Would you like to inspect the original subtitles? These are the user uploaded subtitles that are being translated:
1
00:00:03,363 --> 00:00:09,647
Fleur de Lampaul
Jonge zeemanverslaggevers
2
00:00:09,948 --> 00:00:13,445
Ondertiteling door
Oliver Sanderson
3
00:00:14,148 --> 00:00:17,290
De dromen uit de kindertijd kunnen dat wel
leiden naar de uiteinden van de aarde.
4
00:00:17,390 --> 00:00:20,416
Voor één schooljaar
aan boord van de Fleur de Lampaul,
5
00:00:20,516 --> 00:00:23,678
negen kinderen gaan naar de school
van de natuur en de mensheid.
6
00:00:23,778 --> 00:00:26,545
Ze verkennen de Amazone
regenwoud en koraalriffen,
7
00:00:26,645 --> 00:00:29,159
vrienden worden van de
walvissen en indianen.
8
00:00:29,259 --> 00:00:31,359
Een reis naar het einde van hun dromen,
9
00:00:31,460 --> 00:00:33,160
zichzelf te ontdekken.
10
00:00:33,247 --> 00:00:35,693
Om hun emoties te delen,
deze jonge zeemanverslaggevers...
11
00:00:35,793 --> 00:00:38,607
bepaalde sequenties geproduceerd
van de film zelf.
12
00:00:38,707 --> 00:00:40,766
Een logboek in beeld.
13
00:00:40,767 --> 00:00:44,566
Het perspectief van hun kind op de wereld.
14
00:00:45,814 --> 00:00:48,616
EEN REIS PER DUG-OUT KANO
15
00:00:50,128 --> 00:00:53,230
Kom op, iedereen kijkt.
16
00:00:56,164 --> 00:00:57,468
Ga verder...
17
00:00:57,568 --> 00:01:00,666
Ochtendwas aan boord
de Fleur de Lampaul,
18
00:01:00,767 --> 00:01:04,426
verankerd in de Mahury-rivier,
in Frans-Guyana.
19
00:01:04,570 --> 00:01:07,670
Een wasbeurt verlevendigd met een paar duiken.
20
00:01:09,000 --> 00:01:15,074
api.OpenSubtitles.org is verouderd, alstublieft
implementeer REST API van OpenSubtitles.com
21
00:01:23,464 --> 00:01:28,124
400 km verder begint de dag ook
met spelletjes in de rivier...
22
00:01:28,224 --> 00:01:32,584
voor de jonge bemanning die aan het ontdekken is
Indiaas leven in het dorp Antecume-Pata,
23
00:01:32,684 --> 00:01:35,583
in het hart van het Amazone-regenwoud.
24
00:01:52,846 --> 00:01:56,503
Na een paar dagen in het dorp,
we besluiten het bos in te gaan,
25
00:01:56,603 --> 00:01:59,380
om het beter te begrijpen
traditionele leven van de Indianen.
26
00:01:59,480 --> 00:02:03,676
We gaan naar de bron van de rivier
en het grondgebied van de Oudsten.
27
00:02:03,776 --> 00:02:05,130
Wat gebeurt er Enéour?
28
00:02:05,231 --> 00:02:09,531
Wij gaan voor
minimaal 5 dagen,
29
00:02:09,629 --> 00:02:12,529
langs de Litanie is het een rivier...
30
00:02:12,641 --> 00:02:16,829
om wat te jagen en te vissen,
31
00:02:16,929 --> 00:02:22,429
en we zullen een kleine schuilplaats maken
en jaag in dat gebied.
32
00:02:27,014 --> 00:02:30,314
Drie of vier dagen in het bos,
Ben je daar niet bang voor, Hélène?
33
00:02:31,132 --> 00:02:33,518
Oh nee, het maakt me niet bang,
34
00:02:33,618 --> 00:02:38,618
wij zijn bij Mimisiku en de
Wayana-indianen, dus het komt wel goed met ons.
35
00:02:42,812 --> 00:02:47,012
We gaan met Mimisiku,
vergezeld van zijn broer,
36
00:02:47,302 --> 00:02:49,507
door Coumaya zijn vrouw,
37
00:02:49,608 --> 00:02:51,127
en door zijn dochter,
38
00:02:51,228 --> 00:02:52,928
en met de familie van Boum Boum,
39
00:02:52,944 --> 00:02:56,844
de vader van Hetipo,
onze Wayana-vriend.
40
00:03:16,781 --> 00:03:18,615
Net stroomopwaarts van Antecume-Pata,
41
00:03:18,716 --> 00:03:22,654
de Litanie wordt versperd door stroomversnellingen,
moeilijk te overwinnen.
42
00:03:25,625 --> 00:03:27,443
Een team Wayana's heeft dat gedaan
kom ons helpen,
43
00:03:27,543 --> 00:03:31,175
want alleen zouden we het niet kunnen
om onze twee zwaarbeladen kano's te hijsen.
44
00:03:31,275 --> 00:03:34,279
Het vergt alle behendigheid van de
Indianen om de stroomversnellingen over te steken.
45
00:03:34,379 --> 00:03:36,820
Eén verkeerde beweging zou leiden tot
het zinken van de kano,
46
00:03:36,921 --> 00:03:38,721
en het verlies van al onze apparatuur.
47
00:03:38,724 --> 00:03:41,724
Dat zou het einde zijn
van de expeditie.
48
00:04:04,592 --> 00:04:07,190
-Hier moet je sterk voor zijn.
-Is het moeilijk?
49
00:04:14,450 --> 00:04:16,150
Boem Boem, geweldig.
50
00:04:16,250 --> 00:04:18,352
Voor mij ook geweldig.
51
00:04:20,876 --> 00:04:23,202
We passeren de kleine stroomversnellingen,
zou geen probleem moeten zijn.
52
00:04:23,302 --> 00:04:25,791
Er zijn veel piranha's.
53
00:04:25,891 --> 00:04:28,793
Het is niet waar,
Ik geloof je niet.
54
00:04:45,149 --> 00:04:49,798
Boven Antecume-Pata zijn de laatste
Indiase dorpen vóór Brazilië.
55
00:04:49,898 --> 00:04:53,205
We stoppen bij het dorp van Balimino,
Boum Boum's broer.
56
00:04:53,305 --> 00:04:56,303
Een oase van rust
in het hart van het bos.
57
00:05:00,325 --> 00:05:02,318
Balimino biedt ons cachiri aan,
58
00:05:02,418 --> 00:05:06,109
deze maniok drinkt zo
geliefd bij de Wayana's.
59
00:05:06,209 --> 00:05:09,984
Het is een teken van vriendschap,
van welkom,
60
00:05:10,085 --> 00:05:12,685
je moet ervan drinken
grote pollepels.
61
00:05:12,777 --> 00:05:17,377
En ja, leren over het Indiase leven
kost soms wat moeite.
62
00:05:18,394 --> 00:05:21,194
Ze zijn gekomen om meer te leren
het leven van de Wayana's,
63
00:05:22,913 --> 00:05:25,515
leren jagen,
leren vissen...
64
00:05:38,633 --> 00:05:43,133
Hetipo leidt ons naar een boom met rood fruit,
de roucouyer (annatto).
65
00:05:45,018 --> 00:05:46,111
Wat zal ik zetten?
66
00:05:46,211 --> 00:05:47,674
-Hetipo.
-Nee.
67
00:05:47,774 --> 00:05:49,574
Ja.
68
00:05:56,045 --> 00:05:57,309
Hoe spel je jouw naam?
69
00:05:57,409 --> 00:05:59,409
Ni, CO, volgende.
70
00:06:00,008 --> 00:06:03,969
Vroeger vielen de Wayana's onder
hun hele lichaam met roucou.
71
00:06:04,069 --> 00:06:07,383
Het beschermde hun huid en
gaf ze prachtige kleuren.
72
00:06:07,483 --> 00:06:13,183
Tegenwoordig is deze natuurlijke kleurstof niet meer
behalve gebruikt door de voedingsindustrie.
73
00:06:16,527 --> 00:06:21,729
We duiken nu het groen in
wildernis van Zuid-Guyana.
74
00:06:22,078 --> 00:06:25,782
Voor ons liggen honderden kilometers
van ongerept bos,
75
00:06:25,883 --> 00:06:28,598
zonder enig mens.
76
00:06:51,765 --> 00:06:53,365
Ze hebben geschoten.
77
00:06:56,523 --> 00:06:59,280
-Hij is al ontslagen.
-Ja.
78
00:07:01,425 --> 00:07:03,127
Houten varkens (Pecari).
79
00:07:24,747 --> 00:07:27,580
Boum Boum hoorde wat houtzwijnen,
80
00:07:27,680 --> 00:07:32,140
en ze namen hun geweren,
en ze jaagden op hen.
81
00:07:32,240 --> 00:07:35,040
Ze hebben er één neergeschoten.
82
00:07:38,361 --> 00:07:41,661
En nu hebben we met ze te maken,
ze worden gestript.
83
00:07:49,866 --> 00:07:53,062
Hetipo vertrekt om naar Pirai te vissen,
de pyranha's.
84
00:08:02,613 --> 00:08:05,313
Zie je, ik trapte er op,
Dat is waarom.
85
00:08:05,742 --> 00:08:08,548
-Met schoenen?
-Nee, zonder schoenen.
86
00:08:08,648 --> 00:08:11,013
Boum Boum waarschuwt ons ervoor
de gevaren van de rivier,
87
00:08:11,113 --> 00:08:14,711
zoals de giftige pijlstaartroggen
waarvan de angel buitengewoon pijnlijk is.
88
00:08:14,840 --> 00:08:19,840
Hij leert ons ook schelpdieren te vangen,
gemakkelijker prooi dan de vis.
89
00:08:21,948 --> 00:08:24,248
Daar breken we een beetje.
90
00:08:28,719 --> 00:08:30,531
Wij hebben vandaag geen vis gevangen.
91
00:08:30,631 --> 00:08:32,741
Gelukkig zijn de Indianen er,
92
00:08:32,841 --> 00:08:36,341
voor hen, het bos en
de rivier is genereus.
93
00:09:26,324 --> 00:09:29,000
Onze eerste nacht op de rivier,
het eerste bivak.
94
00:09:29,100 --> 00:09:31,242
Enéour, wat gebeurt hier?
95
00:09:31,342 --> 00:09:34,797
Ze maken de hut,
96
00:09:34,898 --> 00:09:38,838
zodat wij kunnen slapen
beschermd tegen de regen,
97
00:09:38,939 --> 00:09:41,539
en misschien wel de dieren.
98
00:09:41,580 --> 00:09:42,987
Zijn er veel dieren?
99
00:09:43,087 --> 00:09:45,647
Ja, eerder zagen we een kaaiman,
(gerelateerd aan alligators)
100
00:09:45,648 --> 00:09:48,648
een leguaan die een duik nam,
wat vis erbij.
101
00:09:48,720 --> 00:09:52,126
Het lijkt erop dat dat zo is
behoorlijk veel dieren.
102
00:09:52,226 --> 00:09:55,868
We zitten midden tussen de kaaimannen
en piranha's, en ik zie een hel.
103
00:09:55,968 --> 00:10:00,555
Ik ben hier voor het behoud
en het welzijn van de bemanning,
104
00:10:00,655 --> 00:10:05,755
zelfs als we worden opgegeten door kaaimannen,
het is beter om een volle maag te hebben.
105
00:10:06,471 --> 00:10:09,973
Kijk, mijn vrouw vist op piranha's.
106
00:10:10,037 --> 00:10:11,537
Het is leuk, hè?
107
00:10:12,066 --> 00:10:16,494
Dus hier zullen we een soort bouwen
kleine hutjes om onze hangmatten op te hangen,
108
00:10:16,594 --> 00:10:19,342
om vannacht in het bos te slapen.
109
00:10:19,442 --> 00:10:22,022
Er zijn behoorlijk kaaimannen
dichtbij waar we slapen.
110
00:10:22,122 --> 00:10:26,211
Hoe vind jij het om dichtbij te slapen?
kaaimannen, leguanen en slangen?
111
00:10:26,311 --> 00:10:31,413
Zolang ik slaap, gaat het goed,
Maar als ik niet kan slapen, zal het eng zijn.
112
00:11:04,159 --> 00:11:06,959
Dat is goed, maar je snijdt daar.
113
00:11:07,146 --> 00:11:09,746
-Soortgelijk?
-Net als zij, daar.
114
00:11:45,091 --> 00:11:50,313
We hebben net een heerlijke nacht doorgebracht
in de regen, in het bos,
115
00:11:50,413 --> 00:11:52,510
het was geweldig...
116
00:11:52,511 --> 00:11:57,455
en daarbuiten...
het regent nog steeds.
117
00:11:58,303 --> 00:12:00,695
Wij wachten op de regen
stoppen voordat je verder gaat.
118
00:12:00,795 --> 00:12:03,797
Het goede nieuws vanochtend is dat
de Indianen willen dat we hogerop kamperen,
119
00:12:03,897 --> 00:12:07,985
en ze vertellen ons dat ze dat moeten doen
ontmantel het kamp en ga hogerop,
120
00:12:08,085 --> 00:12:10,189
maar het lijkt erop dat hogerop,
er zijn meer Kaaimannen, dus...
121
00:12:10,289 --> 00:12:13,889
we moeten ook waarheen gaan
de kaaiman is, dat is het leven.
122
00:12:41,983 --> 00:12:45,517
Dus hier is het vertrek...
123
00:12:45,518 --> 00:12:50,017
en ik heb ook gefilmd...
de regen en het is kouder.
124
00:12:51,420 --> 00:12:52,905
En de reis gaat verder,
125
00:12:53,006 --> 00:12:57,347
hoger en hoger richting de
land van de Wayana-ouderlingen.
126
00:13:00,933 --> 00:13:03,937
HET AMAZONE REGENWOUD
127
00:13:09,695 --> 00:13:12,476
Op de top van de rivier de Litanië,
in Guyana,
128
00:13:12,576 --> 00:13:17,176
4 kinderen van Fleur de Lampaul
leer meer over het Indiase leven in het bos.
129
00:13:40,878 --> 00:13:44,678
Mimisiku en Boum Boum
zelden hun prooi missen.
130
00:14:11,071 --> 00:14:15,673
De jonge Wayana's leren jagen
en vissen door hun ouders te imiteren,
131
00:14:16,757 --> 00:14:19,857
met wisselend succes.
132
00:14:25,959 --> 00:14:28,006
De beklimming van de rivier is
onderbroken door stops...
133
00:14:28,107 --> 00:14:30,607
op de gladde rotsen die
staan in de Litanie.
134
00:14:30,650 --> 00:14:34,750
Kinala, de vrouw van Boum Boum,
bereidt een naimara voor.
135
00:14:38,742 --> 00:14:42,863
In dit gebied verstoken van enig mens
omdat de vissen er in overvloed zijn.
136
00:14:42,963 --> 00:14:44,868
Ik probeer te vissen...
137
00:14:44,869 --> 00:14:48,706
maar heb alleen maar heel veel gezien
kleine vis, zo groot.
138
00:15:15,911 --> 00:15:18,957
Beken, de broer van Mimisiku,
is het bos in gegaan.
139
00:15:19,057 --> 00:15:24,168
Hij heeft lianen nodig om de carbet te bouwen, de
schuilplaats waaronder we vannacht zullen slapen.
140
00:15:24,268 --> 00:15:27,564
De lianen vormen een uitstekende snaar.
141
00:15:35,164 --> 00:15:41,264
Mimisiku heeft een heleboel heerlijke dingen gespot
fruit aan de top van een palmboom, coumou.
142
00:15:57,160 --> 00:16:00,038
Vanavond drinken we mijn haar.
143
00:16:00,138 --> 00:16:04,538
Het verzamelen van wilde planten
verrijkt het Wayanas-dieet.
144
00:16:25,280 --> 00:16:29,316
De Wayana hebben een zeer ingenieus systeem
systeem om carbets te maken in het bos,
145
00:16:29,416 --> 00:16:31,882
vrij snel en met weinig moeite.
146
00:16:31,982 --> 00:16:34,064
En ze hebben een principe:
Dat is het...
147
00:16:34,065 --> 00:16:36,565
terwijl we een gaan ophangen
hangmat op het frame,
148
00:16:36,599 --> 00:16:39,817
ze vormen een heel licht frame dat zal zijn
versterkt door de spanning van de hangmat.
149
00:16:39,917 --> 00:16:43,395
Er is gewoon zo'n hout,
die in de vork wordt geplaatst,
150
00:16:43,495 --> 00:16:46,006
waaraan we de hangmat vastbinden,
151
00:16:46,007 --> 00:16:50,361
en het zal meer trekken, het consolideren,
het zo vastklemmen.
152
00:16:51,444 --> 00:16:56,030
Terwijl de mannen de schuilplaats bouwen,
de vrouwen bereiden de coumou voor.
153
00:17:00,896 --> 00:17:04,961
Het zijn kleine bessen,
Wij gaan ze koken,
154
00:17:05,062 --> 00:17:10,209
en we gaan verkrijgen
een zoet sap, fruitig, voortreffelijk.
155
00:17:10,250 --> 00:17:14,826
Sommige Indianenstammen oogsten
honderden eetbare wilde planten.
156
00:17:14,926 --> 00:17:20,524
De Wayana houden van coumou en wij ook,
het is beter dan cachiri.
157
00:17:38,016 --> 00:17:39,852
Mimisiku leidt ons het bos in.
158
00:17:39,952 --> 00:17:43,852
Coumaya, zijn vrouw, heeft dat wel gedaan
vroeg hem om een nieuwe peddel.
159
00:17:46,580 --> 00:17:50,582
Boum Boum geeft les aan Hetipo
een katouri maken.
160
00:17:59,472 --> 00:18:01,870
Hetipo, wat is een
Katouri gebruikt?
161
00:18:02,044 --> 00:18:04,856
Vroeger droeg het jibilé.
162
00:18:04,956 --> 00:18:07,919
-Wat is een jibilé?
-Het is een houtvarken.
163
00:18:08,019 --> 00:18:11,321
Een houten varken,
is het sterk genoeg?
164
00:18:21,542 --> 00:18:29,416
De schors is om riemen te maken
voor de katouri.
165
00:18:29,516 --> 00:18:33,028
De Wayana's produceren hun
alledaagse voorwerpen zelf.
166
00:18:33,128 --> 00:18:39,115
Het bos geeft ze hout, riet, lianen,
rubber, veren en klei voor aardewerk.
167
00:18:39,215 --> 00:18:42,119
Hun perfecte kennis van
hun natuurlijke omgeving,
168
00:18:42,219 --> 00:18:46,398
laat hen het meeste kiezen
geschikt materiaal voor elk item.
169
00:18:46,498 --> 00:18:50,698
De peddel heeft licht nodig
maar zeer sterk hout.
170
00:18:56,600 --> 00:18:58,644
Het bos is een complexe wereld,
171
00:18:58,744 --> 00:19:03,896
het heeft dus jaren training nodig voor een jong
Indiaan om al deze technieken onder de knie te krijgen.
172
00:19:03,996 --> 00:19:08,692
Een volwassen jager kan het aan
met vrijwel elke situatie.
173
00:19:12,842 --> 00:19:15,416
Maar de school van het bos
is nooit saai,
174
00:19:15,516 --> 00:19:19,116
en de Wayana's missen nooit
een kans om plezier te hebben.
175
00:19:33,084 --> 00:19:35,869
De Indianen maken er het beste gebruik van
van de hulpbronnen van het bos,
176
00:19:35,969 --> 00:19:38,669
voor hen is het heel erg
productief en genereus.
177
00:19:45,173 --> 00:19:48,475
Pierre, Guenaëlle en de ander
kinderen van Fleur de Lampaul,
178
00:19:48,575 --> 00:19:51,875
bestudeer het oerbos
met de wetenschappers.
179
00:19:57,487 --> 00:19:59,457
Eerste ontdekking:
180
00:19:59,458 --> 00:20:02,958
het is niet gemakkelijk voor een Amazoniër
boom om een plekje in de zon te krijgen.
181
00:20:03,009 --> 00:20:06,128
Alle planten zijn bezig met a
felle strijd om het licht.
182
00:20:06,228 --> 00:20:08,906
De lichtstralen zijn zeldzaam
op grondniveau,
183
00:20:09,007 --> 00:20:12,411
en zonder zon
een plant kan niet groeien.
184
00:20:15,688 --> 00:20:17,528
Deze jonge scheut niet
word een boom,
185
00:20:17,628 --> 00:20:21,137
tenzij hij kan profiteren van a
opening in de bovenste vegetatie.
186
00:20:21,237 --> 00:20:25,666
Sommige planten gebruiken de stammen van
bomen om de hogere niveaus te bereiken.
187
00:20:25,766 --> 00:20:28,454
Dit zijn de klimplanten en lianen.
188
00:20:28,554 --> 00:20:30,496
Als de boom volgroeid is,
189
00:20:30,596 --> 00:20:35,296
het kan onder de klappen vallen van
nieuwe roofdieren, de houthakkers.
190
00:20:35,450 --> 00:20:39,650
Te vaak exploiteren ze het bos
zonder zich zorgen te maken over zijn toekomst.
191
00:20:46,787 --> 00:20:48,601
Slang! Kijk uit.
192
00:20:48,701 --> 00:20:49,497
Daar.
193
00:20:49,597 --> 00:20:52,595
Een beetje karou, nietwaar?
194
00:20:52,996 --> 00:20:54,948
Deze is een baby.
195
00:20:56,292 --> 00:21:00,527
-Ze hebben als tanden...
-Ze hebben hoektanden...
196
00:21:00,701 --> 00:21:02,208
Het heeft nog hoektanden.
197
00:21:02,308 --> 00:21:05,139
Mensen, zijn bomen een echt probleem?
198
00:21:05,239 --> 00:21:07,746
De laatste regenwouden zijn in gevaar.
199
00:21:07,846 --> 00:21:11,866
Ze verdwijnen op een alarmerend moment
snelheid van 400 hectare per uur,
200
00:21:11,966 --> 00:21:16,039
het beschermen ervan is een urgentie geworden,
maar mensen hebben hout nodig.
201
00:21:16,139 --> 00:21:17,839
Hoe kan het gedaan worden?
202
00:21:18,056 --> 00:21:20,981
De boswachter vertelt het ons
over de inspanningen van het ONF,
203
00:21:21,081 --> 00:21:24,885
die bossen beheert in het Frans
Guyana om het juiste evenwicht te bereiken.
204
00:21:24,985 --> 00:21:28,358
Ze nemen ons mee naar de
experimentele site van Paracou.
205
00:21:28,458 --> 00:21:31,599
Hier is de ONF verdeeld
het bos in percelen.
206
00:21:31,699 --> 00:21:34,077
Elk werkt anders.
207
00:21:34,177 --> 00:21:36,069
De resultaten worden vergeleken.
208
00:21:36,169 --> 00:21:40,667
Wat is de oplossing, om te wissen en
meerdere soorten bomen herplanten?
209
00:21:40,767 --> 00:21:44,557
Het is afhankelijk van de verschillen in hun
uitbuiting zoals we hebben laten zien in Paracou...
210
00:21:44,657 --> 00:21:49,688
Herbebossing na het kappen is een
essentiële stap, die helaas zelden wordt beoefend.
211
00:21:49,788 --> 00:21:51,642
Maar we kunnen het beter doen:
212
00:21:51,770 --> 00:21:56,803
Neem er slechts 3 of 4 interessant
bomen commercieel,
213
00:21:56,804 --> 00:21:58,704
zonder de anderen te vernietigen.
214
00:21:58,769 --> 00:22:02,597
De rationele exploitatie van het bos
profiteert van de inspanningen van de onderzoekers.
215
00:22:02,697 --> 00:22:04,660
In Frans-Guyana hebben ze dat wel gedaan
nieuwe methoden ontwikkeld...
216
00:22:04,760 --> 00:22:08,160
om de bomen beter te kiezen
geveld worden.
217
00:22:09,594 --> 00:22:19,094
Ik neem een kern in een Angelique
om de kwaliteit van het hout te zien.
218
00:22:24,105 --> 00:22:27,770
De wetenschappers maken de nieuwe kennis
beschikbaar voor de boswachters,
219
00:22:27,805 --> 00:22:30,465
in de hoop dat ze dat willen
om er goed gebruik van te maken.
220
00:22:30,565 --> 00:22:32,965
Ik registreer de vervorming.
221
00:22:36,889 --> 00:22:40,287
De tour gaat verder naar de
Cayenne xylothèque.
222
00:22:41,294 --> 00:22:44,496
Dit is dus de xylothèque,
(bibliotheek met houtmonsters)
223
00:22:45,658 --> 00:22:50,811
Hier liggen dus houtmonsters
van 400 soorten bomen,
224
00:22:50,911 --> 00:22:55,279
dus... de kenmerken
van deze bossen...
225
00:22:55,379 --> 00:22:59,566
worden geïdentificeerd en het helpt wanneer
je hebt een onbekend monster,
226
00:22:59,666 --> 00:23:02,964
kijken, vergelijken en herkennen.
227
00:23:09,662 --> 00:23:12,885
Blanke mannen zijn nieuwkomers
naar de regenwouden.
228
00:23:12,985 --> 00:23:16,318
Om er goed gebruik van te maken
ze moeten leren over de bomen,
229
00:23:16,418 --> 00:23:19,624
hun weerstand,
hun mechanische eigenschappen.
230
00:23:19,724 --> 00:23:22,806
Wetenschappelijk onderzoek geeft ons
kennis over de natuur,
231
00:23:22,906 --> 00:23:27,306
dat is overgeleverd door de Indianen,
van vader op zoon sinds het begin der tijden.
232
00:23:32,838 --> 00:23:35,055
Wat is je eerste indruk
over het bos?
233
00:23:35,155 --> 00:23:36,711
De muggen.
234
00:23:38,121 --> 00:23:40,662
Het gaat over...
235
00:23:40,763 --> 00:23:43,353
het zijn deze kleine wezens
als kleine muggen,
236
00:23:43,388 --> 00:23:48,625
die vervelend zijn, die je steken
en tunnel onder de huid.
237
00:24:00,177 --> 00:24:04,577
Spuug het water uit, want het is er niet voor
drinken, het komt gewoon uit de kreek.
238
00:24:08,984 --> 00:24:10,688
De nacht is bevorderlijk voor dromen.
239
00:24:10,788 --> 00:24:14,869
Dromend in dit bos,
zo mooi en zo bedreigd,
240
00:24:14,969 --> 00:24:18,410
dromen om te worden
als een kleine indiaan,
241
00:24:18,510 --> 00:24:22,708
een beetje moderne Indiaan,
vertrouwd met de natuur,
242
00:24:23,402 --> 00:24:27,502
om het te gebruiken zonder het te beschadigen,
zij die leven geeft.
243
00:24:47,207 --> 00:24:49,397
Nicolas, heb je goed geslapen?
244
00:24:49,497 --> 00:24:51,789
Met al die muggenbeten...
245
00:24:51,989 --> 00:24:53,990
niet zo goed, want
soms werd ik wakker,
246
00:24:54,117 --> 00:24:57,212
ze jeukten, waardoor ik krabde,
dus ik heb wat crème aangebracht.
247
00:24:57,312 --> 00:24:59,810
En hoe heet jij
in Wayana-Indiaas?
248
00:24:59,910 --> 00:25:02,760
-Maitiku.
-Maitiku... wat betekent?
249
00:25:02,860 --> 00:25:04,764
Zoon van muggen.
250
00:25:05,462 --> 00:25:07,672
Hier is onze badkamer,
251
00:25:07,673 --> 00:25:09,973
het mooiste ter wereld,
252
00:25:10,030 --> 00:25:13,330
we ontmoeten elkaar hier allemaal,
morgen en avond.
253
00:25:14,679 --> 00:25:17,621
Mimisiku maakt zijn peddel af.
254
00:25:17,721 --> 00:25:19,465
Hij zal het aan Koumaya geven,
255
00:25:19,566 --> 00:25:22,196
en Koumaya,
de dag van ons vertrek,
256
00:25:22,197 --> 00:25:24,557
zal het aan Tatiana voorleggen.
257
00:25:32,946 --> 00:25:36,148
DE ROTS VAN JARI
258
00:25:38,278 --> 00:25:41,076
Mahury-rivier, Frans-Guyana
259
00:25:48,146 --> 00:25:51,056
Voor de leerlingen van de
buitengewone natuurschool,
260
00:25:51,057 --> 00:25:53,857
dat is Fleur de Lampaul,
de dag begint bij zonsopgang.
261
00:25:53,958 --> 00:25:58,762
Vandaag gaan we een steengroeve bezoeken
en we zullen proberen wat monsters te nemen,
262
00:25:58,862 --> 00:26:03,664
om een idee te krijgen van wat er kan zijn
gevonden in een tropische omgeving.
263
00:26:04,188 --> 00:26:08,688
Vanochtend stelt een geoloog ons voor
naar de basisprincipes van de pedologie.
264
00:26:08,793 --> 00:26:12,093
Wat is pedologie eigenlijk?
265
00:26:12,877 --> 00:26:18,175
In feite is het de studie van de bodem,
dus... van de rots,
266
00:26:18,275 --> 00:26:21,375
tot de vorming van de grond,
alle stappen.
267
00:26:21,653 --> 00:26:24,227
De bodems in het Amazonegebied zijn over het algemeen erg arm,
268
00:26:24,327 --> 00:26:28,084
omdat er hevige regenval is geweest
heeft ze miljoenen jaren lang uitgeloogd,
269
00:26:28,184 --> 00:26:31,084
het afvoeren van de voedingsdeeltjes.
270
00:26:31,268 --> 00:26:33,061
Als de bomen worden gekapt,
271
00:26:33,161 --> 00:26:35,804
de blootgestelde grond verdwijnt
in een paar jaar,
272
00:26:35,904 --> 00:26:39,150
en het land wordt onvruchtbaar,
een woestijn.
273
00:26:39,250 --> 00:26:42,160
We zijn bezig met het uitzoeken van de
stenen die we verzamelden...
274
00:26:42,260 --> 00:26:48,860
onlangs in de steengroeve,
en in feite classificeren we ze,
275
00:26:49,032 --> 00:26:52,079
we schrijven wat het is,
Op het etiket,
276
00:26:52,180 --> 00:26:54,380
en stuur het naar het tweede leerjaar
(leeftijd 15-16) die ons volgt,
277
00:26:54,417 --> 00:27:00,411
en zo kunnen ze hun volgen
geologie-syllabus bij ons.
278
00:27:02,291 --> 00:27:04,224
Na de grond bestudeerd te hebben,
279
00:27:04,324 --> 00:27:09,524
we zijn nu geïnteresseerd in de overkapping,
het bovenste niveau van het bos.
280
00:27:09,649 --> 00:27:14,549
Een van de rijkste omgevingen
en minst bekende van de planeet.
281
00:27:15,556 --> 00:27:16,998
Dus wat ga je doen?
282
00:27:17,098 --> 00:27:19,318
Ik ga naar de overkapping klimmen.
283
00:27:19,418 --> 00:27:21,918
Ik ben inderdaad goed uitgerust.
284
00:27:25,099 --> 00:27:28,819
-Hoe gaat het Pierre, is het makkelijk?
-Ja, oké, voorlopig.
285
00:27:31,461 --> 00:27:32,896
In de afgelopen jaren,
286
00:27:32,996 --> 00:27:36,578
een handvol onderzoekers is dat geweest
technieken ontwikkelen voor het klimmen in bomen,
287
00:27:36,678 --> 00:27:40,378
zeker de beste manier om
verken de luifel.
288
00:27:50,985 --> 00:27:54,834
Op 30 of 40 meter van de grond, de
Het klimaat is droger en heter dan beneden.
289
00:27:54,934 --> 00:27:58,466
Het is hier dat het grootste deel van de plant
en het dierenleven is geconcentreerd.
290
00:27:58,566 --> 00:28:00,362
Bloemen en fruit zijn er in overvloed.
291
00:28:00,462 --> 00:28:03,942
De fotosynthese is intens,
een veelheid aan plantensoorten,
292
00:28:04,042 --> 00:28:06,003
vogels en insecten gedijen goed.
293
00:28:06,103 --> 00:28:08,503
Velen zijn nog onbekend.
294
00:28:12,785 --> 00:28:15,515
Epifytische planten zijn talrijk
in het regenwoud.
295
00:28:15,615 --> 00:28:18,632
Ze zijn vooral te vinden in de
bovenste takken van het bladerdak.
296
00:28:18,732 --> 00:28:20,233
Het zijn geen parasieten,
297
00:28:20,234 --> 00:28:23,534
ze onttrekken hun voedingsstoffen niet
van de bomen die ze dragen.
298
00:28:23,634 --> 00:28:26,931
De bromelia's houden regenwater vast
in een krans van bladeren.
299
00:28:27,031 --> 00:28:31,829
Ze vechten dus tegen de droogte
veroorzaakt door de intense tropische zon.
300
00:28:31,953 --> 00:28:34,297
De orchideeën zijn het meest
mooi van de epifyten,
301
00:28:34,397 --> 00:28:39,695
hun felle kleuren en geuren
insecten aantrekken die ze bestuiven.
302
00:28:47,288 --> 00:28:51,348
Dat was geweldig.
Ik had daar nog langer kunnen blijven.
303
00:28:51,448 --> 00:28:52,400
Ja...
304
00:28:52,401 --> 00:28:54,285
Nee, absoluut niet.
305
00:28:54,386 --> 00:28:56,493
Pierre...
306
00:28:58,361 --> 00:29:03,661
Je ziet om ze te vangen, je drukt
daar op de stof zo.
307
00:29:04,332 --> 00:29:07,132
Oké, ga je gang,
verzamel het nu, Pierrot.
308
00:29:07,333 --> 00:29:10,233
Pas op, beschadig de vleugels niet.
309
00:29:10,349 --> 00:29:12,726
Hier, ik zal er een paar injecteren
druppels ammonia...
310
00:29:12,826 --> 00:29:17,086
op een vlinder genaamd
Adeloenae Suvanotata,
311
00:29:17,186 --> 00:29:19,478
en op dit moment,
het is niet erg actief.
312
00:29:19,578 --> 00:29:26,278
Pascal onderzoekt de impact van
insecten op de planten van het bos.
313
00:29:27,051 --> 00:29:33,961
Daarom gebruikt hij lichtvallen omdat de
insecten bewegen ten opzichte van de maan,
314
00:29:34,161 --> 00:29:39,986
en zo op een donkere nacht
als je een licht laat schijnen,
315
00:29:40,335 --> 00:29:44,365
dus als we er bijvoorbeeld op een dag iets vinden
zijn veel sprinkhanen op het witte laken,
316
00:29:44,465 --> 00:29:49,733
dat kun je je op de lange termijn voorstellen
Op termijn zullen sommige planten worden aangevallen...
317
00:29:49,833 --> 00:29:52,533
door sprinkhanen die zeer vernietigend zijn.
318
00:29:52,879 --> 00:29:55,169
Hier is hij dan, de lichtval.
319
00:29:55,269 --> 00:29:58,224
Er zijn genoeg bugs en wij
moet voorkomen dat u te hard inademt,
320
00:29:58,324 --> 00:30:00,900
anders krijg je een
steek je neus op.
321
00:30:01,000 --> 00:30:03,300
Het is verschrikkelijk.
322
00:30:06,028 --> 00:30:08,528
Het voelt alsof mijn benen dat zijn
bedekt met puistjes.
323
00:30:14,341 --> 00:30:16,613
Na een lange dag studeren,
324
00:30:16,713 --> 00:30:21,115
wat is er beter dan een bivak in de
bos om op krachten te komen.
325
00:30:22,249 --> 00:30:24,755
Dus het is goed?
326
00:30:24,855 --> 00:30:31,869
-Gefeliciteerd.
-Ja....
327
00:30:31,981 --> 00:30:34,510
Oh, de prachtige taart die gloeit.
328
00:30:34,610 --> 00:30:36,935
Er is een bepaalde emotie...
329
00:30:37,035 --> 00:30:38,626
dat wij herstellen...
330
00:30:38,726 --> 00:30:42,344
Prachtig, verrukkelijk...
331
00:30:42,544 --> 00:30:45,785
-Sluit je ogen en maak je geen zorgen.
-O, fantastisch.
332
00:30:45,888 --> 00:30:50,688
Ik denk dat deze dag zal blijven bestaan
voor altijd in haar geheugen gegrift.
333
00:30:51,094 --> 00:30:54,396
En de jongens hebben dit gegeven,
gemaakt met hun kapmessen.
334
00:31:17,695 --> 00:31:20,817
Een paar uur lang gaan we
dieper het bos in.
335
00:31:20,917 --> 00:31:22,557
De Wayana's jagen.
336
00:31:22,657 --> 00:31:25,796
Hier, alle dieren
zijn moeilijk te herkennen.
337
00:31:25,896 --> 00:31:30,000
Om hen aan te trekken, de Indianen
imiteer hun kreten tot in de perfectie.
338
00:31:34,761 --> 00:31:39,788
Boum Boum en Mimisiku vinden hun weg
met verontrustend gemak in het bos.
339
00:31:39,988 --> 00:31:45,187
Er zitten een paar machete-vlammen op de bomen
genoeg om het spoor terug te vinden.
340
00:32:16,961 --> 00:32:19,779
- Heeft hij het begrepen?
-Ja, het is daar gevallen.
341
00:32:27,182 --> 00:32:31,219
Jagen is een essentiële activiteit voor
de economie en de Wayana-cultuur.
342
00:32:31,419 --> 00:32:34,819
Zonder dat zouden ze dat niet kunnen
overleven in het bos.
343
00:32:48,835 --> 00:32:51,009
Na enkele dagen van
de Litani-rivier opgaan,
344
00:32:51,109 --> 00:32:53,707
we zijn niet ver van de
Tumuc-Humac-gebergte.
345
00:32:53,807 --> 00:32:56,723
Daarachter ligt het voorouderlijke
grondgebied van de Wayana’s.
346
00:32:56,923 --> 00:32:58,961
Vroeger waren dat de gemeenschappen
regelmatig bezocht,
347
00:32:59,061 --> 00:33:01,163
het Humak-Humac-gebergte oversteken.
348
00:33:01,263 --> 00:33:05,147
Het was het pad dat Mimisiku insloeg
toen hij uiteindelijk naar Guyana kwam.
349
00:33:05,247 --> 00:33:07,245
Het is nu verlaten.
350
00:33:09,487 --> 00:33:10,764
Kijk, een kaaiman.
351
00:33:10,864 --> 00:33:12,363
Kaaiman!
352
00:33:18,904 --> 00:33:20,902
Het viel in het water.
353
00:33:27,352 --> 00:33:29,620
-Is hij niet dood?
-Nee...
354
00:33:30,341 --> 00:33:33,799
want dat is er niet
veel loodschot.
355
00:33:38,116 --> 00:33:40,732
Ik heb het over het hoofd gesneden.
356
00:33:46,891 --> 00:33:48,789
Ik heb het hoofd afgesneden.
357
00:33:52,146 --> 00:33:56,279
De Wayana-kano's gaan vaak omhoog
de Litani om bij de Jari en Parou te komen,
358
00:33:56,379 --> 00:33:58,860
deze Braziliaanse rivieren bewoond
door hun voorouders.
359
00:33:58,960 --> 00:34:01,378
De grote reizen van de
verleden worden niet vergeten.
360
00:34:01,578 --> 00:34:06,470
De rots wordt bewoond door een "yolock"
een geest waar Mimisiku op zijn hoede is.
361
00:34:06,820 --> 00:34:10,459
Er was eens hier een sjamaan.
362
00:34:10,620 --> 00:34:16,799
Hij en een yolock doodden a
Wayana die van Jari kwam.
363
00:34:20,480 --> 00:34:23,559
Veel mensen stierven hier.
364
00:34:24,620 --> 00:34:27,599
De yolock heeft velen gedood.
365
00:34:29,080 --> 00:34:32,839
De naam is Amamutelli.
366
00:34:37,316 --> 00:34:40,828
De Wayana’s vertellen ons veel
over geesten, de yolocks.
367
00:34:41,028 --> 00:34:44,222
Ze spreken erover als iets
voor hen heel natuurlijk.
368
00:34:44,322 --> 00:34:46,742
Ze zijn net zo aanwezig als de echte natuur.
369
00:34:46,842 --> 00:34:50,551
Deze onzichtbare wereld,
het is ook waar, ook aanwezig,
370
00:34:50,586 --> 00:34:52,562
zo reëel als de zichtbare wereld.
371
00:34:52,762 --> 00:34:55,622
Een boom is meer dan een boom,
een dier is meer dan een dier,
372
00:34:55,722 --> 00:34:57,534
het is ook de geest die dat doet
leeft in hen
373
00:34:57,634 --> 00:35:01,736
en dus moet je niet ontevreden zijn
hen, en ik denk dat dit alles,
374
00:35:01,836 --> 00:35:04,136
gecombineerd met de gevoelens die ze hebben
hebben dat als ze de natuur vernietigen,
375
00:35:04,236 --> 00:35:06,322
zij vernietigen het
fundamenten van hun leven,
376
00:35:06,422 --> 00:35:09,720
zorgt ervoor dat de Wayana een
groot respect voor de natuur.
377
00:35:14,555 --> 00:35:17,855
Dit is iets wat ik nooit heb gedaan
dacht dat ik zou doen in mijn leven.
378
00:35:18,084 --> 00:35:19,638
Een krokodil eten?
379
00:35:19,738 --> 00:35:23,938
Om de afwas te doen in mijn ondergoed,
naast een krokodil.
380
00:35:24,811 --> 00:35:26,608
Dit is een ravet met een toekan.
381
00:35:26,708 --> 00:35:29,072
Het zijn beschermde soorten,
382
00:35:29,172 --> 00:35:33,202
en de wayana's doden hen
grote hoofdtooien maken...
383
00:35:33,302 --> 00:35:37,302
van veren voor grote ceremonies.
384
00:35:41,896 --> 00:35:45,596
Dus hier is wat je nodig hebt
maak een caimé met vis en vlees.
385
00:35:46,614 --> 00:35:49,402
Een of andere kaaiman...
hier is de kaaiman,
386
00:35:49,483 --> 00:35:50,983
en wat houtvarken.
387
00:35:51,062 --> 00:35:55,378
Dat is een caimé.
-Emilie, dat is Kaipo.
388
00:35:57,947 --> 00:36:00,045
Hij praat onzin.
389
00:36:00,446 --> 00:36:02,898
De caimé wordt gekookt door de rook,
390
00:36:02,899 --> 00:36:05,899
omdat het beter blijft,
het duurt langer.
391
00:36:06,220 --> 00:36:07,527
Het is Kaipo.
392
00:36:07,627 --> 00:36:08,812
Het is niet waar,
393
00:36:08,813 --> 00:36:12,313
Hetipo praat de hele tijd onzin,
Ik geloof hem nu niet meer.
394
00:36:12,496 --> 00:36:17,698
Gisteren was het kaioumapa of ik niet
Weet je wat nu, het verandert voortdurend.
395
00:36:22,112 --> 00:36:23,846
Heb jij al aap gegeten?
396
00:36:24,046 --> 00:36:27,946
Nee, maar ik zal het proeven
tijdens de lunch.
397
00:36:28,255 --> 00:36:30,039
Ziet het er smakelijk uit?
398
00:36:30,139 --> 00:36:31,393
Natuurlijk.
399
00:36:31,493 --> 00:36:34,120
- Eet je het graag?
-Ja.
400
00:36:34,907 --> 00:36:38,171
-Het lijkt een beetje op baby's, toch?
-Ja.
401
00:36:38,725 --> 00:36:40,193
-Enéour?
-Ja.
402
00:36:40,289 --> 00:36:42,996
Gisteravond was je binnen
je hangmat, 's nachts,
403
00:36:43,196 --> 00:36:44,684
diep in het Amazonewoud.
404
00:36:44,784 --> 00:36:48,422
Hoe voelde het?
-Ja, ik ben Amazoniër.
405
00:36:48,817 --> 00:36:50,219
Goed...
406
00:36:50,319 --> 00:36:53,319
Mijn naam is Nicolaas.
407
00:36:54,503 --> 00:36:55,844
Het was...
408
00:36:55,944 --> 00:36:58,062
Het was een heel leuk dorp.
409
00:36:58,162 --> 00:37:01,092
Nee, het is oké, Tatiana,
wij zitten al vol.
410
00:37:01,192 --> 00:37:05,783
Ik heb niet zo goed geslapen omdat
Ik heb maar ongeveer 4 uur geslapen,
411
00:37:05,818 --> 00:37:10,080
omdat ik niet erg gerustgesteld was
met al het gehuil, padden...
412
00:37:10,286 --> 00:37:14,886
de regen...
mijn doorweekte slaapzak.
413
00:37:15,850 --> 00:37:18,408
En eten met de Wayana's...
414
00:37:18,608 --> 00:37:21,730
De Wayana's hebben een uitstekend dieet.
415
00:37:21,830 --> 00:37:25,449
Boeren, jagers,
vissers en verzamelaars,
416
00:37:25,550 --> 00:37:28,650
hun dieet is gevarieerd
en rijk aan eiwitten.
417
00:37:28,734 --> 00:37:32,620
Hoewel dat onmogelijk is in dit klimaat
voedsel langer dan een paar dagen bewaren,
418
00:37:32,720 --> 00:37:36,320
ze zijn zich niet bewust van honger en
maak je geen zorgen over morgen.
419
00:37:39,684 --> 00:37:42,784
-Een kaaiman...
-Ja, een kaaiman.
420
00:37:44,236 --> 00:37:46,336
Ik zag een kaaiman.
421
00:37:46,979 --> 00:37:50,759
Elke dag brengt een nieuwe
rijkdom aan kennis.
422
00:37:50,959 --> 00:37:53,101
Het goede humeur en
humor van de Wayana's...
423
00:37:53,201 --> 00:37:57,599
maak deze tocht in het bos
een fantastische ervaring.
424
00:37:58,522 --> 00:38:01,422
NAAR DE BRON
VAN DE LITANIE
425
00:38:05,299 --> 00:38:07,699
Je richt je pijl zoals ik,
426
00:38:08,156 --> 00:38:09,858
soortgelijk,
427
00:38:09,914 --> 00:38:12,630
en je richt goed op de vis,
428
00:38:12,730 --> 00:38:15,130
en dan schiet je.
429
00:38:19,431 --> 00:38:23,033
Op de top van de rivier de Litanië,
niet ver van de grens met Brazilië,
430
00:38:23,133 --> 00:38:26,433
Hetipo leert Nicolas de
geheimen van het Indiase leven.
431
00:38:54,529 --> 00:38:59,162
Hetipo is eigenlijk een beetje
zoals mijn broer,
432
00:38:59,262 --> 00:39:04,554
mijn grote broer, die even oud is
zoals ik, maar die mij veel heeft gegeven.
433
00:39:04,654 --> 00:39:07,557
waar ik veel over heb geleerd
natuur, en hij weet veel.
434
00:39:07,592 --> 00:39:12,316
De Wayana weten veel,
maar laat het niet zien.
435
00:39:12,416 --> 00:39:16,314
En Hetipo heeft het niet gemaakt
helemaal leuk van mij.
436
00:39:16,853 --> 00:39:22,071
Ik heb het gevoel dat de Wayana's vrij zijn
in vergelijking met ons westerlingen,
437
00:39:22,128 --> 00:39:24,834
want al binnen
hun manier van leven,
438
00:39:25,034 --> 00:39:27,965
de Wayana is zijn eigen baas,
439
00:39:28,065 --> 00:39:32,457
dat wil zeggen, hij doet a
weinig van wat hij wil.
440
00:39:32,557 --> 00:39:38,057
Hij is altijd heel vrij
in zijn daden.
441
00:39:39,035 --> 00:39:41,735
Hij geeft veel.
442
00:39:42,485 --> 00:39:45,514
Ze zijn echt heel aandoenlijk,
443
00:39:45,614 --> 00:39:48,614
en heb grote genegenheid voor ons.
444
00:39:58,698 --> 00:40:01,221
Zie deze vis hier.
445
00:40:01,325 --> 00:40:04,225
Oh ja, geweldig.
446
00:40:04,469 --> 00:40:05,767
Oké.
447
00:40:10,416 --> 00:40:14,726
De expeditie stroomopwaarts is een kans
voor de Wayana's om te jagen en te vissen...
448
00:40:14,761 --> 00:40:18,296
in de wildrijke gebieden,
ver van dorpen.
449
00:40:44,989 --> 00:40:46,686
Tel jij de beten van Nicolas?
450
00:40:46,786 --> 00:40:50,386
Ja, ik markeer ze met een blauw
pen, zodat ik er geen vergeet.
451
00:40:52,984 --> 00:40:54,639
Hoeveel tot nu toe?
452
00:40:54,739 --> 00:40:56,139
Wachten.
453
00:40:57,027 --> 00:40:59,749
Sterker nog, ik telde meer
dan 200 beten eerder.
454
00:40:59,849 --> 00:41:02,646
Ik telde 200 happen,
zonder mijn billen te tellen.
455
00:41:02,746 --> 00:41:05,050
Ik heb ongeveer 17 op mijn billen.
456
00:41:07,587 --> 00:41:10,585
-Hoeveel zijn dat er nu, Helen?
-118.
457
00:41:10,757 --> 00:41:12,439
118 beten?
458
00:41:12,539 --> 00:41:14,316
Ja, 118 beten.
459
00:41:14,416 --> 00:41:15,857
Ja, maar inclusief de
hele kleine.
460
00:41:15,916 --> 00:41:20,716
Dat betekent dat ik meer heb
dan 250 beten over mij heen.
461
00:41:20,900 --> 00:41:21,966
Leuk, hè.
462
00:41:22,066 --> 00:41:25,326
Muggen zoals ik blijkbaar.
463
00:41:25,426 --> 00:41:27,514
Op het wild wordt gerookt
de boucan (houten grill).
464
00:41:27,614 --> 00:41:30,837
Het mag niet uitgaan omdat de
warm en zeer vochtig klimaat...
465
00:41:30,938 --> 00:41:34,438
de vis snel zou rotten,
apen, vogels en kaaimannen.
466
00:41:34,570 --> 00:41:37,370
Al de jacht van deze laatste dagen.
467
00:41:39,996 --> 00:41:42,996
Het is de eerste keer dat er een Wayana komt
heeft mijn haar geknipt.
468
00:41:43,084 --> 00:41:44,482
Ja.
469
00:41:45,239 --> 00:41:46,193
Een trim.
470
00:41:46,293 --> 00:41:49,089
Geen wataiki, als ik dat ben
met Boum Boum.
471
00:41:49,189 --> 00:41:50,489
Ja.
472
00:41:52,265 --> 00:41:54,229
Geen haar meer.
473
00:41:54,230 --> 00:41:56,430
Je houdt van kort haar.
474
00:41:56,577 --> 00:41:57,977
Dat is het.
475
00:41:58,505 --> 00:42:00,653
De volgende nacht, de kinderen
van Fleur de Lampaul...
476
00:42:00,753 --> 00:42:02,791
dat bleef op de
Guyaanse kust...
477
00:42:02,891 --> 00:42:05,355
ga er een paar ontmoeten
nachtdieren.
478
00:42:05,555 --> 00:42:07,055
Dicht bij woonwijken,
479
00:42:07,155 --> 00:42:11,057
de dieren zijn zeldzaam geworden en
verdacht vanwege te veel jacht.
480
00:42:14,471 --> 00:42:19,117
De meeste dieren zijn dat wel
's nachts actief.
481
00:42:19,217 --> 00:42:23,832
Daarom proberen we hier een volkstelling te houden
door in de koplampen te tellen,
482
00:42:23,932 --> 00:42:27,114
de aanwezige bevolking
op het vrijgavegebied.
483
00:42:27,214 --> 00:42:30,804
We rijden bijna
constante snelheid van 10 km/u.
484
00:42:30,904 --> 00:42:33,770
Een persoon geplaatst op de
zijkant van de auto...
485
00:42:33,771 --> 00:42:38,971
verlicht de rand van de
volgen en zo vinden we...
486
00:42:39,092 --> 00:42:43,794
de verschillende dieren die
langs de weg aanwezig zijn.
487
00:42:48,695 --> 00:42:50,292
Wat is daar, Guenaelle?
488
00:42:50,392 --> 00:42:55,792
Het is een knaagdier,
Het is een pion, nietwaar?
489
00:42:56,286 --> 00:42:59,233
Het is een opossum, een buideldier.
490
00:43:01,574 --> 00:43:04,183
-Het is geen knaagdier.
-Het is zo schattig.
491
00:43:04,244 --> 00:43:05,554
Leg je vinger op de plaats van de mijne.
492
00:43:05,654 --> 00:43:06,478
Je weet maar nooit.
493
00:43:06,578 --> 00:43:08,784
Kijk naar zijn voeten, hij grijpt
echt goed met deze voeten.
494
00:43:08,884 --> 00:43:11,282
Die plakkerigheid is verschrikkelijk.
495
00:43:11,544 --> 00:43:13,942
Het blijft hangen.
496
00:43:15,018 --> 00:43:17,904
-Zo schattig, deze kleine diertjes.
-Ja.
497
00:43:18,225 --> 00:43:20,166
Van alle Guyanese dieren,
498
00:43:20,266 --> 00:43:24,070
het zijn de insecten die wij
het vaakst tegenkomen.
499
00:43:25,850 --> 00:43:29,581
-Wat is het?
-Het zijn mieren.
500
00:43:30,339 --> 00:43:32,265
Waar wonen ze, Hetipo?
501
00:43:32,365 --> 00:43:34,065
In de boom.
502
00:43:35,859 --> 00:43:37,825
Zitten ze in de boom?
503
00:43:37,925 --> 00:43:39,225
Ja.
504
00:43:40,863 --> 00:43:44,373
In de Amazone staan enkele bomen
mieren huisvesten en voeden.
505
00:43:44,473 --> 00:43:49,375
In ruil daarvoor moeten de huurders
verjaag de ongewenste insecten.
506
00:43:53,989 --> 00:43:56,615
De symbiose tussen planten
en dieren zijn ontelbaar.
507
00:43:56,715 --> 00:44:00,708
De planten die niet kunnen bewegen
hebben dieren nodig om zich voort te planten.
508
00:44:00,808 --> 00:44:04,108
Ze bestuiven hun bloemen
en hun zaden verspreiden.
509
00:44:05,314 --> 00:44:07,901
Ze worden aangetrokken door de
smakelijk en voedzaam fruit,
510
00:44:08,001 --> 00:44:10,901
of geurige bloemen in felle kleuren.
511
00:44:20,529 --> 00:44:23,680
Maar veel insecten zijn dat wel
formidabele herbivoren,
512
00:44:23,780 --> 00:44:25,589
planteneters.
513
00:44:25,689 --> 00:44:27,446
Hun verwoesting is aanzienlijk.
514
00:44:27,546 --> 00:44:30,650
Een kwart van de jonge bladeren
worden ieder jaar gegeten.
515
00:44:30,863 --> 00:44:33,502
Hoe de insecten te lokken
noodzakelijk voor hun voortplanting,
516
00:44:33,602 --> 00:44:35,571
en degenen afstoten die ze eten?
517
00:44:35,671 --> 00:44:38,471
Dat is de grote vraag voor de planten.
518
00:44:39,139 --> 00:44:43,146
Planten bedenken de meest ingenieuze
manieren om bladeters af te weren.
519
00:44:43,246 --> 00:44:46,754
Sommige jonge bladeren hebben dat niet
dezelfde kleur als de volwassen bladeren.
520
00:44:46,854 --> 00:44:49,254
Misschien om de tegenstander voor de gek te houden?
521
00:44:49,355 --> 00:44:51,923
Anderen bevatten geavanceerde gifstoffen.
522
00:44:52,023 --> 00:44:54,721
Doornen weren apen af.
523
00:44:55,820 --> 00:44:59,246
Maar herbivoren vinden over het algemeen manieren
om deze verdedigingen te omzeilen.
524
00:44:59,446 --> 00:45:02,813
Planten en insecten leven in a
haat-liefde relatie,
525
00:45:02,913 --> 00:45:06,011
en kan niet
zonder elkaar.
526
00:45:09,766 --> 00:45:11,331
Wat is er aan de hand, Nicolas?
527
00:45:11,431 --> 00:45:12,487
Ik zit onder de beten.
528
00:45:12,587 --> 00:45:14,828
Dan moet je er veel hebben
ervan in je hangmat?
529
00:45:14,928 --> 00:45:17,724
Nee, het is omdat hij
ging het bos in.
530
00:45:17,824 --> 00:45:19,624
- Komt dat door het bos ingaan?
-Ja.
531
00:45:19,884 --> 00:45:21,851
Waarom heb ik ze niet?
532
00:45:21,951 --> 00:45:24,651
Omdat we op dezelfde plaatsen waren?
533
00:45:29,313 --> 00:45:31,313
Wat ben je aan het doen, Hélène?
534
00:45:31,612 --> 00:45:34,408
Hier, we nemen er een paar
vlees van de camé.
535
00:45:34,508 --> 00:45:38,197
en we hebben het in de kano gestopt.
Het is een heel goede...
536
00:45:38,601 --> 00:45:41,924
Hier is een katouri die
zit vol met vlees.
537
00:45:42,024 --> 00:45:45,568
Hier is dus een heel team van
Wayana's die een week lang jaagden,
538
00:45:45,668 --> 00:45:48,903
en ze zullen ongeveer terugnemen
tien katouri vlees,
539
00:45:49,103 --> 00:45:51,811
dat is misschien, ik weet het niet,
ongeveer 150 kg vlees.
540
00:45:51,912 --> 00:45:55,312
Dus wat ze zullen doen, is één deel
gerookt en gezouten om te worden bewaard.
541
00:45:55,371 --> 00:45:58,080
Maar het is niet te houden
lang in het regenwoud.
542
00:45:58,180 --> 00:46:00,920
Dus delen ze het met de
families van hun vrienden...
543
00:46:01,020 --> 00:46:03,619
bij terugkeer naar het dorp,
en zo elke familie...
544
00:46:03,719 --> 00:46:07,336
gaat af en toe op jacht
en zoals ze regelmatig delen,
545
00:46:07,437 --> 00:46:10,137
het geeft ze houvast
aanbod van eiwitten.
546
00:46:16,351 --> 00:46:18,300
Je hoeft het alleen maar daar neer te zetten.
547
00:46:27,348 --> 00:46:29,666
We zijn de kano's aan het laden,
omdat...
548
00:46:29,766 --> 00:46:35,321
we gaan terug naar beneden
de rivier naar Antecume-Pata.
549
00:46:55,246 --> 00:46:56,550
Knal!
550
00:46:56,870 --> 00:46:59,726
Boum Boum heeft een geïmproviseerd
kleine afscheidsceremonie voor ons.
551
00:46:59,826 --> 00:47:02,426
Charlie naast mij.
552
00:47:03,047 --> 00:47:04,947
Dus hier zijn we.
553
00:47:05,056 --> 00:47:07,658
Oké, je praat maar een beetje.
554
00:47:09,186 --> 00:47:11,900
-Ga je gang, jij spreekt nu.
-Nee, jij bent het.
555
00:47:11,987 --> 00:47:14,090
Vandaag gaan we terug
naar Antecume-Pata...
556
00:47:14,190 --> 00:47:15,983
met onze geweldige Wayana-vrienden.
557
00:47:16,083 --> 00:47:17,203
-Dat is het.
-Oké?
558
00:47:17,204 --> 00:47:18,104
Ja.
559
00:47:18,138 --> 00:47:19,338
Je praat nu een beetje.
560
00:47:19,407 --> 00:47:23,645
Nou, we gingen samen
met palaississi-vrienden...
561
00:47:23,745 --> 00:47:25,699
en kinderen.
562
00:47:25,799 --> 00:47:29,007
-En was het goed?
-We zijn vanavond rond 17.00 uur terug.
563
00:47:37,419 --> 00:47:41,139
Op de terugweg de Wayana's
aanvulling op hun bepalingen.
564
00:47:41,239 --> 00:47:43,637
Hij gaat schieten, Nico, kijk.
565
00:47:43,810 --> 00:47:45,710
Hij gaat schieten.
566
00:47:54,153 --> 00:47:56,953
Ze hebben net een rasq neergeschoten,
567
00:47:57,053 --> 00:47:58,439
een blauwe papegaai,
568
00:47:58,539 --> 00:48:00,416
en zoals het gewoon was
gewond aan de vleugel,
569
00:48:00,517 --> 00:48:04,517
zij zullen het behandelen en bewaren
thuis als huisdier.
570
00:48:04,697 --> 00:48:08,551
De Indianen jagen alleen op de dieren
nodig om hun gezinnen te voeden.
571
00:48:08,651 --> 00:48:11,851
Ze nemen is niet nodig
deze soorten in gevaar.
572
00:48:12,213 --> 00:48:16,213
Is hun jacht wreder dan de onze?
legbatterijboerderijen en slachthuizen?
573
00:48:18,199 --> 00:48:19,803
Wauw.
574
00:48:20,649 --> 00:48:22,355
Bravo.
575
00:48:26,123 --> 00:48:28,123
Ja, bravo.
576
00:48:39,600 --> 00:48:43,977
Ik denk dat dit bij blijft
de Wayana's in het bos,
577
00:48:44,077 --> 00:48:47,203
het zal mij misschien helpen
om beter te leven in Frankrijk,
578
00:48:47,303 --> 00:48:49,181
omdat de Wayana's mij hebben geleerd...
579
00:48:49,281 --> 00:48:53,081
een veel groter respect voor de natuur
en wat mij omringt,
580
00:48:53,181 --> 00:48:56,218
en dat besefte ik
alles wat we eten,
581
00:48:56,318 --> 00:48:58,782
die ons kleedt, alles
komt uit de natuur,
582
00:48:58,882 --> 00:49:01,180
en zonder zijn we genaaid.
583
00:49:01,244 --> 00:49:04,126
Het zorgt ervoor dat ik het wil respecteren.
584
00:49:04,226 --> 00:49:09,626
Er is ook een
Indiase filosofie...
585
00:49:09,798 --> 00:49:13,598
die mij zal dienen in mijn
manier van denken mijn hele leven,
586
00:49:13,728 --> 00:49:19,926
om zo te leven
zou mij misschien gelukkiger maken.
587
00:49:29,392 --> 00:49:33,656
De Wayana's zijn de beste reizen
metgezellen waar je ooit van zou kunnen dromen.
588
00:49:33,756 --> 00:49:35,683
Attent, altijd vrolijk.
589
00:49:35,783 --> 00:49:37,969
Zij zorgden voor de jongeren
palaississi dat we zijn,
590
00:49:38,069 --> 00:49:41,671
en we hebben er duizend geleerd
en één geheim van het bos.
591
00:49:42,216 --> 00:49:45,702
In de loop van de dagen,
we zijn echte partners geworden.
592
00:49:45,802 --> 00:49:47,645
Toen we terugkwamen in het dorp,
593
00:49:47,745 --> 00:49:51,447
Boum Boum en Mimisiku
nodigde ons uit om bij hen te komen wonen.
594
00:49:51,547 --> 00:49:54,247
We kregen Indiase namen.
595
00:49:54,877 --> 00:49:58,110
De mensen van het bos zijn geopend
de deuren van hun wereld voor ons,
596
00:49:58,111 --> 00:50:01,311
en bood hun vriendschap aan.
597
00:50:06,141 --> 00:50:08,843
ANTECUME PATA
598
00:50:11,281 --> 00:50:14,183
Antecume-Pata
Frans-Guyana
599
00:50:27,865 --> 00:50:31,267
Na een week reizen
per kano op de Litani-rivier,
600
00:50:31,367 --> 00:50:36,567
Mimisiku en zijn vrouw Coumaya
hebben Emilie uitgenodigd om bij hen te komen wonen.
601
00:50:47,790 --> 00:50:50,207
Deze jonge tiener
verhuist naar hun carbet.
602
00:50:50,307 --> 00:50:53,936
Ze gaat een maand lang delen
het leven van een Indiase familie.
603
00:50:54,036 --> 00:50:55,861
Hoe voel je je, Emilie?
604
00:50:55,961 --> 00:50:58,971
Het ziet er hier leuk uit.
Het komt wel goed met mij.
605
00:50:59,171 --> 00:51:04,971
Het is grappig omdat iedereen
slaapt in dezelfde kamer.
606
00:51:30,140 --> 00:51:33,899
Dus hier ben ik in mijn carbet, ik woon
hier met mijn Wayana-familie.
607
00:51:33,999 --> 00:51:36,749
Boven bevindt zich de slaapkamer.
Wij slapen in hangmatten.
608
00:51:36,849 --> 00:51:39,667
Hier is de plek waar je werkt.
609
00:51:39,767 --> 00:51:44,269
Mimisiku maakt bijvoorbeeld de zijne
manden of Coumaya maakt katoen.
610
00:51:45,106 --> 00:51:49,150
Hier is voor het maken van een cachiri.
611
00:51:49,250 --> 00:51:55,129
Ze raspen de maniok er bovenop,
Er is een rooster om de maniok te raspen.
612
00:51:55,229 --> 00:51:58,591
Je vraagt je misschien af,
waar is de badkamer en het toilet,
613
00:51:58,691 --> 00:52:02,577
nou, het is simpel, het zit in de
rivier waar we zullen zwemmen,
614
00:52:02,678 --> 00:52:04,178
De rivier is om te wassen...
615
00:52:04,211 --> 00:52:06,064
Het toilet bevindt zich ook in de rivier.
616
00:52:06,164 --> 00:52:08,162
Water halen om te koken,
het is de rivier.
617
00:52:08,263 --> 00:52:10,863
De afwas doen,
het is ook de rivier.
618
00:52:11,461 --> 00:52:13,062
Geen probleem.
619
00:52:30,059 --> 00:52:32,190
-Heb je goed geslapen?
-Hoe laat is het?
620
00:52:32,364 --> 00:52:34,064
Ik weet het niet.
621
00:52:34,919 --> 00:52:38,619
Je mag niet wakker worden
mensen zo vroeg op.
622
00:52:39,982 --> 00:52:41,382
Kom op.
623
00:52:44,474 --> 00:52:47,582
De dag begint altijd
met een wasbeurt in de rivier.
624
00:52:47,682 --> 00:52:51,282
De Wayana's stijgen rond 6 uur 's ochtends op.
zelfs vóór de zon.
625
00:52:54,010 --> 00:52:57,492
Nicolas is bij hem ingetrokken
Yoyouweb en Poupoli.
626
00:52:57,592 --> 00:53:01,065
Elke jongere van Fleur de
Lampaul was uitgenodigd door een familie.
627
00:53:01,265 --> 00:53:03,482
Dit is de beste manier
het Indiase leven ontdekken,
628
00:53:03,583 --> 00:53:06,583
en sterke relaties opbouwen
met de Wayana's.
629
00:53:06,798 --> 00:53:10,439
De Indianen verwelkomen elk jong
palassissi als een extra kind,
630
00:53:10,539 --> 00:53:14,239
een nieuwe broer of zus.
-Goedemorgen
631
00:53:14,416 --> 00:53:18,316
- Hallo, heb je goed geslapen?
-Ja en jij?
632
00:53:18,400 --> 00:53:19,798
Ja prima.
633
00:53:19,898 --> 00:53:21,367
Heeft de zon je wakker gemaakt?
634
00:53:21,467 --> 00:53:24,567
Ik... niet echt.
635
00:53:24,655 --> 00:53:27,255
Ik had ook een droom, maar die heb ik niet
onthoud het. Jij ook?
636
00:53:27,256 --> 00:53:31,356
Ik had een droom, maar
Ik kan het me niet herinneren.
637
00:53:36,915 --> 00:53:41,691
Je herinnert het je niet meer,
net als ik is dat normaal.
638
00:53:41,791 --> 00:53:43,525
Sylvie?
639
00:53:43,726 --> 00:53:45,626
Heb je goed geslapen?
640
00:53:46,052 --> 00:53:49,979
Ja, ik heb goed geslapen, maar...
Ik kijk er toch naar uit,
641
00:53:50,079 --> 00:53:52,956
Ik wou dat ik een leuke had
soms naar bed,
642
00:53:53,056 --> 00:53:56,256
en toen had ik een beetje
rugpijn en ik werd wakker,
643
00:53:56,496 --> 00:53:59,996
verder heb ik goed geslapen, ja.
644
00:54:00,625 --> 00:54:02,621
En nu gril ik de cazar,
645
00:54:02,721 --> 00:54:05,487
niets beters na een verkoudheid
waterbad in de rivier,
646
00:54:05,488 --> 00:54:09,688
dan een goed ontbijt met chocolade
in heet water en gegrilde cazar.
647
00:54:13,623 --> 00:54:17,219
Om 7.30 uur de kinderen
hun weg naar school vinden.
648
00:54:30,312 --> 00:54:33,510
De oudste gaat rustig verder
over hun bedrijf.
649
00:54:33,640 --> 00:54:37,140
Mataliwa leidt Enéour naar de rivier.
650
00:54:42,262 --> 00:54:43,253
Je doet het zo.
651
00:54:43,353 --> 00:54:45,753
Wat zijn beide
van je gaat doen?
652
00:54:46,291 --> 00:54:48,101
Hier gaan we maken...
653
00:54:48,202 --> 00:54:51,002
Mataliwa gaat lesgeven
mij om een mand te maken.
654
00:54:56,845 --> 00:54:59,879
We gaan wat klaarmaken...
655
00:54:59,979 --> 00:55:04,466
wat riet dus achteraf...
656
00:55:04,513 --> 00:55:08,413
Wij kunnen de onderdelen meenemen
om de mand te maken.
657
00:55:16,648 --> 00:55:18,946
Is het nu recreatietijd?
658
00:55:26,456 --> 00:55:27,856
Nee.
659
00:55:28,131 --> 00:55:29,779
En jij, Alinkala?
660
00:55:29,880 --> 00:55:32,345
Heb je het goed gedaan?
-Ja.
661
00:55:33,119 --> 00:55:35,721
Je kijkt echter niet
zo goed in verdeeldheid.
662
00:55:36,866 --> 00:55:38,364
Is dat waar?
663
00:55:41,342 --> 00:55:44,527
-Wat heb je liever, school of jagen?
-School.
664
00:55:44,627 --> 00:55:47,183
-School is beter dan jagen?
-Ja.
665
00:55:47,283 --> 00:55:50,183
Later, weet je wat
wil je doen voor de kost?
666
00:55:51,285 --> 00:55:52,985
Ik weet het niet.
667
00:55:55,899 --> 00:55:58,883
Ik ken niet veel mensen
maar naarmate de tijd verstrijkt,
668
00:55:58,983 --> 00:56:00,790
Ik leer mijn kennen
familie steeds meer.
669
00:56:00,891 --> 00:56:02,691
Ik heb een heel groot gezin, met...
670
00:56:02,708 --> 00:56:06,679
Er komen veel neven en nichten
om hier te lunchen,
671
00:56:06,779 --> 00:56:10,979
en hoe langer het duurt, hoe beter
we kennen elkaar en kunnen goed met elkaar overweg.
672
00:56:11,478 --> 00:56:15,604
Hier is mijn kleine broertje
Laviniwé kijkt naar mij.
673
00:56:15,704 --> 00:56:17,664
Hij is de jongste van het gezin.
674
00:56:17,765 --> 00:56:21,365
Hij spreekt niet veel Wayana,
maar hij kent mijn naam.
675
00:56:21,470 --> 00:56:25,066
De hele dag belt hij mij,
Hélène, Hélène...
676
00:56:28,766 --> 00:56:31,601
De oude Couyamane maakt een kano.
677
00:56:31,801 --> 00:56:34,207
Hij is een van de beste
ambachtslieden van het dorp.
678
00:56:34,307 --> 00:56:38,617
Hier moet iedereen capabel zijn
van het maken van zijn alledaagse voorwerpen.
679
00:56:38,917 --> 00:56:42,417
Wayana's houden ervan om ze smaakvol te versieren.
680
00:56:42,737 --> 00:56:46,862
Couyamane leerde zijn zoon
Mataliwa, de kunst van het mandenmaken.
681
00:56:46,962 --> 00:56:49,953
Zo weef je de mand.
682
00:56:50,770 --> 00:56:53,770
En je stopt het zwarte erin.
683
00:56:54,460 --> 00:56:56,347
Probeer het.
-Oké.
684
00:57:03,207 --> 00:57:04,097
Zoals dat?
685
00:57:04,197 --> 00:57:04,719
Ja.
686
00:57:04,819 --> 00:57:06,516
Nu leg ik...
687
00:57:06,616 --> 00:57:09,844
Het moeten de twee hierboven zijn,
688
00:57:09,944 --> 00:57:12,527
je ziet het zwart...
-Ja.
689
00:57:12,528 --> 00:57:16,928
En je zette het... zie je?
-Oké.
690
00:57:16,929 --> 00:57:19,329
Bij de Indianen: kennis
wordt gemakkelijk overgedragen.
691
00:57:19,469 --> 00:57:21,869
De jongeren imiteren hun ouderen.
692
00:57:22,359 --> 00:57:23,733
Hé, Pita?
693
00:57:23,833 --> 00:57:26,033
Is hij aardig, je grote broer?
694
00:57:26,515 --> 00:57:29,015
-Nee.
-Ja...
695
00:57:31,755 --> 00:57:33,636
Kun je met hem overweg?
696
00:57:33,736 --> 00:57:35,036
Ja.
697
00:57:37,204 --> 00:57:39,395
Eet jij veel snoep samen?
698
00:57:39,396 --> 00:57:41,096
Sst!
699
00:57:42,400 --> 00:57:43,800
Nee.
700
00:57:49,284 --> 00:57:54,616
Aoipan, Payapanrique en Hetipo
Leid Nicolas het bos in,
701
00:57:54,716 --> 00:57:57,417
ze hebben hem iets te leren.
702
00:57:57,980 --> 00:58:02,380
Om dieren aan te trekken, moet je het weten
hoe je hun kreten tot in de perfectie kunt imiteren.
703
00:58:09,569 --> 00:58:11,669
Dat is de roep van de baviaan.
704
00:58:11,762 --> 00:58:14,506
Dit is hoe wij op apen jagen.
705
00:58:14,606 --> 00:58:16,754
En zo komen ze?
706
00:58:16,755 --> 00:58:20,759
Ze komen als je belt,
als je het zo doet.
707
00:58:20,973 --> 00:58:24,273
Daarna zal hij reageren.
708
00:58:41,005 --> 00:58:42,905
Waar is dat de roep van?
709
00:58:43,348 --> 00:58:44,948
Een makaak. (aap)
710
00:58:54,086 --> 00:58:56,994
Als je apen ziet
in een boom huil je.
711
00:58:57,094 --> 00:58:58,894
Je probeert de kreet.
712
00:59:00,908 --> 00:59:03,408
Nadat hij komt, schiet je.
713
00:59:03,936 --> 00:59:06,937
Als je wilt, schiet je...
714
00:59:10,076 --> 00:59:13,976
Ik heb er zojuist mijn hand op gelegd
die rupsen die steken.
715
00:59:14,398 --> 00:59:17,400
Ik heb veel stekels
helemaal over mijn hand.
716
00:59:35,290 --> 00:59:37,278
Tatiana heeft een nieuwe vriend gemaakt.
717
00:59:37,378 --> 00:59:40,472
Agami's zijn relatief jachtvogels
gebruikelijk in het bos,
718
00:59:40,572 --> 00:59:42,581
gemakkelijk te temmen.
719
00:59:42,681 --> 00:59:45,719
Mijn vriendin Agami, ze is erg aardig.
720
00:59:45,819 --> 00:59:47,765
Er zijn er twee in het dorp.
721
00:59:47,865 --> 00:59:51,776
De Wayana houden ervan om tamme dieren te hebben.
722
00:59:51,876 --> 00:59:53,140
Veel vogels.
723
00:59:53,240 --> 00:59:56,240
Kijk hoe ze ervan houdt.
724
01:00:09,661 --> 01:00:13,863
De Agami weigeren nooit een spel
voetballen met de kinderen.
725
01:00:30,172 --> 01:00:33,572
De tamme vogels zijn dat wel
volop aanwezig in het dorp.
726
01:00:36,013 --> 01:00:37,615
Palawa.
727
01:00:38,319 --> 01:00:41,918
-Wie is Palawa?
-Het is de papegaai van Elémé.
728
01:00:42,176 --> 01:00:46,276
Palawa waardeert het niet
om Elémé's vriendschap te delen.
729
01:00:54,508 --> 01:00:56,808
Kom op, Palawa, eet.
730
01:01:07,068 --> 01:01:09,978
In onze gezinnen doen wij mee
bij alle dagelijkse taken.
731
01:01:10,078 --> 01:01:13,572
Hier, ik ben aan het maken
katoen met Coumaya.
732
01:01:13,672 --> 01:01:17,882
Wij zoeken dus naar de
katoen in de abattis,
733
01:01:18,082 --> 01:01:21,980
en dan drogen wij
het in de zon.
734
01:01:22,080 --> 01:01:24,420
U moet de
zaden die erin zitten.
735
01:01:24,520 --> 01:01:25,943
Dat is wat ik nu doe.
736
01:01:26,043 --> 01:01:28,610
Tenminste, ik probeer het te doen, en...
737
01:01:28,645 --> 01:01:32,629
dan weeft Coumaya alles
het katoen zoals dit,
738
01:01:32,630 --> 01:01:38,130
en het wordt gebruikt om te maken
hangmatten en calimbés.
739
01:01:38,283 --> 01:01:41,245
En dus een hangmat erbij
katoen zoals dit...
740
01:01:41,345 --> 01:01:44,525
er is 2 km garen nodig om te maken
één, dus het is veel werk.
741
01:01:44,625 --> 01:01:49,202
Om het vrije leven van het laatste te delen
Indianen is een buitengewone ervaring.
742
01:01:49,402 --> 01:01:52,438
We ontdekken van binnenuit a
wereld die zo anders is dan de onze,
743
01:01:52,538 --> 01:01:56,340
een boeiende wereld
we houden elke dag meer.
744
01:01:56,670 --> 01:01:59,533
Antecume-Pata wordt
beetje bij beetje ons dorp.
745
01:01:59,633 --> 01:02:02,551
In het gezelschap van onze
Wayana broeders en zusters,
746
01:02:02,651 --> 01:02:05,115
ze geven ons het gevoel
Wij hebben hier altijd gewoond,
747
01:02:05,215 --> 01:02:07,614
tussen de rivier en het bos.
748
01:02:14,640 --> 01:02:18,040
GEZINSLEVEN
749
01:02:20,478 --> 01:02:22,033
[Antecume-Pata, Frans-Guyana]
750
01:02:22,133 --> 01:02:25,959
7 uur in de ochtend, Nicolas
en Yoyouweb, zijn Wayana-vader,
751
01:02:26,059 --> 01:02:28,232
neem het pad naar het bos.
752
01:02:28,532 --> 01:02:29,731
Waar ga je heen, Nicolaas?
753
01:02:29,931 --> 01:02:32,031
Nu gaan we naar de abattis.
754
01:02:33,819 --> 01:02:36,986
De abattis is de
De wilde tuin van de Indianen.
755
01:02:37,086 --> 01:02:40,692
Een stuk grond dat is ontgonnen door
het bos in brand steken.
756
01:02:40,892 --> 01:02:45,794
Yoyouweb, Mimi en hun kinderen komen
om er één of twee keer per week aan te werken.
757
01:02:49,080 --> 01:02:52,641
De abattis is een kweekmethode
al duizenden jaren beoefend...
758
01:02:52,642 --> 01:02:54,342
door de Amazone-indianen.
759
01:02:54,370 --> 01:02:57,773
Tegenwoordig metalen gereedschappen
en kettingzagen...
760
01:02:57,873 --> 01:03:00,236
heb de steen vervangen
assen uit het verleden,
761
01:03:00,336 --> 01:03:03,282
waardoor het kappen van bomen aanzienlijk wordt vergemakkelijkt.
762
01:03:03,382 --> 01:03:06,682
De rest van het werk
is helemaal niet veranderd.
763
01:03:11,552 --> 01:03:14,690
De Wayana-oefening
hak en verbrand de landbouw.
764
01:03:14,790 --> 01:03:20,722
Dit zijn de abattis die het opnemen
een halve tot een hectare primair bos.
765
01:03:20,922 --> 01:03:23,467
Eerst beginnen ze met snijden
door alle struiken,
766
01:03:23,567 --> 01:03:24,944
dan de grote bomen.
767
01:03:25,044 --> 01:03:29,003
Ze lieten alles drogen
een maand uit,
768
01:03:29,103 --> 01:03:32,693
en dan verbranden ze alles,
en de as...
769
01:03:32,793 --> 01:03:36,379
verrijkt de bodem omdat
het is hier heel arm.
770
01:03:36,479 --> 01:03:39,790
En dat kunnen ze dus maken
één of twee oogsten...
771
01:03:39,890 --> 01:03:43,390
per jaar en dan zijn ze dat
gedwongen hun abattis te verlaten,
772
01:03:43,490 --> 01:03:45,792
om een ander leeg te maken.
773
01:04:00,891 --> 01:04:03,009
Dus hier ben ik aan het maken
maniok stekken.
774
01:04:03,109 --> 01:04:05,092
Dus dat is...
775
01:04:05,192 --> 01:04:07,014
Ik heb ze in kleine stukjes gesneden,
776
01:04:07,115 --> 01:04:10,315
het is voor het inbrengen van de
gaten die Titu heeft gemaakt.
777
01:04:10,436 --> 01:04:12,860
En het is erg leuk om hier te komen,
778
01:04:12,960 --> 01:04:14,536
om dit in de ochtend te doen,
779
01:04:14,636 --> 01:04:15,760
omdat het niet te warm is,
780
01:04:15,860 --> 01:04:18,860
en in de middag
het begint heet te worden.
781
01:04:24,769 --> 01:04:29,063
Hier ben ik aan het planten
wat ik zojuist heb gesneden,
782
01:04:29,641 --> 01:04:32,541
en zo zal het groeien,
783
01:04:32,676 --> 01:04:35,474
en er zal wat maniok zijn.
784
01:04:35,920 --> 01:04:37,420
Nicolaas!
785
01:04:38,803 --> 01:04:40,103
Kom op.
786
01:04:45,791 --> 01:04:47,089
Is het goed?
787
01:04:48,559 --> 01:04:50,057
Niet echt.
788
01:04:50,546 --> 01:04:53,710
De Indianen verbouwen er veel
planten in hun abattis,
789
01:04:53,810 --> 01:04:56,278
maar maniok is veruit
het belangrijkste.
790
01:04:56,378 --> 01:04:58,856
Emilie is meegegaan
Mimisiku's familie,
791
01:04:59,056 --> 01:05:01,327
het oogsten van de maniokknollen.
792
01:05:01,427 --> 01:05:03,217
-Weet je waar ik van droom?
-Nee.
793
01:05:03,285 --> 01:05:08,561
Ik droom van een glas water
en ook een ijsje.
794
01:05:08,761 --> 01:05:14,010
Het ijs, munt of aardbei,
Het maakt mij niet uit, maar ijs.
795
01:05:17,042 --> 01:05:21,140
Het is zo ontzettend heet,
je kunt het je niet voorstellen.
796
01:05:21,240 --> 01:05:24,238
Wij worden opgegeten door mieren.
797
01:05:34,224 --> 01:05:38,066
Drie uur werk is genoeg
om verschillende catouri maniok te vullen.
798
01:05:38,166 --> 01:05:40,797
Wanneer de locatie van de
abattis is goed gekozen,
799
01:05:40,897 --> 01:05:42,911
de eerste oogst is overvloedig,
800
01:05:43,011 --> 01:05:46,220
en Wayana's ervaren niets
tijden van voedseltekort.
801
01:05:46,320 --> 01:05:48,528
Heb je iets meegenomen
vroeger zo zwaar?
802
01:05:48,628 --> 01:05:50,630
Ik denk het niet.
803
01:05:50,722 --> 01:05:53,020
Hoeveel kilo wel
denk je dat dat zo is?
804
01:05:53,272 --> 01:05:56,270
Ik weet niet hoe
vele kilo's dus,
805
01:05:57,656 --> 01:05:59,403
minimaal 30.
806
01:05:59,503 --> 01:06:01,403
Jaaa Jaaa...
807
01:06:04,555 --> 01:06:07,456
Jij was het niet die het droeg,
het laat zien.
808
01:06:07,694 --> 01:06:10,743
De afstanden tot de abattis
zijn soms behoorlijk lang.
809
01:06:10,843 --> 01:06:13,939
De beste landbouwgrond die er is
uitgeput in de buurt van het dorp,
810
01:06:14,039 --> 01:06:16,819
een gevolg van de recente
nederzetting van Indianen.
811
01:06:16,919 --> 01:06:19,423
-Dus Emilie, oké vandaag?
-Ah ja.
812
01:06:20,097 --> 01:06:23,297
Oké, het is een beetje moeite.
813
01:06:24,162 --> 01:06:26,642
We voegen ons weer bij de andere kinderen
van Fleur de Lampaul,
814
01:06:26,643 --> 01:06:30,543
die studeren bij a
wetenschapper, een Boni abattis.
815
01:06:31,901 --> 01:06:35,170
De Boni zijn een van de etnische groepen
van "noirs marrons" van Frans-Guyana,
816
01:06:35,270 --> 01:06:37,061
stamt af van opstandige slaven...
817
01:06:37,162 --> 01:06:41,262
die de plantages ontvluchtten
Nederlands-Guyana in de 18e eeuw.
818
01:06:42,004 --> 01:06:42,866
Oké, ga.
819
01:06:42,966 --> 01:06:48,122
Dus hier zijn we in een abattis,
er zijn twee kleine hutten...
820
01:06:48,472 --> 01:06:52,472
Het is een grote abattis
met meerdere gewassen.
821
01:06:53,053 --> 01:06:54,655
-Oké, zullen we daarheen gaan?
-Ja.
822
01:06:54,755 --> 01:06:56,255
Kom op.
823
01:06:56,945 --> 01:06:59,716
In feite is de abattis een
traditionele landbouw.
824
01:06:59,816 --> 01:07:03,562
Sterker nog, in Guyana daar
zijn verschillende etnische groepen.
825
01:07:03,597 --> 01:07:05,036
Er zijn verschillende etnische
groepen die werken,
826
01:07:05,136 --> 01:07:07,178
die nu beginnen te integreren
in de sociale omgeving,
827
01:07:07,278 --> 01:07:09,600
maar ze leven al heel lang
in harmonie met het bos.
828
01:07:09,700 --> 01:07:12,490
Het is dus in wezen a
zelfvoorzieningslandbouw.
829
01:07:12,590 --> 01:07:15,278
Ze oefenen de slash en burn
cultiveren om te eten.
830
01:07:15,378 --> 01:07:19,402
Deze landbouw is daar goed op aangepast
de arme bodems van tropische bossen.
831
01:07:19,602 --> 01:07:21,168
Bevrucht door de as,
832
01:07:21,268 --> 01:07:25,114
het land zal eerder verlaten worden
het wordt volledig onvruchtbaar.
833
01:07:25,214 --> 01:07:27,948
Het bos gaat snel dicht
het litteken geopend door de mens.
834
01:07:28,048 --> 01:07:30,310
Aangezien dit een
traditionele landbouw,
835
01:07:30,411 --> 01:07:33,111
het is ook een landbouw
waar geen inbreng is.
836
01:07:33,215 --> 01:07:35,683
Dat betekent dat er geen is
kunstmest en geen pesticiden,
837
01:07:35,783 --> 01:07:38,533
dus alles moet gebeuren
met de middelen die voorhanden zijn,
838
01:07:38,633 --> 01:07:40,015
met de middelen die ze hebben.
839
01:07:40,115 --> 01:07:44,653
Hun enige mogelijke manier om te behouden
vruchtbaarheid, is het braak laten liggen.
840
01:07:44,753 --> 01:07:48,431
Slash and burn-landbouw vereist
een perceel dat jaarlijks moet worden geruimd,
841
01:07:48,531 --> 01:07:51,575
wat een probleem vormt wanneer
de bevolking neemt toe.
842
01:07:51,675 --> 01:07:55,792
Wetenschappers proberen het
een manier vinden...
843
01:07:55,892 --> 01:07:59,992
van het cultiveren van welke
boeren zouden kunnen vermijden...
844
01:08:00,034 --> 01:08:03,744
verandert voortdurend en
het doen van wisselende landbouw.
845
01:08:03,844 --> 01:08:05,714
Wat ze zouden willen
vinden is een manier om...
846
01:08:05,814 --> 01:08:08,652
van het beheren van de
rijkdom van de bodem,
847
01:08:08,653 --> 01:08:10,653
en kan je er dus langer gebruik van maken.
848
01:08:10,716 --> 01:08:12,244
Wanneer wetenschappelijk onderzoek...
849
01:08:12,344 --> 01:08:15,016
is gebaseerd op de kennis
van traditionele mensen,
850
01:08:15,116 --> 01:08:18,258
het leidt meestal tot methoden
van de productie, beide...
851
01:08:18,358 --> 01:08:21,858
effectief en respectvol
van het milieu.
852
01:08:22,604 --> 01:08:27,037
Zie je, het lijkt misschien een
onschuldig gat, een eendenvijver.
853
01:08:27,137 --> 01:08:29,437
Houd op, het is verkeerd.
854
01:08:31,269 --> 01:08:34,719
Dus je zou kunnen denken dat dit
is een onschuldige eendenvijver.
855
01:08:34,819 --> 01:08:36,040
Helemaal niet.
856
01:08:36,041 --> 01:08:38,441
Je kunt je voorstellen dat die er zijn
veel kleine larven...
857
01:08:38,477 --> 01:08:40,585
van vliegen die je geven
knokkelkoorts,
858
01:08:40,586 --> 01:08:43,186
en dit is iets
dat is helemaal niet leuk,
859
01:08:43,223 --> 01:08:45,805
en dat zou ik niet leuk vinden
om dat überhaupt op te vangen.
860
01:08:45,806 --> 01:08:47,306
Wat is dengue-koorts?
861
01:08:47,345 --> 01:08:50,533
-Het is een ziekte die dodelijk kan zijn.
-Ja, en meer.
862
01:08:50,619 --> 01:08:52,507
Koorts, warm, koud.
863
01:08:52,508 --> 01:08:55,965
Dus onschuldige vijver = knokkelkoorts.
864
01:09:05,316 --> 01:09:07,973
Ben je blij om te hebben
Emilie blijft bij jou?
865
01:09:07,974 --> 01:09:10,774
Ja, heel blij.
866
01:09:10,870 --> 01:09:12,163
-Is zij goed?
-Omdat ze goed is,
867
01:09:12,264 --> 01:09:15,764
ze werkt samen met mijn dochter.
868
01:09:15,954 --> 01:09:17,754
Een goede werker.
869
01:09:19,729 --> 01:09:22,591
Nu is Mimisiku mijn Wayana-vader,
870
01:09:22,691 --> 01:09:25,190
en ik heb ook een Wayana-moeder,
871
01:09:25,291 --> 01:09:28,091
en een Wayana-zus genaamd Elémé.
872
01:09:28,157 --> 01:09:30,108
En dus trok ik erin.
873
01:09:30,208 --> 01:09:32,520
Ze lieten me zien waar
om mijn hangmat neer te zetten,
874
01:09:32,620 --> 01:09:35,459
in een grote kamer met
alle anderen.
875
01:09:35,559 --> 01:09:37,673
Ik ben naast Elémé,
en ik ben blij omdat...
876
01:09:37,774 --> 01:09:41,874
gisteravond al ging ik naar
haar hangmat en we praatten,
877
01:09:41,975 --> 01:09:44,775
we praatten over wat was
gebeurt in het dorp,
878
01:09:44,876 --> 01:09:46,476
en wat was
gebeurt in Frankrijk.
879
01:09:46,507 --> 01:09:49,707
Ik heb er met haar over gesproken
hoe wij in Frankrijk leefden.
880
01:09:49,853 --> 01:09:52,053
En we hebben eigenlijk heel erg gelachen.
881
01:09:52,269 --> 01:09:55,267
In het dorp zijn het vooral de mannen
bezig met hun ambachten.
882
01:09:55,367 --> 01:09:57,667
Het koken is de
de verantwoordelijkheid van vrouwen.
883
01:09:59,575 --> 01:10:02,847
Wij zijn zoete aardappelen aan het schillen
dat we vanavond gaan eten.
884
01:10:02,848 --> 01:10:07,448
We hebben andere dingen geschild,
wat maniok om de cachiri te maken.
885
01:10:08,950 --> 01:10:12,895
De bereiding van maniok is er één van
de belangrijkste taken van Wayana-vrouwen.
886
01:10:13,095 --> 01:10:14,201
-Emilie?
-Ja.
887
01:10:14,401 --> 01:10:15,809
Wat ben je aan het doen?
888
01:10:15,909 --> 01:10:17,346
Ik rasp de maniok,
889
01:10:17,447 --> 01:10:20,147
want achteraf zijn we dat wel
ga het in de pot koken,
890
01:10:20,248 --> 01:10:21,548
in de grote pot.
891
01:10:21,642 --> 01:10:23,999
Ik heb de maniok geraspt
en mijn nagels ook.
892
01:10:24,099 --> 01:10:26,399
Ik heb niet alleen de maniok geraspt.
893
01:10:30,068 --> 01:10:33,140
Gisteren, toen ik de
maniok, ik heb mezelf drie keer gesneden.
894
01:10:33,147 --> 01:10:35,847
Als ik terugga, zal ik dat niet doen
vingers hebben.
895
01:10:40,628 --> 01:10:43,675
Nu ga ik gooien
verwijder de schilfers,
896
01:10:43,975 --> 01:10:46,390
omdat ik het raspen beu ben
mijn vingers,
897
01:10:46,490 --> 01:10:48,294
Ik ga van baan veranderen.
898
01:10:56,320 --> 01:10:58,846
Het sap van de maniok
gebruikt door de Wayana...
899
01:10:58,947 --> 01:11:02,247
bevat blauwzuur.
Het is giftig.
900
01:11:02,270 --> 01:11:04,712
De Indianen halen het eruit
de geraspte maniokpulp,
901
01:11:04,812 --> 01:11:07,512
met behulp hiervan
mandenmakerij, een slang genoemd.
902
01:11:07,981 --> 01:11:11,566
Het manioksap wordt opgevangen
en een paar uur gekookt...
903
01:11:11,666 --> 01:11:14,366
wordt een heerlijke saus.
904
01:11:17,402 --> 01:11:19,933
De maniok is nu verkleind
naar de staat van meel.
905
01:11:20,033 --> 01:11:22,631
Het enige dat overblijft is om het te koken.
906
01:11:25,367 --> 01:11:28,121
Dus hier ben ik aan het samenwerken met Coumaya,
907
01:11:28,221 --> 01:11:30,424
sommige maniokkoekjes genaamd cazave.
908
01:11:30,524 --> 01:11:34,224
Dit vervangt een beetje, de
brood dat we in Frankrijk hebben.
909
01:11:34,898 --> 01:11:38,384
De cazave-taarten zijn dat wel
gegeten bij elke maaltijd.
910
01:11:38,484 --> 01:11:42,409
Zeer voedzaam, het zijn de
basis van het Wayanas-dieet.
911
01:11:42,509 --> 01:11:47,530
Voor hen is de landbouw belangrijker
zelfs dan jagen, vissen of verzamelen.
912
01:11:47,630 --> 01:11:51,324
Maniok wordt ook in andere producten gebruikt
culinaire bereidingen.
913
01:11:51,424 --> 01:11:55,824
Gegrild op het bord vormt het zich
een grof meel genaamd kwak.
914
01:11:56,324 --> 01:11:57,950
Kwak is een volledige voeding,
915
01:11:58,050 --> 01:12:01,954
gemakkelijk op te bergen, zeer praktisch
voor expedities in het bos.
916
01:12:02,054 --> 01:12:04,202
Maar van alle recepten
op basis van maniok,
917
01:12:04,302 --> 01:12:07,289
het is de cachiri die
Wayana's geven de voorkeur.
918
01:12:07,389 --> 01:12:10,295
Dus ik maak wat cachiri.
Wij hebben...
919
01:12:10,330 --> 01:12:14,011
heb de maniok geschild, dan krijgen we
wat water, kook het water,
920
01:12:14,156 --> 01:12:15,450
doe de maniok erin,
921
01:12:15,551 --> 01:12:19,160
kook het en nu moeten we het doen
roer de maniok. Het is erg warm.
922
01:12:19,260 --> 01:12:20,923
Zo maak je cachiri.
923
01:12:21,023 --> 01:12:26,023
Normaal gesproken tenminste, maar bij mij,
Ik weet niet of dit cachiri zal opleveren.
924
01:12:28,499 --> 01:12:31,042
-Hou je van cachiri?
-Ja.
925
01:12:32,180 --> 01:12:35,601
Cachiri is licht alcoholisch,
zoals bier.
926
01:12:35,701 --> 01:12:38,520
In grote hoeveelheden geconsumeerd,
het kan iemand dronken maken.
927
01:12:38,521 --> 01:12:40,621
-Hoi meiden.
-Ja.
928
01:12:40,733 --> 01:12:42,572
Heb je er veel gehad
cachiri vanmorgen?
929
01:12:42,672 --> 01:12:43,974
Ja.
930
01:12:44,862 --> 01:12:46,606
Hoeveel pannen?
931
01:12:46,607 --> 01:12:49,707
Nou ja, misschien wel minstens tien.
932
01:12:50,962 --> 01:12:55,228
Ik heb 3 pollepels gedronken.
933
01:12:58,276 --> 01:13:03,478
In bepaalde omstandigheden een Wayana
kan ongeveer tien liter cachiri drinken.
934
01:13:04,227 --> 01:13:07,527
Hun magen zijn aangepast
aan dit hoge verbruik.
935
01:13:09,675 --> 01:13:13,275
Hier overgeven is een natuurlijke handeling
dat beledigt niemand.
936
01:13:20,122 --> 01:13:23,178
Nekou, kun je mij uitleggen...
937
01:13:23,278 --> 01:13:26,476
hoe Wayana's vroeger leefden.
938
01:13:28,280 --> 01:13:33,399
Vroeger waren alle Indiërs vrij.
939
01:13:33,640 --> 01:13:36,799
Vrij van wat?
Vrij om te leven.
940
01:13:37,100 --> 01:13:38,946
Omdat...
941
01:13:39,300 --> 01:13:42,519
ze wilden geen Franse dingen.
942
01:13:42,540 --> 01:13:46,759
Ze hadden dingen die
komen uit het bos.
943
01:13:47,000 --> 01:13:51,239
De steen bijvoorbeeld
bijl die we potpu noemen.
944
01:13:51,248 --> 01:13:53,671
Het wordt altijd een potpu genoemd.
945
01:13:54,051 --> 01:14:00,359
Het is een steen die
jij belt Menhir.
946
01:14:03,540 --> 01:14:06,279
Er waren geen vliegtuigen,
947
01:14:06,480 --> 01:14:11,279
en wij gebruikten de
tanden van houten varkens...
948
01:14:12,000 --> 01:14:16,759
strikken maken,
peddels en zo.
949
01:14:19,903 --> 01:14:26,203
Zo eindigt onbezorgd een dag van de
Indianen van de bovenste Litani-rivier.
950
01:14:26,540 --> 01:14:29,342
INDISCHE KINDERJAREN
951
01:14:30,502 --> 01:14:34,000
Antecume-Pata
Frans-Guyana
952
01:14:38,538 --> 01:14:43,474
07:30. Tijd om te beginnen met school
Antecume-Pata met de Wayana-indianen.
953
01:14:43,574 --> 01:14:47,170
Uit alle dorpen komen
kano's beladen met kinderen.
954
01:14:51,108 --> 01:14:52,263
Wachten.
955
01:14:52,363 --> 01:14:53,516
Dan komen wij...
956
01:14:53,616 --> 01:14:56,531
En ja, zelfs de
Indiërs gaan naar school.
957
01:14:56,731 --> 01:14:58,324
Het is hier niet verplicht.
958
01:14:58,424 --> 01:15:00,362
Ieder komt wanneer hij
wil ontdekken...
959
01:15:00,463 --> 01:15:04,363
een beetje van de vreemde wereld van
de palassissi, de blanke man.
960
01:15:05,878 --> 01:15:11,751
Wat is het verschil tussen
Wayana en Franse scholen?
961
01:15:12,040 --> 01:15:14,962
Nou, om te beginnen,
de verschillende kleding,
962
01:15:15,162 --> 01:15:19,461
want hier komen we
in Kamisa en Kalimbé.
963
01:15:19,561 --> 01:15:24,451
Bovendien zitten we niet in beton
school tussen vier muren.
964
01:15:24,551 --> 01:15:28,053
Het is een beetje carbet, heel erg
vriendelijk, gemaakt van hout.
965
01:15:28,429 --> 01:15:32,329
Het klaslokaal hier is veel
vrolijker dan in Frankrijk.
966
01:15:46,510 --> 01:15:49,126
10.00 uur. Het is al
tijd voor reces.
967
01:15:49,226 --> 01:15:51,726
De schoolkinderen wel
terugkeren naar hun families.
968
01:15:54,442 --> 01:15:56,700
Etube, heb je nu pauze?
969
01:15:56,800 --> 01:15:58,700
Ja.
970
01:15:59,456 --> 01:16:02,089
En ga je eten?
thuis, in de pauze,
971
01:16:02,189 --> 01:16:03,881
je gaat niet spelen
met de andere kinderen?
972
01:16:03,981 --> 01:16:05,281
Nee.
973
01:16:06,742 --> 01:16:09,823
En jij Yastef,
heb je het goed gedaan?
974
01:16:09,923 --> 01:16:11,323
Ja.
975
01:16:11,859 --> 01:16:13,308
Was het moeilijk?
976
01:16:13,408 --> 01:16:14,708
Nee.
977
01:16:16,515 --> 01:16:18,215
Hoe oud ben je?
978
01:16:18,324 --> 01:16:19,313
6 jaar.
979
01:16:19,413 --> 01:16:22,286
6 jaar, en jij gaat naar school?
980
01:16:22,287 --> 01:16:23,387
Ja.
981
01:16:23,490 --> 01:16:25,271
Welke klas zit jij?
982
01:16:25,371 --> 01:16:26,112
Wat?
983
01:16:26,113 --> 01:16:28,013
Welke klas zit jij?
984
01:16:28,274 --> 01:16:31,574
-CP.
In CP. (Cours préparatoire - 6-7 jr)
985
01:16:31,716 --> 01:16:34,216
Is het leuk op CP?
986
01:16:36,854 --> 01:16:38,954
Dus nu is het pauze.
987
01:16:39,067 --> 01:16:43,636
Als alle kinderen weg zijn
en naar huis gaan om te eten,
988
01:16:43,736 --> 01:16:45,224
om te komen eten.
989
01:16:45,324 --> 01:16:48,824
En daarna keren ze terug naar
naar school gaan en hun tanden poetsen.
990
01:16:57,604 --> 01:17:00,204
Kom op, schiet op,
we verspillen tijd.
991
01:17:06,948 --> 01:17:10,048
De school is een grote carbet
gebouwd vlak naast de rivier,
992
01:17:10,148 --> 01:17:13,446
door André Cognat,
de stichter van het dorp.
993
01:17:16,804 --> 01:17:18,904
Blijf bij ons.
994
01:17:24,234 --> 01:17:25,637
-Heb je wat wiskundeproblemen?
-Ja.
995
01:17:25,737 --> 01:17:28,229
Neem het eerste probleem.
996
01:17:28,230 --> 01:17:30,930
Wij nemen leerlingen vanaf 5 jaar,
997
01:17:30,980 --> 01:17:33,095
dat wil zeggen, de laatste
jaar kleuterschool.
998
01:17:33,195 --> 01:17:35,375
Vervolgens doen ze alle niveaus
tot CM2 (10-11 jr).
999
01:17:35,475 --> 01:17:37,513
Maar het onderscheidende
kenmerk van deze school...
1000
01:17:37,613 --> 01:17:39,935
zijn dat de kinderen
na de kleuterschool,
1001
01:17:40,035 --> 01:17:43,180
beginnen te lezen en schrijven
in hun moedertaal,
1002
01:17:43,181 --> 01:17:47,181
dat wil zeggen Wayana, met a
Wayana culturele instructeur.
1003
01:17:50,344 --> 01:17:53,141
Voor de jongste kinderen is
lesgeven in Wayana...
1004
01:17:53,142 --> 01:17:55,042
helpt de cultuurschok te verzachten...
1005
01:17:55,143 --> 01:17:58,243
in de ontmoeting met
de westerse wereld.
1006
01:17:58,755 --> 01:18:03,657
De meesten kennen eigenlijk geen Frans
als ze op 5-jarige leeftijd naar school komen.
1007
01:18:03,715 --> 01:18:05,408
Ze zijn totaal niet
Frans sprekend.
1008
01:18:05,509 --> 01:18:07,809
Het zijn wayana's,
het is hun moedertaal.
1009
01:18:07,916 --> 01:18:09,866
En dus overal
hun scholing,
1010
01:18:09,966 --> 01:18:12,496
we zullen veel tijd besteden aan het proberen
om hen die taal te leren.
1011
01:18:12,596 --> 01:18:15,163
Hier is waarschijnlijk de mooiste
school ter wereld.
1012
01:18:15,263 --> 01:18:17,206
Open naar de rivier en het dorp.
1013
01:18:17,306 --> 01:18:18,713
Ook het meest gratis.
1014
01:18:18,813 --> 01:18:21,559
De school zal de jongeren in staat stellen
Wayana's moeten beter voorbereid zijn...
1015
01:18:21,560 --> 01:18:24,060
voor hun toekomstige contact
met westerlingen.
1016
01:18:24,137 --> 01:18:27,937
Een nog steeds lastige confrontatie
voor de Indianen.
1017
01:18:29,015 --> 01:18:30,815
Wie verzamelt de schriften?
1018
01:18:33,050 --> 01:18:34,450
Zij is het.
1019
01:18:40,019 --> 01:18:41,903
De klas komt bij
een einde om 13.00 uur.
1020
01:18:42,003 --> 01:18:45,601
Maar sommige ochtenden eindigen
met een P.E. les,
1021
01:18:45,713 --> 01:18:50,313
voetbal voor jongens en
rugby voor de meiden.
1022
01:19:07,565 --> 01:19:12,502
Sporten is hier echt moeilijk,
omdat het zo zonnig en erg heet is.
1023
01:19:12,797 --> 01:19:16,185
Vooral om lang te spelen,
1024
01:19:16,285 --> 01:19:18,085
Ik kan het toch niet.
1025
01:19:18,366 --> 01:19:20,666
Ik weet niet hoe de
Anderen doen het, maar...
1026
01:19:23,681 --> 01:19:26,901
Bij rugby zijn meisjes dat niet
ieder geval minder vasthoudend.
1027
01:19:27,001 --> 01:19:30,017
-Wat is je favoriete vak op school?
-Sport.
1028
01:19:30,052 --> 01:19:31,121
Sport?
1029
01:19:31,221 --> 01:19:32,616
Hou je van school?
1030
01:19:32,716 --> 01:19:34,839
Ja, wij houden van school.
1031
01:19:34,939 --> 01:19:36,778
Wat leer je op school?
1032
01:19:36,779 --> 01:19:40,379
Frans, Wiskunde, Aardrijkskunde,
1033
01:19:40,432 --> 01:19:46,270
Wiskunde, geschiedenis en grammatica.
1034
01:19:54,515 --> 01:19:57,515
Is het nuttig om naar toe te gaan
school voor een Wayana-meisje?
1035
01:19:57,557 --> 01:19:59,655
-Wat?
-Hè?
1036
01:19:59,755 --> 01:20:01,059
-Nee.
-Nee.
1037
01:20:01,405 --> 01:20:03,344
Wat wil je
later doen?
1038
01:20:03,444 --> 01:20:06,328
Wilt u doorgaan met
ga naar school of ga je...
1039
01:20:06,363 --> 01:20:09,999
blijf bij je moeder om te zorgen
de abattis en zo?
1040
01:20:10,099 --> 01:20:11,646
Ik weet het niet.
1041
01:20:11,746 --> 01:20:14,237
Ik denk toch,
met of zonder school...
1042
01:20:14,338 --> 01:20:15,739
ze hebben een grote moeilijkheid...
1043
01:20:15,840 --> 01:20:17,640
zichzelf in relatie te positioneren
naar de wereld van de blanke man.
1044
01:20:17,700 --> 01:20:20,112
Ze hebben moeite gehad om zichzelf te positioneren
met betrekking tot de Wayana-wereld.
1045
01:20:20,212 --> 01:20:21,818
Ze bevinden zich tussen de twee culturen.
1046
01:20:21,918 --> 01:20:25,037
Ik denk dat de school, als het goed is
gedaan, goed doordacht,
1047
01:20:25,137 --> 01:20:28,894
Ik denk dat de school kan helpen
ze hebben een iets ander uiterlijk...
1048
01:20:28,994 --> 01:20:32,407
in deze cultuur die snel nadert
of ze het nu leuk vinden of niet.
1049
01:20:32,507 --> 01:20:36,326
En de leraren die Indiaans zijn
zijn over het algemeen voldoende gemotiveerd,
1050
01:20:36,426 --> 01:20:39,814
juist om te proberen te behouden
tegelijkertijd hun eigen cultuur,
1051
01:20:39,914 --> 01:20:41,970
wetende dat ze dat zijn
een andere cultuur benaderen.
1052
01:20:42,070 --> 01:20:45,766
Maar door het te proberen te laten zien
ze met een andere visie.
1053
01:20:48,923 --> 01:20:51,838
In Antecume-Pata
er is geen speeltuin,
1054
01:20:51,938 --> 01:20:55,438
de Litani-rivier is een
goede vervanging.
1055
01:21:36,441 --> 01:21:38,249
De rest van de dag,
1056
01:21:38,349 --> 01:21:40,609
Indiase kinderen wel
helemaal gratis.
1057
01:21:40,709 --> 01:21:42,915
Ze kunnen doen wat ze willen.
1058
01:21:43,015 --> 01:21:48,341
Een vrijheid die hen in staat stelt om te zijn
de school van de rivier en het bos.
1059
01:22:00,603 --> 01:22:02,699
Vertel me er iets over
Wayana's kinderen.
1060
01:22:02,949 --> 01:22:05,237
-Zien ze er heel gelukkig uit?
-Ja, ze lijken erg levendig.
1061
01:22:05,357 --> 01:22:07,283
Ze schijnen heel levendig te zijn,
wat bedoel je daarmee?
1062
01:22:07,383 --> 01:22:09,956
Ze hebben de hele tijd plezier.
1063
01:22:10,156 --> 01:22:12,601
Als ze stroomversnellingen oversteken,
we gingen een nivraie doen...
1064
01:22:12,701 --> 01:22:15,140
en de stroomversnellingen oversteken,
ze lachten de hele tijd.
1065
01:22:15,240 --> 01:22:18,540
De kano vertrok,
zij waren aan het lachen.
1066
01:22:18,904 --> 01:22:22,304
Je ziet zelden een kind huilen.
1067
01:22:35,738 --> 01:22:38,450
De school stopt hier bij CM2 (11jr),
1068
01:22:38,650 --> 01:22:42,689
maar sommige tieners hebben besloten
om hun opleiding voort te zetten.
1069
01:22:42,789 --> 01:22:45,043
Ze gaan elke middag
naar de middelbare school,
1070
01:22:45,143 --> 01:22:47,157
ze werken per correspondentie...
1071
01:22:47,257 --> 01:22:50,515
met lessen van de Nationale
Centrum voor afstandsonderwijs.
1072
01:22:50,615 --> 01:22:52,015
Hallo.
1073
01:22:53,899 --> 01:22:55,601
Dus dit is de middelbare school?
1074
01:22:55,873 --> 01:22:56,643
Ja.
1075
01:22:56,743 --> 01:22:58,837
Hoeveel studenten zijn er
daar op de middelbare school?
1076
01:22:59,920 --> 01:23:00,781
Drie.
1077
01:23:00,881 --> 01:23:02,530
-Drie?
-Ja.
1078
01:23:02,531 --> 01:23:05,131
Je zit in een grote klas
voor 3 studenten.
1079
01:23:05,280 --> 01:23:08,465
-In welke klas zit jij, Pupoli?
-Ik zit in de 4e (13-14 jaar).
1080
01:23:08,676 --> 01:23:10,776
Gaat het goed?
1081
01:23:11,124 --> 01:23:14,166
Ja, het gaat goed,
nou niet echt.
1082
01:23:14,266 --> 01:23:16,068
En welke rang zijn
Ben jij in Couloulou?
1083
01:23:16,168 --> 01:23:16,915
6e (11-12 jr).
1084
01:23:17,015 --> 01:23:18,181
Hoe oud ben je?
1085
01:23:18,281 --> 01:23:19,634
12 en een half.
1086
01:23:19,734 --> 01:23:22,222
En werk je ook alleen?
-Ja.
1087
01:23:22,321 --> 01:23:24,721
Vind je dit lastig?
1088
01:23:25,290 --> 01:23:27,483
-Ja een beetje.
-Een beetje?
1089
01:23:27,625 --> 01:23:30,225
Wat zou je willen doen
als carrière later?
1090
01:23:32,513 --> 01:23:34,513
Kan je me zeggen?
1091
01:23:35,297 --> 01:23:37,535
-Oké.
-Doe Maar.
1092
01:23:37,956 --> 01:23:40,256
Ik, later...
1093
01:23:42,182 --> 01:23:44,904
Ik wil graag piloot en dokter worden,
1094
01:23:45,004 --> 01:23:46,907
als ik het goed doe,
1095
01:23:47,007 --> 01:23:51,145
als ik hard werk op school
en als ik doorga.
1096
01:23:51,245 --> 01:23:53,245
Piloot en dokter?
1097
01:23:58,292 --> 01:24:02,192
"Wat je zegt is waar."
1098
01:24:02,516 --> 01:24:05,313
Wat je zegt is waar.
1099
01:24:05,413 --> 01:24:07,348
"Ik weet niet wat je bedoelt."
1100
01:24:07,448 --> 01:24:09,840
Ik weet niet wat je bedoelt.
1101
01:24:09,940 --> 01:24:12,734
-Is dit jouw Engelse les?
-Ja.
1102
01:24:12,847 --> 01:24:14,503
Ik denk dat jij dat ook bent
Portugees studeren.
1103
01:24:14,603 --> 01:24:15,999
Ja.
1104
01:24:16,099 --> 01:24:18,299
Is dat omdat we dat zijn?
niet ver van Brazilië hier?
1105
01:24:18,526 --> 01:24:19,928
Oh nee.
1106
01:24:20,361 --> 01:24:23,587
Het leerproces volgen
van blanken is een moeilijke taak,
1107
01:24:23,622 --> 01:24:26,004
waardoor je soms afstand neemt
van de school van het bos.
1108
01:24:26,117 --> 01:24:27,842
Wie wil Indiaan zijn?
1109
01:24:27,942 --> 01:24:29,742
Mij!
1110
01:24:29,923 --> 01:24:32,623
Hoeveel bij de Indianen?
1111
01:24:32,839 --> 01:24:35,250
Wie wil de zijn
leider van de apen?
1112
01:24:35,350 --> 01:24:37,200
Mij!
1113
01:24:37,300 --> 01:24:39,165
Aap of jager.
1114
01:24:39,265 --> 01:24:42,563
Door te spelen, kinderen
leer hun Indiase leven kennen.
1115
01:24:42,663 --> 01:24:45,056
Wonen in het hart van
het Amazone regenwoud,
1116
01:24:45,156 --> 01:24:47,688
vereist veel behendigheid
en kracht,
1117
01:24:47,788 --> 01:24:51,769
en ook een schat aan kennis
over de dieren en planten.
1118
01:24:51,869 --> 01:24:53,449
Voor Wayana-kinderen,
1119
01:24:53,549 --> 01:24:56,349
niets kan vervangen
de school van het bos.
1120
01:24:56,501 --> 01:25:00,501
Maar toch moeten ze dat leren
leef in de wereld van palassissi.
1121
01:25:09,888 --> 01:25:11,488
Kom op.
1122
01:25:23,968 --> 01:25:25,212
Charlie, ik heb iets.
1123
01:25:25,312 --> 01:25:26,812
Wat heb je?
1124
01:25:28,186 --> 01:25:29,336
Het zat in de boom.
1125
01:25:29,436 --> 01:25:30,936
Ben je gewond?
1126
01:25:57,761 --> 01:26:00,861
Ik hing aan een
tak en toen brak hij.
1127
01:26:01,188 --> 01:26:02,008
Ja, dat is het niet.
1128
01:26:02,208 --> 01:26:05,742
De jacht was goed,
Biomane brengt een aap terug.
1129
01:26:05,842 --> 01:26:07,328
In de ochtend bij de
school van blanken,
1130
01:26:07,429 --> 01:26:09,529
en 's middags om
de school van het bos.
1131
01:26:09,536 --> 01:26:11,450
Biomane is een gelukkig kind.
1132
01:26:11,550 --> 01:26:16,350
Maar op een dag zal hij moeten kiezen
tussen deze twee werelden?
1133
01:26:20,860 --> 01:26:23,679
INDISCH GEHEUGEN
1134
01:26:31,609 --> 01:26:33,891
Breng je pijlen mee, Mimisiku
vertelde ons vanmorgen,
1135
01:26:33,991 --> 01:26:36,593
er is een grote nivraie aan de rivier.
1136
01:26:41,101 --> 01:26:42,879
Hallo, Zalimi.
1137
01:26:42,979 --> 01:26:45,083
Hoe gaat het, Zalimi?
1138
01:26:45,209 --> 01:26:47,221
Het hele dorpshoofd
voor de kano's.
1139
01:26:47,321 --> 01:26:50,116
De Nivraie is een kans
om veel vis te vangen,
1140
01:26:50,216 --> 01:26:53,716
en ontmoet vrienden en familie
uit naburige dorpen.
1141
01:26:58,790 --> 01:27:01,744
Tientallen kano's verzamelen zich
op de visgronden,
1142
01:27:01,844 --> 01:27:03,477
en meer dan honderd Wayana,
1143
01:27:03,577 --> 01:27:06,977
mannen en vrouwen, jong en oud
zijn al in actie.
1144
01:27:08,571 --> 01:27:10,747
De nivraie bestaat uit
verspreidt zich in het water,
1145
01:27:10,847 --> 01:27:14,647
het giftige sap van een liaan
om de vis te verdoven.
1146
01:27:15,771 --> 01:27:19,071
De lianen worden erdoor verpletterd
zware slagen van een knuppel.
1147
01:27:41,803 --> 01:27:44,603
De vissen komen naar de oppervlakte.
1148
01:27:48,150 --> 01:27:51,850
Maar ga dat niet denken
het is gemakkelijk om ze te harpoeneren.
1149
01:28:08,182 --> 01:28:09,806
Ben jij dat?
ga je lunchen?
1150
01:28:09,906 --> 01:28:10,778
Ja.
1151
01:28:10,878 --> 01:28:12,530
We zullen het proberen.
1152
01:28:12,630 --> 01:28:14,930
-Het is van jou.
-Het is leuk.
1153
01:28:16,963 --> 01:28:19,228
Nou, ik zeg: dat heb je gedaan
heb daar wat vis gehaald.
1154
01:28:19,328 --> 01:28:22,028
We beginnen het te worden
ervaren, hè?
1155
01:28:23,286 --> 01:28:26,405
Mimisiku verrast ons ermee
zijn ongelooflijke vaardigheid.
1156
01:28:26,505 --> 01:28:28,855
Hij ziet de vis
onder het oppervlakte,
1157
01:28:28,955 --> 01:28:31,417
zelfs enkele meters verderop.
1158
01:28:31,517 --> 01:28:34,017
Nee, dat is een cuumaro.
1159
01:28:35,964 --> 01:28:37,585
Het is mooi.
1160
01:28:39,310 --> 01:28:40,334
Het is prachtig, hè?
1161
01:28:40,434 --> 01:28:41,509
Wat is er, Emilie?
1162
01:28:41,609 --> 01:28:44,512
-Dit zijn piranha's, denk ik.
-Ben je niet bang?
1163
01:28:44,626 --> 01:28:47,766
Ik riskeer mijn leven
Vandaag vissen voor de lunch.
1164
01:28:47,867 --> 01:28:50,767
Je beseft het misschien niet,
maar ik riskeer mijn leven.
1165
01:28:51,558 --> 01:28:54,654
Sommige Wayana's hebben zich opgezet
een net dat de rivier blokkeert.
1166
01:28:54,754 --> 01:28:58,069
Ze willen veel vangen
verkopen hun vis in Maripasula.
1167
01:28:58,169 --> 01:29:01,797
Deze nieuwe dodelijke vorm van vissen
dreigt de rivier uit te putten.
1168
01:29:01,897 --> 01:29:05,116
Het is ook in strijd met de geest
van de gemeenschap nivraie.
1169
01:29:05,216 --> 01:29:08,616
Sommigen gaan geld verdienen
met het werk van anderen.
1170
01:29:08,744 --> 01:29:12,252
-Pas op, het zijn net scheermesjes.
-Zie je?
1171
01:29:12,569 --> 01:29:14,245
Ik zal je er nog een laten zien.
1172
01:29:14,345 --> 01:29:16,811
Deze zie je hier,
dit is een piranha,
1173
01:29:16,911 --> 01:29:19,511
Oké, en het is heel scherp.
1174
01:29:19,710 --> 01:29:21,124
Hoe mooi is deze.
1175
01:29:21,224 --> 01:29:23,729
Kijk naar de tanden,
zie je...
1176
01:29:23,830 --> 01:29:28,473
en daarboven heeft het twee...
er zijn dubbele tanden.
1177
01:29:29,250 --> 01:29:33,050
Zie je, en de
grootte van de tanden.
1178
01:29:33,518 --> 01:29:38,322
De Wayana's nemen slechts aan een paar deel
nivraies per jaar om de visbestanden in stand te houden.
1179
01:29:38,422 --> 01:29:41,724
Zonder vis zouden de Indiërs dat wel kunnen
woon niet meer aan de rivier,
1180
01:29:41,875 --> 01:29:44,175
de visarend ook niet.
1181
01:29:46,281 --> 01:29:49,681
Vanmiddag onze vrienden
leidt ons naar het bos.
1182
01:29:49,845 --> 01:29:52,809
We gaan spelen
Wayana's en oyaripoulet.
1183
01:29:52,910 --> 01:29:55,010
-We verstoppen ons eerst, oké?
-Oké.
1184
01:29:55,111 --> 01:29:57,611
Daarna, als ze gevonden worden...
1185
01:29:57,685 --> 01:29:59,098
En wie ben jij?
1186
01:29:59,198 --> 01:30:01,892
-Oyaripoulet.
-Wat is de oyaripoulet?
1187
01:30:02,249 --> 01:30:04,249
Dat zijn wij.
1188
01:30:04,530 --> 01:30:06,084
-Wat?
-Kun je uitleggen wat het is?
1189
01:30:06,128 --> 01:30:08,156
Indianen wild.
1190
01:30:08,256 --> 01:30:10,258
Wilde Indianen.
1191
01:30:10,579 --> 01:30:12,916
-Dus je gaat je verstoppen?
-Ja.
1192
01:30:13,861 --> 01:30:14,597
Snel, daar.
1193
01:30:14,697 --> 01:30:17,565
Hier spelen we niet
cowboys en indianen.
1194
01:30:17,665 --> 01:30:20,537
De oyaripoulets, ook wel acoulio genoemd,
1195
01:30:20,637 --> 01:30:24,139
vertegenwoordigen de wolven,
de bedreiging.
1196
01:30:24,271 --> 01:30:27,860
De wilde Indianen, verborgen in
de diepten van het bos.
1197
01:30:27,960 --> 01:30:30,862
Ik heb haar, ik heb haar.
1198
01:30:36,679 --> 01:30:37,494
Wie heeft er gewonnen?
1199
01:30:37,594 --> 01:30:40,594
Wij zijn het, de oyaripoulets.
1200
01:30:41,131 --> 01:30:42,973
De oyaripoulets bestaan echt.
1201
01:30:43,073 --> 01:30:46,421
André Cougnat ontmoette hen
in Suriname in 1968.
1202
01:30:46,521 --> 01:30:49,821
Van deze bijeenkomst bracht hij
terug voorwerpen uit een ander tijdperk.
1203
01:30:49,911 --> 01:30:52,985
Dit is de keel van a
brulaap.
1204
01:30:53,085 --> 01:30:56,235
Een keel van een brulaap,
die gedroogd is.
1205
01:30:56,535 --> 01:30:58,811
En in deze keel,
ze hebben zaden geplaatst.
1206
01:30:58,911 --> 01:31:01,777
En dat was het dus
een pakje parels.
1207
01:31:01,877 --> 01:31:05,964
Het was de bedoeling
verberg de geslachtsdelen.
1208
01:31:06,064 --> 01:31:07,872
Of op zijn minst een deel van de geslachtsorganen.
1209
01:31:08,072 --> 01:31:10,362
Het kwam van één kant binnen
en het kwam er achter uit.
1210
01:31:10,462 --> 01:31:12,284
En weet je, als je dat kon
geef mij een demonstratie?
1211
01:31:12,484 --> 01:31:14,897
Nee, maar Mimisiku wie
was bij mij, hè?
1212
01:31:14,997 --> 01:31:19,712
Hij vertelde me dat zoiets niet zo is
verberg natuurlijk alles voor mij.
1213
01:31:21,979 --> 01:31:24,813
Hier zijn er dus nog
een aantal fantastische dingen.
1214
01:31:24,913 --> 01:31:27,268
Het is heel buitengewoon.
1215
01:31:27,368 --> 01:31:28,572
Het is een armband.
1216
01:31:28,672 --> 01:31:33,902
Een armband die gemaakt is
met spijkers... de klauwen van luiaards.
1217
01:31:34,102 --> 01:31:37,796
Het is verzonken in elkaar,
hierdoor kan het zo worden geopend,
1218
01:31:37,896 --> 01:31:40,668
door naar voren te trekken,
wij openen het,
1219
01:31:40,768 --> 01:31:43,269
het laat de hand toe
er doorheen komen,
1220
01:31:43,369 --> 01:31:47,139
dan draaien we het vast en
het krijgt zijn vorm terug.
1221
01:31:47,239 --> 01:31:51,178
En gebruiken ze altijd de
dezelfde voorwerpen als voorheen?
1222
01:31:51,278 --> 01:31:56,484
Nou ja, zolang ze in de
bos en zonder contact,
1223
01:31:56,585 --> 01:31:58,285
ze leven onvermijdelijk op deze manier.
1224
01:31:58,296 --> 01:31:59,446
En dit zijn museumstukken.
1225
01:31:59,547 --> 01:32:02,047
Het zijn allemaal echte museumstukken.
1226
01:32:02,121 --> 01:32:04,443
Maar ik denk dat ze ze nog steeds gebruiken,
1227
01:32:04,543 --> 01:32:07,741
niet veel, maar in sommige
groepen als deze.
1228
01:32:11,992 --> 01:32:14,192
Het is echt prachtig...
1229
01:32:16,011 --> 01:32:20,219
De indianen hebben in de Amazone gewoond
regenwoud gedurende tienduizenden jaren.
1230
01:32:20,319 --> 01:32:23,634
Onder de Wayana's hebben sommige oudsten dat ook
hield de herinnering aan de tradities...
1231
01:32:23,735 --> 01:32:26,635
doorgegeven van generatie op
generatie sinds mensenheugenis.
1232
01:32:26,650 --> 01:32:29,296
Couliamane maakt een holock,
1233
01:32:29,397 --> 01:32:31,975
het is een sieraad van veren...
1234
01:32:32,076 --> 01:32:36,186
die Wayana's aantrokken
richting de Marake.
1235
01:32:36,321 --> 01:32:40,977
Het is erg leuk en zo
gebaren die hij maakt,
1236
01:32:41,077 --> 01:32:44,456
dit zijn bewegingen gemaakt door
generaties Wayana's, en...
1237
01:32:44,556 --> 01:32:48,210
dit kan de laatste zijn
keer dat hij er een maakt...
1238
01:32:48,211 --> 01:32:50,430
en ook de laatste holock.
1239
01:32:54,060 --> 01:32:55,839
De Marake is een feest.
1240
01:32:55,920 --> 01:32:58,039
Een geweldig feest.
1241
01:32:58,100 --> 01:33:01,239
Het duurt ongeveer een maand.
1242
01:33:01,240 --> 01:33:02,040
Maar...
1243
01:33:02,100 --> 01:33:04,706
de Marake...
1244
01:33:05,007 --> 01:33:08,607
de echte Marake,
het duurt maar één nacht.
1245
01:33:08,619 --> 01:33:11,832
De Marake is het inwijdingsritueel.
1246
01:33:11,932 --> 01:33:14,624
Deze geweldige feestavond
en lijden waarbij...
1247
01:33:14,724 --> 01:33:16,841
de jonge Indiërs zijn dat wel
gebeten over hun hele lichaam,
1248
01:33:16,942 --> 01:33:18,842
door mieren en wespen.
1249
01:33:18,856 --> 01:33:22,198
Door hun moed hebben de
kinderen worden dan volwassenen.
1250
01:33:22,298 --> 01:33:24,195
En Couliamane...
1251
01:33:24,196 --> 01:33:27,196
zong voor hen het kalaho-lied,
het heilige lied van de Wayana’s.
1252
01:33:27,206 --> 01:33:30,537
Willen de jongeren dat nog?
door de Maraké gaan? -Oh nee.
1253
01:33:30,737 --> 01:33:34,935
En weet je waarom ze nee doen?
wil je er langer doorheen?
1254
01:33:35,260 --> 01:33:39,359
Omdat ze hun leven hebben veranderd.
1255
01:33:41,240 --> 01:33:44,239
Het leven veranderen betekent:
1256
01:33:44,720 --> 01:33:48,399
ze willen niet meer
de Indiase gebruiken.
1257
01:33:49,706 --> 01:33:51,229
Ben je door de Marake gegaan?
1258
01:33:51,329 --> 01:33:53,200
Nee, dat had ik moeten doen.
1259
01:33:53,300 --> 01:33:54,866
-Je had moeten?
-Ja.
1260
01:33:54,966 --> 01:33:56,956
En wil je het doen?
1261
01:33:57,056 --> 01:34:00,032
-Vandaag wil ik het niet langer doen.
-Waarom?
1262
01:34:00,175 --> 01:34:02,766
Omdat ik bang ben,
1263
01:34:02,767 --> 01:34:07,467
en omdat we dat niet hebben
het recht om dingen te eten.
1264
01:34:07,566 --> 01:34:09,330
Denk je dat het te moeilijk is?
1265
01:34:09,430 --> 01:34:11,026
Ja.
1266
01:34:11,700 --> 01:34:14,057
Bij Antecume-pata zal dat wel zo zijn
Zijn er nog Marakés? -Nee.
1267
01:34:14,092 --> 01:34:15,335
-Nee?
-Nee.
1268
01:34:15,535 --> 01:34:18,000
-Het is klaar?
-Het is voorbij.
1269
01:34:18,100 --> 01:34:21,999
-En is het Kalaho-lied af?
-De Indianen dansen niet meer.
1270
01:34:22,000 --> 01:34:23,000
Het is klaar?
1271
01:34:25,885 --> 01:34:26,859
Hoi Babo.
1272
01:34:26,959 --> 01:34:29,903
-En is het Kalaho-lied af?
-Ja.
1273
01:34:30,063 --> 01:34:32,561
-Afgerond?
-Ja.
1274
01:34:41,476 --> 01:34:44,576
De adolescente Wayana's niet meer
wil door de Maraké.
1275
01:34:44,955 --> 01:34:47,475
Geen enkel kind leert de
Kalaho-liedje nog meer,
1276
01:34:47,575 --> 01:34:50,498
en Couliamane... als hij sterft,
1277
01:34:50,598 --> 01:34:53,998
hij zal een deel meenemen
van het Indiase geheugen.
1278
01:35:09,442 --> 01:35:13,644
En geen enkele Wayana zou er vragen over stellen
het bestaan van Yolocks.
1279
01:35:14,260 --> 01:35:16,313
Geesten van dieren, planten of water,
1280
01:35:16,314 --> 01:35:19,314
zij bezetten de
dromen van de Indianen.
1281
01:35:19,535 --> 01:35:22,327
De yolocks kunnen dit veroorzaken
ziekte en de dood veroorzaken.
1282
01:35:22,527 --> 01:35:24,177
Alleen sjamanen kunnen dat
overweeg ze...
1283
01:35:24,212 --> 01:35:27,459
tijdens hun reizen naar
het land van de geesten.
1284
01:35:27,963 --> 01:35:30,589
Aikou is geïnteresseerd in de
tradities van de oudsten.
1285
01:35:30,689 --> 01:35:32,422
Hij verzamelt hun leringen,
1286
01:35:32,523 --> 01:35:36,462
en registreert de legendes
van zijn mensen in een notitieboekje.
1287
01:35:37,760 --> 01:35:42,159
Om onkwetsbaar te zijn en zo,
vroeger was het beter.
1288
01:35:42,600 --> 01:35:47,879
Nu doen alle jongeren dat niet
weet het nog meer te vinden,
1289
01:35:48,320 --> 01:35:51,619
hoe deze magische planten eruit zien.
1290
01:35:52,820 --> 01:35:54,519
Ze zijn alles vergeten.
1291
01:35:54,619 --> 01:35:57,417
Hoe word je een sjamaan?
1292
01:35:57,520 --> 01:36:00,639
Het was heel erg moeilijk.
Je moet jezelf snijden.
1293
01:36:00,760 --> 01:36:05,079
Het bloed bloedde, we stopten
het product in de huid.
1294
01:36:07,310 --> 01:36:09,910
De sjamanen beschermen de Indianen
van de aanvallen van yolocks,
1295
01:36:10,010 --> 01:36:13,668
maar ze staan er vaak machteloos tegenover
nieuwe ziekten die door de Fransen zijn meegebracht.
1296
01:36:13,868 --> 01:36:16,551
Om de bevolkingskrimp een halt toe te roepen
van zijn geadopteerde volk,
1297
01:36:16,651 --> 01:36:20,595
André Cognat creëerde een kliniek
zo'n dertig jaar geleden.
1298
01:36:20,695 --> 01:36:24,495
Wij kwamen een screening doen
campagne tegen tuberculose.
1299
01:36:25,081 --> 01:36:26,531
Een sessie van I.D.R.
(intra dermo reactie)
1300
01:36:26,631 --> 01:36:29,574
En een sessie vaccinatie
voor degenen die negatief zijn.
1301
01:36:29,674 --> 01:36:32,930
En dus, in het algemeen, hoe is de staat ervan
gezondheid van de Wayana’s, momenteel?
1302
01:36:33,030 --> 01:36:36,630
Het is goed, met een snelle
groeiende bevolking.
1303
01:36:39,690 --> 01:36:42,890
Waar nodig geholpen door
de dokter uit Maripasoula,
1304
01:36:42,990 --> 01:36:46,590
André heeft de zijne geassocieerd
actie aan die van de sjamanen.
1305
01:36:48,508 --> 01:36:51,359
Het voordeel van een kliniek hier,
1306
01:36:51,460 --> 01:36:55,160
ten eerste is wanneer jij
zijn uiteraard ziek.
1307
01:36:55,161 --> 01:36:57,761
Ze beginnen er wat van te krijgen
het vertrouwen in mij is duidelijk,
1308
01:36:57,762 --> 01:37:00,862
zoals ze ook hierin hebben gedaan
Westerse medicijnen,
1309
01:37:00,946 --> 01:37:03,138
maar sjamanen wel
hun invloed behouden,
1310
01:37:03,238 --> 01:37:06,738
al hun belang, en
het lijkt misschien paradoxaal.
1311
01:37:07,052 --> 01:37:10,973
De westerse geneeskunde is volledig
geaccepteerd onder Wayana's,
1312
01:37:11,073 --> 01:37:13,404
maar heel nieuwsgierig,
1313
01:37:13,505 --> 01:37:18,305
traditionele geneeskunde is dat nog steeds
sterk en minstens zo sterk.
1314
01:37:23,189 --> 01:37:27,025
Onze vriend Palapassi is er één
van de laatste Wayana-sjamanen.
1315
01:37:27,225 --> 01:37:31,925
Als de avond valt, doet hij dat graag
geef Charlie een fluitles.
1316
01:37:33,005 --> 01:37:37,458
Palapassi, jij bent de sjamaan...
hier in Antecume-pata?
1317
01:37:37,658 --> 01:37:39,162
-Jij bent het?
-Ja.
1318
01:37:40,425 --> 01:37:43,425
En hebben sjamanen veel werk?
1319
01:37:44,601 --> 01:37:46,943
-Veel werk.
-Veel werk.
1320
01:37:47,113 --> 01:37:50,511
Daarna... moeilijk om te slapen.
1321
01:37:50,693 --> 01:37:52,093
Slaap je niet?
1322
01:37:53,103 --> 01:37:55,065
-Is dit het einde van de sjamanen?
-Ja.
1323
01:37:55,182 --> 01:37:55,990
Na?
1324
01:37:56,090 --> 01:37:58,637
Na vier.
1325
01:37:58,837 --> 01:38:01,536
4 sjamanen. Er zijn niet meer
dan 4 sjamanen die overblijven?
1326
01:38:01,636 --> 01:38:03,035
-Het einde.
-Het is het einde
1327
01:38:03,070 --> 01:38:04,169
Wanneer ik dood ga.
1328
01:38:04,270 --> 01:38:06,770
Als je dood bent, zal dat zo zijn
geen sjamaan meer zijn?
1329
01:38:06,834 --> 01:38:08,936
Allemaal dood.
1330
01:38:09,282 --> 01:38:12,250
Als je dood bent, zal dat gebeuren
geen sjamaan meer zijn? -Ja.
1331
01:38:12,350 --> 01:38:15,650
De laatste sjamanen worden
oud en gaan weg.
1332
01:38:15,937 --> 01:38:19,998
Met de oudsten zal ook verdwijnen
de muziek en Wayana-liedjes,
1333
01:38:20,098 --> 01:38:21,971
hun kleding en sieraden,
1334
01:38:22,071 --> 01:38:24,368
de initiatierituelen,
1335
01:38:24,468 --> 01:38:27,972
folklore en een rijkdom aan
kennis over de natuur.
1336
01:38:28,571 --> 01:38:32,372
Deze Indiase wereld die we hebben geleerd
de liefde verdwijnt voor onze ogen,
1337
01:38:32,472 --> 01:38:35,369
als een lied dat eindigt.
1338
01:38:42,769 --> 01:38:45,571
DE APALAI-INDIANEN
1339
01:38:47,143 --> 01:38:49,050
De bemanning van Fleur de
Lampauls verblijf...
1340
01:38:49,051 --> 01:38:51,651
onder de Wayana-indianen
loopt ten einde.
1341
01:38:51,802 --> 01:38:54,518
Mimisiku heeft ons aangeboden
nog een laatste avontuur:
1342
01:38:54,618 --> 01:38:58,480
om de Apalai-indianen te gaan ontmoeten,
de neven van de Wayana's.
1343
01:38:58,580 --> 01:39:00,301
Dat hebben ze onlangs gedaan
aangekomen uit Brazilië...
1344
01:39:00,402 --> 01:39:03,602
en hebben hun intact gehouden
traditionele manier van leven.
1345
01:39:03,762 --> 01:39:07,764
Emilie en Eneour vertrekken daarom
richting het zuiden van Frans-Guyana.
1346
01:39:10,034 --> 01:39:13,060
De tocht per kano is
bijzonder moeilijk...
1347
01:39:13,161 --> 01:39:14,961
vanwege de vele stroomversnellingen.
1348
01:39:15,047 --> 01:39:19,147
Ze beschermen de Apalai tegen
contacten met de buitenwereld.
1349
01:39:41,320 --> 01:39:43,520
We komen aan in het dorp.
1350
01:39:43,790 --> 01:39:47,267
De Apalai hebben zich voorbereid
een open plek naast de rivier,
1351
01:39:47,367 --> 01:39:50,063
en wat carbets gebouwd.
1352
01:39:51,101 --> 01:39:54,401
Het lijkt erop dat we hebben genomen
een sprong terug in de tijd.
1353
01:39:55,716 --> 01:40:00,616
Wij maken ons zo klein mogelijk
uit angst de Indianen te storen.
1354
01:40:03,821 --> 01:40:06,405
Eén van de dorpsoudsten
biedt ons cachiri aan.
1355
01:40:06,605 --> 01:40:08,654
Zijn naam is Takura.
1356
01:40:08,754 --> 01:40:12,643
Hij spreekt ook geen Frans
zegt Anakalema, de dorpsleider.
1357
01:40:12,743 --> 01:40:15,496
Wat dat betreft niemand
spreekt hier Frans.
1358
01:40:15,596 --> 01:40:19,096
Sommige volwassenen kennen er een paar
woorden Portugees.
1359
01:40:26,728 --> 01:40:30,628
Anakalema en Takura
bouw een carb.
1360
01:40:42,113 --> 01:40:45,313
De twee dorpsoudsten vertellen het
ons over hun reis.
1361
01:40:45,520 --> 01:40:49,519
Hoe lang heb je er over gedaan
om vanuit Brazilië hierheen te komen?
1362
01:40:49,600 --> 01:40:50,879
Hoe lang?
1363
01:40:50,880 --> 01:40:53,519
Wij zijn helemaal per kano gekomen.
1364
01:40:54,920 --> 01:40:58,839
Er waren veel stroomversnellingen.
1365
01:40:59,640 --> 01:41:02,479
Het kostte ons twee maanden.
1366
01:41:03,689 --> 01:41:05,910
De Apalai zijn verwant
naar de Wayana's.
1367
01:41:06,010 --> 01:41:09,680
Bijna elk jaar komen er enkele Indiërs
maak nog steeds de lange reis...
1368
01:41:09,681 --> 01:41:13,581
van de ene gemeenschap naar de andere,
om hun neven te bezoeken.
1369
01:41:18,662 --> 01:41:21,908
De kano is gemaakt
geheel met de hand.
1370
01:41:22,008 --> 01:41:26,484
Dus vanaf het begin met de bijl,
1371
01:41:26,584 --> 01:41:31,484
en dan maken ze het werk af met gereedschap
ze hebben zichzelf bijvoorbeeld gemaakt
1372
01:41:31,584 --> 01:41:34,052
met kapmessen...
1373
01:41:34,152 --> 01:41:38,550
die ze verdraaien en zo
maakt een soort vliegtuig.
1374
01:41:44,107 --> 01:41:46,424
We hebben een gezin gevormd
boom van het dorp.
1375
01:41:46,524 --> 01:41:51,200
Het dorp bestaat uit 26 personen
waaronder 11 kinderen onder de 8 jaar.
1376
01:41:51,300 --> 01:41:56,626
Dat betekent dus dat de
dorp is erg jong.
1377
01:41:56,929 --> 01:42:00,260
Het hele dorp is eromheen gebouwd
de nakomelingen van Anakalema,
1378
01:42:00,360 --> 01:42:03,173
hij is de hoofdman van de
dorp, de Kamuchi,
1379
01:42:03,174 --> 01:42:05,827
die twee vrouwen heeft
Sopo en Gelijkou.
1380
01:42:05,962 --> 01:42:11,658
Dus Sopo, een van Anakalema's vrouwen
draagt altijd de weg.
1381
01:42:11,659 --> 01:42:13,159
Het is een...
1382
01:42:13,242 --> 01:42:16,590
een soort Kamissa maar
die alleen de voorkant verbergt.
1383
01:42:16,690 --> 01:42:19,786
Het hele dorp draait er echt om
de nakomelingen van Anakalema.
1384
01:42:19,886 --> 01:42:26,186
De meisjes blijven in het dorp en hun
echtgenoten komen ook in het dorp wonen.
1385
01:42:33,231 --> 01:42:34,746
Er is hier geen school.
1386
01:42:34,846 --> 01:42:37,946
De talrijke kinderen
geheel vrij opgroeien.
1387
01:42:57,373 --> 01:43:01,588
Het spinnen van katoen is het belangrijkste
activiteit van Gelijkou en Sopo,
1388
01:43:01,688 --> 01:43:04,286
de twee vrouwen van Anakalema.
1389
01:43:07,204 --> 01:43:12,002
Elk jaar weven ze een grote Indiaan
hangmat, zacht en comfortabel.
1390
01:43:22,330 --> 01:43:25,328
Een vreemd tafereel
trekt onze aandacht.
1391
01:43:25,969 --> 01:43:28,608
Anakalema zingt in het Apalai.
1392
01:43:28,708 --> 01:43:34,212
De kracht van zijn woorden dringt door
het drankje in een kleine kalebas.
1393
01:43:38,169 --> 01:43:41,369
Dit magische drankje moet wel
Genees een koortsig kind.
1394
01:43:48,118 --> 01:43:51,121
Het lijkt een beetje op een dorp
van Asterix,
1395
01:43:51,221 --> 01:43:53,155
want hier allemaal
kent elkaar,
1396
01:43:53,256 --> 01:43:55,956
en iedereen kan het goed met elkaar vinden.
1397
01:43:56,048 --> 01:44:00,548
Er zijn honden, een geit,
liedjes van hanen.
1398
01:44:00,760 --> 01:44:03,994
-Het toverdrankje is de cachiri.
-Dat is juist.
1399
01:44:04,258 --> 01:44:08,411
De Romeinen zijn het volk dat dat wel is
overal met hun beschaving.
1400
01:44:08,511 --> 01:44:10,426
-Het mist de strijd.
-Ja.
1401
01:44:10,481 --> 01:44:12,881
Er zijn hier geen gevechten.
1402
01:44:15,575 --> 01:44:17,283
Nu wordt het donker.
1403
01:44:17,383 --> 01:44:21,532
Alle insecten beginnen te maken
vreemde kleine geluidjes.
1404
01:44:21,632 --> 01:44:23,628
De Wayana's steken hun vuren aan.
1405
01:44:23,728 --> 01:44:26,033
Ze ontmoeten elkaar overal om te praten.
1406
01:44:26,133 --> 01:44:29,873
Er hangt echt een serene sfeer.
1407
01:44:29,973 --> 01:44:33,673
Iedereen is blij... ontspannen.
1408
01:45:07,040 --> 01:45:09,959
Piranha's aten mijn piemel op.
1409
01:45:17,740 --> 01:45:22,308
Rondom de carbets de apalai
hebben nuttige planten geplant.
1410
01:45:22,408 --> 01:45:25,508
Banaan en ananas,
1411
01:45:28,248 --> 01:45:30,444
papaja,
1412
01:45:31,748 --> 01:45:33,750
paprika's,
1413
01:45:33,839 --> 01:45:36,939
een mango en wat cashewnoten.
1414
01:45:37,353 --> 01:45:38,873
Tawalai leidt ons naar de abattis,
1415
01:45:38,974 --> 01:45:42,595
de tuin veroverd door
de bijl en vuur in het bos.
1416
01:45:42,845 --> 01:45:44,685
Er groeien nog veel meer planten.
1417
01:45:44,785 --> 01:45:47,685
De belangrijkste is maniok (cassave).
1418
01:45:49,551 --> 01:45:53,751
Tawalai is dol op malacias...
watermeloenen.
1419
01:45:57,779 --> 01:46:01,379
Elke dag de mannen
gaan jagen of vissen.
1420
01:46:01,860 --> 01:46:05,297
Ja, ja, palassissi.
1421
01:46:08,377 --> 01:46:09,904
-Mimisiku?
-Ja.
1422
01:46:09,968 --> 01:46:12,176
Wat ga je ermee doen
de toekanveren?
1423
01:46:12,276 --> 01:46:15,874
Ik ga maken...
1424
01:46:17,701 --> 01:46:19,701
En vallen.
1425
01:46:21,530 --> 01:46:23,680
Eigenlijk wist ik het niet
dat toekans eetbaar waren,
1426
01:46:23,781 --> 01:46:28,681
en binnenkort zal ik meer zijn
innovatief in mijn keuzes.
1427
01:46:32,355 --> 01:46:33,551
Dat is het.
1428
01:46:36,568 --> 01:46:37,968
Oké?
1429
01:46:38,836 --> 01:46:40,036
Memé.
1430
01:46:41,068 --> 01:46:43,010
-Is het goed?
-OK.
1431
01:46:43,302 --> 01:46:46,002
En het verwijderen van de snavel,
hoe is het gedaan?
1432
01:47:06,847 --> 01:47:09,648
De Apalai leiden de Indiaan
leven van hun voorouders,
1433
01:47:09,749 --> 01:47:11,649
vrijwel onveranderd.
1434
01:47:11,705 --> 01:47:14,785
Tawalai kent geen andere school
dan die van de natuur.
1435
01:47:14,885 --> 01:47:17,823
Dat weet hij in de buurt niet
bos, de wereld verandert snel,
1436
01:47:17,923 --> 01:47:20,216
en dat zal hij als volwassene ook doen
moeten leven in een wereld...
1437
01:47:20,317 --> 01:47:23,499
heel anders dan gelukkig
dorp van zijn jeugd.
1438
01:47:51,081 --> 01:47:54,495
Als de regen komt,
Sopo beschermt het vuur.
1439
01:47:54,595 --> 01:47:58,295
Een paar logs zijn voldoende voor de
energiebehoeften van haar gezin.
1440
01:47:58,645 --> 01:48:00,686
Wat zou ze verbaasd zijn
als ze het kon zien...
1441
01:48:00,787 --> 01:48:05,487
het gigantische project van
blanke mannen 300 km verderop.
1442
01:48:07,308 --> 01:48:10,901
Bij Petit Saut heeft EDF dit op zich genomen
de bouw van een dam.
1443
01:48:11,001 --> 01:48:14,737
De vier turbines zouden moeten produceren
540 gigawatt per jaar,
1444
01:48:14,837 --> 01:48:19,402
en elektriciteit leveren aan Frans-Guyana
en met name het Kourou-ruimtecentrum.
1445
01:48:19,502 --> 01:48:20,461
Het is toch vreemd een dam
1446
01:48:20,561 --> 01:48:23,162
De vraag naar elektriciteit
van de bevolking...
1447
01:48:23,263 --> 01:48:26,763
de Europese volgen
levensstijl groeit snel.
1448
01:48:26,916 --> 01:48:29,522
Dus hier hebben we de
inlaat kranen.
1449
01:48:29,622 --> 01:48:31,997
Onderaan, op meer dan
dertig meter diep,
1450
01:48:32,098 --> 01:48:35,098
dit is de invoer voor de afsluiter
dat water naar de turbine brengt,
1451
01:48:35,140 --> 01:48:38,040
met een beschermrooster aan de voorkant.
1452
01:48:43,602 --> 01:48:46,726
Deze zeer controversiële dam was
duur naar het vasteland van Frankrijk,
1453
01:48:46,826 --> 01:48:51,026
maar het heeft de Guyanaise een impuls gegeven
economie die het echt nodig heeft.
1454
01:48:51,515 --> 01:48:53,817
-We hebben hier de dam, kijk.
-Ja,
1455
01:48:53,852 --> 01:48:56,141
dit is echt de
hart van het monster.
1456
01:48:56,318 --> 01:48:59,218
Ik weet nog steeds niet hoe
het gaat gebeuren,
1457
01:48:59,837 --> 01:49:02,339
maar je voelt een afdaling.
1458
01:49:03,491 --> 01:49:05,548
Petit Saut, net als Kourou,
1459
01:49:05,649 --> 01:49:09,249
is een hoogtechnologische enclave
in het hart van het bos.
1460
01:49:09,391 --> 01:49:11,592
Een kans voor de toekomst
volgens sommigen,
1461
01:49:11,693 --> 01:49:14,393
een ecologische ramp voor anderen.
1462
01:49:14,491 --> 01:49:16,370
Het lijkt erop dat over een paar jaar
1463
01:49:16,470 --> 01:49:20,028
Petit Saut zal erdoor overweldigd worden
de groeiende vraag naar elektriciteit,
1464
01:49:20,129 --> 01:49:23,729
dat het nodig zal zijn
bouw een tweede dam.
1465
01:49:33,764 --> 01:49:36,577
Oké, we gaan een nemen
klein uitstapje in het ondergelopen bos.
1466
01:49:36,677 --> 01:49:38,777
Het ziet er heel goed uit.
1467
01:49:40,494 --> 01:49:44,194
De bouw van de dam was voltooid
ten koste van het oerwoud,
1468
01:49:44,518 --> 01:49:46,161
30.000 hectare
verdronken...
1469
01:49:46,262 --> 01:49:50,962
minder dan 1600 miljoen kubieke meter
water bij het stuwmeer.
1470
01:49:51,384 --> 01:49:53,344
Ondanks de inspanningen van EDF,
1471
01:49:53,444 --> 01:49:56,797
de beheerders van het nationale bureau
voor de jacht om de dieren te redden,
1472
01:49:56,853 --> 01:50:01,453
Petit Saut is de grootste overtreding
op het bos dat ooit in Guyana is aangelegd.
1473
01:50:01,863 --> 01:50:07,641
Dus hier proberen we het te volgen
een luiaard neergehaald, maar er is geen spoor.
1474
01:50:07,841 --> 01:50:10,738
Het is een beetje moeilijk omdat
normaal gesproken de luiaards...
1475
01:50:10,838 --> 01:50:13,450
zijn te vinden op bomen
waar bladeren zijn.
1476
01:50:13,550 --> 01:50:15,948
Maar zoals je kunt zien, daar
er zitten geen bladeren aan de bomen.
1477
01:50:16,048 --> 01:50:18,210
Dus dat zijn we al
kende een slechte start.
1478
01:50:18,310 --> 01:50:21,308
Hier zitten we in het midden
van deze dode bomen.
1479
01:50:23,559 --> 01:50:29,113
Wij denken dat die er niet was
water hier vóór de dam.
1480
01:50:29,213 --> 01:50:31,211
We denken dat...
1481
01:50:31,465 --> 01:50:34,272
Hoe tegemoet te komen aan de groeiende behoeften
van de wereldbevolking...
1482
01:50:34,373 --> 01:50:36,973
en tegelijkertijd beschermen
de planeet die ons draagt.
1483
01:50:37,082 --> 01:50:40,019
Dit is een van de belangrijkste
uitdagingen waarmee mensen vandaag de dag worden geconfronteerd.
1484
01:50:40,119 --> 01:50:41,617
Er bestaat geen wonderoplossing.
1485
01:50:41,717 --> 01:50:45,685
De technologische vooruitgang maakt dat mogelijk
meer produceren met minder grondstoffen,
1486
01:50:45,785 --> 01:50:49,539
maar ieder van ons moet dat doen
beperk ook zijn verspilling.
1487
01:50:49,539 --> 01:50:54,088
Hier staat 25 meter water onder ons
en we zijn op het niveau van het bladerdak,
1488
01:50:54,188 --> 01:50:57,616
en dus in feite de orchideeën
die echt op sommige plaatsen groeien...
1489
01:50:57,617 --> 01:51:02,317
waar je ze bijna nooit kunt zien, en
nu zijn ze hier binnen handbereik.
1490
01:51:10,898 --> 01:51:13,598
VAARWEL VAN DE WAYANAS
1491
01:51:15,215 --> 01:51:19,639
Sinds enkele weken Couliamane
heeft aan zijn laatste hol gewerkt.
1492
01:51:19,739 --> 01:51:23,525
Deze grote veren hoofdtooi is misschien wel
het mooiste Wayana-object.
1493
01:51:23,625 --> 01:51:26,605
De holock wordt gedragen door jongeren
mensen tijdens initiatierituelen...
1494
01:51:26,706 --> 01:51:29,506
dat maakt hen tot volwaardige Indiërs.
1495
01:51:29,653 --> 01:51:32,879
Couliamane is een van de laatste
Wayanas om de heilige liederen te kennen,
1496
01:51:32,979 --> 01:51:36,239
de legendes, de geheimen
van de Indianen van het bos,
1497
01:51:36,339 --> 01:51:38,544
al die kwetsbare en
belangrijke zaken...
1498
01:51:38,644 --> 01:51:42,390
die de herinnering vormen aan a
mensen en ook zijn trots.
1499
01:51:42,490 --> 01:51:46,990
Deze tradities die niet worden onderwezen
in de Franse school, van de palassissi.
1500
01:51:55,020 --> 01:51:58,231
Dit is het laatste avontuur in de Amazone
voor de kinderen van Fleur de Lampaul,
1501
01:51:58,332 --> 01:52:00,832
die de
bos met wetenschappers.
1502
01:52:01,001 --> 01:52:02,892
Onder leiding van bewakers van de ONC,
1503
01:52:02,993 --> 01:52:05,993
ze zullen proberen elkaar te ontmoeten
de goudzoekers.
1504
01:52:06,048 --> 01:52:07,869
Er zijn er veel in Guyana,
1505
01:52:07,969 --> 01:52:11,371
maar weinigen zijn daartoe bereid
gefilmd worden.
1506
01:52:15,080 --> 01:52:16,932
De mijnwerkers zijn net daarboven aan het werk.
1507
01:52:17,033 --> 01:52:20,033
Ze pompen water uit de rivier.
Ze verlagen het niveau.
1508
01:52:20,134 --> 01:52:21,534
Wij zien dat dat zo is
nauwelijks water,
1509
01:52:21,635 --> 01:52:25,035
en ook het water dat wordt geretourneerd
naar de rivier is erg vervuild,
1510
01:52:25,136 --> 01:52:26,836
sterk beladen met zwevende deeltjes,
1511
01:52:26,886 --> 01:52:30,785
en het verstopt de hele onderkant van de
water en er is geen plantenleven meer,
1512
01:52:30,886 --> 01:52:32,311
er zijn geen algen meer,
er is niets over,
1513
01:52:32,346 --> 01:52:34,114
en vissen hebben ook hun
kieuwen die verstopt zijn...
1514
01:52:34,215 --> 01:52:38,415
en die is er dus niet meer
vis die hoe dan ook in het water blijft liggen.
1515
01:52:38,543 --> 01:52:42,743
Bij het zien van de gewapende bewakers,
de meeste mijnwerkers verdwijnen in het bos.
1516
01:52:43,225 --> 01:52:45,718
-Voor wie werk je?
-Hè?
1517
01:52:45,935 --> 01:52:49,111
Voor wie werk je?
Je baas, wie is hij?
1518
01:52:49,211 --> 01:52:51,921
-Thomas.
-Thomas Yourgas?
1519
01:52:53,683 --> 01:52:56,691
Deze Braziliaanse goudzoeker vluchtte
de ellende van zijn land...
1520
01:52:56,792 --> 01:53:01,292
illegaal te komen werken
de goudvoorraden in Guyana.
1521
01:53:01,455 --> 01:53:04,600
Duizenden Brazilianen leven zo
dit in de diepten van het bos,
1522
01:53:04,701 --> 01:53:07,901
soms onder omstandigheden
dichtbij de slavernij.
1523
01:53:08,478 --> 01:53:13,139
De zoektocht naar goud is een economische
activiteit die Guyana moet ontwikkelen.
1524
01:53:13,355 --> 01:53:15,481
Maar het duurt maar al te vaak
schijn van een menselijke tragedie...
1525
01:53:15,582 --> 01:53:17,582
geëvenaard door een
ecologische ramp.
1526
01:53:17,644 --> 01:53:21,926
De autoriteiten lijken machteloos
bossen, rivieren en bevolking beschermen.
1527
01:53:22,026 --> 01:53:24,385
De Wayana-indianen zijn dat wel
steeds meer bedreigd...
1528
01:53:24,485 --> 01:53:27,785
door de goudwinning die
breidt zich uit op hun grondgebied.
1529
01:53:28,089 --> 01:53:31,211
De modder komt door deze slang
hier en het gaat door deze tabel.
1530
01:53:31,312 --> 01:53:33,712
En deze tafel is eraan gewend
zet de zwaardere delen neer,
1531
01:53:33,772 --> 01:53:36,862
dus je kunt het hier onderaan zien.
1532
01:53:36,997 --> 01:53:41,634
op de mat hier, en al het goud
Hier komt stof vast te zitten in deze mat.
1533
01:53:41,734 --> 01:53:44,602
Eén keer per week, of elke keer
10 dagen of 15 dagen,
1534
01:53:44,702 --> 01:53:47,904
ze wassen de mat en extraheren
het goudstof van de mat.
1535
01:53:49,453 --> 01:53:51,705
Om het goud te winnen,
mijnwerkers gebruiken kwik,
1536
01:53:51,806 --> 01:53:54,306
die wordt gebruikt om samen te smelten
het edele metaal.
1537
01:53:54,327 --> 01:53:56,541
Maar vaak doen ze dat dan
laat het vrij in de waterwegen.
1538
01:53:56,641 --> 01:53:59,862
Het kwik hoopt zich op
in de hele voedselketen.
1539
01:53:59,962 --> 01:54:03,162
Het is een krachtig gif
zowel voor de natuur als voor de mens.
1540
01:54:03,951 --> 01:54:09,195
Het probleem is ook hier te zien
gebieden waar de grond zich ophoopt,
1541
01:54:09,295 --> 01:54:12,289
ze verlaten uiteindelijk een
grond die steriel is.
1542
01:54:12,389 --> 01:54:15,827
Dus eigenlijk... hier zijn we dan,
een sectie die steriel is.
1543
01:54:15,927 --> 01:54:20,513
Zodat je naast de bagger hebt
een gebied zonder bomen of vegetatie.
1544
01:54:20,613 --> 01:54:22,205
Het is al honderden jaren zo,
1545
01:54:22,305 --> 01:54:25,305
en er is niets
meer dat erop groeit.
1546
01:54:30,759 --> 01:54:33,233
De ontbossing is een
ernstiger bedreiging.
1547
01:54:33,333 --> 01:54:35,921
Terwijl Frans-Guyana dat wel is
relatief bewaard gebleven,
1548
01:54:36,021 --> 01:54:39,201
het is niet hetzelfde voor anderen
tropische bossen over de hele wereld.
1549
01:54:39,301 --> 01:54:43,199
Ze verdwijnen op een alarmerend moment
snelheid van 35.000 vierkante kilometer per jaar.
1550
01:54:43,299 --> 01:54:47,194
Meestal verbrand, deze bossen
bijdragen aan de opwarming van de aarde.
1551
01:54:47,294 --> 01:54:50,356
Het ontboste land
wordt snel steriel.
1552
01:54:50,456 --> 01:54:52,017
Door de schuld van de mens,
1553
01:54:52,018 --> 01:54:56,021
een dorre woestijn vervangt het meest
prachtige bossen ter wereld.
1554
01:54:57,171 --> 01:54:59,404
Terug aan boord van Fleur de Lampaul,
1555
01:54:59,504 --> 01:55:02,586
we bekijken de opgenomen beelden
tijdens ons onderzoek.
1556
01:55:02,686 --> 01:55:05,484
De expeditie in Frans-Guyana eindigt.
1557
01:55:05,844 --> 01:55:09,884
Door te vertrekken zullen we de
nostalgie naar de Amazone.
1558
01:55:10,084 --> 01:55:11,475
Veel onderzoekers hebben verklaard...
1559
01:55:11,576 --> 01:55:15,476
dat alle tropische bossen ter wereld
binnen vijftig jaar verdwenen zal zijn,
1560
01:55:15,524 --> 01:55:18,262
Als de huidige ontbossing
vertraagt niet.
1561
01:55:18,362 --> 01:55:22,762
Zullen onze kinderen het kunnen bewonderen
wat wij op hun beurt zagen?
1562
01:55:25,028 --> 01:55:27,915
Er wordt een groot feest gevierd
bereid in Antecume-pata.
1563
01:55:28,115 --> 01:55:31,115
Er worden potten met cachiri gebrouwen.
1564
01:55:32,419 --> 01:55:35,313
Couliamane maakt zijn hol af.
1565
01:55:35,413 --> 01:55:37,511
Maar wie zal het dragen?
1566
01:55:38,029 --> 01:55:40,589
Noch zijn zoon, noch de ander
kinderen van het dorp.
1567
01:55:40,689 --> 01:55:44,889
De wereld van de palassissi is veel meer
aantrekkelijker voor hen dan de Indiase gebruiken.
1568
01:55:53,453 --> 01:55:57,615
Vroeger alles wat Wayanas gebruikte
kwam uit de natuur en keerde ernaar terug.
1569
01:55:57,715 --> 01:56:01,582
Nu hebben ze nieuwe
artikelen in plastic en in blikjes,
1570
01:56:01,682 --> 01:56:04,726
ze vertonen hetzelfde gedrag,
dat is te zeggen,
1571
01:56:04,727 --> 01:56:06,765
ze gooien alles erop
de grond en in de rivier,
1572
01:56:06,800 --> 01:56:09,410
en binnenkort zal dat ook zo zijn
een probleem worden.
1573
01:56:10,339 --> 01:56:14,739
De ontmoeting met het Westen heeft dat wel gedaan
verstoorde de kleine wereld van de Wayanas.
1574
01:56:17,210 --> 01:56:19,564
Dat is vanaf dit moment duidelijk
waar er twee manieren van leven zijn,
1575
01:56:19,665 --> 01:56:22,365
en de twee vormen van
beschavingen ontmoeten elkaar,
1576
01:56:22,402 --> 01:56:25,759
er is altijd een schok,
en de schok...
1577
01:56:25,840 --> 01:56:28,916
gaat vooral ten koste
van kleinere beschavingen,
1578
01:56:29,016 --> 01:56:32,416
van de kleinste groep en dergelijke
Dat is het geval bij de Wayana’s.
1579
01:56:42,082 --> 01:56:43,860
Zelfs hier, bovenaan
van de Litani-rivier,
1580
01:56:43,961 --> 01:56:47,461
De voorwerpen van de witte mensen spreken
over deze nieuwe wereld buiten het bos.
1581
01:56:47,484 --> 01:56:52,058
Dit jaar kwam er een Wayana terug met
een generator en een videorecorder.
1582
01:56:52,158 --> 01:56:57,256
Elke avond komen er jongeren bij elkaar
om beelden van de palassissi te bekijken.
1583
01:57:22,280 --> 01:57:25,619
De Indianen zullen zich schamen.
1584
01:57:25,690 --> 01:57:30,119
- Zal zich schamen waarvoor?
-Over hoe we vroeger leefden.
1585
01:57:31,326 --> 01:57:36,058
Indiërs in de toekomst, zullen ze
schamen om Indiërs te zijn?
1586
01:57:36,158 --> 01:57:37,558
Ja.
1587
01:57:37,818 --> 01:57:40,020
En waarom, denk je?
1588
01:57:40,120 --> 01:57:44,599
Omdat ze niet weten hoe ze het moeten maken
niet meer de dingen van de Indianen.
1589
01:57:46,459 --> 01:57:48,949
En wie gaat er dan mee
wil je nog steeds Indisch zijn?
1590
01:57:49,050 --> 01:57:51,050
Hoe zullen ze leven?
1591
01:57:51,400 --> 01:57:53,159
Dat weet ik niet.
1592
01:57:53,200 --> 01:57:55,961
-Was er een meisje dat zichzelf had opgehangen?
-Ja.
1593
01:57:56,061 --> 01:58:01,810
-Waarom heeft ze zichzelf opgehangen?
-Omdat haar ouders haar uitschelden.
1594
01:58:02,010 --> 01:58:04,452
-Haar ouders hebben haar uitgescholden?
-Ja.
1595
01:58:04,552 --> 01:58:06,354
- Was ze depressief?
-Ja.
1596
01:58:07,075 --> 01:58:08,643
En zijn er vaak jongeren
mensen die zichzelf ophangen?
1597
01:58:08,743 --> 01:58:11,773
Er zijn veel zelfmoorden onder jongeren
nabestaanden Wayana-gemeenschappen.
1598
01:58:11,973 --> 01:58:15,373
Alcoholisme en drugs hebben dat wel gedaan
maakten ook hun opwachting.
1599
01:58:16,415 --> 01:58:18,665
Ze vergiftigen zichzelf ook.
1600
01:58:18,765 --> 01:58:20,263
-Ze vergiftigen zichzelf?
-Ja.
1601
01:58:20,431 --> 01:58:22,379
Het is heel moeilijk, want die zijn er
veel jonge mensen in deze tijd...
1602
01:58:22,480 --> 01:58:28,680
die de weg kwijtraken omdat de
de wereld verandert in een fenomenaal tempo.
1603
01:58:28,701 --> 01:58:34,969
Het is waar dat het moeilijk is
om je hierin niet verloren te voelen.
1604
01:58:35,169 --> 01:58:38,071
Couliamane wel
maakte zijn hol af.
1605
01:58:57,122 --> 01:58:59,522
Het grote feest begint.
1606
01:59:04,229 --> 01:59:06,305
Zijn al degenen die
Kom hier, Wayana's?
1607
01:59:06,405 --> 01:59:09,580
Ja, het zijn de Indianen
uit de dorpen van...
1608
01:59:09,681 --> 01:59:15,371
Touasque, Anabaike
of die van Aianamo.
1609
01:59:21,149 --> 01:59:22,845
Oké, Yoyouweb?
1610
01:59:29,264 --> 01:59:38,766
We zijn een beetje dronken, we geven over,
onze hoofden tollen.
1611
01:59:42,032 --> 01:59:45,834
Emilie heeft recht op drie pannen.
1612
01:59:51,175 --> 01:59:52,875
We gaan dansen.
1613
01:59:54,097 --> 01:59:56,097
Schiet op, Emilie.
1614
01:59:58,135 --> 02:00:02,014
-Ik zie je. Ja.
-Hartelijk dank.
1615
02:00:04,600 --> 02:00:06,916
Ik ga het ook aan Elema geven.
1616
02:00:07,116 --> 02:00:10,242
De cachiri wordt geconsumeerd
in grote hoeveelheden.
1617
02:00:10,342 --> 02:00:13,642
Om te drinken en om in te braken
om nog meer te drinken,
1618
02:00:13,643 --> 02:00:16,293
is een van de genoegens
van de Wayana's.
1619
02:00:16,583 --> 02:00:18,673
Maar sommige jongeren
consumeren tijdens het feest,
1620
02:00:18,774 --> 02:00:23,174
stoffen aanzienlijk meer
gevaarlijker dan maniokbier.
1621
02:00:40,834 --> 02:00:43,834
Dit is onze laatste dag
bij Antecume-pata.
1622
02:00:44,426 --> 02:00:47,130
Wij hebben geleerd lief te hebben
hartstochtelijk deze Indiase wereld...
1623
02:00:47,231 --> 02:00:49,815
die voor onze ogen verdwijnt.
1624
02:00:50,131 --> 02:00:51,766
Is het gedoemd?
1625
02:00:51,966 --> 02:00:55,366
Zullen de Indianen weten hoe dat moet?
zich aanpassen aan onze samenleving?
1626
02:00:55,707 --> 02:01:00,807
André Cognat en Aikou vechten
op hun manier om het zo te maken.
1627
02:01:01,571 --> 02:01:03,443
Dat kan heel goed zo zijn
mogelijk om een...
1628
02:01:03,544 --> 02:01:05,844
Wayana in de 20e eeuw
met een buitenboordmotor,
1629
02:01:05,905 --> 02:01:08,583
met een pistool of met een paar potten.
1630
02:01:08,683 --> 02:01:12,694
Maar nog steeds wat behouden
maakt hun rijkdom,
1631
02:01:12,794 --> 02:01:14,700
door een hele cultuur in stand te houden.
1632
02:01:14,801 --> 02:01:19,801
Wat ik wil doen,
is om beide te doen,
1633
02:01:19,902 --> 02:01:24,902
zoals Indiërs en zoals jij.
Zo is het toch goed?
1634
02:01:25,087 --> 02:01:27,887
Kies jij voor het beste van beide werelden?
1635
02:01:30,100 --> 02:01:33,161
Het is tijd om het te zeggen
afscheid van onze Indiase families,
1636
02:01:33,261 --> 02:01:36,961
en om ons weer bij onze metgezellen te voegen
aan boord van Fleur de Lampaul.
1637
02:01:38,373 --> 02:01:41,040
Youkoiuré en Yoyouwe,
1638
02:01:41,041 --> 02:01:44,341
Was je blij met de palassissi?
kinderen die bij u kwamen wonen?
1639
02:01:44,405 --> 02:01:48,203
Ja, we zijn erg blij.
1640
02:01:48,475 --> 02:01:50,251
Kan je me vertellen waarom?
1641
02:01:50,351 --> 02:01:56,351
Omdat we dat nog nooit hebben gedaan
mooie palassissi gezien.
1642
02:01:57,871 --> 02:02:00,669
Ze zijn net als onze familie geworden.
1643
02:02:00,869 --> 02:02:04,269
Morgen vertrekken wij. Wat doe je
gevoelens tegenover Hetipo en anderen?
1644
02:02:04,374 --> 02:02:06,537
Nou, het gaat...
1645
02:02:06,575 --> 02:02:12,275
Het wordt een grote sleutel
dat we Antecume-pata verlaten,
1646
02:02:12,325 --> 02:02:17,041
en we zijn erg geworden
dol op elkaar, en zo...
1647
02:02:17,141 --> 02:02:19,246
-Zul je aan hem denken?
-Ja.
1648
02:02:20,388 --> 02:02:23,061
Denk je dat je hem nog eens zult zien,
wil je terugkomen?
1649
02:02:23,261 --> 02:02:24,561
Ja.
1650
02:02:26,604 --> 02:02:31,778
Het zal heel verdrietig zijn...
Verlaten.
1651
02:02:33,884 --> 02:02:37,045
En voor Hetipo, die jong is,
hij vindt het ook moeilijk.
1652
02:02:37,145 --> 02:02:39,687
Het is vergelijkbaar met a
Frans kind,
1653
02:02:39,787 --> 02:02:41,876
het is niet gemakkelijk om die te vinden
plaats in een veranderende wereld.
1654
02:02:41,977 --> 02:02:43,777
Wat zou je tegen hem willen zeggen?
1655
02:02:43,810 --> 02:02:45,504
-Naar Hetipo?
-Ja.
1656
02:02:45,539 --> 02:02:48,229
Wat zou er gebeuren als ik weg zou gaan?
zeg je graag tegen hem?
1657
02:02:48,377 --> 02:02:53,481
Ik wil hem graag vertellen dat hij
zou er trots op moeten zijn Wayana te zijn,
1658
02:02:53,581 --> 02:02:58,603
en hij moet blijven zoals hij is,
1659
02:02:59,825 --> 02:03:06,525
en proberen te behouden
alles wat hij in zijn hart heeft.
1660
02:03:06,667 --> 02:03:11,167
Alles wat hij in zich heeft,
en dat als ik terugkom...
1661
02:03:12,272 --> 02:03:15,970
Ik zal hem alles geven wat ik heb.
1662
02:03:23,759 --> 02:03:26,756
Hetipo, Pupoli, Mawaimé
en alle Wayana-kinderen,
1663
02:03:26,857 --> 02:03:29,921
het is aan jou dat wij
deze films wijden.
1664
02:03:30,022 --> 02:03:33,120
Wij willen laten zien
schoonheid van uw cultuur.
1665
02:03:33,121 --> 02:03:36,937
Witeïmëyai ehewaï.
[We gaan weg, we houden van je]
1666
02:03:43,331 --> 02:03:46,929
http://tinyurl.com/cco7yhx
1666
02:03:47,305 --> 02:04:47,455
Beoordeel deze ondertitel op www.osdb.link/4v2u2
Help andere gebruikers om de beste ondertitels te kiezen
140919
Can't find what you're looking for?
Get subtitles in any language from opensubtitles.com, and translate them here.
Afrikaans
Albanian
Amharic
Arabic
Armenian
Azerbaijani
Basque
Belarusian
Bengali
Bosnian
Bulgarian
Catalan
Cebuano
Chichewa
Chinese (Simplified)
Chinese (Traditional)
Corsican
Croatian
Czech
Danish
English
Esperanto
Estonian
Finnish
French
Frisian
Galician
Georgian
German
Greek
Gujarati
Haitian Creole
Hawaiian
Hungarian
Icelandic
Indonesian
Irish
Italian
Japanese
Kazakh
Khmer
Korean
Kurdish (Kurmanji)
Kyrgyz
Lao
Latvian
Lithuanian
Luxembourgish
Macedonian
Malagasy
Malay
Maltese
Maori
Mongolian
Myanmar (Burmese)
Nepali
Norwegian
Pashto
Polish
Portuguese
Romanian
Russian
Samoan
Serbian
Sesotho
Shona
Sinhala
Slovak
Slovenian
Somali
Spanish
Swahili
Swedish
Tajik
Thai
Turkish
Ukrainian
Urdu
Uzbek
Vietnamese
