Would you like to inspect the original subtitles? These are the user uploaded subtitles that are being translated:
1
00:00:42,640 --> 00:00:46,120
Riffen bepalen
de gezondheid van de oceaan.
2
00:00:51,400 --> 00:00:54,588
Ze hebben veel impact
op andere delen van de oceaan.
3
00:01:01,440 --> 00:01:04,875
Iedereen voor wie de gezondheid
van de oceaan baat heeft,
4
00:01:05,000 --> 00:01:07,360
heeft baat bij gezonde riffen.
5
00:01:20,680 --> 00:01:23,600
De meeste landen op aarde
hebben koraalriffen.
6
00:01:27,640 --> 00:01:31,275
Als je een kwart
van al het leven in zee verliest,
7
00:01:31,400 --> 00:01:35,995
kun je niet zomaar een gok wagen
en kijken wat er gebeurt.
8
00:01:36,120 --> 00:01:38,080
Het is echt gestoord.
9
00:01:54,200 --> 00:01:57,120
BONTOSUA, INDONESIË
10
00:02:06,640 --> 00:02:08,320
Ik heet Samaila...
11
00:02:09,920 --> 00:02:12,480
en ik ben in 1967 geboren.
12
00:02:20,560 --> 00:02:23,800
Toen ik elf jaar oud was,
13
00:02:25,800 --> 00:02:28,960
bracht ik
mijn middagen na school door...
14
00:02:31,320 --> 00:02:36,320
met vissen in zee.
15
00:02:38,760 --> 00:02:44,715
Ik zocht schaal- en schelpdieren
en doopvontschelpen.
16
00:02:44,840 --> 00:02:50,795
Die had je toen erg veel,
want het rif was groot en weelderig.
17
00:02:50,920 --> 00:02:55,400
Het zat er vol mee.
18
00:02:56,080 --> 00:02:58,715
Ik nam ze mee naar huis,
19
00:02:58,840 --> 00:03:01,960
zodat mijn moeder ze kon bereiden.
20
00:03:26,200 --> 00:03:30,640
In die tijd waren onze koraalriffen
echt geweldig.
21
00:03:30,800 --> 00:03:35,315
Daarom was er toen zo veel vis.
22
00:03:35,440 --> 00:03:40,040
Er was echt heel erg veel vis
hier op Bontosua.
23
00:03:47,760 --> 00:03:53,115
De afmetingen van het koraal...
24
00:03:53,240 --> 00:03:58,720
waren onvoorstelbaar, buitengewoon.
25
00:04:25,120 --> 00:04:30,800
Zo was het leven toen op Bontosua.
26
00:04:33,120 --> 00:04:34,683
Maar toen veranderde dat.
27
00:04:39,080 --> 00:04:45,040
Op mijn twintigste...
28
00:04:46,080 --> 00:04:48,360
begon de verwoesting.
29
00:04:55,920 --> 00:04:58,360
De eerste keer
dat ik koraal zag,
30
00:04:59,680 --> 00:05:02,595
al die torenhoge structuren...
31
00:05:02,720 --> 00:05:05,795
en die grote muren van koraal
en diepe kloven,
32
00:05:05,920 --> 00:05:07,320
allemaal van koraal.
33
00:05:08,360 --> 00:05:10,395
Als je iets in de verte ziet,
34
00:05:10,520 --> 00:05:12,880
een stad die uit de oceaan opdoemt...
35
00:05:14,440 --> 00:05:16,475
Ik raak ontroerd als ik eraan denk,
36
00:05:16,600 --> 00:05:19,913
want je denkt: wauw.
Het is het wonder van het leven.
37
00:05:21,920 --> 00:05:24,755
Ik ben David Smith,
hoogleraar mariene biologie.
38
00:05:24,880 --> 00:05:29,280
Ik ben hoofd Sustainable Solutions
bij Mars en marien wetenschapper.
39
00:05:32,760 --> 00:05:36,155
Er zijn andere ecosystemen
die echt bedreigd worden,
40
00:05:36,280 --> 00:05:39,195
maar ik denk niet
dat er een systeem is...
41
00:05:39,320 --> 00:05:42,120
dat in zo'n cruciale toestand
verkeert.
42
00:05:53,600 --> 00:05:55,840
We visten met explosieven...
43
00:05:56,800 --> 00:05:59,960
en beseften hoe verwoestend dat was...
44
00:06:00,160 --> 00:06:03,275
toen we zagen
hoe de koraalriffen verwoest werden.
45
00:06:03,400 --> 00:06:06,920
Muren van huizen scheurden
vanwege de trillingen.
46
00:06:09,200 --> 00:06:12,755
In het begin
hielpen we maar wat graag mee...
47
00:06:12,880 --> 00:06:17,440
met het verzamelen van vis
aan het wateroppervlak na de knal.
48
00:06:19,680 --> 00:06:25,640
Maar toen we beseften
hoe verwoestend het was...
49
00:06:26,480 --> 00:06:30,875
voor het eiland en voor onze huizen,
50
00:06:31,000 --> 00:06:36,600
besloten we samen te voorkomen
dat ze dat hier bij ons deden.
51
00:06:39,120 --> 00:06:41,715
Het koraalrif werd wit,
52
00:06:41,840 --> 00:06:43,653
stortte in en verbrokkelde...
53
00:06:45,320 --> 00:06:51,280
en alles werd ineens heel snel wit.
54
00:07:03,040 --> 00:07:06,235
Als je fossielen bekijkt,
waren er momenten...
55
00:07:06,360 --> 00:07:08,875
waarop de riffen
bijna verdwenen waren.
56
00:07:09,000 --> 00:07:12,250
Er was telkens sprake
van grote klimaatveranderingen.
57
00:07:13,320 --> 00:07:16,075
Maar er waren nooit eerder
één miljard mensen...
58
00:07:16,200 --> 00:07:20,680
die afhankelijk zijn van riffen
voor voedsel of levensonderhoud.
59
00:07:23,720 --> 00:07:28,235
Je zou kunnen zeggen dat de gevolgen
nu veel groter zijn dan vroeger...
60
00:07:28,360 --> 00:07:30,960
en uit onze studies blijkt...
61
00:07:31,560 --> 00:07:33,195
dat het systeem kan instorten.
62
00:07:33,320 --> 00:07:36,915
En als dat gebeurt,
zitten we echt in de problemen.
63
00:07:37,040 --> 00:07:38,440
De mens loopt gevaar.
64
00:07:44,600 --> 00:07:47,915
Het koraal
wordt door Bontosua hersteld.
65
00:07:48,040 --> 00:07:51,355
We komen niet snel
de problemen oplossen...
66
00:07:51,480 --> 00:07:53,730
en gaan dan weer ergens anders heen.
67
00:07:54,520 --> 00:07:57,555
We faciliteren
de wederopbouw van hun rif.
68
00:07:57,680 --> 00:07:59,080
Het is niet ons rif.
69
00:08:02,200 --> 00:08:05,075
We wisten in die tijd nog niet goed...
70
00:08:05,200 --> 00:08:08,120
hoe je koraal kon planten,
71
00:08:08,360 --> 00:08:12,315
hoe je gezond koraal kon pakken...
72
00:08:12,440 --> 00:08:16,680
en elders kon planten,
maar we werkten toch samen.
73
00:08:26,320 --> 00:08:28,595
We zien graag
hoe ze in het water...
74
00:08:28,720 --> 00:08:31,320
met hun grote gezinnen
koraal vastbinden.
75
00:08:41,320 --> 00:08:44,355
Dit project
loopt al een jaar of vijftien.
76
00:08:44,480 --> 00:08:46,715
Ik weet niet
of ze er expres over zwegen...
77
00:08:46,840 --> 00:08:50,315
of dat het gewoon
geen prioriteit kreeg,
78
00:08:50,440 --> 00:08:52,880
maar er was erg weinig over bekend.
79
00:08:55,600 --> 00:08:57,725
Ik was benieuwd naar wat ze deden.
80
00:09:23,000 --> 00:09:27,035
Ik sprong in het water
en ik dacht: mijn God.
81
00:09:27,160 --> 00:09:30,195
Na die duik had ik zoiets van: wauw.
82
00:09:30,320 --> 00:09:35,435
Het was een van
mijn verdrietigste duiken ooit,
83
00:09:35,560 --> 00:09:37,315
maar ook een van de opwindendste.
84
00:09:37,440 --> 00:09:41,690
Verdrietig, omdat ik vergeten was
hoe koraalriffen eruit konden zien.
85
00:11:10,800 --> 00:11:13,120
Dat rif
is door de mens aangelegd.
86
00:11:15,240 --> 00:11:17,115
Ze hebben het rif opnieuw opgebouwd...
87
00:11:17,240 --> 00:11:20,915
en hersteld van een aangetaste bodem
met koraalgruis...
88
00:11:21,040 --> 00:11:25,115
tot een weelderig rif
in een periode van drie, vier jaar.
89
00:11:25,240 --> 00:11:26,740
Ik kon het niet geloven.
90
00:11:29,400 --> 00:11:33,515
Ik zag iets waarvan ik dacht
dat het verloren zou zijn.
91
00:11:33,640 --> 00:11:36,140
Het is ongelooflijk
wat je kunt bereiken.
92
00:11:40,440 --> 00:11:44,920
De Reef Stars werden ontworpen
met een hexagonale structuur.
93
00:11:48,080 --> 00:11:51,755
Ze zijn gemaakt van stalen staven
die overal verkrijgbaar zijn.
94
00:11:51,880 --> 00:11:56,315
Ze worden in een vorm
met zes poten gebogen.
95
00:11:56,440 --> 00:12:00,595
Ze zijn erg snel en simpel te maken
van lokaal aanwezige materialen.
96
00:12:00,720 --> 00:12:04,395
In een rif
dat geteisterd wordt door de golven...
97
00:12:04,520 --> 00:12:06,920
breken er stukjes koraal af.
98
00:12:07,400 --> 00:12:08,960
Dat hoort bij de cyclus.
99
00:12:10,040 --> 00:12:13,915
We verzamelen die stukjes koraal,
stoppen ze in manden...
100
00:12:14,040 --> 00:12:16,400
en plaatsen ze op de Reef Stars.
101
00:12:18,320 --> 00:12:22,475
We binden ze heel erg goed vast,
zodat het koraal niet beweegt.
102
00:12:22,600 --> 00:12:25,275
Na vier of vijf dagen...
103
00:12:25,400 --> 00:12:29,715
zie je dat het koraalskelet
over die tiewraps begint te groeien.
104
00:12:29,840 --> 00:12:34,875
En na drie of vier weken begint het
zich vast te klampen aan het frame...
105
00:12:35,000 --> 00:12:36,563
en eroverheen te groeien.
106
00:12:37,440 --> 00:12:40,035
Wanneer je
de zeshoekige Reef Stars gebruikt,
107
00:12:40,160 --> 00:12:42,035
met een honingraatstructuur,
108
00:12:42,160 --> 00:12:48,275
kun je ze op de zeebodem plaatsen
en met elkaar verbinden, als modules.
109
00:12:48,400 --> 00:12:51,595
Zo ontstaat er een erg sterk web...
110
00:12:51,720 --> 00:12:54,408
en stimuleer je
een erg actieve koraalgroei.
111
00:12:57,120 --> 00:13:02,235
Het koraal bevindt zich op twintig,
dertig centimeter van de bodem.
112
00:13:02,360 --> 00:13:04,440
Zo stroomt er water doorheen.
113
00:13:06,080 --> 00:13:08,720
Dat stimuleert
een erg snelle koraalgroei.
114
00:13:10,600 --> 00:13:14,440
Het groeit drie tot vier keer sneller
dan in de natuur.
115
00:13:16,080 --> 00:13:17,920
En dat is buitengewoon.
116
00:13:25,760 --> 00:13:29,200
Dit zijn grote zones
met weelderig koraal.
117
00:13:41,760 --> 00:13:48,120
We wachtten af,
en het bleek te verbeteren.
118
00:13:49,080 --> 00:13:51,080
Het gaat vooruit. We zijn blij.
119
00:13:52,920 --> 00:13:55,755
Het koraalrif
is een plek waar vissen leven,
120
00:13:55,880 --> 00:14:00,960
dus zorgde een gezonder rif...
121
00:14:01,520 --> 00:14:04,080
voor meer vis.
122
00:14:16,240 --> 00:14:22,195
Ons eiland...
123
00:14:22,320 --> 00:14:27,320
is wereldwijd bekend geworden.
124
00:14:29,240 --> 00:14:33,480
Dit is een echte zegen voor ons dorp.
125
00:14:33,720 --> 00:14:39,595
Het was onverwacht dat buitenlanders
hierheen zouden komen...
126
00:14:39,720 --> 00:14:44,080
en wij daar zo
de vruchten van zouden plukken.
127
00:14:46,440 --> 00:14:49,815
Het lijkt onbeduidend,
maar het is belangrijk voor ons.
128
00:14:55,960 --> 00:15:01,880
Er is een deel van het rif
waar het woord 'hope' is geschreven.
129
00:15:03,560 --> 00:15:09,120
Voor mij persoonlijk betekent het
dat naarmate de tijd verstrijkt...
130
00:15:11,400 --> 00:15:14,675
steeds meer mensen
ervan af zullen weten...
131
00:15:14,800 --> 00:15:17,738
en zin zullen krijgen
om naar Bontosua te komen.
132
00:15:19,520 --> 00:15:24,440
Dat is wat we willen.
133
00:15:30,440 --> 00:15:33,315
We lijken ineens
een oplossing te hebben.
134
00:15:33,440 --> 00:15:36,080
Maar wat boeit ons dat?
135
00:15:38,920 --> 00:15:41,795
Als het hier werkt,
waar kan het nog meer werken?
136
00:15:41,920 --> 00:15:44,240
En hoe ver kun je ermee doorgaan?
137
00:15:47,240 --> 00:15:51,515
Met Sheba Hope Grows willen we
die hoop naar andere plekken brengen...
138
00:15:51,640 --> 00:15:54,720
om te kijken
of het daar ook mogelijk is.
139
00:15:56,920 --> 00:16:00,075
Het Groot Barrièrerif
is een uniek ecosysteem.
140
00:16:00,200 --> 00:16:01,825
We wilden het daar testen.
141
00:16:02,960 --> 00:16:06,315
En aan de Oost-Afrikaanse Koraalkust.
142
00:16:06,440 --> 00:16:09,600
En midden in de Stille Oceaan,
op Hawaï.
143
00:16:11,760 --> 00:16:14,280
We wilden
een leger rifbouwers opleiden.
144
00:17:12,680 --> 00:17:15,800
Hawaï is mijn thuis
en zal dat blijven.
145
00:17:19,000 --> 00:17:23,960
Ik heb Hawaï
ruim vijf jaar geleden verlaten...
146
00:17:24,640 --> 00:17:27,280
en ik heb
nog geen nieuw thuis gevonden.
147
00:17:28,560 --> 00:17:30,675
Ik mis Hawaï.
Mijn familie woont hier.
148
00:17:30,800 --> 00:17:33,235
Mama is het zevende kind
van het zevende kind.
149
00:17:33,360 --> 00:17:35,673
Ik heb hier
erg veel neven en nichten.
150
00:17:37,000 --> 00:17:39,840
En in Los Angeles
ben ik alleen met mijn kat.
151
00:17:46,000 --> 00:17:50,715
Je hebt de oceaan, je hebt de bergen.
Het is prachtig.
152
00:17:50,840 --> 00:17:54,880
Maar ik ben hier opgegroeid
en ik dacht dat dat normaal was.
153
00:17:57,600 --> 00:17:59,000
Totdat ik vertrok.
154
00:18:00,800 --> 00:18:04,613
Ik ben Auli'i Cravalho en ben
opgegroeid in Kohala op Hawaï.
155
00:18:08,720 --> 00:18:11,915
Ik heb nooit gespeervist of zo,
156
00:18:12,040 --> 00:18:15,075
maar mijn ooms
en andere familieleden wel.
157
00:18:15,200 --> 00:18:17,325
Ik wilde alleen schelpen bekijken.
158
00:18:19,400 --> 00:18:21,995
Bij vrijduiken
gebruik je de kracht van je longen.
159
00:18:22,120 --> 00:18:25,245
Het is echt gebaseerd
op je eigen fysieke kracht...
160
00:18:30,680 --> 00:18:36,040
en je moed om zo diep als je wilt
of zo diep als je kunt te duiken.
161
00:18:38,200 --> 00:18:40,040
Het brengt je echt tot rust.
162
00:18:42,520 --> 00:18:45,435
Je bevindt je
in een erg gezond en weelderig rif.
163
00:18:45,560 --> 00:18:48,195
Je hoort plopjes en knalletjes,
164
00:18:48,320 --> 00:18:51,155
garnalen en vissen
die aan het eten zijn.
165
00:18:51,280 --> 00:18:55,080
Ik besefte niet
dat er onderwater muziek was.
166
00:18:56,160 --> 00:18:59,520
Het is zo heerlijk levend.
167
00:19:05,360 --> 00:19:09,520
Het is gewoonweg geweldig
om je daar zo klein te voelen.
168
00:19:12,000 --> 00:19:13,555
Je bent helemaal alleen...
169
00:19:13,680 --> 00:19:16,618
met je eigen gedachten
en je eigen capaciteiten.
170
00:19:21,800 --> 00:19:27,320
Ik voel het als ik ga vrijduiken
en koraal ga herstellen.
171
00:19:31,840 --> 00:19:34,360
Nu merk ik hoe alles verandert.
172
00:19:35,320 --> 00:19:38,275
We willen het rif
gewoon graag beschermen.
173
00:19:38,400 --> 00:19:40,840
We hebben er alles voor over.
174
00:19:55,920 --> 00:20:00,000
Bij Kuleana Coral richten we ons echt...
175
00:20:00,600 --> 00:20:03,875
op Kanaken of mensen
die afkomstig zijn van Hawaï...
176
00:20:04,000 --> 00:20:05,475
of hier geboren zijn.
177
00:20:05,600 --> 00:20:08,395
We gebruiken ook weer
Hawaïaanse woorden...
178
00:20:08,520 --> 00:20:12,155
terwijl we onze taal
bijna verloren waren.
179
00:20:12,280 --> 00:20:15,355
Hij mocht een paar generaties
niet gesproken worden.
180
00:20:15,480 --> 00:20:18,435
Dat terugbrengen
en terugkeren naar onze roots...
181
00:20:18,560 --> 00:20:22,240
is wat Kuleana Coral anders maakt.
182
00:20:31,680 --> 00:20:36,435
Wat me beviel bij Kuleana,
was hoe toegewijd ze waren,
183
00:20:36,560 --> 00:20:39,995
en ze deden dat in hun eigen tijd,
parttime,
184
00:20:40,120 --> 00:20:42,308
terwijl ze hun eigen leven leidden.
185
00:20:44,800 --> 00:20:47,760
Als je het zeker wilt weten,
op je computer...
186
00:20:48,480 --> 00:20:52,835
Als je te snel terug naar boven komt,
licht dit balkje hier op...
187
00:20:52,960 --> 00:20:55,315
Ze zijn close
met de gemeenschap.
188
00:20:55,440 --> 00:20:57,235
Hun missie lijkt op de onze.
189
00:20:57,360 --> 00:21:00,795
Ze zijn oud-vissers,
milieubeschermers en wetenschappers...
190
00:21:00,920 --> 00:21:02,520
en wonen op het eiland.
191
00:21:03,440 --> 00:21:08,555
Mijn leven draaide om surfen,
vissen en duiken...
192
00:21:08,680 --> 00:21:12,680
maar ik dacht nooit na over wat ik
voor de oceaan terug kon doen.
193
00:21:13,000 --> 00:21:14,475
Oké. En dan...
194
00:21:14,600 --> 00:21:19,475
Het doel van Kuleana
is de mariene ecosystemen herstellen...
195
00:21:19,600 --> 00:21:21,840
door de koraalriffen te herstellen.
196
00:21:23,320 --> 00:21:26,070
Maar dat is slechts
het topje van de ijsberg.
197
00:21:32,960 --> 00:21:34,675
Als je het breder bekijkt,
198
00:21:34,800 --> 00:21:39,155
willen we zorgen dat de Hawaïanen,
onze lokale bevolking,
199
00:21:39,280 --> 00:21:41,435
zelfvoorzienend kunnen zijn,
200
00:21:41,560 --> 00:21:44,520
zowel economisch
als qua voedselvoorziening...
201
00:21:45,240 --> 00:21:49,395
en de absorptie van de kracht
van de golven, onze kustlijn.
202
00:21:49,520 --> 00:21:54,000
Als we onze kust kwijtraken,
raken we land en huizen kwijt.
203
00:21:58,480 --> 00:22:01,515
Ik keek in mijn jeugd
niet om naar koraal.
204
00:22:01,640 --> 00:22:04,235
Het waren rotsen waar vissen leefden.
205
00:22:04,360 --> 00:22:07,315
We letten alleen op vis,
zeker als vissers.
206
00:22:07,440 --> 00:22:12,115
Wie de zee wat afneemt,
moet wat teruggeven. Zo'n balans.
207
00:22:12,240 --> 00:22:15,195
En het waren gewoon
informele gesprekken...
208
00:22:15,320 --> 00:22:17,635
van mij en Kapono op de vissersboot.
209
00:22:17,760 --> 00:22:20,435
We zagen
dat de vissen schaarser werden.
210
00:22:20,560 --> 00:22:24,235
We dachten:
hé, de zee heeft ons zo veel gegeven,
211
00:22:24,360 --> 00:22:26,115
wat nu? Meer niet.
212
00:22:26,240 --> 00:22:28,475
We namen vissen af
en wilden er creëren.
213
00:22:28,600 --> 00:22:30,840
Dat leek vrij eenvoudig.
214
00:22:31,560 --> 00:22:34,800
We willen graag
een toekomst met erg veel vis,
215
00:22:36,520 --> 00:22:39,880
en een gezond ecosysteem
maakt daar deel van uit.
216
00:22:43,520 --> 00:22:46,155
We hebben tijd voor de manden...
217
00:22:46,280 --> 00:22:48,875
Ik heb op Craigslist
naar duikbanen gezocht.
218
00:22:49,000 --> 00:22:52,315
Ik voegde het woord 'wetenschap' toe
en vond een post:
219
00:22:52,440 --> 00:22:55,160
'Visser zoekt wetenschapper.
220
00:22:56,040 --> 00:22:59,235
Wetenschapper/duiker.'
221
00:22:59,360 --> 00:23:00,875
Ik dacht: dat is perfect.
222
00:23:01,000 --> 00:23:04,680
Ik belde dat nummer
en toen was alles geregeld.
223
00:23:06,280 --> 00:23:08,395
Ik ben Danny DeMartini.
224
00:23:08,520 --> 00:23:11,120
Ik ben de hoofdwetenschapper
bij Kuleana.
225
00:23:13,480 --> 00:23:14,880
Oké. Goed.
226
00:23:15,880 --> 00:23:18,995
Bij Kuleana draait het uiteraard
veel om duiken.
227
00:23:19,120 --> 00:23:22,755
We moeten de oceaan in
en het werk met de hand doen.
228
00:23:22,880 --> 00:23:24,400
Het is hard werk.
229
00:23:37,680 --> 00:23:40,320
Ons ecosysteem
hier op Hawaï is uniek.
230
00:23:41,400 --> 00:23:44,595
Ons eiland
ligt midden in de Stille Oceaan,
231
00:23:44,720 --> 00:23:48,435
dus hebben we te maken
met een enorme lading energie...
232
00:23:48,560 --> 00:23:50,560
van over de hele Stille Oceaan.
233
00:23:51,000 --> 00:23:55,400
We worden van alle kanten
door stormen geraakt.
234
00:23:58,040 --> 00:23:59,915
Het koraal brokkelt af,
235
00:24:00,040 --> 00:24:03,235
belandt in het zand
en als het geen licht krijgt,
236
00:24:03,360 --> 00:24:07,075
als het geen voedsel krijgt,
begint het af te sterven.
237
00:24:07,200 --> 00:24:10,200
Wij proberen dat koraal
een tweede kans te geven.
238
00:24:22,920 --> 00:24:25,355
Het wordt in zee een bowlingbal.
239
00:24:25,480 --> 00:24:29,115
Het wordt een sloopkogel
die in de golven en stromingen...
240
00:24:29,240 --> 00:24:31,600
ander koraal afbreekt.
241
00:24:34,280 --> 00:24:38,795
We zoeken levend materiaal.
Het moet nog goed gezond zijn.
242
00:24:38,920 --> 00:24:42,520
Dan brengen we al dat koraal
naar het oppervlak.
243
00:25:00,040 --> 00:25:02,355
Op de boot maken we het klaar...
244
00:25:02,480 --> 00:25:04,675
om weer geplant te worden.
245
00:25:04,800 --> 00:25:08,640
Dat ruikt naar koraal.
246
00:25:09,200 --> 00:25:11,515
Moet je zien. En wat is dit?
247
00:25:11,640 --> 00:25:13,960
Jakkes. Het is slijmerig.
248
00:25:15,720 --> 00:25:19,600
Noem het gewoon een spons.
249
00:25:20,280 --> 00:25:23,675
We boren een gat
in de onderkant.
250
00:25:23,800 --> 00:25:25,995
We kijken waar we het planten.
251
00:25:26,120 --> 00:25:29,370
Dit is allemaal levend materiaal,
dus doen we het zo.
252
00:25:32,320 --> 00:25:35,035
We steken hier
een metalen pin in...
253
00:25:35,160 --> 00:25:39,395
om het koraal te stabiliseren
wanneer we het in zee planten.
254
00:25:39,520 --> 00:25:41,480
Hier.
- Kijk eens aan.
255
00:25:42,280 --> 00:25:43,795
Auw.
- Gast...
256
00:25:43,920 --> 00:25:45,680
Grapje.
- Gast...
257
00:25:47,200 --> 00:25:48,600
Jeetje.
258
00:25:50,120 --> 00:25:52,955
We hebben een probleem
met de CO2-uitstoot.
259
00:25:53,080 --> 00:25:57,395
De oceaan wordt minder geschikt
voor koraalriffen...
260
00:25:57,520 --> 00:26:01,480
vanwege de verzuring
en de temperatuurverschillen.
261
00:26:02,160 --> 00:26:04,035
Jullie raken me zo beu.
262
00:26:04,160 --> 00:26:05,875
Je zit bij het team.
263
00:26:06,000 --> 00:26:10,035
De vervuiling belandt in zee,
de afvoer van landbouw...
264
00:26:10,160 --> 00:26:11,435
Is dat alles?
- Ja.
265
00:26:11,560 --> 00:26:16,120
Zinkputten en rioleringen
die allemaal in de oceaan uitkomen.
266
00:26:19,120 --> 00:26:22,915
En de watersport, de ankers.
Dat allemaal.
267
00:26:23,040 --> 00:26:24,795
Mensen die in het water zijn...
268
00:26:24,920 --> 00:26:28,675
en die de details
over het ecosysteem niet goed kennen...
269
00:26:28,800 --> 00:26:32,000
waar ze zich in begeven
en hoe je ermee omgaat.
270
00:26:35,000 --> 00:26:36,520
Fijne duik.
271
00:26:46,600 --> 00:26:50,835
Je zou kunnen zeggen dat je
niets aan zo'n probleem kunt doen.
272
00:26:50,960 --> 00:26:54,435
Of je kunt de mouwen opstropen,
aan de slag gaan...
273
00:26:54,560 --> 00:26:59,195
en nog wat extra tijd
voor de mens winnen...
274
00:26:59,320 --> 00:27:00,955
zodat we iets kunnen doen...
275
00:27:01,080 --> 00:27:04,440
waardoor de riffen
de volgende eeuw halen.
276
00:27:08,680 --> 00:27:13,080
Ik hoor de klok tikken,
tot aan de Dag des Oordeels.
277
00:27:15,440 --> 00:27:18,120
Het is een paar minuten
voor middernacht.
278
00:27:19,960 --> 00:27:25,595
Als je de restauraties ziet
die veel tijd en inzet vergen,
279
00:27:25,720 --> 00:27:30,560
wil je doen wat je kunt
om het proces te versnellen.
280
00:27:33,120 --> 00:27:35,915
We moeten boren,
epoxylijm aanbrengen,
281
00:27:36,040 --> 00:27:39,155
een pin erin doen,
in de zeebodem boren,
282
00:27:39,280 --> 00:27:41,435
meer lijm aanbrengen en het plaatsen,
283
00:27:41,560 --> 00:27:44,995
en deze techniek is noodzakelijk,
284
00:27:45,120 --> 00:27:47,715
omdat de stroming hier zo sterk is,
285
00:27:47,840 --> 00:27:50,515
dus je kunt er niet omheen.
286
00:27:50,640 --> 00:27:54,880
Zo blijft het koraal
waar we het aanbrengen.
287
00:27:57,600 --> 00:27:59,280
Maar het is zwaar.
288
00:28:25,280 --> 00:28:28,875
Het is een van
de buitengewoonste wezens op aarde.
289
00:28:29,000 --> 00:28:32,755
Het is een steen, een plant,
een dier, alles bij elkaar.
290
00:28:32,880 --> 00:28:36,240
Het is onze voorvader. Koraal is...
291
00:28:37,120 --> 00:28:41,115
Het is een geweldig wezentje dat...
292
00:28:41,240 --> 00:28:44,275
Al die poliepen werken samen
om te kunnen overleven.
293
00:28:44,400 --> 00:28:47,795
Dat vind ik super.
Het is een gemeenschap.
294
00:28:47,920 --> 00:28:50,515
Net als wat wij hier
samen proberen te doen.
295
00:28:50,640 --> 00:28:54,035
We proberen iets op te bouwen.
En dat doen zij ook.
296
00:28:54,160 --> 00:28:55,800
Ze bouwen huizen.
297
00:28:59,640 --> 00:29:01,875
Wat je ook
van klimaatverandering vindt,
298
00:29:02,000 --> 00:29:04,160
het heeft dramatische gevolgen.
299
00:29:05,120 --> 00:29:08,915
Het weer op aarde
is afhankelijk van processen in zee.
300
00:29:09,040 --> 00:29:12,000
Klimaatregulering eveneens.
301
00:29:13,320 --> 00:29:17,955
Het aantal categorie 5-orkanen
zal elk jaar toenemen...
302
00:29:18,080 --> 00:29:19,675
door klimaatverandering.
303
00:29:19,800 --> 00:29:23,435
We zullen vaker
van die erg intense stormen krijgen...
304
00:29:23,560 --> 00:29:26,675
die schade aan kunnen richten,
wat betekent...
305
00:29:26,800 --> 00:29:29,515
dat de tijd
waarin riffen kunnen herstellen...
306
00:29:29,640 --> 00:29:32,240
voor de volgende storm
korter is geworden.
307
00:29:32,960 --> 00:29:35,720
QUEENSLAND, AUSTRALIË
308
00:30:09,280 --> 00:30:11,715
Wij moeten
onze voorouders laten zien...
309
00:30:11,840 --> 00:30:16,160
dat onze cultuur nog sterk is
en we hem in stand houden.
310
00:30:22,120 --> 00:30:24,995
We moeten respect getuigen
aan onze voorouders,
311
00:30:25,120 --> 00:30:27,000
zodat zij ons hier beschermen.
312
00:30:45,680 --> 00:30:49,515
Brian, laten we het hebben
over vissen en jagen.
313
00:30:49,640 --> 00:30:51,578
In onze taal betekent guyu vis.
314
00:30:53,440 --> 00:30:57,240
Het rif hoort bij ons.
Het maakt ons wie we zijn.
315
00:30:57,880 --> 00:31:00,475
We leven van het rif
en hebben het nodig.
316
00:31:00,600 --> 00:31:02,635
Zonder rif hebben we niets meer.
317
00:31:02,760 --> 00:31:03,995
Djilibiri.
318
00:31:04,120 --> 00:31:06,040
Djilibiri. Barramundi.
319
00:31:06,720 --> 00:31:09,560
Net alsof je
ons paspoort afpakt.
320
00:31:10,680 --> 00:31:13,243
Als het rif verdwijnt,
verdwijnen wij ook.
321
00:31:15,200 --> 00:31:17,915
Ik ben Shatner Patterson,
322
00:31:18,040 --> 00:31:20,480
wat je kunt vertalen als 'steen'.
323
00:31:21,120 --> 00:31:25,480
Ik ben zanger, danser en verteller
bij de Yarrabah Gunggay-dansers.
324
00:31:31,240 --> 00:31:35,875
Zie je die bergketen,
de Murray Prior Range?
325
00:31:36,000 --> 00:31:40,075
Hij komt hierlangs en loopt dan door
tot het Groot Barrièrerif,
326
00:31:40,200 --> 00:31:42,435
tot Moore Reef, dat is Sea Country.
327
00:31:42,560 --> 00:31:45,035
Alles hier om je heen
is van de Gungganji,
328
00:31:45,160 --> 00:31:47,160
zowel ter land als in de oceaan.
329
00:31:48,320 --> 00:31:50,640
Sea Country
heeft veel hulp nodig.
330
00:31:51,360 --> 00:31:54,000
Het is niet goed
dat ons koraal wit wordt,
331
00:31:54,600 --> 00:31:58,600
zeker niet voor onze voedselbron,
want we zijn ervan afhankelijk.
332
00:32:01,080 --> 00:32:03,315
Er zijn douches...
333
00:32:03,440 --> 00:32:06,240
achter het duikplatform
om je af te spoelen.
334
00:32:07,000 --> 00:32:11,835
Aan de linkerkant van het platform
heb je een trap die het water ingaat,
335
00:32:11,960 --> 00:32:15,280
zodat jullie
comfortabel kunnen snorkelen.
336
00:32:17,960 --> 00:32:21,235
Op de tweede verdieping
hebben we ons zonnedek.
337
00:32:21,360 --> 00:32:23,155
Je komt op het zonnedek...
338
00:32:23,280 --> 00:32:26,355
via de grote trap
midden op het ponton.
339
00:32:26,480 --> 00:32:29,475
Op het zonnedek
vind je extra tafels en zitruimte.
340
00:32:29,600 --> 00:32:30,955
En eveneens onze bar,
341
00:32:31,080 --> 00:32:34,080
waar je tijdens de lunch
drankjes kunt bestellen.
342
00:32:36,120 --> 00:32:38,808
En dan nog het lab
van onze mariene bioloog.
343
00:32:41,520 --> 00:32:45,040
En we voeren de vissen
vandaag om 13.00 uur.
344
00:32:46,040 --> 00:32:48,115
De vissen worden gevoerd...
345
00:32:48,240 --> 00:32:51,635
aan het uiteinde van het ponton,
bij het duikdek.
346
00:32:51,760 --> 00:32:53,720
Ik wijs u erop...
347
00:32:54,800 --> 00:32:58,925
dat er op de boot en het ponton
niet gerookt of gevapet mag worden.
348
00:33:01,360 --> 00:33:04,995
Ik ben Frederick Lefoe.
Ik ben een Gungganji uit Yarrabah.
349
00:33:05,120 --> 00:33:08,075
Ik ben geboren en getogen op zee
en ben er dol op.
350
00:33:08,200 --> 00:33:10,875
Ik ben er trots op
dat Sea Country van ons is.
351
00:33:11,000 --> 00:33:13,500
Ik werk hier graag.
Het is geweldig werk.
352
00:33:19,160 --> 00:33:20,915
Sea Country is mijn alles.
353
00:33:21,040 --> 00:33:23,795
Het is de plek
waar we geboren en getogen zijn...
354
00:33:23,920 --> 00:33:26,475
en de plek
die we elke dag graag bezoeken,
355
00:33:26,600 --> 00:33:28,280
zeker om het rif te zien.
356
00:33:28,960 --> 00:33:30,360
Altijd weer actie.
357
00:33:35,480 --> 00:33:39,120
Het Groot Barrièrerif
is het beroemdste rif op aarde.
358
00:33:39,760 --> 00:33:43,435
De gezondheid en de status
van het Groot Barrièrerif...
359
00:33:43,560 --> 00:33:46,995
is dus een indicator
voor andere riffen op aarde,
360
00:33:47,120 --> 00:33:49,440
maar het systeem loopt ook gevaar.
361
00:33:52,680 --> 00:33:56,355
Er is een behoefte en een wens
om het te herstellen,
362
00:33:56,480 --> 00:34:00,000
en dan kom je uit
bij een plek die Moore Reef heet.
363
00:34:05,000 --> 00:34:07,875
Ik wil graag
dat mijn kleinkinderen...
364
00:34:08,000 --> 00:34:10,813
daar ook gaan zwemmen
en de mooie vissen zien,
365
00:34:11,360 --> 00:34:13,000
en zeker het koraal.
366
00:34:17,240 --> 00:34:21,795
Aan wal zijn er zo veel dingen
die om je heen gebeuren.
367
00:34:21,920 --> 00:34:25,755
Als je de zee op gaat,
is het zo kalm, zo rustig,
368
00:34:25,880 --> 00:34:27,680
dat alles ineens verdwijnt.
369
00:34:30,560 --> 00:34:34,685
Ik heb gezien wat ze gedaan hebben,
hoe goed ze ervoor zorgen en...
370
00:34:35,400 --> 00:34:39,588
Ze zijn dol op de omgeving en op ons.
Ze zijn hier om ons te helpen.
371
00:34:41,960 --> 00:34:44,085
Dat is een van mijn doelen: delen.
372
00:34:45,280 --> 00:34:49,080
Want als we niets delen,
hebben we niets.
373
00:34:52,480 --> 00:34:55,755
De eerste plek bij Moore Reef
bestaat nu vier jaar.
374
00:34:55,880 --> 00:34:57,760
Het herstel verliep zo snel.
375
00:34:59,360 --> 00:35:01,920
Zelfs ik zag de Reef Stars niet meer.
376
00:35:02,480 --> 00:35:04,115
Net zoals in Indonesië...
377
00:35:04,240 --> 00:35:09,235
leek het veel sneller te groeien
dan normaal koraal, en dat is super.
378
00:35:09,360 --> 00:35:12,673
Het gaat goed met het rif,
niet alleen met het koraal.
379
00:35:14,240 --> 00:35:17,635
De vissen keren terug.
De biodiversiteit lijkt levendig.
380
00:35:17,760 --> 00:35:20,435
Je voelt het diep vanbinnen.
381
00:35:20,560 --> 00:35:24,760
Als je daar duikt, hoor je het.
Al je zintuigen worden aangesproken.
382
00:35:41,960 --> 00:35:46,560
Voor ik hier kwam werken,
was ik timmerman en bouwde ik huizen.
383
00:35:47,680 --> 00:35:51,475
Ik was bang om te duiken,
omdat ik zoiets nog nooit gedaan had.
384
00:35:51,600 --> 00:35:53,755
Gelukkig hadden we een goede trainer.
385
00:35:53,880 --> 00:35:56,595
Hij heeft ons bij elke stap begeleid.
386
00:35:56,720 --> 00:35:58,760
Ik zag voor het eerst zo'n rif.
387
00:35:59,880 --> 00:36:04,715
Jongens, schuif een beetje op,
want er wordt hier koraal hersteld.
388
00:36:04,840 --> 00:36:09,320
De hele ervaring,
duiken en kijken hoe het groeit.
389
00:36:10,800 --> 00:36:12,200
Prachtig, toch?
390
00:36:12,640 --> 00:36:16,040
Net een hele bergketen,
maar dan in zee.
391
00:36:16,920 --> 00:36:18,680
Een hele nieuwe wereld.
392
00:36:20,560 --> 00:36:23,155
We willen Moore Reef opnieuw opbouwen...
393
00:36:23,280 --> 00:36:25,915
en zorgen dat de gemeenschap
ons hier komt helpen...
394
00:36:26,040 --> 00:36:27,915
en het rif mee helpt opbouwen.
395
00:36:28,160 --> 00:36:32,195
Ik heb m'n eigen Reef Star geplaatst.
Dat was ongelooflijk.
396
00:36:32,320 --> 00:36:34,635
Ik was niet gestrest of zo.
397
00:36:34,760 --> 00:36:36,955
Het was net Lego.
398
00:36:37,080 --> 00:36:40,080
Dit is de beste baan op aarde.
Dat weet ik zeker.
399
00:36:42,920 --> 00:36:47,115
Het rif is zo mooi dat ik
zo veel zin kreeg om ervoor te zorgen...
400
00:36:47,240 --> 00:36:52,480
dat ik in het rif wil blijven
en er ooit een huis wil bouwen.
401
00:36:53,240 --> 00:36:55,240
Net als Sydney in SpongeBob.
402
00:37:25,040 --> 00:37:27,915
De afgelopen jaren
heb ik hier bij het rif...
403
00:37:28,040 --> 00:37:30,795
de veranderingen gezien,
de zeebodem gezien.
404
00:37:30,920 --> 00:37:34,560
Ze hebben het koraal teruggeplaatst
en het groeit.
405
00:37:35,160 --> 00:37:37,355
En ik heb zelf ook koraal geplant.
406
00:37:37,480 --> 00:37:39,835
Het was super om te zien
hoe goed het groeide.
407
00:37:39,960 --> 00:37:42,040
Ik zag niet waar het geplant was.
408
00:37:51,640 --> 00:37:54,280
Wij, als Gunggandji,
409
00:37:55,040 --> 00:37:57,515
moeten teruggaan
en Moeder Natuur bekijken...
410
00:37:57,640 --> 00:38:01,703
en met eigen ogen zien hoeveel schade
klimaatverandering aanricht.
411
00:38:06,560 --> 00:38:08,635
De duurzaamheid van onze jacht...
412
00:38:08,760 --> 00:38:11,073
is iets wat we
in stand moeten houden.
413
00:38:12,040 --> 00:38:15,040
Anders zal er niets over zijn
voor onze kinderen.
414
00:38:25,960 --> 00:38:28,755
Voor mij is Moore Reef
een geweldig voorbeeld...
415
00:38:28,880 --> 00:38:31,995
van hoe Reef Stars nuttig kunnen zijn
in het rif hier.
416
00:38:32,120 --> 00:38:36,035
Ik vind het echt super om te zien
hoe het koraal erg snel groeit
417
00:38:36,160 --> 00:38:38,475
en hoe het rif reageert
waaraan we werken.
418
00:38:38,600 --> 00:38:42,235
Maar we moeten het uitbreiden.
Dan pas zullen we succesvol zijn.
419
00:38:42,360 --> 00:38:45,075
Als u vragen hebt,
420
00:38:45,200 --> 00:38:47,955
schroom niet en vraag het
onze vriendelijke staf.
421
00:38:48,080 --> 00:38:51,515
De wereld verandert.
Er is al massavernietiging.
422
00:38:51,640 --> 00:38:53,480
Het rif sterft af.
423
00:38:54,520 --> 00:38:56,875
Meer stormen, hevigere stormen.
424
00:38:57,000 --> 00:39:01,600
Het is nu wat warmer
dan tien of twintig jaar geleden.
425
00:39:03,000 --> 00:39:04,920
Dat vind ik echt jammer.
426
00:39:06,200 --> 00:39:07,700
Het maakt me verdrietig.
427
00:39:08,920 --> 00:39:13,600
Geniet vandaag op ons ponton.
428
00:39:16,880 --> 00:39:20,080
De oceaan en het land
voorzien ons van voedsel.
429
00:39:20,720 --> 00:39:23,658
Het land is niet van ons.
Wij zijn van het land.
430
00:39:26,960 --> 00:39:28,920
We zorgen er alleen voor.
431
00:39:46,000 --> 00:39:50,955
Bij een rookceremonie
creëer je een band met Sea Country,
432
00:39:51,080 --> 00:39:53,560
maar je brandt ook...
433
00:39:54,280 --> 00:39:58,400
alle toxines en al de nare gedachten
in je hoofd weg.
434
00:40:03,440 --> 00:40:07,315
We geloven dat wij hier zijn
om voor dit land te zorgen.
435
00:40:07,440 --> 00:40:09,155
We kwamen voort uit het land.
436
00:40:09,280 --> 00:40:10,835
Als onze tijd erop zit,
437
00:40:10,960 --> 00:40:13,585
keren we terug
naar waar we vandaan kwamen.
438
00:40:17,920 --> 00:40:20,400
We keren terug
naar Moeder Aarde.
439
00:40:27,640 --> 00:40:29,355
Ik heb 's nachts gezwommen.
440
00:40:29,480 --> 00:40:32,640
Het koraal plantte zich voort.
Het was prachtig.
441
00:40:36,640 --> 00:40:40,960
Net alsof je in de ruimte bent.
Er komen zo veel bubbels voorbij.
442
00:40:56,720 --> 00:40:58,475
We noemen haar moeder.
443
00:40:58,600 --> 00:41:01,955
Dat is onze moeder.
Ze zorgt voor ons en geeft ons alles.
444
00:41:02,080 --> 00:41:03,475
Ze is Ma Boodja.
445
00:41:03,600 --> 00:41:06,040
Ze kan boos worden als ze dat wil.
446
00:41:08,040 --> 00:41:09,790
En dan laat ze je dat weten.
447
00:41:10,280 --> 00:41:12,200
Ze plant zichzelf voort.
448
00:42:04,720 --> 00:42:07,835
MAKASSAR, INDONESIË
449
00:42:07,960 --> 00:42:10,435
Indonesië was
een schoolvoorbeeld.
450
00:42:10,560 --> 00:42:13,275
Er werd daar
veel meer rif gerestaureerd...
451
00:42:13,400 --> 00:42:16,195
dan elders op aarde, zou ik zeggen.
452
00:42:16,320 --> 00:42:18,435
Hallo, allemaal.
- Dag.
453
00:42:18,560 --> 00:42:20,200
Weer een opwindende dag.
454
00:42:22,960 --> 00:42:27,040
Dit is de laatste dag
waarop we gaan bouwen.
455
00:42:27,840 --> 00:42:29,555
Het programma was zo'n succes...
456
00:42:29,680 --> 00:42:32,993
dat we er mensen laten zien
wat de mogelijkheden zijn.
457
00:42:36,120 --> 00:42:38,515
En het is onze trainingsplek.
458
00:42:38,640 --> 00:42:41,555
We hebben ngo's en regeringen
die meer willen leren...
459
00:42:41,680 --> 00:42:44,955
over wat we doen,
hoe we met gemeenschappen werken...
460
00:42:45,080 --> 00:42:48,355
en wat de beste methoden zijn
en die dat mee naar huis nemen...
461
00:42:48,480 --> 00:42:51,043
om thuis dezelfde dingen
proberen te doen.
462
00:42:51,960 --> 00:42:53,640
Reef Star-helden.
463
00:42:55,792 --> 00:42:56,915
Stap in de boot.
464
00:42:57,040 --> 00:43:00,635
We moeten duizenden mensen,
465
00:43:00,760 --> 00:43:03,315
duizenden gemeenschappen,
of zelfs tienduizenden,
466
00:43:03,440 --> 00:43:06,395
het rif bij hen thuis
laten opbouwen en herstellen,
467
00:43:06,520 --> 00:43:08,958
zodat ze ervoor
verantwoordelijk worden.
468
00:43:11,840 --> 00:43:15,635
We hebben hier mensen
uit de Malediven, uit Australië,
469
00:43:15,760 --> 00:43:17,955
uit Indonesië, uit Kenia,
470
00:43:18,080 --> 00:43:20,955
en het team uit Hawaï
leert echt heel erg veel,
471
00:43:21,080 --> 00:43:22,920
maar deelt ook zijn kennis.
472
00:43:23,840 --> 00:43:26,915
Het is prachtig om te horen
welke technieken werken.
473
00:43:27,040 --> 00:43:31,395
Je hoeft je nergens voor te schamen,
want dit is nu echt een datahub.
474
00:43:31,520 --> 00:43:35,955
Het werkt hier. Hopelijk ook
wanneer we het op Hawaï proberen.
475
00:43:36,080 --> 00:43:38,440
Als het daar werkt, werkt het overal.
476
00:43:40,680 --> 00:43:44,635
Niets heeft me zo geraakt
als naar Bontosua gaan...
477
00:43:44,760 --> 00:43:47,115
en daar die herstelde riffen zien.
478
00:43:47,240 --> 00:43:51,675
Dat was iets wat ik gewoonweg
niet voor mogelijk hield.
479
00:43:51,800 --> 00:43:55,555
Het was prachtig.
Ik kon mijn ogen niet geloven.
480
00:43:55,680 --> 00:43:58,400
Ik sta nog paf.
Ik had het iedereen verteld.
481
00:44:01,880 --> 00:44:06,600
Maar voor ik het met eigen ogen zag,
begreep ik het niet echt.
482
00:44:11,400 --> 00:44:13,075
In Indonesië...
483
00:44:13,200 --> 00:44:16,955
was het gemeenschappelijke aspect
van de restauratie prachtig.
484
00:44:17,080 --> 00:44:20,075
Daar met z'n allen koraal vastbinden,
485
00:44:20,200 --> 00:44:24,875
met goede zin en gewoon...
Al het werk dat gedaan kon worden...
486
00:44:25,000 --> 00:44:28,675
door de mensen erbij te betrekken
was echt verbluffend.
487
00:44:28,800 --> 00:44:31,738
Is dit niet het mooiste
dat je ooit hebt gezien?
488
00:44:33,880 --> 00:44:36,675
Het blijkt
dat als iedereen samenwerkt...
489
00:44:36,800 --> 00:44:38,613
vele handen licht werk maken.
490
00:44:39,440 --> 00:44:43,755
Dit is vast de grootste restauratie...
491
00:44:43,880 --> 00:44:46,318
van koraalriffen
die ik ooit heb gezien.
492
00:44:47,280 --> 00:44:48,680
Honderd.
- Oké.
493
00:45:04,640 --> 00:45:07,915
Het was super om
de Reef Stars van de boot te halen.
494
00:45:08,040 --> 00:45:11,515
Je moet veel zwemmen
en je hebt alleen maar een snorkel.
495
00:45:11,640 --> 00:45:15,515
Je steekt je arm uit
en dan geven ze je een Reef Star.
496
00:45:15,640 --> 00:45:17,155
Je zinkt in het water.
497
00:45:17,280 --> 00:45:20,115
Je pakt hem en...
je ademt diep in.
498
00:45:20,240 --> 00:45:23,075
En dan duik je er
helemaal mee naar de bodem,
499
00:45:23,200 --> 00:45:27,555
plaats je hem daar
en ga je weer naar boven.
500
00:45:27,680 --> 00:45:32,555
En je doet dat zolang het maar duurt
om honderden Reef Stars te plaatsen...
501
00:45:32,680 --> 00:45:35,480
die door de gemeenschap
klaargemaakt zijn.
502
00:45:36,920 --> 00:45:41,595
Het is geweldig
om ze op de oceaanbodem te zien,
503
00:45:41,720 --> 00:45:43,475
om de nieuwe plekken te zien...
504
00:45:43,600 --> 00:45:46,288
vergeleken met plekken
van zes jaar geleden.
505
00:45:47,120 --> 00:45:49,200
Het verschil is enorm.
506
00:45:50,000 --> 00:45:53,475
En je ziet gewoon dat het werkt.
507
00:45:53,600 --> 00:45:58,920
Soms zie je de stangen
van de Reef Star nog, maar vaak niet.
508
00:46:12,200 --> 00:46:14,555
Een van de prachtigste dingen...
509
00:46:14,680 --> 00:46:17,875
was dat we Danny
naar Bontosua lieten komen.
510
00:46:18,000 --> 00:46:22,155
We wilden hem een goed rif
en een aangetast rif laten zien.
511
00:46:22,280 --> 00:46:25,915
We waren veertig minuten
aan het duiken...
512
00:46:26,040 --> 00:46:30,235
en hij vroeg naar de restauratie,
hij vroeg waar de Reef Stars waren.
513
00:46:30,360 --> 00:46:33,435
Ik schreef dat hij er
al veertig minuten in zwom.
514
00:46:33,560 --> 00:46:36,280
Het was echt super.
Hij had zoiets van: wat?
515
00:46:54,400 --> 00:46:57,715
Bontosua was verbluffend.
516
00:46:57,840 --> 00:47:04,515
Ik wist niet dat een restauratie
op zo'n grote schaal mogelijk was.
517
00:47:04,640 --> 00:47:07,075
Om te zien
wat ze daar bereikt hadden...
518
00:47:07,200 --> 00:47:10,835
en naar de plek gaan
waar ze ze geplant hadden.
519
00:47:10,960 --> 00:47:13,795
Een paar jaar terug
waren er grote zones aangeplant.
520
00:47:13,920 --> 00:47:17,755
Je ziet niet dat het Reef Stars zijn,
dat het hersteld is.
521
00:47:17,880 --> 00:47:23,635
Ze waren begonnen met koraalgruis...
522
00:47:23,760 --> 00:47:27,355
en veranderden het
in een weelderig, gezond rif...
523
00:47:27,480 --> 00:47:29,418
zonder dat je het verschil zag.
524
00:47:39,160 --> 00:47:44,795
Ik heb er een half uur rondgezwommen
voor ik besefte dat ik over iets zwom...
525
00:47:44,920 --> 00:47:49,600
dat vroeger
een bodem met koraalgruis was.
526
00:48:03,560 --> 00:48:08,240
Niets maakte zo'n grote indruk op me
als het zien van de herstelde riffen.
527
00:48:22,320 --> 00:48:24,195
Ik heb hier zo veel geleerd.
528
00:48:24,320 --> 00:48:25,875
RIFFENHERSTELLER
529
00:48:26,000 --> 00:48:28,515
Het belangrijkste
wat ik hier geleerd heb,
530
00:48:28,640 --> 00:48:33,800
is dat het mogelijk is
om een heel rif te herstellen.
531
00:48:34,720 --> 00:48:39,115
De riffen die we gezien hebben
waren echt ongelooflijk.
532
00:48:39,240 --> 00:48:41,303
Ze doen het op zo'n grote schaal.
533
00:48:43,200 --> 00:48:47,000
Ik wil nu naar huis
en daar Reef Stars gaan planten.
534
00:48:47,680 --> 00:48:51,155
Meer niet.
Morgen met de productie beginnen.
535
00:48:51,280 --> 00:48:53,720
Ik heb er echt erg veel zin in.
536
00:48:58,560 --> 00:49:01,795
Ze opereren
op een heel grote schaal.
537
00:49:01,920 --> 00:49:06,955
Al zouden we maar
een zesde daarvan op Hawaï doen,
538
00:49:07,080 --> 00:49:10,268
ik zou graag zien
hoeveel vissen terug zouden komen.
539
00:49:12,560 --> 00:49:15,995
Zien hoeveel werk
er hier aan deze kust gedaan is...
540
00:49:16,120 --> 00:49:17,835
en dan bedenken...
541
00:49:17,960 --> 00:49:22,435
of dit iets is
wat we op Hawaï zouden kunnen doen.
542
00:49:22,560 --> 00:49:23,960
Ik weet het niet.
543
00:49:25,360 --> 00:49:28,635
Er zijn wat obstakels,
maar realistisch bekeken...
544
00:49:28,760 --> 00:49:33,000
gaan we hetzelfde doen
en zal dat even geweldig worden.
545
00:49:38,120 --> 00:49:40,555
Je leest continu slecht nieuws,
546
00:49:40,680 --> 00:49:45,315
dus is het verrissend om iets te zien
dat de goede kant op gaat.
547
00:49:45,440 --> 00:49:47,875
En daar deel van uitmaken...
548
00:49:48,000 --> 00:49:51,795
en de mogelijkheid hebben
om onze omgeving aan te passen...
549
00:49:51,920 --> 00:49:55,115
in positieve zin,
zoals ze dat hier doen,
550
00:49:55,240 --> 00:49:57,880
geeft me hoop en geeft ons team hoop,
551
00:49:58,680 --> 00:50:01,680
en hopelijk kunnen we het
op Hawaï voortzetten.
552
00:50:04,240 --> 00:50:08,395
Toen ze terugkwamen,
waren ze echt andere mensen.
553
00:50:08,520 --> 00:50:11,880
Je kunt het milieu herstellen
en dat gebeurt nu ook.
554
00:50:15,080 --> 00:50:20,355
We kunnen onze beschadigde riffen
op zo'n grote schaal herstellen,
555
00:50:20,480 --> 00:50:23,115
en dat is iets anders
dan we op Hawaï doen.
556
00:50:23,240 --> 00:50:26,755
Want wat we nu doen
in zones zo groot als een tennisbaan,
557
00:50:26,880 --> 00:50:30,235
misschien maken we wat verschil
voor een aantal soorten,
558
00:50:30,360 --> 00:50:32,860
maar we herstellen
niet hele ecosystemen.
559
00:50:50,880 --> 00:50:53,795
We hebben vergunningen
voor de Reef Stars.
560
00:50:53,920 --> 00:50:56,835
De eerste Reef Stars
die we op Hawaï plaatsen,
561
00:50:56,960 --> 00:51:01,795
dat is een gigantische stap,
maar we zijn er nog niet.
562
00:51:01,920 --> 00:51:03,733
Het is maar een pilotproject.
563
00:51:04,320 --> 00:51:06,235
Maar we hebben het in gang gezet...
564
00:51:06,360 --> 00:51:09,600
en kunnen nu vertrouwen
bij de regelgevers creëren.
565
00:51:11,880 --> 00:51:15,818
Het grappige was dat iedereen zei
dat we ze niet zouden krijgen.
566
00:51:16,880 --> 00:51:23,115
Ik denk dat de staat zonder Danny
een joch dat geen wetenschapper is...
567
00:51:23,240 --> 00:51:25,678
zo'n vergunning
niet zou hebben gegeven.
568
00:51:32,000 --> 00:51:37,155
En ik hoop dat we zullen zien
dat dit iets wordt
569
00:51:37,280 --> 00:51:39,955
dat onze riffen op Hawaï
zou kunnen redden,
570
00:51:40,080 --> 00:51:42,635
terwijl ze achteruit blijven gaan...
571
00:51:42,760 --> 00:51:47,355
en dat we het voor de komende eeuwen
een goede basis kunnen geven...
572
00:51:47,480 --> 00:51:49,595
en we de zones kunnen herstellen...
573
00:51:49,720 --> 00:51:53,080
met gereedschap
waarop we kunnen terugvallen.
574
00:51:54,560 --> 00:51:57,955
We boren
door het gat van de Reef Star.
575
00:51:58,080 --> 00:52:01,555
We markeren het niet
als de Reef Star op de bodem is.
576
00:52:01,680 --> 00:52:03,635
We brengen de Reef Star erheen.
577
00:52:03,760 --> 00:52:08,195
We boren een gat, doen er een pen in,
en boren dan het volgende gat...
578
00:52:08,320 --> 00:52:11,275
We boren achteraf pas?
- Ja.
579
00:52:11,400 --> 00:52:14,195
Koraal groeit erg langzaam
op Hawaï.
580
00:52:14,320 --> 00:52:18,133
Maar omdat het zo langzaam gaat,
wordt het ook heel weelderig.
581
00:52:18,680 --> 00:52:22,035
Al deze lijm komt...
582
00:52:22,160 --> 00:52:25,560
Hoe schroeven we hem vast
en bevestigen we hem?
583
00:52:26,760 --> 00:52:28,475
Snap je wat ik bedoel?
584
00:52:28,600 --> 00:52:31,915
Overal op aarde
waar we gekeken hebben,
585
00:52:32,040 --> 00:52:37,400
groeit het koraal op Reef Stars
veel sneller.
586
00:52:38,000 --> 00:52:43,075
Dit is echt de eerste keer
dat we dit doen, dus...
587
00:52:43,200 --> 00:52:46,235
De eerste keer...
- Wees aardig.
588
00:52:46,360 --> 00:52:48,875
Als we iets
voor het eerst doen...
589
00:52:49,000 --> 00:52:51,275
Ja, uiteindelijk lukt het.
590
00:52:51,400 --> 00:52:53,035
De zee is hier heel anders.
591
00:52:53,160 --> 00:52:55,595
En het is veel dieper.
592
00:52:55,720 --> 00:52:56,835
Ja.
593
00:52:56,960 --> 00:52:59,035
Zal het op Hawaï ook zo gaan?
594
00:52:59,160 --> 00:53:03,035
Met dat harde koraal,
dat zo lastig te kweken is.
595
00:53:03,160 --> 00:53:06,475
Krijg je een bult
als je het op Reef Stars plaatst?
596
00:53:06,600 --> 00:53:07,795
Alles oké?
597
00:53:07,920 --> 00:53:10,795
Hij is
de op een na sterkste van ons.
598
00:53:10,920 --> 00:53:12,355
Ik geef hem aan.
599
00:53:12,480 --> 00:53:14,520
De tijd zal het leren.
600
00:53:40,960 --> 00:53:44,315
Je bent
midden in de Stille Oceaan.
601
00:53:44,440 --> 00:53:49,675
Dus de afstand van daar
tot aan het vasteland is enorm.
602
00:53:49,800 --> 00:53:51,475
Dat noem je de fetch,
603
00:53:51,600 --> 00:53:56,555
de ruimte waarin het water
zich verplaatst en energie opbouwt,
604
00:53:56,680 --> 00:54:00,635
en dan botst het ineens
op de archipel Hawaï.
605
00:54:00,760 --> 00:54:04,920
En het eerste wat het tegenkomt,
zijn je Reef Stars.
606
00:54:35,280 --> 00:54:38,955
Toen we ze plaatsten,
was dat een historisch moment.
607
00:54:39,080 --> 00:54:42,000
En het is een echte test.
608
00:54:43,040 --> 00:54:46,915
Zullen we daarbeneden
meer Reef Stars mogen aanbrengen?
609
00:54:47,040 --> 00:54:50,720
Zullen ze daar op die plek blijven?
610
00:55:21,640 --> 00:55:25,435
Als we het kunnen onderbouwen
met een paar Reef Stars,
611
00:55:25,560 --> 00:55:29,715
krijgen we toestemming
om een heel netwerk aan te leggen,
612
00:55:29,840 --> 00:55:32,280
net zoals elders op aarde.
613
00:55:50,360 --> 00:55:51,955
Ja, goed.
614
00:55:52,080 --> 00:55:54,995
Ja.
- Het is lang geleden.
615
00:55:55,120 --> 00:55:57,635
Dat was veel eenvoudiger
dan ik dacht.
616
00:55:57,760 --> 00:56:01,840
Het was nog steeds wat werk,
maar het was simpeler dan gedacht.
617
00:56:02,720 --> 00:56:06,960
Ze zijn ontworpen
om hier voor eeuwig te blijven, toch?
618
00:56:07,560 --> 00:56:09,240
Dus ik denk: mooi.
619
00:56:10,360 --> 00:56:13,920
Maar we maken ons zorgen
over de winter.
620
00:56:14,440 --> 00:56:16,200
Ja.
- Snap je?
621
00:56:19,920 --> 00:56:24,395
Koraalriffen zijn kwetsbaar
voor erg kleine klimaatveranderingen.
622
00:56:24,520 --> 00:56:26,715
Het luistert echt heel nauw.
623
00:56:26,840 --> 00:56:28,315
En dat leidt ertoe...
624
00:56:28,440 --> 00:56:31,115
dat ze heel erg kwetsbaar worden,
625
00:56:31,240 --> 00:56:33,955
want één heel kleine verandering...
626
00:56:34,080 --> 00:56:36,120
en het hele systeem stort in.
627
00:56:36,960 --> 00:56:40,080
LAMU-ARCHIPEL, KENIA
628
00:56:41,720 --> 00:56:44,235
Als het
uit balans begint te raken,
629
00:56:44,360 --> 00:56:46,755
wordt het een enorm probleem.
630
00:56:46,880 --> 00:56:50,675
Dus een temperatuurstijging
van een paar graden is een ramp.
631
00:56:50,800 --> 00:56:52,560
Dat is in Kenia gebeurd.
632
00:56:53,360 --> 00:56:55,920
Hoe is het?
633
00:56:56,120 --> 00:56:58,075
Alles oké? Hoe is de visvangst?
634
00:56:58,200 --> 00:57:00,080
Nog nieuws over de oceaan?
635
00:57:03,480 --> 00:57:05,275
Vissen is erg zwaar geworden.
636
00:57:05,400 --> 00:57:08,240
Het is heet en het waait.
Alles is uit balans.
637
00:57:08,440 --> 00:57:10,320
Het gaat helemaal niet goed.
638
00:57:11,760 --> 00:57:14,720
Er is geen vis of kreeft
meer te vinden,
639
00:57:14,880 --> 00:57:18,520
geen octopussen,
de riffen zijn verwoest.
640
00:57:18,680 --> 00:57:21,275
Vergelijk het met vroeger.
641
00:57:21,400 --> 00:57:23,515
Vroeger vingen we veel.
642
00:57:23,640 --> 00:57:25,995
We moeten wat doen.
Het gaat nu anders.
643
00:57:26,120 --> 00:57:28,160
En alles verandert snel.
644
00:57:31,320 --> 00:57:33,515
Ik heb besloten om mijn collega's...
645
00:57:33,640 --> 00:57:37,275
en de gemeenschap
het belang van milieubehoud te leren,
646
00:57:37,400 --> 00:57:39,400
en niet alleen van het koraal.
647
00:57:40,280 --> 00:57:43,880
RIFHERSTELLER
648
00:57:44,880 --> 00:57:46,715
Toen we voor het eerst begonnen...
649
00:57:46,840 --> 00:57:48,875
om het volk om hulp te vragen,
650
00:57:49,000 --> 00:57:52,835
waren daar mensen op tegen,
651
00:57:52,960 --> 00:57:55,335
want ze wisten niet
wat we wilden doen.
652
00:58:00,000 --> 00:58:02,835
Onze mensen daar
zijn leden van de gemeenschap,
653
00:58:02,960 --> 00:58:05,075
Dat is heel erg belangrijk.
654
00:58:05,200 --> 00:58:06,825
Ze vormen de eerste linie.
655
00:58:08,840 --> 00:58:12,400
Ik wil niet met valse beloften
voor gemeenschappen komen.
656
00:58:22,000 --> 00:58:23,795
Onze riffen verdwijnen...
657
00:58:23,920 --> 00:58:26,635
en we staan op het punt...
658
00:58:26,760 --> 00:58:29,823
om het voedsel in zee
vrijwel overal te verliezen.
659
00:58:30,160 --> 00:58:32,075
Nu is het tijd om te knokken...
660
00:58:32,200 --> 00:58:35,600
om het koraal te herstellen,
want als we dat niet doen,
661
00:58:36,360 --> 00:58:38,075
is er geen toekomst meer voor ons...
662
00:58:38,200 --> 00:58:40,075
als het rif afgestorven is.
663
00:58:40,200 --> 00:58:42,075
De vissen zullen eronder lijden...
664
00:58:42,200 --> 00:58:47,200
en het zal andere rampen
tot gevolg hebben.
665
00:58:53,400 --> 00:58:55,960
Het is ernstig.
Dat staat vast.
666
00:58:56,720 --> 00:59:00,755
Als er zo weinig voedsel is
en het leven zo zwaar wordt,
667
00:59:00,880 --> 00:59:05,880
zijn mensen tot alles bereid
om te kunnen overleven.
668
00:59:07,720 --> 00:59:10,160
Ik ben Ahmed Hussein Shee.
669
00:59:10,920 --> 00:59:15,080
Ik ben geboren in een klein dorp
op Pate Island.
670
00:59:21,000 --> 00:59:24,840
Ik had maar weinig oog
voor wat er gaande was.
671
00:59:26,720 --> 00:59:28,160
Ik ging gewoon vissen.
672
00:59:28,480 --> 00:59:32,720
We beseften niet hoeveel impact
we op de oceaan hadden.
673
00:59:33,840 --> 00:59:39,360
We hadden geen weet
van wat er aan de hand was.
674
00:59:43,680 --> 00:59:49,440
Ik nam het voor lief.
675
00:59:50,120 --> 00:59:54,000
Ik dacht dat het
voor altijd zou blijven bestaan.
676
01:00:40,040 --> 01:00:44,080
We waren al een jaar
aan het restaureren, alles ging goed.
677
01:00:46,360 --> 01:00:48,280
Het ging goed met het rif.
678
01:00:48,920 --> 01:00:51,795
We waren erg goed in het onderhoud.
679
01:00:51,920 --> 01:00:54,640
Ons rif keerde terug.
680
01:00:55,440 --> 01:00:59,035
Een van mijn grootste successen
in het leven...
681
01:00:59,160 --> 01:01:01,098
was koraal zo te laten groeien.
682
01:01:11,920 --> 01:01:20,075
Toen ik me bij ze aansloot,
hadden ze de eerste fase al afgerond.
683
01:01:20,200 --> 01:01:24,360
Ik heb negentig Reef Stars geplaatst.
684
01:01:36,400 --> 01:01:39,040
Voor het incident plaatsvond,
685
01:01:40,240 --> 01:01:46,440
was de watertemperatuur gestegen.
686
01:01:49,120 --> 01:01:51,835
Ik had zoiets nog nooit gezien.
687
01:01:51,960 --> 01:01:54,275
We zagen bijna elke dag veranderingen...
688
01:01:54,400 --> 01:01:56,775
wanneer we
op de restauratieplek waren.
689
01:01:58,480 --> 01:02:01,760
Dus we zagen
hoe ons rif aan het afsterven was.
690
01:02:04,480 --> 01:02:10,400
Een maand na het verbleken
stierf het koraal af.
691
01:02:16,920 --> 01:02:19,475
We werden ingelicht
door mensen in Lamu...
692
01:02:19,600 --> 01:02:22,555
en we begonnen foto's te krijgen.
693
01:02:22,680 --> 01:02:24,555
Ik had zoiets van: mijn hemel.
694
01:02:25,240 --> 01:02:30,755
Het hele rif was verbleekt,
witte riffen, wit koraal,
695
01:02:30,880 --> 01:02:34,835
afgestorven koraal
op vrijwel alle beelden...
696
01:02:34,960 --> 01:02:37,640
in zones waar we dat
niet verwacht hadden.
697
01:02:41,720 --> 01:02:43,120
Lamu was een shock.
698
01:02:50,640 --> 01:02:54,795
We voelden ons erg rot.
699
01:02:54,920 --> 01:02:59,555
We moesten aanvaarden
dat we geen controle hadden...
700
01:02:59,680 --> 01:03:03,675
over natuurlijke fenomenen
zoals de temperatuur.
701
01:03:03,800 --> 01:03:07,440
Dat was een wake-upcall voor ons.
702
01:03:07,760 --> 01:03:09,800
Drie, twee, een...
703
01:03:30,400 --> 01:03:34,515
David Smith kon ons
wetenschappelijke redenen geven...
704
01:03:34,640 --> 01:03:37,160
voor de verwoesting
van het koraalrif.
705
01:03:41,680 --> 01:03:46,515
Het kleurrijke koraal
begint te verbleken en wordt wit.
706
01:03:46,640 --> 01:03:49,915
Het kan geen voedsel
en energie meer verkrijgen,
707
01:03:50,040 --> 01:03:52,035
dus sterft het uiteindelijk af.
708
01:03:52,160 --> 01:03:53,640
Als het afgestorven is,
709
01:03:54,240 --> 01:03:59,275
beginnen algen, zeewier,
zeesnot en allerlei andere dingen...
710
01:03:59,400 --> 01:04:01,720
zich af te zetten op het dode skelet.
711
01:04:04,400 --> 01:04:06,360
Dan weet je dat het dood is.
712
01:04:58,440 --> 01:05:01,755
Het mooie acroporakoraal
is verdwenen.
713
01:05:01,880 --> 01:05:04,715
Het tafelkoraal ook.
Dat is een beetje triest.
714
01:05:04,840 --> 01:05:06,595
Er zijn nog enkele soorten,
715
01:05:06,720 --> 01:05:09,783
maar waarschijnlijk
zal de toekomst er zo uitzien.
716
01:05:10,800 --> 01:05:14,320
De vraag is of dit de biodiversiteit
in stand zal houden.
717
01:05:27,880 --> 01:05:31,195
Waar we soorten
uit ecosystemen zijn verloren,
718
01:05:31,320 --> 01:05:35,075
loopt het ecosysteem
veel meer kans om in te storten.
719
01:05:35,200 --> 01:05:39,115
De ineenstorting van de oceanen,
van de gezondheid van de oceanen,
720
01:05:39,240 --> 01:05:42,395
de weerpatronen,
het klimaat, de voedselproductie,
721
01:05:42,520 --> 01:05:43,795
de wereldwijde economie.
722
01:05:43,920 --> 01:05:50,440
Het is geschift om te bedenken
dat mensen dat in twijfel trekken.
723
01:05:57,560 --> 01:05:59,235
En dit heeft het overleefd.
724
01:05:59,360 --> 01:06:03,320
Dit exemplaar, met zijn stekels...
725
01:06:04,680 --> 01:06:06,275
Deze soort is agressief.
726
01:06:06,400 --> 01:06:09,795
Als hij het overleeft,
gaat hij de omgeving overheersen.
727
01:06:09,920 --> 01:06:11,955
Daarom heb je zulke dikke plekken.
728
01:06:12,080 --> 01:06:17,275
Je kunt niet naar vroeger kijken
en proberen alles te herstellen,
729
01:06:17,400 --> 01:06:20,040
want de wereld verandert.
730
01:06:20,760 --> 01:06:23,715
We kunnen beter kijken
wat het overleefd heeft...
731
01:06:23,840 --> 01:06:27,995
en proberen ze te laten groeien
op plekken die niet herstellen.
732
01:06:28,120 --> 01:06:30,875
Het zou kunnen dat als je dat doet...
733
01:06:31,000 --> 01:06:34,440
het ecosysteem herstelt
en er andere soorten terugkeren.
734
01:06:35,080 --> 01:06:39,435
Ik dacht niet: het project is gered,
maar: wat is er aan de hand?
735
01:06:39,560 --> 01:06:43,915
Is er genoeg overlevend koraal
om het rif te kunnen herstellen?
736
01:06:44,040 --> 01:06:47,200
En als dat lukt,
hoe zal dat rif er dan uitzien?
737
01:06:57,680 --> 01:07:00,195
We waren zo dicht bij ons doel.
738
01:07:00,320 --> 01:07:05,275
We dachten vergunningen te krijgen
en brachten de Stars het water in.
739
01:07:05,400 --> 01:07:08,515
We maakten ze klaar
en dachten dat alles oké zou zijn,
740
01:07:08,640 --> 01:07:14,920
maar we moesten ze weghalen
en nu zijn we aan het wachten.
741
01:07:20,120 --> 01:07:23,320
Het koraal
groeit hier al zo lang.
742
01:07:25,000 --> 01:07:29,595
Het zou verschrikkelijk zijn
dat wij als mens...
743
01:07:29,720 --> 01:07:32,840
het enige waren
waar ze niet tegen konden.
744
01:07:40,520 --> 01:07:43,915
We halen die daar van de lijn.
745
01:07:44,040 --> 01:07:45,880
Het is 4,5 tot 6 meter diep.
746
01:07:46,760 --> 01:07:48,960
En als we ze alle drie doen...
747
01:07:57,520 --> 01:08:01,995
Als het probleem nu of later
zo groot is als gedacht,
748
01:08:02,120 --> 01:08:05,183
moeten we erg snel
oplossingen beginnen te zoeken.
749
01:08:18,440 --> 01:08:21,240
Ik begrijp
het belang van vergunningen.
750
01:08:22,520 --> 01:08:24,915
Maar het is erg frustrerend...
751
01:08:25,040 --> 01:08:29,955
en ik denk zelfs nog frustrerender
als je bedenkt...
752
01:08:30,080 --> 01:08:33,355
dat Kuleana
de Hawaïaanse gemeenschap is.
753
01:08:33,480 --> 01:08:36,715
Het is geen externe organisatie.
754
01:08:36,840 --> 01:08:39,028
Dit zijn mensen uit de gemeenschap.
755
01:08:41,840 --> 01:08:45,395
Ze willen aan de slag gaan
en de riffen opnieuw opbouwen...
756
01:08:45,520 --> 01:08:48,400
waar ze al jarenlang vissen.
757
01:09:10,200 --> 01:09:11,720
We brengen ze terug.
758
01:09:26,480 --> 01:09:29,035
Hoe kunnen we
de vergunningen krijgen...
759
01:09:29,160 --> 01:09:31,435
die anderen sneller zouden krijgen?
760
01:09:31,560 --> 01:09:34,720
Als ik daarachter kan komen,
doe ik dat.
761
01:09:36,040 --> 01:09:37,275
We hebben een gat.
762
01:09:37,400 --> 01:09:39,635
We mogen de oplossing
niet doorvoeren.
763
01:09:39,760 --> 01:09:42,675
Als iemand die op Hawaï
geboren en getogen is,
764
01:09:42,800 --> 01:09:45,275
vind ik dat erg frustrerend.
765
01:09:45,400 --> 01:09:51,515
Hoe kunnen we het vertrouwen winnen
om voor onze eigen bronnen te zorgen?
766
01:09:51,640 --> 01:09:53,480
Dat weet ik niet.
767
01:09:54,840 --> 01:09:58,360
Maar ik wil graag meer leren
en ik ben tot alles bereid.
768
01:10:02,280 --> 01:10:04,075
Hopen op ruimdenkendheid.
769
01:10:04,200 --> 01:10:06,795
Uiteindelijk kunnen we alleen...
770
01:10:06,920 --> 01:10:10,555
hun harten voor ons winnen
en ze voor ons open laten staan,
771
01:10:10,680 --> 01:10:13,555
zodat ze kunnen zien
dat dit mogelijk is...
772
01:10:13,680 --> 01:10:16,280
en hier op Hawaï zal werken.
773
01:10:17,680 --> 01:10:21,355
Ja. Ik heb goede hoop
dat we die vergunningen krijgen...
774
01:10:21,480 --> 01:10:24,280
en ze ons toestaan
om ze correct te plaatsen.
775
01:10:28,000 --> 01:10:30,035
Als we kunnen laten zien...
776
01:10:30,160 --> 01:10:35,880
dat mensen zonder een doctoraat
elders op aarde een verschil maken...
777
01:10:36,680 --> 01:10:38,080
waarom wij niet?
778
01:10:56,160 --> 01:10:59,480
LAMU-ARCHIPEL, KENIA
779
01:11:07,920 --> 01:11:10,075
Het is gruwelijk om te zien...
780
01:11:10,200 --> 01:11:13,360
dat iets wat je opgebouwd hebt
het niet overleeft.
781
01:11:16,640 --> 01:11:18,360
Er zijn geen opties meer,
782
01:11:19,120 --> 01:11:23,275
behalve ons best doen
om een geschikte oplossing te vinden.
783
01:11:23,400 --> 01:11:26,315
Als je één keer gevallen bent,
784
01:11:26,440 --> 01:11:29,720
kun je nog steeds opstaan
en doorgaan.
785
01:11:32,200 --> 01:11:35,680
Want ik geloof
dat we er allemaal van overtuigd zijn...
786
01:11:36,840 --> 01:11:40,028
dat we al onze opties
nog niet hebben uitgeprobeerd.
787
01:11:41,560 --> 01:11:44,040
We leggen ons niet neer
bij verwoesting.
788
01:11:44,640 --> 01:11:46,720
Echt niet.
789
01:11:50,840 --> 01:11:55,280
Laten we een oplossing zoeken
en doorgaan, vooruitgaan.
790
01:11:58,120 --> 01:11:59,635
Er is een nieuwe uitdaging,
791
01:11:59,760 --> 01:12:02,435
een nieuwe mogelijkheid
om een oplossing te vinden.
792
01:12:02,560 --> 01:12:05,195
Dus ga je aan de slag
en zeg je tegen je teams:
793
01:12:05,320 --> 01:12:07,480
'We hebben nog een mogelijkheid.'
794
01:12:10,240 --> 01:12:15,160
We leggen ons er niet bij neer.
795
01:12:17,280 --> 01:12:19,115
We geven niet op.
796
01:12:19,240 --> 01:12:22,555
We blijven doorgaan
en gebruiken het koraal dat nog leeft...
797
01:12:22,680 --> 01:12:25,243
en hopen op een goede afloop
voor het rif.
798
01:12:38,280 --> 01:12:44,240
We doen dit voor deze generatie...
799
01:12:44,840 --> 01:12:51,360
en voor de komende generatie.
800
01:13:14,720 --> 01:13:20,680
Het enige wat ik kan zeggen,
is dat het voor iedereen nodig is...
801
01:13:21,600 --> 01:13:26,400
om de koraalriffen te beschermen,
802
01:13:27,480 --> 01:13:28,980
want de oceaan is alles.
803
01:13:31,200 --> 01:13:35,280
We zijn afhankelijk van de oceaan
voor ons voortbestaan.
804
01:13:49,760 --> 01:13:51,995
We willen dat elk eiland...
805
01:13:52,120 --> 01:13:55,475
de middelen heeft
om de riffen opnieuw op te bouwen...
806
01:13:55,600 --> 01:13:59,995
die aangetast zijn
en dat dat natuurlijk gedrag wordt,
807
01:14:00,120 --> 01:14:04,075
net als wanneer je op het land werkt
en je daar schade repareert.
808
01:14:04,200 --> 01:14:05,435
Je moet de zee repareren...
809
01:14:05,560 --> 01:14:08,360
en gemeenschappen
daartoe in staat stellen.
810
01:14:13,680 --> 01:14:16,920
We kunnen alle riffen
niet in ons eentje herstellen.
811
01:14:17,440 --> 01:14:18,795
Dat is onmogelijk.
812
01:14:18,920 --> 01:14:22,515
Je moet het mogelijk maken
dat duizenden mensen,
813
01:14:22,640 --> 01:14:25,515
duizenden gemeenschappen,
zelfs tienduizenden,
814
01:14:25,640 --> 01:14:28,395
de riffen in hun buurt
herstellen en opbouwen,
815
01:14:28,520 --> 01:14:32,355
en dan zul je zien
dat het tij keert voor de riffen.
816
01:14:32,480 --> 01:14:34,875
Dan zal de schaal pas echt toenemen,
817
01:14:35,000 --> 01:14:37,755
als die duizenden gemeenschappen doen...
818
01:14:37,880 --> 01:14:40,515
wat wij doen
op een schaal die relevant is...
819
01:14:40,640 --> 01:14:43,275
voor de riffen
waarvan ze afhankelijk zijn,
820
01:14:43,400 --> 01:14:46,650
en dat is ons proces,
het Sheba Hope Grows-programma.
821
01:15:04,400 --> 01:15:09,155
OP HAWAÏ KREGEN ZE EINDELIJK
TOESTEMMING VOOR HUN REEF STARS.
822
01:15:09,280 --> 01:15:12,275
ZE HEBBEN
DE EERSTE WINTERSTORMEN OVERLEEFD.
823
01:15:12,400 --> 01:15:15,715
IN KENIA ZIJN
DRIEHONDERD REEF STARS VOORZIEN...
824
01:15:15,840 --> 01:15:18,315
VAN NIEUWE STUKJES BESTENDIG KORAAL.
825
01:15:18,440 --> 01:15:22,275
FRED EN ZIJN TEAM ZETTEN
EEN TRAININGSPLEK IN SEA COUNTRY OP...
826
01:15:22,400 --> 01:15:26,315
OM ANDERE AUTOCHTONE RANGERS
UIT HET GROOT BARRIÈRERIF TE TRAINEN.
827
01:15:26,440 --> 01:15:34,000
IN INDONESIË ZIJN ER
RUIM 1 MILJOEN KORALEN GEPLANT.
828
01:15:34,960 --> 01:15:37,600
HOOP IS BESMETTELIJK
829
01:15:38,040 --> 01:15:40,920
DEEL HET VERHAAL
830
01:16:15,040 --> 01:16:17,960
Goedenavond.
Tot ziens, ik ben dol op jullie.
63754
Can't find what you're looking for?
Get subtitles in any language from opensubtitles.com, and translate them here.
Afrikaans
Akan
Albanian
Amharic
Arabic
Armenian
Azerbaijani
Basque
Belarusian
Bemba
Bengali
Bihari
Bosnian
Breton
Bulgarian
Cambodian
Catalan
Cebuano
Cherokee
Chichewa
Chinese (Simplified)
Chinese (Traditional)
Corsican
Croatian
Czech
Danish
Dutch
English
Esperanto
Estonian
Faroese
Finnish
Galician
Georgian
German
Guarani
Haitian Creole
Hausa
Hawaiian
Hebrew
Hmong
Hungarian
Icelandic
Indonesian
Irish
Italian
Japanese
Kazakh
Kinyarwanda
Kirundi
Kongo
Korean
Krio (Sierra Leone)
Kurdish
Kyrgyz
Laothian
Latin
Latvian
Lithuanian
Luganda
Luo
Luxembourgish
Macedonian
Malagasy
Malay
Maltese
Maori
Mauritian Creole
Moldavian
Mongolian
Myanmar (Burmese)
Montenegrin
Nepali
Norwegian
Pashto
Persian
Polish
Portuguese (Brazil)
Portuguese (Portugal)
Quechua
Romanian
Romansh
Russian
Samoan
Scots Gaelic
Serbian
Sesotho
Setswana
Seychellois Creole
Shona
Sindhi
Sinhalese
Slovak
Slovenian
Somali
Spanish
Swedish
Tajik
Thai
Tigrinya
Tonga
Turkish
Turkmen
Ukrainian
Uzbek
Vietnamese
Welsh
Wolof