Would you like to inspect the original subtitles? These are the user uploaded subtitles that are being translated:
1
00:00:08,680 --> 00:00:11,880
Renk, hayvanların yaşamında
can alıcı önem taşıyabilir.
2
00:00:14,760 --> 00:00:17,360
Renk kullanımın amacı, eş edinmek…
3
00:00:19,040 --> 00:00:20,120
…gizlenmek…
4
00:00:22,240 --> 00:00:24,000
…hatta uyarmaktır.
5
00:00:26,800 --> 00:00:30,400
Ama hayvanların
renkleri nasıl algıladığını keşfetmek
6
00:00:31,000 --> 00:00:31,920
kolay değildir.
7
00:00:36,200 --> 00:00:39,920
Bu belgeseli yaparken yaratıcı deneyler…
8
00:00:42,080 --> 00:00:44,480
…yenilikçi kamera sistemleri kullanıldı.
9
00:00:45,520 --> 00:00:47,640
Şuna bak! Olağanüstü.
10
00:00:48,840 --> 00:00:50,880
Tabii bir de bolca sabır.
11
00:00:53,080 --> 00:00:54,560
Kamera ekibimizin görevi
12
00:00:55,160 --> 00:00:58,160
renkleri sadece
bizim gördüğümüz gibi değil,
13
00:00:58,960 --> 00:01:01,120
hayvanların gözünden de kaydetmekti.
14
00:01:05,120 --> 00:01:09,480
Bizim göremediğimiz renkler de
dâhildi buna.
15
00:01:18,960 --> 00:01:21,000
İklimimiz değiştiği için
16
00:01:21,640 --> 00:01:25,080
uzmanlarla iş birliği yaparak
bu değişikliklerin yol açtığı zorlukları
17
00:01:25,160 --> 00:01:26,880
anlamaya çalıştık
18
00:01:28,120 --> 00:01:32,920
ve rengin bazen hayatta kalma savaşının
parçası olabileceğini öğrendik.
19
00:01:39,280 --> 00:01:43,800
DAVID ATTENBOROUGH İLE YAŞAMIN RENKLERİ
20
00:01:48,800 --> 00:01:51,120
RENKLERİN PEŞİNDE
21
00:01:52,520 --> 00:01:56,480
Gözlerimizle
gökkuşağının tüm renkleri görebiliriz.
22
00:01:58,120 --> 00:02:00,360
Kırmızıdan eflatuna kadar.
23
00:02:02,160 --> 00:02:06,440
Ama birçok hayvan
bu tayfın ötesindeki renkleri görebilir.
24
00:02:07,840 --> 00:02:09,560
Ultraviyole renkleri.
25
00:02:12,760 --> 00:02:17,720
Onların dünyaya bakışını yakalamak için
özel bir kameraya ihtiyacımız vardı.
26
00:02:19,440 --> 00:02:22,160
Londra yakınındaki bir çiçek bahçesinde
27
00:02:22,240 --> 00:02:24,800
bu kameranın çalışmasına
ben de şahit oldum.
28
00:02:28,320 --> 00:02:30,640
Kameraman Mark Payne-Gill
29
00:02:30,720 --> 00:02:32,440
bana nasıl çalıştığını gösterdi.
30
00:02:32,520 --> 00:02:34,320
Aslında çok basit.
31
00:02:34,400 --> 00:02:38,480
Bir kamera normal biçimde,
bizim renk dünyamızı görüyor.
32
00:02:38,560 --> 00:02:41,560
Diğeri bir böceğin gördüğü gibi
ultraviyole görüyor.
33
00:02:41,640 --> 00:02:43,840
Bunun temeli nedir?
34
00:02:43,920 --> 00:02:47,760
İşin prensibi bu filtrede yatıyor.
35
00:02:49,080 --> 00:02:51,080
Bu bir ultraviyole filtre.
36
00:02:51,160 --> 00:02:53,520
İçinden ultraviyole ışık geçebiliyor
37
00:02:54,120 --> 00:02:57,240
ama zekice olan şey şu,
beyaz ışığı da yansıtıyor.
38
00:02:57,320 --> 00:03:00,240
Yani normal ışığı
doğrudan bu kameraya yansıtıyor.
39
00:03:00,320 --> 00:03:02,840
Bu kamera,
dünyayı bizim gördüğümüz gibi görüyor.
40
00:03:02,920 --> 00:03:06,600
Yani sonuçta
ikisini ayrı ayrı görebileceğiz, değil mi?
41
00:03:06,680 --> 00:03:11,160
Aynen öyle. Dünyayı hem kendi görüşümüzle
hem de böceğin görüşüyle göreceğiz.
42
00:03:11,240 --> 00:03:12,880
Tamam, iş başında görelim.
43
00:03:12,960 --> 00:03:14,080
Tamam, başlıyoruz.
44
00:03:14,160 --> 00:03:16,840
Göreceğiniz ilk görüntü
beyaz ışık görüntüsü.
45
00:03:17,480 --> 00:03:18,720
Yani bizim görüşümüz.
46
00:03:18,800 --> 00:03:19,640
Evet.
47
00:03:19,720 --> 00:03:20,960
Sonra bir de bu var.
48
00:03:21,040 --> 00:03:22,760
-İşte burada.
-Çok farklı.
49
00:03:23,240 --> 00:03:26,960
Her yaprakta siyah işaretler var gibi.
50
00:03:27,600 --> 00:03:29,240
-Onları göremiyor muyuz?
-Doğru.
51
00:03:29,320 --> 00:03:32,960
Beyaz ışık görünümünde, sadece sarı var.
52
00:03:33,040 --> 00:03:35,400
Ama bunun içinde ultraviyole gizli.
53
00:03:35,480 --> 00:03:38,160
Sence hâlâ keşfedilecek çok şeyler var mı?
54
00:03:38,240 --> 00:03:39,560
Bence çok şey var
55
00:03:39,640 --> 00:03:42,760
ama şahsen sır olarak kalması da
çok hoşuma gidiyor.
56
00:03:42,840 --> 00:03:45,760
-Çocuklara da bir şey kalsın.
-Kesinlikle, evet.
57
00:03:48,400 --> 00:03:52,760
Birçok kuş, kertenkele, böcek
ve bazı balıklar
58
00:03:52,840 --> 00:03:54,520
ultraviyole görür.
59
00:03:55,600 --> 00:03:59,200
Yani sıklıkla bizim göremediğimiz şeylere
tepki verirler.
60
00:04:02,360 --> 00:04:05,040
Bilim insanları
hayvanların bu ultraviyole renkleri
61
00:04:05,120 --> 00:04:08,120
nasıl kullandığını
daha yeni ortaya çıkarıyor.
62
00:04:11,600 --> 00:04:14,680
Avustralya ekibimize katılan
bir bilim insanı
63
00:04:14,760 --> 00:04:18,400
küçük ve gösterişsiz bir kelebek
üzerine çalışıyor.
64
00:04:18,480 --> 00:04:20,600
Bu kelebeğin gizli bir numarası var.
65
00:04:21,840 --> 00:04:25,720
Kameraman Ben Cunningham,
Macquarie Üniversitesinden
66
00:04:25,800 --> 00:04:27,640
Dr. Darrel Kemp'le buluşuyor.
67
00:04:27,720 --> 00:04:29,960
Yeni Güney Galler'de Coffs Harbour'dalar.
68
00:04:32,040 --> 00:04:33,080
Yakaladın mı?
69
00:04:33,160 --> 00:04:36,000
-Bu güzel erkeği yakaladım.
-Şuna bak.
70
00:04:36,080 --> 00:04:38,320
Hypolimnus bolina. Evet.
71
00:04:38,400 --> 00:04:40,640
Mavi ay kelebeği olarak da bilinir.
72
00:04:42,640 --> 00:04:45,320
Darrel, kelebeklerdeki
eşleşme göstergelerini araştırıyor.
73
00:04:45,880 --> 00:04:49,880
Mavi ay kelebeğinin de
gururla göstereceği bir şey var.
74
00:04:51,320 --> 00:04:57,120
İlgilendiğimiz renk beneğinin
müthiş bir görüntüsü bu.
75
00:04:59,960 --> 00:05:02,720
Kelebeklerin parıltılı mavi benekleri
76
00:05:02,800 --> 00:05:06,160
bizim gözümüze çok hoş görünüyor.
77
00:05:09,600 --> 00:05:14,200
Ama göremediğimiz ultraviyole aralıkta
78
00:05:14,280 --> 00:05:16,120
çok daha şaşırtıcı görünümleri var.
79
00:05:17,400 --> 00:05:19,080
Bu konuda talihsiziz.
80
00:05:19,160 --> 00:05:22,880
Doğadaki muhteşemliğin
dörtte birini kaçırıyoruz.
81
00:05:24,200 --> 00:05:27,440
Ultraviyole kameramız
bu konuda yardımcı olabilir.
82
00:05:28,320 --> 00:05:30,800
Kameranın göstereceklerini
heyecanla bekliyorum.
83
00:05:30,880 --> 00:05:34,480
Bu kelebeklerin muhteşemliğini
tam olarak anlamaya
84
00:05:34,560 --> 00:05:38,000
mümkün olduğunca yaklaşmamız sağlayacak.
85
00:05:40,280 --> 00:05:44,160
Ama önce huzme bölücü kameranın
kurulması gerek,
86
00:05:44,720 --> 00:05:47,120
Pek de kolay bir işlem değil bu.
87
00:05:48,360 --> 00:05:51,160
Zor iş. Bu nereye gidiyordu?
88
00:05:53,160 --> 00:05:55,760
Kelebeğin,
normal petek gözüyle yapabildiğini
89
00:05:55,840 --> 00:05:59,200
oluşturabilmemizi sağlayacak sistemin
90
00:05:59,280 --> 00:06:01,080
böyle karmaşık olması inanılmaz.
91
00:06:05,480 --> 00:06:08,520
Sonunda kamera hazırlanıyor
ve çalışmaya başlıyor.
92
00:06:09,360 --> 00:06:11,840
Ve Darrell'a kelebeklerini
93
00:06:11,920 --> 00:06:14,360
hiç görmediği biçimde gösteriyor.
94
00:06:21,600 --> 00:06:24,720
Burada, sanki kanattan
95
00:06:24,800 --> 00:06:26,400
bir ışık huzmesi yayılıyor.
96
00:06:26,480 --> 00:06:30,360
Çünkü aslında o ultraviyole benekler
küçük aynalar gibi.
97
00:06:30,440 --> 00:06:33,560
Güneşten gelen ultraviyole ışığın
98
00:06:33,640 --> 00:06:35,240
yoğunluğunu yansıtıyor.
99
00:06:35,880 --> 00:06:37,280
Sonuç olarak
100
00:06:37,360 --> 00:06:43,400
Darrell, kelebeğinin davranışını anlatacak
hayati şeyleri görebiliyor.
101
00:06:44,440 --> 00:06:45,440
Heyecanlıyım
102
00:06:45,520 --> 00:06:49,520
çünkü bu türün erkeklerindeki işaretlerin
ultraviyole kısmı
103
00:06:49,600 --> 00:06:52,240
dişilerin,
ideal olarak eşleşecekleri erkeğe
104
00:06:52,320 --> 00:06:55,520
karar vermekte kullandıkları
önemli bir ölçüt.
105
00:06:57,200 --> 00:07:00,880
Ultraviyole ne kadar parlak olursa
erkek o kadar çekici olur.
106
00:07:00,960 --> 00:07:04,120
Ama bu çekiciliğin bir bedeli var.
107
00:07:04,800 --> 00:07:08,440
Böylesine parlak işaretlerin
108
00:07:08,520 --> 00:07:12,040
türün ana avcılarına
aynı biçimde görünür olması muhtemel.
109
00:07:12,120 --> 00:07:13,240
Yani kuşlara.
110
00:07:14,880 --> 00:07:17,160
Keskin gözleriyle,
111
00:07:17,240 --> 00:07:19,440
göremediğimiz renkleri gören kuşlar
112
00:07:19,520 --> 00:07:21,480
avlarını hemen fark eder.
113
00:07:22,400 --> 00:07:23,240
Bazı yönlerden
114
00:07:23,320 --> 00:07:27,280
bu renkli benek, bu tür için
hem bir nimet hem de lanettir.
115
00:07:27,960 --> 00:07:30,160
Dişiyi etkilemek için ona ihtiyacınız var
116
00:07:30,240 --> 00:07:34,120
ama kuşların görebileceği
böyle parlak bir işaretle
117
00:07:34,200 --> 00:07:35,840
ortada uçmak
118
00:07:35,920 --> 00:07:39,280
bu erkek türünün taşıdığı bir dezavantaj.
119
00:07:41,080 --> 00:07:42,720
Ama erkekler için
120
00:07:42,800 --> 00:07:45,440
sürünün en parlağı olmaya değer.
121
00:07:46,560 --> 00:07:48,880
Erkeğin tek amacı dişilerle çiftleşip
122
00:07:48,960 --> 00:07:51,760
genlerini sonraki nesle aktarmak.
123
00:07:52,760 --> 00:07:57,000
Parlaklık sayesinde
iki üç kez çiftleşmeyi başarırsa
124
00:07:57,080 --> 00:07:58,800
genç yaşta ölse bile
125
00:07:59,640 --> 00:08:01,640
evrimsel olarak tercih edilir.
126
00:08:01,720 --> 00:08:04,920
-Korkunç bir ölümle bile başarılı olur.
-Kesinlikle.
127
00:08:17,120 --> 00:08:20,040
Kuzey Hindistan'ın kayalık tepeleri.
128
00:08:24,200 --> 00:08:27,920
Buradaki açık ormanlar
dünyanın en dramatik avcılarından birinin
129
00:08:28,000 --> 00:08:31,240
avlanma alanı.
130
00:08:34,480 --> 00:08:37,160
Burası kaplanın yuvası.
131
00:08:40,920 --> 00:08:45,760
Kaplanlar açlıktan ölmemek için
haftada en az bir kez avlanmak zorunda.
132
00:08:48,040 --> 00:08:51,840
En sevdikleri avları geyikler kadar
hızlı koşamazlar.
133
00:08:52,440 --> 00:08:54,160
Yani geyik yakalamak için
134
00:08:54,880 --> 00:08:59,600
hücum etmeden önce
görülmeden onlara çok yaklaşmaları gerek.
135
00:09:20,200 --> 00:09:21,560
Bu kez olmadı.
136
00:09:25,720 --> 00:09:29,400
Ama kaplanların neden turuncu üstünde
siyah çizgileri var?
137
00:09:31,440 --> 00:09:34,840
Bristol Üniversitesinin
Kamuflaj Laboratuvarında
138
00:09:34,920 --> 00:09:38,240
John Fennell ve Laszlo Talas adlı
bilim insanları
139
00:09:38,320 --> 00:09:42,160
kaplanların, avları tarafından
nasıl algılandığını araştırıyor.
140
00:09:43,880 --> 00:09:45,840
Araştırmalarını test etmek için
141
00:09:45,920 --> 00:09:48,440
Max Hugh Williams onlara katılıyor.
142
00:09:48,520 --> 00:09:52,760
Max, vahşi doğada kaplanları kaydeden
bir doğa kameramanı.
143
00:09:55,240 --> 00:09:58,480
Niye parlak turuncu olduklarını
hep merak etmişimdir.
144
00:09:58,560 --> 00:10:00,960
Ortamda dikkat çekeceğini düşünüyorsunuz.
145
00:10:01,040 --> 00:10:03,080
Kamuflaj diye bir şey yok.
146
00:10:03,720 --> 00:10:09,280
Gördüğümüz her şeyi
kendi görsel sistemimizle düşünüyoruz.
147
00:10:10,040 --> 00:10:12,520
Renk seçmede oldukça iyiyiz
148
00:10:13,080 --> 00:10:15,280
ama birçok hayvanda bu yok.
149
00:10:15,360 --> 00:10:18,840
Bu da çoğu memeli için geçerli.
150
00:10:19,880 --> 00:10:21,360
Buna geyik de dâhil.
151
00:10:23,800 --> 00:10:26,560
Gözlerinde kırmızı reseptörü yok,
152
00:10:26,640 --> 00:10:30,240
yani sadece
mavi ve yeşil ışığa karşı hassaslar.
153
00:10:33,040 --> 00:10:36,840
Geyikler, insanların yaklaşık %5'i gibi
154
00:10:36,920 --> 00:10:39,120
kırmızı ve yeşil renkleri seçemez.
155
00:10:39,640 --> 00:10:43,400
Onlara göre
turuncu ve yeşil çok benzer görünür.
156
00:10:45,720 --> 00:10:48,440
John ve Laszlo'nun çalıştığı gözlük
157
00:10:48,520 --> 00:10:52,080
geyikle aynı biçimde görmemizi sağlıyor.
158
00:10:52,160 --> 00:10:56,360
Max'e, geyiklerin dünyayı
nasıl gördüğüne dair fikir verebilir.
159
00:10:56,440 --> 00:10:59,680
Kaplanlara bakmadan önce
standart bir test yapmanın
160
00:10:59,760 --> 00:11:01,200
faydalı olacağını düşündük.
161
00:11:01,280 --> 00:11:04,360
Görevin, gördüğün sayıyı okumak .
162
00:11:06,120 --> 00:11:08,760
Burada 74 var.
163
00:11:08,840 --> 00:11:12,080
Ortada 15 var, turuncudan ayrışıyor.
164
00:11:12,160 --> 00:11:14,120
-Peki bu?
-Üç mü?
165
00:11:15,960 --> 00:11:17,520
Max iyi başladı
166
00:11:17,600 --> 00:11:21,520
ama gözlüğü takınca işler çok zorlaştı.
167
00:11:21,600 --> 00:11:22,440
Vay canına.
168
00:11:24,440 --> 00:11:26,040
Sayı tamamen…
169
00:11:27,200 --> 00:11:28,480
Tamamen kayboldu.
170
00:11:28,960 --> 00:11:31,200
Rakamları seçemiyorum. Yok oldular.
171
00:11:33,280 --> 00:11:34,360
Yirmi dokuz.
172
00:11:35,280 --> 00:11:37,320
Gözlük olmadan. Hiçbir şey yok.
173
00:11:38,000 --> 00:11:39,440
Gözlükle. İnanılmaz.
174
00:11:39,520 --> 00:11:41,680
Yok oluyor. Rakamlar gitti.
175
00:11:41,760 --> 00:11:44,320
Gözlük kırmızı ışığı filtreliyor.
176
00:11:44,400 --> 00:11:45,760
İnanılmaz.
177
00:11:45,840 --> 00:11:49,360
Yani bir geyik bu rakamları hiç görmez.
178
00:11:51,720 --> 00:11:56,680
Max'in yeni görevi, avlanan bir kaplanı
gösteren fotoğraflara bakıp
179
00:11:56,760 --> 00:11:59,200
onu olabildiğince hızlı göstermek.
180
00:12:01,280 --> 00:12:02,560
-Peki.
-Hazır mısın?
181
00:12:02,640 --> 00:12:03,560
Hadi bakalım.
182
00:12:06,080 --> 00:12:07,520
Peki, işte burada.
183
00:12:07,600 --> 00:12:09,720
İşte bir kaplan. Sağ üstte.
184
00:12:09,800 --> 00:12:10,760
Kolaydı.
185
00:12:10,840 --> 00:12:14,000
Sağ altta. Çalının hemen arkasında.
186
00:12:15,160 --> 00:12:16,520
Gittikçe iyi yapıyorum.
187
00:12:17,280 --> 00:12:20,200
-Nasıl gidiyorum?
-Çok iyi gidiyorsun Max.
188
00:12:20,280 --> 00:12:24,200
Fotoğraf başına ortalama iki saniyede
buluyorsun.
189
00:12:24,280 --> 00:12:26,360
-İyi mi? Keskin Nişancı mı?
-İyi. Evet.
190
00:12:27,320 --> 00:12:29,040
Vahşi doğa kameramanı Max'in
191
00:12:29,120 --> 00:12:32,680
bir hayvanı hızla seçmesi şaşırtıcı değil.
192
00:12:32,760 --> 00:12:34,360
Peki onu renk körü yapacak
193
00:12:34,440 --> 00:12:38,240
geyik görüşü gözlüğüyle de
aynı başarıyı gösterebilecek mi?
194
00:12:40,840 --> 00:12:43,640
Her şey yeşil. Bu çok saçma.
195
00:12:43,720 --> 00:12:45,920
-Tamamen yok oldu.
-Evet.
196
00:12:48,040 --> 00:12:49,000
İnanılmaz.
197
00:12:49,080 --> 00:12:51,560
Yani geyik böyle mi görüyor?
198
00:12:51,640 --> 00:12:52,720
Evet, doğru.
199
00:12:53,400 --> 00:12:56,200
Çevrede bitki varsa seçmek imkânsız.
200
00:13:06,280 --> 00:13:07,920
Sol üstte.
201
00:13:09,520 --> 00:13:10,360
Nerede…
202
00:13:12,480 --> 00:13:13,520
Vay canına.
203
00:13:20,120 --> 00:13:21,440
Sanırım iyi yapamadım.
204
00:13:21,520 --> 00:13:24,440
Evet, gözlüksüz hâline oranla
205
00:13:24,520 --> 00:13:26,480
hızın yarı yarıya azaldı.
206
00:13:26,560 --> 00:13:30,480
O zaman farkı, kaplanın
avına yedi metre kadar yaklaşmasına
207
00:13:30,560 --> 00:13:33,040
denk olabilir.
208
00:13:34,520 --> 00:13:37,320
Yani kaplanlar geyiğe turuncu görünmüyorsa
209
00:13:38,240 --> 00:13:40,200
neden yeşil değiller?
210
00:13:42,320 --> 00:13:44,560
Birçok farklı hayvan türü,
211
00:13:44,640 --> 00:13:47,560
kuşlar, sürüngenler, amfibikler, böcekler
212
00:13:47,640 --> 00:13:49,240
yeşil renklidir.
213
00:13:50,320 --> 00:13:52,160
Peki kaplanlar neden değil?
214
00:13:53,120 --> 00:13:55,480
Kaplanlar memelidir,
215
00:13:55,560 --> 00:14:01,080
memelilerin tüylerindeki ve kürklerindeki
pigmentler iki maddeden gelir.
216
00:14:01,160 --> 00:14:03,680
Eumelanin ve feomelanin.
217
00:14:04,840 --> 00:14:07,480
Bu iki pigmentten yeşil rengi üretmek
218
00:14:07,560 --> 00:14:12,360
biyokimyasal olarak imkânsızdır.
219
00:14:12,440 --> 00:14:17,040
Bu yüzden evrimin, kaplanların kürkünü
avıyla aynı renkte görünen
220
00:14:17,120 --> 00:14:20,600
turuncu ve kahverengi yaparak
221
00:14:20,680 --> 00:14:24,800
ikinci en iyi çözümü
bulduğunu düşünüyoruz.
222
00:14:24,880 --> 00:14:25,720
İnanılmaz.
223
00:14:25,800 --> 00:14:30,600
Yani memeliler yeşil olamasa da
avlarına karşı evrimleşerek
224
00:14:30,680 --> 00:14:33,800
kamufle ve mükemmel
ölüm makinelerine dönüşmüş.
225
00:14:36,440 --> 00:14:39,000
Kaplanlar da geyik kadar renk körüdür.
226
00:14:39,600 --> 00:14:42,560
Yani kaplan, turuncu olduğunu bilmez.
227
00:14:43,640 --> 00:14:45,440
Neyse ki Max biliyor.
228
00:14:46,440 --> 00:14:49,520
Bir sonraki çekime
bu gözlüğü götüreceğimi sanmam.
229
00:14:49,600 --> 00:14:51,520
-Bir şey göremiyorsun.
-Akıllıca olur.
230
00:14:51,600 --> 00:14:53,240
Yoksa akşam yemeği olursun.
231
00:14:56,040 --> 00:14:59,240
Kaplanlar dikkat çekmemek için
renk kullanırken
232
00:15:00,000 --> 00:15:04,600
başka bir hayvan
rengi çok farklı kullanır.
233
00:15:06,480 --> 00:15:08,160
Zehirli ok kurbağası.
234
00:15:09,200 --> 00:15:11,160
Büyüklüğü bir tırnağı geçmez,
235
00:15:11,240 --> 00:15:15,320
bazı türlerinin derisi
öyle güçlü bir zehir içerir ki
236
00:15:15,400 --> 00:15:19,040
yerli halk, üfleme borusu oklarını
o zehre batırır.
237
00:15:20,880 --> 00:15:24,960
Çilek zehirli ok kurbağası
o kadar öldürücü değildir
238
00:15:25,040 --> 00:15:26,800
ama yine de zehirlidir.
239
00:15:28,120 --> 00:15:33,080
Panama'da Bocas Del Toro adında
uzak bir takımadada yaşarlar.
240
00:15:35,720 --> 00:15:37,040
Doktor Yusan Yang
241
00:15:37,120 --> 00:15:40,960
bu kurbağaların yaşamında
rengin işlevini araştırıyor.
242
00:15:42,680 --> 00:15:45,000
Bocas Del Toro çok ilginç bir yer,
243
00:15:45,080 --> 00:15:47,800
çilek zehirli ok kurbağaları
burada yaşıyor.
244
00:15:47,880 --> 00:15:50,840
Farklı adalardaki kurbağalar
farklı renklere sahip.
245
00:15:50,920 --> 00:15:54,200
Küçük renk farkları değil bu.
Büyük farklar var.
246
00:15:54,280 --> 00:15:57,800
Kırmızı, sarı, yeşil, mavi kurbağalar var.
247
00:15:58,640 --> 00:16:00,680
Farklılar ama aynı türe aitler.
248
00:16:03,560 --> 00:16:07,640
Bunlar dünyanın en çeşitli
ve en parlak renkli kurbağaları.
249
00:16:08,920 --> 00:16:11,240
Yusan, yaptığı deneylerle
250
00:16:11,320 --> 00:16:14,880
bu geniş renk aralığının önemini
bulmaya çalışıyor.
251
00:16:17,280 --> 00:16:21,640
Yaşam alanı sahiplerinin
farklı renkli hayvanlara tepkisini
252
00:16:21,720 --> 00:16:23,840
görmek için robot kurbağalar yapmış.
253
00:16:25,120 --> 00:16:29,560
Bunlar üç boyutlu maket kurbağalar,
onları elle boyadım.
254
00:16:29,640 --> 00:16:33,640
Bu adalarda bulduğumuz
farklı renk tiplerine benziyorlar.
255
00:16:34,800 --> 00:16:38,920
Ekipmanı, yaşam alanı ihlali simülasyonu
yapmasını sağlıyor.
256
00:16:41,440 --> 00:16:45,560
Üç boyutlu maketi
motorlu bir kola yapıştırıyor,
257
00:16:45,640 --> 00:16:48,080
böylece hareketlerini kontrol edebilecek.
258
00:16:52,280 --> 00:16:54,840
Sonra kurbağa çağrısı gönderiyor.
259
00:16:54,920 --> 00:16:57,360
Bu çağrı, tüm adalarda aynı.
260
00:16:59,840 --> 00:17:03,840
Bir kurbağa, bölgesine giren
diğer kurbağalara saldırır.
261
00:17:04,360 --> 00:17:06,920
Güreş yetenekleriyle ünlüler
262
00:17:07,520 --> 00:17:09,960
ama bu çok medeni bir spor.
263
00:17:10,520 --> 00:17:14,240
Onları birbirine saldıran
iki ayıcık şekerlemesine benzetirim
264
00:17:14,320 --> 00:17:17,840
çünkü pençeleri ve dişleri yok.
Birbirlerini incitemezler.
265
00:17:17,920 --> 00:17:20,400
Birbirlerini tuşa getirmeye çalışırlar.
266
00:17:27,680 --> 00:17:31,120
Önce turuncu kurbağaların
baskın olduğu bir adada
267
00:17:31,200 --> 00:17:34,320
turuncu bir kurbağayı test ediyor.
268
00:17:36,800 --> 00:17:40,840
Bu türün erkekleri
alanlarını canla başla savunur.
269
00:17:41,600 --> 00:17:44,640
Yani biri,
bir başka erkeğin çağrısını duyarsa
270
00:17:44,720 --> 00:17:47,320
alanının istila edildiğini düşünür
271
00:17:47,800 --> 00:17:49,240
ve buna izin vermez.
272
00:17:56,160 --> 00:17:58,320
Fiziksel olarak agresifleşiyor,
273
00:17:58,400 --> 00:18:01,800
maketle güreşip onu alt etmeye çalışıyor.
274
00:18:07,400 --> 00:18:10,720
Yusan daha sonra turuncu bölgede
275
00:18:10,800 --> 00:18:12,200
mavi bir maket deniyor.
276
00:18:15,400 --> 00:18:18,320
Bu kez, erkek sese tepki veriyor
277
00:18:18,400 --> 00:18:21,600
ama mavi erkeği
tehlike olarak görmüşe benzemiyor.
278
00:18:24,720 --> 00:18:25,920
Kırmızı popülasyonda
279
00:18:26,000 --> 00:18:28,360
kırmızı makete karşı agresifleşiyorlar.
280
00:18:28,440 --> 00:18:29,760
Mavi popülasyonda da
281
00:18:29,840 --> 00:18:32,200
mavi makete karşı daha agresif oluyorlar.
282
00:18:32,720 --> 00:18:34,040
Ama farklı renkse
283
00:18:34,120 --> 00:18:37,560
kurbağalar çoğu zaman
onu rakip olarak görmüyor.
284
00:18:39,040 --> 00:18:43,680
Yani kurbağalar sadece
tanıdık oldukları renklere tepki veriyorsa
285
00:18:43,760 --> 00:18:46,440
farklı renklerin işlevi nedir?
286
00:18:48,040 --> 00:18:49,480
Bunun cevabı
287
00:18:49,560 --> 00:18:52,240
kurbağaların birbirine değil
288
00:18:52,800 --> 00:18:54,400
avcılarına işaret vermesi.
289
00:18:55,240 --> 00:18:59,200
Yani bu zehirli ok kurbağaları
adından da anlaşılacağı gibi zehirli.
290
00:18:59,280 --> 00:19:03,000
Yani parlak renkleri,
avcılarına karşı bir uyarı sinyali.
291
00:19:03,080 --> 00:19:04,960
"Zehirliyim. Beni yeme." diyorlar.
292
00:19:06,800 --> 00:19:09,920
Ama tüm kurbağalar
aynı derecede zehirli değil.
293
00:19:11,600 --> 00:19:15,400
Zehirleri, yiyeceklerinde oluşan
zehirli alkaloidlerden geliyor.
294
00:19:15,480 --> 00:19:17,520
Yani karıncalardan ve maytlardan.
295
00:19:19,880 --> 00:19:22,520
Bazı adalara özgü besinler
296
00:19:22,600 --> 00:19:25,280
bazı kurbağaları
öbürlerinden zehirli kılıyor.
297
00:19:25,360 --> 00:19:27,440
Bu da renklerini etkiliyor.
298
00:19:30,280 --> 00:19:35,600
Araştırmacılar,
rengin toksiklikle ilgisini buldu.
299
00:19:35,680 --> 00:19:38,840
Mat renkte olanlar,
daha kamufle renklerde olanlar
300
00:19:39,480 --> 00:19:40,880
daha az zehirli.
301
00:19:42,440 --> 00:19:46,800
Kırmızı ve turuncu olanlarsa çok zehirli
302
00:19:46,880 --> 00:19:50,040
ve bunu saldırıya uğramadan önce
açıkça gösteriyorlar.
303
00:19:52,120 --> 00:19:55,600
Çoğu kuş ve kertenkele
mükemmel renk görüşüne sahiptir,
304
00:19:55,680 --> 00:19:59,280
bu kırmızı uyarı sinyallerini
çok iyi görürler.
305
00:20:01,920 --> 00:20:07,000
Yani kaplanın turuncu rengi
renk körü avına nasıl görünmüyorsa
306
00:20:07,080 --> 00:20:09,880
zehirli ok kurbağalarının benzer rengi
307
00:20:09,960 --> 00:20:12,080
zehirli olduğunu ilan ediyor.
308
00:20:17,160 --> 00:20:20,080
Ama rengin doğada kullanımının
309
00:20:20,160 --> 00:20:22,880
benzer önemde bir yolu daha var.
310
00:20:24,320 --> 00:20:25,840
Bir eşi kendine çekmek.
311
00:20:29,560 --> 00:20:32,920
Tavus kuşu bunu büyük çapta yapıyor.
312
00:20:34,520 --> 00:20:37,040
Bu minik örümcek de
313
00:20:37,760 --> 00:20:40,000
son derece benzer biçimde yapıyor.
314
00:20:45,720 --> 00:20:49,840
Bu örümcek,
zıplayan örümcek adlı bir gruptan.
315
00:20:54,240 --> 00:20:57,640
Florida Üniversitesinden Dr. Lisa Taylor
316
00:20:57,720 --> 00:21:01,360
onların dünyayı görüşünü incelemek için
büyük emek harcıyor.
317
00:21:02,640 --> 00:21:04,960
6.000'den fazla zıplayan örümcek türü var.
318
00:21:05,040 --> 00:21:07,680
Renk görüşleri hakkında
çok şey öğreniyoruz.
319
00:21:10,240 --> 00:21:14,720
Lisa ayrıca Habronattus örümcekleri
denen bir grubu inceliyor,
320
00:21:14,800 --> 00:21:16,600
bu örümcekler
321
00:21:16,680 --> 00:21:20,120
ultraviyoleden kırmızıya kadar
renk aralığında görebiliyor.
322
00:21:21,240 --> 00:21:26,360
Erkeklerin parlak kırmızı yüzleri var,
Lisa bunun nedenini araştırıyor.
323
00:21:27,400 --> 00:21:30,440
Renklerin neyi anlattığını anlamanın
ilk adımı
324
00:21:31,240 --> 00:21:33,640
renkleri bloke edip
325
00:21:33,720 --> 00:21:35,800
dişinin ne düşündüğünü öğrenmek.
326
00:21:37,840 --> 00:21:42,040
Erkeğin renklerini bloke etmek için
sıvı göz kalemi sürüyoruz.
327
00:21:44,600 --> 00:21:47,480
Güvenli olduğundan
ve göz kalemi sonrasında örümceklerin
328
00:21:47,560 --> 00:21:51,000
normal davrandığından emin olmak için
çok ürünü test ettik.
329
00:21:55,040 --> 00:21:58,200
Lisa, bazı erkekleri
bu şekilde değiştirince
330
00:21:58,280 --> 00:22:02,040
dişilerin, erkekte kırmızı yüzü
331
00:22:02,120 --> 00:22:05,360
çok önemli bir özellik olarak gördüğünü
keşfetti.
332
00:22:08,360 --> 00:22:10,120
Çok kaliteli ışıklandırma koşullarında
333
00:22:10,200 --> 00:22:14,400
erkekler dişilere kur yaparken
dişiler renge dikkat ediyordu.
334
00:22:16,960 --> 00:22:19,000
Soldaki kırmızı yüzlü erkeğin
335
00:22:19,080 --> 00:22:21,800
dişinin ilgisini çektiği çok açık.
336
00:22:23,920 --> 00:22:27,320
Ama yüzü renkli olmayan erkek
genelde görmezden geliniyor.
337
00:22:30,080 --> 00:22:32,120
Eşinin renginin parlaklığının
338
00:22:32,200 --> 00:22:35,960
dişiye ne ifade ettiğini anlamak için
çok çalışma yapıldı.
339
00:22:36,040 --> 00:22:40,360
Genelde kalitelerini ilan eden
en parlak erkekler seçiliyor.
340
00:22:42,600 --> 00:22:45,080
Zıplayan örümceklerde de bunu gördük.
341
00:22:45,600 --> 00:22:50,160
Parlak renkli erkekler, daha koyu
ve mat renklilerden üstün görülüyor.
342
00:22:51,600 --> 00:22:55,760
Ama bu erkek örümceklerin
ilgi çekmeye daha çok ihtiyacı var.
343
00:22:56,520 --> 00:22:58,480
Dişiler obur avcılardır.
344
00:22:58,560 --> 00:23:02,960
Hareket eden her şeyin peşine düşüp
daha büyük avları alt ederler.
345
00:23:03,040 --> 00:23:06,120
Erkek dişiye kur yaparken
bunu dikkate almak zorunda.
346
00:23:10,160 --> 00:23:12,840
Dişi onu eş olarak kabul etmezse
347
00:23:12,920 --> 00:23:14,360
erkeği yiyecek.
348
00:23:16,200 --> 00:23:19,040
Yüzündeki kırmızılık fark yaratıyor.
349
00:23:22,720 --> 00:23:27,680
Kırmızı, çoğu ortamda öne çıkan
güçlü ve parlak bir renktir.
350
00:23:29,640 --> 00:23:32,720
Bu yüzden biz de dâhil
pek çok hayvan tarafından
351
00:23:32,800 --> 00:23:34,800
tehlike uyarısı olarak kullanılır.
352
00:23:41,560 --> 00:23:43,320
Habronattus grubunda ise
353
00:23:43,400 --> 00:23:46,480
yaşam ve ölüm arasındaki fark olabilir.
354
00:23:47,240 --> 00:23:48,800
Dişiyle karşılaşan erkeğin
355
00:23:48,880 --> 00:23:51,960
onu etkilemek için
çok sınırlı süresi vardır.
356
00:23:52,040 --> 00:23:54,040
Çünkü dişi ona hemen saldırabilir.
357
00:23:54,600 --> 00:23:58,280
Bu yüzden bize göre
erkek, görünümüne kırmızı katarak
358
00:23:58,360 --> 00:23:59,680
ekstra bir saniye kazanıyor.
359
00:23:59,760 --> 00:24:01,320
Böylece dişi ona saldırıp
360
00:24:01,400 --> 00:24:03,800
onu yemeden önce biraz zamanı oluyor.
361
00:24:06,160 --> 00:24:09,840
Toksik avının kullandığı
kırmızı rengi alarak
362
00:24:09,920 --> 00:24:13,280
erkek örümcek birkaç saniye kazanıyor.
363
00:24:13,360 --> 00:24:17,400
Bu sürede kendini ispatlayıp
bir eş kazanabilir.
364
00:24:21,120 --> 00:24:24,960
Yani renk, hayvanların
saklanma ve teşhir biçimini etkiler
365
00:24:25,640 --> 00:24:27,600
ama bazı hayvanlar ışığı
366
00:24:27,680 --> 00:24:30,400
bizden tamamen farklı şekilde görebilir.
367
00:24:31,280 --> 00:24:35,560
Polarize ışık,
yani tek bir düzlemde titreşen ışık
368
00:24:35,640 --> 00:24:38,720
parlak bir yüzeyden yansıdığında
369
00:24:38,800 --> 00:24:41,880
onu algılayıp o ışığa tepki verebilirler.
370
00:24:47,080 --> 00:24:51,200
Polarize ışık bazı hayvanların hayatında
önemli yer tutar.
371
00:24:51,760 --> 00:24:56,360
Buna, Avustralya'nın Darwin şehrindeki
bu küçük kemancı yengeçler de dâhildir.
372
00:25:02,640 --> 00:25:08,200
Ekibimiz, Illinois Üniversitesinden
Profesor Victor Gruev ile çalıştı.
373
00:25:08,280 --> 00:25:11,160
Bu gizli dünyayı görüntülemek için
374
00:25:11,240 --> 00:25:13,400
benzersiz bir kamera sistemi
geliştirdiler.
375
00:25:13,480 --> 00:25:14,440
Önüne koy.
376
00:25:14,520 --> 00:25:17,760
Kamera, polarizasyon alanlarını
tespit ediyor.
377
00:25:17,840 --> 00:25:21,440
Polarize güneş gözlüklerinden geçen
ışık gibi.
378
00:25:21,520 --> 00:25:23,000
Burada yüzde 100.
379
00:25:23,080 --> 00:25:26,720
Ardından dikey ve yatay polarizasyonu
bir araya getirip
380
00:25:26,800 --> 00:25:30,920
polarize olan ve olmayan ışık arasındaki
kontrastı gösteriyor.
381
00:25:33,040 --> 00:25:34,520
Ekip, bu yeni kamerayla
382
00:25:34,600 --> 00:25:38,760
bu yengeçlerin, polarize ışığı
birbirlerine sinyal vermek için
383
00:25:38,840 --> 00:25:40,640
nasıl kullandığını bulmak istiyor.
384
00:25:42,600 --> 00:25:47,080
Ama bu kamera
steril ve kontrollü şartlarda geliştirildi
385
00:25:47,160 --> 00:25:49,240
ve bu kemancı yengeçler
386
00:25:49,320 --> 00:25:51,920
dünyanın en steril olmayan
ortamlarından birinde yaşıyor.
387
00:25:52,000 --> 00:25:54,440
Avustralya'nın tropik gelgit dairesi.
388
00:25:55,880 --> 00:26:01,280
Bu teknolojiyi tasarlarken
genelde laboratuvarda test ettik.
389
00:26:01,360 --> 00:26:02,840
Oradaki performansı iyi.
390
00:26:02,920 --> 00:26:05,200
Ama onu doğaya, açık havaya çıkarmanın
391
00:26:05,280 --> 00:26:07,080
çok farklı zorlukları var.
392
00:26:07,720 --> 00:26:11,000
Kameraman Mark Lamble için de
büyük bir zorluk.
393
00:26:11,720 --> 00:26:15,640
Gelgit dairesi, çalışmak için
çok zorlu koşullara sahiptir.
394
00:26:16,160 --> 00:26:17,520
Tepenizde yakıcı güneş,
395
00:26:18,200 --> 00:26:21,520
yüksek nem, neredeyse sıfır hava akımı.
396
00:26:22,800 --> 00:26:24,920
Durumu daha da zorlaştıran şey
397
00:26:25,000 --> 00:26:30,320
kemancı yengecin göz seviyesi için
kameranın çamura yarı gömülmesi gerek.
398
00:26:31,440 --> 00:26:33,120
Bir sorun daha var.
399
00:26:33,760 --> 00:26:37,520
Gelgit dairesinde olmanın
en çetrefilli yanlarından biri
400
00:26:37,600 --> 00:26:41,680
çıkan suyun tuzlu su,
yani deniz suyu olması.
401
00:26:41,760 --> 00:26:43,560
Ama gün ilerledikçe
402
00:26:44,560 --> 00:26:47,800
su buharlaşıyor ve çok tuz birikiyor.
403
00:26:47,880 --> 00:26:50,480
Yani kurumaya başlayınca
404
00:26:51,040 --> 00:26:53,480
yoğun bir salamura suyu gibi oluyor
405
00:26:53,560 --> 00:26:57,360
ve elinizi sokarsanız
resmen deriniz kalkıyor.
406
00:26:58,200 --> 00:27:01,720
Kameranın burada çalışıp çalışmayacağını
kimse bilmiyor.
407
00:27:02,800 --> 00:27:04,440
Biraz endişeliyim.
408
00:27:04,520 --> 00:27:07,320
Umarım kamera çalışmadığı için
o özel anı kaçırmayız
409
00:27:07,400 --> 00:27:10,520
ama bence sorun olmayacak.
410
00:27:10,600 --> 00:27:12,200
-İyi şanslar.
-Teşekkürler.
411
00:27:15,640 --> 00:27:19,400
Pozisyonunu alan Mark
rahatsız edici bir bekleyişe geçiyor.
412
00:27:20,080 --> 00:27:21,320
Hava inanılmaz sıcak.
413
00:27:22,320 --> 00:27:27,400
Hava sıcaklığı
yaklaşık 36 ila 37 santigrat derece.
414
00:27:31,160 --> 00:27:33,680
Yengeçler ufak bir hareket sezdikleri an
415
00:27:34,680 --> 00:27:37,080
yuvalarına kaçıyor.
416
00:27:39,360 --> 00:27:40,320
Tekrar…
417
00:27:41,840 --> 00:27:43,080
Yine aynı şey.
418
00:27:45,840 --> 00:27:47,840
Hiç hareket etmemeliyim yoksa…
419
00:27:50,360 --> 00:27:52,160
…hiç çıkmazlar.
420
00:27:52,680 --> 00:27:54,880
Tepemde bir şemsiye olsun isterdim.
421
00:27:54,960 --> 00:27:57,560
Tepemde bir şey olursa,
422
00:27:57,640 --> 00:28:00,200
benden ya da kameradan yüksek bir şey,
423
00:28:01,760 --> 00:28:04,120
kemancı yengeçler bunu affetmez.
424
00:28:04,200 --> 00:28:05,480
Çıkmazlar.
425
00:28:08,520 --> 00:28:09,720
Ama inanılmaz şekilde
426
00:28:09,800 --> 00:28:14,920
kamera sıcağa, neme
ve yakıcı tuza dayanıyor
427
00:28:15,000 --> 00:28:18,880
ve Mark sonunda
kemancı yengeçlerin dünyasını
428
00:28:18,960 --> 00:28:22,520
polarize ışıkta ilk kez yakalıyor.
429
00:28:26,680 --> 00:28:30,880
Yengeçlerin vücutlarından yansıyan ışık
polarize değil,
430
00:28:30,960 --> 00:28:32,560
o yüzden koyu görünüyorlar.
431
00:28:33,360 --> 00:28:36,120
Bu onları
gelgit dairesinde belirgin kılıyor,
432
00:28:36,200 --> 00:28:39,000
gelgit dairesinden yansıyan ışık polarize.
433
00:28:41,320 --> 00:28:43,800
Onların gördüklerini
biz ancak hayal edebiliriz.
434
00:28:44,480 --> 00:28:49,160
Yukarı baktığınızda beyaz gökyüzünde uçan
beyaz bir kuş görürsünüz.
435
00:28:49,240 --> 00:28:50,720
Ama onlar baktığında
436
00:28:50,800 --> 00:28:53,480
polarizasyon sayesinde
sırf silüeti görürler.
437
00:28:53,560 --> 00:28:57,080
Böylece kilometrelerce uzaktan gelen
kuşları görebilirler.
438
00:28:57,160 --> 00:28:59,040
Genelde çekim yaparken
439
00:28:59,120 --> 00:29:01,680
yuvalarına kaçtıklarında merak ediyorum.
440
00:29:01,760 --> 00:29:04,280
Çünkü ben görmeden çok daha önce
441
00:29:04,360 --> 00:29:06,840
bir kuşu geldiğini görmüş oluyorlar.
442
00:29:09,280 --> 00:29:11,520
Yani yengeçler polarize ışık sayesinde
443
00:29:11,600 --> 00:29:15,280
uzaktaki olası eşlerini, rakiplerini
ve avcıları seçebiliyor.
444
00:29:15,360 --> 00:29:18,880
Bunu, parlak polarize arka fonda
daha hızlı yapıyorlar.
445
00:29:19,800 --> 00:29:21,040
Victor ise
446
00:29:21,120 --> 00:29:24,920
laboratuvarda geliştirdiği kameranın,
bu küçük canlıların
447
00:29:25,000 --> 00:29:28,760
gördüğü dünyayı nasıl yansıttığını
ilk kez görüyor.
448
00:29:29,840 --> 00:29:32,320
Harika bir görüntü yakalamışsın Mark.
449
00:29:32,400 --> 00:29:33,640
Gerçekten harika.
450
00:29:34,760 --> 00:29:37,920
Bugün sistemin sınırlarını
cidden zorladın.
451
00:29:41,720 --> 00:29:44,920
Ama kamera için
daha da büyük bir zorluk vardı.
452
00:29:45,560 --> 00:29:48,280
Denize uzayan bir zorluk.
453
00:29:51,200 --> 00:29:52,200
Suyun altında
454
00:29:52,280 --> 00:29:56,200
sadece kabuklular, kafadan bacaklılar
ve birkaç balık
455
00:29:56,280 --> 00:30:00,280
polarize ışığı görüp ona tepki verebilir.
456
00:30:01,000 --> 00:30:02,600
Ama buradaki bir hayvan
457
00:30:02,680 --> 00:30:06,000
bu yeteneği çok karmaşık bir yolla
avantaja çeviriyor.
458
00:30:07,440 --> 00:30:09,760
Tavus kuşu peygamber devesi karidesi.
459
00:30:09,880 --> 00:30:12,960
Sadece polarizasyonu
tespit etmekle kalmıyor,
460
00:30:13,040 --> 00:30:17,560
vücudunda ışığı polarize olarak yansıtan
benekleri var
461
00:30:18,200 --> 00:30:21,760
ve bu benekleri kendi cinsine
mesaj göndermekte kullanır.
462
00:30:21,840 --> 00:30:24,160
Normalde göremeyeceğimiz biçimde
yapar bunu.
463
00:30:24,240 --> 00:30:26,360
MORETON BAY ARAŞTIRMA İSTASYONU
464
00:30:26,440 --> 00:30:29,480
Queensland Üniversitesinden
Profesör Justin Marshall
465
00:30:29,560 --> 00:30:33,320
polarize edici kamerayı
su altında çalışacak hâle getirdi.
466
00:30:33,880 --> 00:30:34,760
İşte Rory.
467
00:30:34,840 --> 00:30:37,920
Bu kamera bize polarizasyonu gösterecek.
468
00:30:39,800 --> 00:30:42,680
Rory McGuinness ekibin su altı kameramanı.
469
00:30:42,760 --> 00:30:45,760
Kameranın son halini görmeye geldi.
470
00:30:47,200 --> 00:30:51,200
Belli ki kamerayı su altı muhafazasına
almak için çok uğraşmışsınız.
471
00:30:51,280 --> 00:30:52,280
Evet, doğru.
472
00:30:52,360 --> 00:30:55,600
Burada kamerayı çalıştıran
bir bilgisayar var.
473
00:30:56,080 --> 00:30:59,160
İşin içinde çok fazla mühendislik var.
474
00:31:04,760 --> 00:31:07,680
Kameranın su altındaki ilk testi
475
00:31:07,760 --> 00:31:09,640
çok gergin bir andı.
476
00:31:09,720 --> 00:31:13,520
Bilgisayarlar ve tuzlu su
genelde iyi sonuçlar vermez.
477
00:31:21,920 --> 00:31:23,640
Uygun bir yer bulunca
478
00:31:23,720 --> 00:31:27,200
kameranın ilk kritik testinin
zamanı geliyor.
479
00:31:32,040 --> 00:31:34,240
Bir sızıntı felaket olabilir.
480
00:31:38,120 --> 00:31:39,400
Ama her şey yolunda.
481
00:31:40,000 --> 00:31:42,160
Şimdi bir peygamber devesi karidesi lazım.
482
00:31:42,240 --> 00:31:44,720
Umut vadeden bir bölgeye benziyor Justin.
483
00:31:45,480 --> 00:31:47,080
Mükemmel görünüyor Rory.
484
00:31:47,160 --> 00:31:51,800
Etrafında mercan olan bir delik arıyoruz.
485
00:31:54,360 --> 00:31:55,240
Baksana.
486
00:31:56,440 --> 00:31:58,320
Peygamber devesi karidesi deliği mi?
487
00:31:58,880 --> 00:32:01,280
Çok geçmeden deliğin sahibi görünüyor.
488
00:32:01,360 --> 00:32:04,360
Kameranın, yapabileceklerini
gösterme zamanı.
489
00:32:05,720 --> 00:32:07,120
Karides dönünce
490
00:32:07,200 --> 00:32:08,800
polarize kamera
491
00:32:08,880 --> 00:32:13,600
kuyruğunda normal ışıkta görünmeyen
parlak şeridi gösteriyor.
492
00:32:14,200 --> 00:32:16,280
Şuna bak! Olağanüstü.
493
00:32:17,480 --> 00:32:19,480
Polarize ışıkta hayat.
494
00:32:21,040 --> 00:32:22,760
Bu bir ilk.
495
00:32:24,880 --> 00:32:29,240
Bu özel kamerayla bunu ilk kez yapabildik.
496
00:32:31,000 --> 00:32:34,240
Okyanus zeminindeki ışık polarize değil.
497
00:32:34,720 --> 00:32:37,440
Yani, kemancı yengeçlerin tam tersine
498
00:32:37,520 --> 00:32:40,200
peygamber devesi karidesleri,
polarizasyonu
499
00:32:40,280 --> 00:32:43,920
polarize olmayan ortamda
öne çıkmak için kullanıyor.
500
00:32:47,840 --> 00:32:52,480
Vücutlarından yansıyan ışığı,
özel pigmentler polarize hâle getiriyor.
501
00:32:53,360 --> 00:32:56,240
Böylece işgalcileri caydırabiliyor
502
00:32:56,320 --> 00:32:58,160
ve eş bulabiliyorlar.
503
00:33:00,560 --> 00:33:05,120
Bu kamera bize
bir ışık dünyasına ilk bakışı sunuyor.
504
00:33:05,200 --> 00:33:09,200
Anlamak şöyle dursun
bu dünyanın farkına daha yeni varıyoruz.
505
00:33:13,400 --> 00:33:18,760
Bilim bize rengin, birçok hayvanın
hayatta kalmasında önemini gösterdi.
506
00:33:19,440 --> 00:33:24,120
Peki, dünyaları
aniden renk değiştirirse ne olur?
507
00:33:25,800 --> 00:33:30,240
Bu tabii ki her yıl
dünyanın bazı yerlerinde olur.
508
00:33:30,320 --> 00:33:32,600
Hatta bazen bir gecede olur.
509
00:33:35,320 --> 00:33:37,000
Bu belgeseli çekerken
510
00:33:37,080 --> 00:33:39,720
İskoçya'daki Cairngorm Dağları'na gittik.
511
00:33:39,800 --> 00:33:43,560
Kış ortasında çok özel bir kuşu arıyorduk.
512
00:33:53,120 --> 00:33:55,520
Orada Jim Cornfoot'la tanıştım.
513
00:33:55,600 --> 00:33:56,560
Arazinin yöneticisi
514
00:33:56,640 --> 00:33:59,920
ve bu dağların doğal tarihinin uzmanıydı.
515
00:34:02,120 --> 00:34:04,120
Ne zamandır buradasın?
516
00:34:04,200 --> 00:34:07,280
30 yıldan fazla süredir buradayım.
517
00:34:07,880 --> 00:34:10,240
Çok farklı değişimler gördüm.
518
00:34:10,320 --> 00:34:11,160
Hangi açıdan?
519
00:34:11,240 --> 00:34:12,800
Cairngorm Platosu'nda
520
00:34:12,880 --> 00:34:15,920
tüm yıl boyunca karlı kalan
alanlar vardır.
521
00:34:16,000 --> 00:34:17,680
Ama sonra 20 yıldır
522
00:34:17,760 --> 00:34:21,720
karın tamamen eridiği yerlerin oranı
beş altı kat arttı.
523
00:34:21,800 --> 00:34:24,440
Ve 200 ila 250 yıldan fazla bir süredir
524
00:34:24,520 --> 00:34:26,680
bu sadece yedi kez olmuş.
525
00:34:26,760 --> 00:34:29,800
Bunun yaban hayatı üzerinde
büyük bir etkisi var mı?
526
00:34:29,880 --> 00:34:33,880
Çevrelerinde olan şeyler yüzünden
onların da dengesi bozuldu.
527
00:34:33,960 --> 00:34:35,960
Dağ tavşanı, kar tavuğu gibi türler
528
00:34:36,040 --> 00:34:38,520
kahverengi alanlarda ve çalılarla
göze çarpar.
529
00:34:38,600 --> 00:34:41,800
-Hayvanlar hâlâ beyaz mı?
-Hâlâ beyazlar, evet.
530
00:34:41,880 --> 00:34:43,720
Buna hazır değiller,
531
00:34:43,800 --> 00:34:47,360
yani kış zayıf geçerse zorlanıyorlar.
532
00:34:49,000 --> 00:34:51,240
Bir tür orman tavuğu olan kar tavuğu
533
00:34:51,320 --> 00:34:54,720
yıl boyu bu açık alanda yaşar,
534
00:34:54,800 --> 00:34:57,040
burada saklanacak yer azdır.
535
00:35:03,600 --> 00:35:05,760
Ama artık dünya ısındığı için
536
00:35:05,840 --> 00:35:08,280
durum tehlikeli biçimde değişiyor.
537
00:35:10,160 --> 00:35:12,520
Kar örtüsü son dönemde azaldığı için
538
00:35:12,600 --> 00:35:15,120
artık çok dikkat çekiyorlar.
539
00:35:19,560 --> 00:35:23,240
Kış kürküne sahip
bu dağ tavşanı gibi hayvanlar
540
00:35:23,320 --> 00:35:25,480
çok uzaktan görülebiliyor.
541
00:35:27,760 --> 00:35:30,200
Bu hayatı çok tehlikeli kılıyor.
542
00:35:32,800 --> 00:35:34,960
Bu değişimler, tüm kuzey yarı kürede
543
00:35:35,040 --> 00:35:37,320
hayvanları etkiliyor.
544
00:35:39,520 --> 00:35:40,800
Kuzey Amerika'da
545
00:35:40,880 --> 00:35:45,080
azalan kar örtüsü yüzünden kar tavşanları
546
00:35:45,160 --> 00:35:47,120
yılda ortalama bir hafta boyunca
547
00:35:47,200 --> 00:35:48,800
çevresiyle uyumsuz kalıyor.
548
00:35:50,040 --> 00:35:51,360
Bu süre boyunca
549
00:35:51,440 --> 00:35:56,000
başkasına yemek olma ihtimalleri
%10 artıyor.
550
00:35:57,520 --> 00:35:59,080
Yüzyılın sonunda
551
00:35:59,160 --> 00:36:03,080
kar örtüsünün kaybının
tavşanları yılda sekiz hafta boyunca
552
00:36:03,160 --> 00:36:05,160
ifşa etmesi bekleniyor.
553
00:36:05,680 --> 00:36:08,320
Bu da yıllık ölüm oranının
554
00:36:08,400 --> 00:36:09,880
çeyrek kat artması demek.
555
00:36:10,880 --> 00:36:12,800
Hızlı uyum sağlayamazlarsa
556
00:36:12,880 --> 00:36:16,080
ciddi yok olma tehlikesiyle
karşı karşıya kalabilirler.
557
00:36:20,280 --> 00:36:24,400
Isınan iklim, kuzeydeki yaşam alanlarında
sorun yaratırken
558
00:36:26,240 --> 00:36:30,200
dünyanın başka yerlerinde de
renk değişimlerine yol açıyor.
559
00:36:34,280 --> 00:36:39,440
Buna gezegenimizin en güzel,
en renkli yaşam alanları da dâhil.
560
00:36:41,200 --> 00:36:42,440
Mercan resifleri.
561
00:36:48,600 --> 00:36:53,520
Avustralyalı ekibimiz aylar boyunca
Büyük Set Resifi'ni çekti.
562
00:37:03,200 --> 00:37:07,160
Bu güneşli sularda renk her yerde.
563
00:37:11,360 --> 00:37:13,920
Ama bu yaşam alanı
564
00:37:14,000 --> 00:37:17,240
akla gelebilecek en keskin renk değişimine
maruz kalıyor.
565
00:37:18,240 --> 00:37:21,560
Ekibimiz buna ilk elden şahit oldu.
566
00:37:25,200 --> 00:37:29,240
Mercanlar bir anda
beyaz iskeletlere dönüşmüş.
567
00:37:32,120 --> 00:37:34,160
Buna mercan beyazlaması deniyor.
568
00:37:34,240 --> 00:37:37,200
Üstelik artık çok sık oluyor.
569
00:37:41,880 --> 00:37:43,520
Büyük Set Resifi'nde
570
00:37:43,600 --> 00:37:48,000
bu tür olaylar 25 yılda bir kez olurken
571
00:37:48,480 --> 00:37:51,240
son beş yılda üç kez gerçekleşti.
572
00:38:01,400 --> 00:38:04,920
Southamton Üniversitesi
Mercan Resifi Laboratuvarından
573
00:38:05,000 --> 00:38:07,240
Profesör Jörg Wiedenmann
574
00:38:07,320 --> 00:38:10,800
bu değişikliklerin ardında
ne olduğunu keşfetmeye çalışıyor.
575
00:38:13,200 --> 00:38:18,160
İşin sırrı, mercan
ve onun dokularında yaşayan
576
00:38:18,240 --> 00:38:20,560
mikroskobik yosunlar arasındaki ilişki.
577
00:38:22,920 --> 00:38:26,160
Bu yosun ortaklara sembiyon deniyor.
578
00:38:26,680 --> 00:38:29,200
Mercanın rengini veren onlar.
579
00:38:31,160 --> 00:38:32,120
Yosunlar
580
00:38:32,200 --> 00:38:35,320
gündüz saatlerinde fotosentez yaparken
581
00:38:35,400 --> 00:38:37,400
büyümek için güneş ışığını kullanır,
582
00:38:37,960 --> 00:38:40,560
yan ürün olarak şeker salgılar,
583
00:38:40,640 --> 00:38:43,080
bu şeker de mercan tarafından emilir.
584
00:38:47,400 --> 00:38:52,320
Bu ortaklık,
dinozorlar zamanından beri var
585
00:38:52,400 --> 00:38:56,360
ve öyle başarıyla yürümüş ki
uzaydan bile görünen
586
00:38:56,440 --> 00:38:58,240
yapılar yaratmış.
587
00:38:59,520 --> 00:39:03,000
Ama ısınan denizler bu sistemi bozuyor.
588
00:39:03,560 --> 00:39:07,840
Deniz suyu sıcaklıkları
kritik eşiği aştığında
589
00:39:07,920 --> 00:39:11,440
yosun sembiyonların fotosentez sistemi
590
00:39:11,520 --> 00:39:12,880
bozulmaya başlıyor.
591
00:39:14,960 --> 00:39:17,440
Toksik bileşikler üretmeye başlıyorlar,
592
00:39:17,520 --> 00:39:21,000
bu da mercanların
onları dokularından atmasına
593
00:39:23,720 --> 00:39:26,760
ve rengini kaybetmesine yol açıyor.
594
00:39:28,480 --> 00:39:29,360
Ağarıyor.
595
00:39:34,200 --> 00:39:37,000
Beyazlayan mercanlar bazen ölüyor
596
00:39:37,080 --> 00:39:41,600
ve ardından tüm bir ekosistem,
desteklediği her şeyle birlikte
597
00:39:41,680 --> 00:39:42,640
yok oluyor.
598
00:39:46,400 --> 00:39:49,760
Büyük Set Resifi'ndeki mercanların
neredeyse yarısı
599
00:39:49,840 --> 00:39:53,520
son 15 yılda bu şekilde öldü.
600
00:39:59,520 --> 00:40:01,400
Ama son on yılda,
601
00:40:01,480 --> 00:40:04,280
dünyanın farklı yerlerinden gelen
bilgilere göre
602
00:40:04,360 --> 00:40:08,560
mercanlar
fosforlu renk geliştirmeye başladı.
603
00:40:14,280 --> 00:40:19,680
Mercanların mücadele etmek için
renk kullandığını fark etmeye başladık.
604
00:40:24,960 --> 00:40:27,320
Jörg bunun nasıl işlediğini inceliyor.
605
00:40:28,960 --> 00:40:31,640
Bu mercan, yosun sembiyonlarını kaybetmiş
606
00:40:32,280 --> 00:40:34,120
ama beyaza dönüşmek yerine
607
00:40:34,200 --> 00:40:36,720
parlak fosforlu yeşil pigmentler üretiyor.
608
00:40:39,360 --> 00:40:41,320
Mercan bu pigmentleri üreterek
609
00:40:41,400 --> 00:40:45,160
dokularda kalan yosunları
aşırı ışık geriliminden
610
00:40:45,240 --> 00:40:47,040
koruyor,
611
00:40:47,120 --> 00:40:51,000
sembiyon yosunlar için
bir tür güneşten koruyucu görevi görüyor.
612
00:40:52,960 --> 00:40:56,320
Güneşten koruyucu krem özelliği sayesinde,
613
00:40:56,400 --> 00:41:00,920
beyazlayan mercanların,
yosun ortaklarını geri alma,
614
00:41:01,000 --> 00:41:05,640
besin kaynağını ve rengini geri kazanma
ve düzelmesi daha olası.
615
00:41:08,040 --> 00:41:10,760
Ama bu olağanüstü uyum bile
616
00:41:10,840 --> 00:41:14,600
mercanları, karşı karşıya oldukları
tüm değişikliklerden
617
00:41:14,680 --> 00:41:15,920
korumaya yetmez.
618
00:41:17,000 --> 00:41:19,840
Mercanlar
orta düzey gerilime maruz kalırsa
619
00:41:19,920 --> 00:41:21,960
beyazlama sonrası düzelebilir.
620
00:41:23,800 --> 00:41:28,800
Ama uzun veya aşırı
ısı gerilimine maruz kalırlarsa
621
00:41:28,880 --> 00:41:32,920
güneşten koruyucu pigment oluşturma
yeteneklerini kaybeder
622
00:41:33,000 --> 00:41:34,560
ve muhtemelen ölürler.
623
00:41:35,760 --> 00:41:39,480
Ne yazık ki
küresel ısınma bunu daha olası kılıyor.
624
00:41:41,120 --> 00:41:46,960
Mercanların gerilime maruz kalarak
düzelememesi,
625
00:41:47,040 --> 00:41:50,440
bu pigmentleri kullanamayarak
beyazlamaya karşı koyamaması
626
00:41:50,520 --> 00:41:52,320
büyük bir tehlike oluşturuyor.
627
00:41:54,160 --> 00:41:57,000
Yani mercan resifleri, renk sayesinde
628
00:41:57,080 --> 00:41:59,000
değişimi tolere edebilse de
629
00:41:59,680 --> 00:42:04,200
hayatta kalmalarını sağlayacak tek şey
küresel ısınmayı durdurmak.
630
00:42:05,080 --> 00:42:07,520
Isınma devam ederse
631
00:42:07,600 --> 00:42:10,840
mercanlar ve sundukları
güzelim renk yelpazesi
632
00:42:10,920 --> 00:42:13,720
dünya resiflerinde yok olacak.
633
00:42:17,640 --> 00:42:21,480
Bilim ve teknoloji,
hayvanların renkleri nasıl algıladığına
634
00:42:21,560 --> 00:42:26,320
ve kullandığına dair daha fazla detayı
sürekli ortaya çıkarıyor.
635
00:42:27,640 --> 00:42:29,760
Güzelliğine hayret edebiliriz
636
00:42:31,240 --> 00:42:35,280
ama renkler,
hayvanların varlıklarının kilit noktası.
637
00:42:36,920 --> 00:42:40,160
İşlevini ne kadar iyi anlarsak
638
00:42:40,960 --> 00:42:44,480
doğal dünyayı o kadar iyi korur,
639
00:42:45,120 --> 00:42:46,560
onu tüm güzelliğiyle
640
00:42:47,120 --> 00:42:48,800
gelecek nesillere aktarabiliriz.
641
00:43:17,560 --> 00:43:22,560
Alt yazı çevirmeni: Ece Eroğlu
49874
Can't find what you're looking for?
Get subtitles in any language from opensubtitles.com, and translate them here.
Afrikaans
Albanian
Amharic
Arabic
Armenian
Azerbaijani
Basque
Belarusian
Bengali
Bosnian
Bulgarian
Catalan
Cebuano
Chichewa
Chinese (Simplified)
Chinese (Traditional)
Corsican
Croatian
Czech
Danish
Dutch
English
Esperanto
Estonian
Finnish
French
Frisian
Galician
Georgian
German
Greek
Gujarati
Haitian Creole
Hawaiian
Hungarian
Icelandic
Indonesian
Irish
Italian
Japanese
Kazakh
Khmer
Korean
Kurdish (Kurmanji)
Kyrgyz
Lao
Latvian
Lithuanian
Luxembourgish
Macedonian
Malagasy
Malay
Maltese
Maori
Mongolian
Myanmar (Burmese)
Nepali
Norwegian
Pashto
Polish
Portuguese
Romanian
Russian
Samoan
Serbian
Sesotho
Shona
Sinhala
Slovak
Slovenian
Somali
Spanish
Swahili
Swedish
Tajik
Thai
Turkish
Ukrainian
Urdu
Uzbek
Vietnamese