj rat protiv Srbije.
1415
01:43:10,640 --> 01:43:12,640
Opet bi bili na početku.
1416
01:43:12,720 --> 01:43:15,760
Srpski problem ponovno bi se pojavio
za nekoliko godina.
1417
01:43:15,840 --> 01:43:18,520
Sve bi morali ponoviti,
1418
01:43:18,600 --> 01:43:20,960
vjerovatno u težim okolnostima.
1419
01:43:21,040 --> 01:43:23,840
Kao drugo, s njemačkog gledišta,
1420
01:43:23,920 --> 01:43:28,560
i prilika za razbijanje
suparničkog savezništva, Antante,
1421
01:43:28,640 --> 01:43:30,160
također bi bila propuštena.
1422
01:43:30,240 --> 01:43:36,240
Njemački kancelar Bethmann-Hollweg
odbio je taj prijedlog.
1423
01:43:39,560 --> 01:43:40,760
Dvadeset i osmog Jula
1424
01:43:40,840 --> 01:43:45,280
Austro-Ugarska je telegramom
proglasila rat Srbiji.
1425
01:43:47,640 --> 01:43:51,040
Iste je večeri Beograd granatiran
1426
01:43:51,120 --> 01:43:53,160
iz Zemuna i s Dunava.
1427
01:44:21,240 --> 01:44:22,840
Molim vas da mi pomognete.
1428
01:44:24,360 --> 01:44:26,960
Protiv slabe je države
objavljen nečasni rat.
1429
01:44:27,040 --> 01:44:28,440
NIKOLA II. VILIMU II.
1430
01:44:28,520 --> 01:44:31,640
Dijelim snažan osjećaj ogorčenja
koji postoji u Rusiji.
1431
01:44:32,560 --> 01:44:34,880
Predviđam da ću uskoro morati popustiti
1432
01:44:34,960 --> 01:44:38,640
i biti prisiljen na iznimne mjere
koje će dovesti do rata.
1433
01:44:39,200 --> 01:44:42,040
Da bismo pokušali izbjeći
strahotu europskog rata,
1434
01:44:42,120 --> 01:44:44,680
preklinjem vas,
u ime starog prijateljstva,
1435
01:44:44,760 --> 01:44:48,960
da učinite što možete da vaši saveznici
ne bi otišli predaleko. Nikki.
1436
01:44:54,680 --> 01:44:56,480
Rusija se morala založiti za Srbiju
1437
01:44:56,560 --> 01:44:58,280
u takvoj situaciji.
1438
01:44:59,240 --> 01:45:01,800
A potporu bez demonstracije sile
1439
01:45:01,880 --> 01:45:07,000
Beč i Berlin ne bi ozbiljno shvatili.
1440
01:45:07,560 --> 01:45:10,040
S druge strane, demonstracija vojne moći,
1441
01:45:10,120 --> 01:45:12,400
s gledišta Nikole II.,
1442
01:45:12,480 --> 01:45:14,640
nije nužno morala dovesti do rata.
1443
01:45:15,600 --> 01:45:18,040
Mobilizira li se Rusija protiv Austrije…
1444
01:45:18,120 --> 01:45:19,560
VILIM II. NIKOLI II.
1445
01:45:19,640 --> 01:45:23,160
…moja posrednička uloga bit će ugrožena,
ako ne i uništena. Willy.
1446
01:45:25,400 --> 01:45:29,000
Pretpostavlja se
da će Rusija objaviti mobilizaciju.
1447
01:45:29,080 --> 01:45:31,080
Ne znamo tačno kada,
1448
01:45:31,160 --> 01:45:34,080
ali Njemačka
mora objaviti svoju mobilizaciju
1449
01:45:34,160 --> 01:45:36,160
i još važnije poslati vojsku
1450
01:45:36,240 --> 01:45:40,120
u Luksemburg i Belgiju prije objave rata.
1451
01:45:40,200 --> 01:45:44,440
Ako se to ne dogodi
i ako ne osvoje Liège u prvih 11 dana,
1452
01:45:44,520 --> 01:45:48,120
cijeli će plan propasti
i Njemačka će izgubiti rat.
1453
01:45:51,440 --> 01:45:56,200
To je donositelje odluka u Berlinu
stavilo pod snažan pritisak.
1454
01:45:56,280 --> 01:46:01,400
Na sastanku su odlučili da će,
što god Rusija učinila,
1455
01:46:01,480 --> 01:46:06,280
31. Jula izdati naredbu
1456
01:46:06,360 --> 01:46:08,440
za ulazak u Belgiju.
1457
01:46:08,520 --> 01:46:11,640
Poslije će reći da je to učinjeno
1458
01:46:11,720 --> 01:46:15,480
kao odgovor na rusku mobilizaciju,
no odluka je zapravo,
1459
01:46:15,560 --> 01:46:17,160
kao što znamo iz dokumenata,
1460
01:46:17,240 --> 01:46:20,520
donesena neovisno o ruskim odlukama.
1461
01:46:20,600 --> 01:46:23,040
ULTIMATUM BELGIJI
29. JULA 1914.
1462
01:46:25,200 --> 01:46:28,560
Car Nikola je 30. Jula naložio
1463
01:46:28,640 --> 01:46:31,080
mobilizaciju ruskih vojnih okruga
1464
01:46:31,160 --> 01:46:33,280
na granici s Austro-Ugarskom.
1465
01:46:33,920 --> 01:46:36,600
Vaše su snage mobilizirane
protiv Austro-Ugarske.
1466
01:46:36,680 --> 01:46:38,040
VILIM II. NIKOLI II.
1467
01:46:38,120 --> 01:46:40,960
Odgovornost za katastrofu
koja sada prijeti
1468
01:46:41,040 --> 01:46:45,840
cijelom civiliziranom svijetu
neće biti na meni. Willy.
1469
01:46:47,160 --> 01:46:49,320
Rusi se djelomice mobiliziraju.
1470
01:46:49,400 --> 01:46:51,520
Drugim riječima, mobiliziraju dio vojske
1471
01:46:51,600 --> 01:46:53,560
koji se nalazi na austrijskoj granici.
1472
01:46:53,640 --> 01:46:56,200
Žele upozoriti Austrijance
1473
01:46:56,280 --> 01:46:58,560
da neće dopustiti uništenje Srbije,
1474
01:46:58,640 --> 01:47:00,640
ali ne žele antagonizirati Njemačku.
1475
01:47:02,200 --> 01:47:06,440
Ruski zapovjednici bune se
protiv djelomične mobilizacije.
1476
01:47:06,520 --> 01:47:12,960
Tvrde da će to naštetiti
općoj mobilizaciji kad bude potrebna.
1477
01:47:13,040 --> 01:47:17,920
Car Nikola II. popušta
1478
01:47:18,000 --> 01:47:20,480
i odlučuje se za opću mobilizaciju.
1479
01:47:23,440 --> 01:47:27,120
A to zatim koriste Nijemci da naknadno
1480
01:47:27,200 --> 01:47:30,000
kažu da su rat počeli Rusi, a ne oni.
1481
01:47:31,240 --> 01:47:32,640
Ozračje je fantastično!
1482
01:47:32,720 --> 01:47:34,120
NAČELNIK POMORSKOG KABINETA
1483
01:47:34,200 --> 01:47:37,440
Vlada je uspjela stvoriti dojam
da smo mi napadnuti.
1484
01:47:39,080 --> 01:47:43,880
Car je naredbu o mobilizaciji
potpisao na stolu
1485
01:47:43,960 --> 01:47:47,320
uzetog s britanskog broda Victory,
1486
01:47:47,400 --> 01:47:50,600
na kojemu se lord Nelson borio
u Bitci kod Trafalgara.
1487
01:47:51,960 --> 01:47:54,680
Berlinom vlada oduševljenje.
1488
01:47:54,760 --> 01:47:58,280
Jedan general javlja:
„Ozarena lica posvuda!
1489
01:47:58,360 --> 01:48:00,800
Prelomili smo. Učinili smo to.”
1490
01:48:02,480 --> 01:48:07,200
Erich von Falkenhayn,
pruski ministar rata, kaže:
1491
01:48:07,280 --> 01:48:09,560
„Čak i ako umremo,
1492
01:48:09,640 --> 01:48:12,040
barem je bilo zabavno,
barem je bilo lijepo!”
1493
01:48:12,880 --> 01:48:14,760
Prvi put u trideset godina…
1494
01:48:14,840 --> 01:48:15,920
28. JULA 1914.
1495
01:48:16,000 --> 01:48:18,120
…osjećam se kao Austrijanac
i želim pružiti
1496
01:48:18,200 --> 01:48:21,120
ovom neoptimističnom carstvu
još jednu priliku.
1497
01:48:29,960 --> 01:48:32,880
Objava rata dobro je primljena u Beču.
1498
01:48:32,960 --> 01:48:34,760
Mnoštvo je bilo razdragano.
1499
01:48:34,840 --> 01:48:37,840
Smatralo se da će rat trajati kratko
1500
01:48:37,920 --> 01:48:40,240
i da će Austrija sigurno doći do pobjede.
1501
01:48:42,320 --> 01:48:44,000
Misle da je glavna uloga Njemačke
1502
01:48:44,080 --> 01:48:46,600
podržati austrijski
plan pobjede protiv Srbije.
1503
01:48:46,680 --> 01:48:50,400
Ali Nijemci imaju svoj prioritet.
1504
01:48:50,480 --> 01:48:52,360
A to je Schlieffenov plan.
1505
01:48:52,440 --> 01:48:57,400
Žele da ih Austrijanci
pokrivaju na ruskoj bojišnici
1506
01:48:57,480 --> 01:48:59,120
i zaborave na Srbiju.
1507
01:48:59,640 --> 01:49:02,080
Rekli su: „Srbija nije tako važna.”
1508
01:49:02,160 --> 01:49:05,760
Kako se Talijani ne bi miješali,
rekli su Austrijancima:
1509
01:49:05,840 --> 01:49:08,800
„Zašto ne biste predali
dio svojih talijanskih teritorija?”
1510
01:49:08,880 --> 01:49:10,840
Austrijanci su bili zaprepašteni.
1511
01:49:29,360 --> 01:49:32,640
U noći između 30. i 31. Jula,
1512
01:49:32,720 --> 01:49:36,920
u glavnoj komandi
dogodio se jezovit prizor.
1513
01:49:38,720 --> 01:49:43,640
Moltke je primio svojeg pobočnika,
bojnika von Haeftena.
1514
01:49:43,720 --> 01:49:48,040
Rekao mu je kakav ih rat čeka.
1515
01:49:51,840 --> 01:49:54,200
Riječ je o ratu koji će
1516
01:49:54,280 --> 01:49:57,720
europsku civilizaciju
unazaditi desetljećima.
1517
01:50:00,200 --> 01:50:06,440
Rat koji je trajati godinama
nakon što se uključi Engleska.
1518
01:50:07,480 --> 01:50:11,040
Govorio je o opštoj spratastrofi.
1519
01:50:11,120 --> 01:50:15,840
Haeften je zapisao da se Moltke,
sa suzama u očima,
1520
01:50:15,920 --> 01:50:22,240
okrenuo prema portretu svojeg strica,
Moltkea starijeg.
1521
01:50:24,600 --> 01:50:29,000
Moltke stariji strahovao je
1522
01:50:29,080 --> 01:50:32,800
upravo od takvog razvoja događaja,
1523
01:50:32,880 --> 01:50:37,960
premda je i sam zagovarao preventivni rat.
1524
01:50:44,760 --> 01:50:47,880
Ali 1. Augusta 1914. godine ujutro
1525
01:50:47,960 --> 01:50:50,600
to još nije bio europski rat.
1526
01:50:55,640 --> 01:50:58,680
Istog su dana njemački vođe
primili važnu vijest
1527
01:50:58,760 --> 01:51:01,240
od veleposlanika Lichnowskog u Londonu.
1528
01:51:02,320 --> 01:51:06,120
Lichnowsky je ustvrdio
da je sir Edward Grey ponudio
1529
01:51:06,200 --> 01:51:08,080
mogućnost neutralnosti.
1530
01:51:08,160 --> 01:51:11,640
To su smatrali velikom njemačkom pobjedom.
1531
01:51:11,720 --> 01:51:13,840
Drugi je telegram čak tvrdio
1532
01:51:13,920 --> 01:51:18,200
da bi i Francuska mogla ostati neutralna.
1533
01:51:18,920 --> 01:51:21,960
Car je naručio šampanjac.
Svi su bili oduševljeni.
1534
01:51:22,040 --> 01:51:25,720
U jednom je trenutku car naložio Moltkeu
1535
01:51:25,800 --> 01:51:31,720
da promijeni plan i napadne samo Rusiju,
a ne i Francusku.
1536
01:51:32,360 --> 01:51:33,880
Moltke je doživio živčani slom.
1537
01:51:33,960 --> 01:51:37,960
„Vaše Veličanstvo, to je nemoguće.
Imamo vojsku od nekoliko miliona ljudi.
1538
01:51:38,040 --> 01:51:40,920
Ne možemo ih tek tako
vratiti s njihova puta
1539
01:51:41,000 --> 01:51:42,920
i poslati ih nekamo drugamo.”
1540
01:51:43,000 --> 01:51:46,040
„Promijenimo li plan, nećete imati vojsku.
1541
01:51:46,120 --> 01:51:49,280
Imate ćete neorganizovanu gomilu.”
1542
01:51:49,360 --> 01:51:53,320
Na to je car odgovorio,
tragično, po mojem mišljenju:
1543
01:51:53,400 --> 01:51:56,120
„Vaš bi mi stric dao drukčiji odgovor.”
1544
01:51:57,480 --> 01:51:59,320
Te iste noći
1545
01:51:59,400 --> 01:52:03,440
stigao je još jedan telegram
kneza Lichnowskog.
1546
01:52:04,440 --> 01:52:07,840
Stiglo je pojašnjenje iz Londona.
1547
01:52:07,920 --> 01:52:09,400
„Ne, pogriješio sam.
1548
01:52:09,480 --> 01:52:12,520
Britanci neće dopustiti
uništenje Francuske.
1549
01:52:12,600 --> 01:52:14,080
Ući će u rat.”
1550
01:52:14,160 --> 01:52:16,920
A onda je car, koji je već bio u pidžami,
1551
01:52:17,000 --> 01:52:21,000
rekao Moltkeu: „Dobro, radite što želite.”
1552
01:52:21,080 --> 01:52:24,720
Vratio se u krevet
i doživio i sâm slom živaca.
1553
01:51:25,360 --> 01:52:25,360
EXYUSUBS.COM
1554
01:53:22,720 --> 01:53:29,680
1. AUGUSTA 1914.
NJEMAČKA OBJAVLJUJE RAT RUSIJI
1555
01:53:32,880 --> 01:53:38,440
3. AUGUSTA 1914.
NJEMAČKA OBJAVLJUJE RAT FRANCUSKOJ
1556
01:53:41,280 --> 01:53:46,840
4. AUGUSTA 1914.
VELIKA BRITANIJA OBJAVLJUJE RAT NJEMAČKOJ
1557
01:53:48,320 --> 01:53:53,480
6. AUGUSTA 1914.
AUSTRO-UGARSKA OBJAVLJUJE RAT RUSIJI
125851
Can't find what you're looking for?
Get subtitles in any language from opensubtitles.com, and translate them here.
Afrikaans
Akan
Albanian
Amharic
Arabic
Armenian
Azerbaijani
Basque
Belarusian
Bemba
Bengali
Bihari
Bosnian
Breton
Bulgarian
Cambodian
Catalan
Cebuano
Cherokee
Chichewa
Chinese (Simplified)
Chinese (Traditional)
Corsican
Croatian
Czech
Danish
English
Esperanto
Estonian
Faroese
Finnish
Frisian
Galician
Georgian
German
Greek
Guarani
Haitian Creole
Hausa
Hawaiian
Hebrew
Hmong
Hungarian
Icelandic
Indonesian
Irish
Italian
Japanese
Kazakh
Kinyarwanda
Kirundi
Kongo
Korean
Krio (Sierra Leone)
Kurdish
Kyrgyz
Laothian
Latin
Latvian
Lithuanian
Luganda
Luo
Luxembourgish
Macedonian
Malagasy
Malay
Maltese
Maori
Mauritian Creole
Moldavian
Mongolian
Myanmar (Burmese)
Montenegrin
Nepali
Norwegian
Pashto
Persian
Polish
Portuguese (Brazil)
Portuguese (Portugal)
Quechua
Romanian
Romansh
Russian
Samoan
Scots Gaelic
Serbian
Sesotho
Setswana
Seychellois Creole
Shona
Sindhi
Sinhalese
Slovak
Slovenian
Somali
Spanish
Swedish
Tajik
Thai
Tigrinya
Tonga
Turkish
Turkmen
Ukrainian
Uzbek
Vietnamese
Welsh
Wolof