Would you like to inspect the original subtitles? These are the user uploaded subtitles that are being translated:
1
00:00:00,000 --> 00:00:01,000
Muziek
2
00:00:01,000 --> 00:00:19,320
Holland ontworstelt aan de barbaren, zo dichtte de volkstoondichters al van oudsher.
3
00:00:19,320 --> 00:00:25,620
De strijd van dit grazige groene drassenland tegen het water kent menig episode.
4
00:00:27,360 --> 00:00:31,920
Noord-Holland was oorspronkelijk de uitloop van een langgericht haf,
5
00:00:31,920 --> 00:00:36,280
waarin moeizame dekages door mensenhanden bedreven werden.
6
00:00:36,280 --> 00:00:44,240
De monniken van het grote Benedictijnrabij van Egmond aan Zee waren er specialist in.
7
00:00:44,240 --> 00:00:52,080
De schieren monniken van Oost-Friesland waren eveneens zeer bedreven in die unieke kunde.
8
00:00:52,080 --> 00:00:54,720
Inderdaad, Schiermonnik Oog is nu nog één landaanbied.
9
00:00:54,720 --> 00:01:02,660
Toch is nu nog één landaanbiedingsmonument dat deze sinds de Jenserorde onbedoeld voor zichzelf oprichtte.
10
00:01:02,660 --> 00:01:10,280
Tot één van de recentere monumenten, waarvan de herkomst nu nog steeds niet in de nevel der tijden is verzonken,
11
00:01:10,280 --> 00:01:14,640
behoort een kunstmatig poldereiland in een havenbekke.
12
00:01:15,400 --> 00:01:29,060
Het Oostereiland, gelegen in de haven van Hoorn, dat bedrijvige zuiderzeestartje dat in de 15e eeuw tot wasdom kwam en in de 16e in immense en voorbeeldloze bloei kwam.
13
00:01:30,340 --> 00:01:34,540
Het Oostereiland, nog onbekend en onbezongen.
14
00:01:34,540 --> 00:01:41,400
Een prachtig product van de Nederlandse ingenieurstalenten, later belichaamd in leegwater,
15
00:01:41,400 --> 00:01:47,900
krukjes, maar stellig ook rozen, en Pieter Calland, de ontwerper der Nieuwe Waterwis.
16
00:01:50,160 --> 00:01:53,560
Hoorn, een stede met een roemrijk verleden.
17
00:01:53,560 --> 00:01:57,580
Een oppervlakkige blik op de gevelwand toont het direct.
18
00:01:57,580 --> 00:02:03,820
Hier regeert historie, wilderig decoratieve trap, kuif en klokgevels.
19
00:02:03,820 --> 00:02:12,700
De muurankers en gevelstenen zijn voorzien van plechtige Hollandse of Latijnse zinspreuken.
20
00:02:14,200 --> 00:02:18,940
De oude hoofdpoort, toegang verlenend tot de straatjes van de stadskern,
21
00:02:18,940 --> 00:02:28,300
tonen hoge pakhuizen, gotische torens, bedenhuizen met steunbieren en een verrassend rijk bewerkt gemeentehuis.
22
00:02:28,300 --> 00:02:37,600
Het Oostereiland is een 16e eeuws kunstmatig eiland.
23
00:02:37,600 --> 00:02:42,240
Het werd gepolderd midden in de eertijd zo woedige Zuiderzee,
24
00:02:42,240 --> 00:02:46,320
met haar zo karakteristieke korte, stuikende golfslag,
25
00:02:46,320 --> 00:02:48,980
waarop de lastkarvelen nukkig danste.
26
00:02:48,980 --> 00:02:56,060
De haven van Hoorn moest in het begin van de 16e eeuw uitgediept en bekaat worden.
27
00:02:56,060 --> 00:02:59,780
Ook de koopvaardij nam jaarlijks gestadig toe.
28
00:02:59,780 --> 00:03:05,100
En de koge was niet meer bij machte aan de vervrachtingseisen te voldoen.
29
00:03:05,100 --> 00:03:09,160
De fluit kon als stage tot 500 maat aan.
30
00:03:09,160 --> 00:03:15,480
Maar dan moest de diepte van de havenbekkens een kielgang van 6 meter toestaan bij laag water.
31
00:03:15,480 --> 00:03:18,660
En de kaden moesten stijl worden afgeplat.
32
00:03:18,660 --> 00:03:23,080
Bovendien moest de kaden zelf verstevigd worden,
33
00:03:23,080 --> 00:03:26,440
om de transporten van de verladers te dragen.
34
00:03:27,820 --> 00:03:33,180
Verder moesten aan de kadenpieren binnenvaartschuiten in een rij gelegd kunnen worden,
35
00:03:33,180 --> 00:03:38,800
langs de zeeschepen om de vervrachting en stuwaarsje versneld te kunnen borgen.
36
00:03:38,800 --> 00:03:43,360
Er kwam door het grondverzet veel slik- en bakkervrij.
37
00:03:44,680 --> 00:03:50,220
De hoerinezen besloten dat bezigen door een kunstmatig eiland aan te leggen,
38
00:03:50,220 --> 00:03:55,200
in de natte, gevat tussen grenenpaaldammen, met riettene matten,
39
00:03:55,200 --> 00:03:57,920
geschord via eikenhouten roosters,
40
00:03:57,920 --> 00:04:03,260
waarop de klei, slik en blubber in lagen op elkaar gestoord werden.
41
00:04:03,260 --> 00:04:09,140
Steeds afgestopt met wilgenmatten om de opvolgende laag te dragen.
42
00:04:10,620 --> 00:04:17,020
Een grogebe private reeder pachtte eerst deze blubbermassa omvat binnen die dammen,
43
00:04:17,020 --> 00:04:20,760
om zijn onderneming dicht bij de strekdammen te hebben,
44
00:04:20,760 --> 00:04:24,460
met pakhuizen en een straatweg naar het vasteland,
45
00:04:24,460 --> 00:04:28,320
om de bederfelijke waarsnel te kunnen transporteren.
46
00:04:28,320 --> 00:04:30,980
Haggelijk maar lucratief.
47
00:04:30,980 --> 00:04:34,460
In de voortdurende harde westelijke zeewind,
48
00:04:34,460 --> 00:04:38,020
zette hij twee woonhuizen neer en een pakhuis.
49
00:04:38,020 --> 00:04:39,340
Een durf al.
50
00:04:40,000 --> 00:04:44,240
Hij overschatte zijn financiële spankracht en ging failliet.
51
00:04:44,240 --> 00:04:48,260
Daar lag het eiland brak en braak.
52
00:04:48,260 --> 00:04:51,580
Wat met dit kunstmatigste landwinning te doen?
53
00:04:51,580 --> 00:04:57,200
De Horinezen vestigden er een pakhuis van hun oorlogsvloot,
54
00:04:57,200 --> 00:05:00,000
waar de kanonnen, de zeilen, de rietten,
55
00:05:00,000 --> 00:05:08,080
De kruidvoorraden, de gezwavelde en anderszins verduurzaamde levensmiddelen en de fourage opgeslagen konden worden.
56
00:05:08,080 --> 00:05:18,000
De admiraliteit van het Noorderkwartier, ze beleefde haar triomfen tijdens de Engelse zeeoorlogen in de 16e eeuw.
57
00:05:18,000 --> 00:05:26,300
Maar ze verliep ten gevolge van de inertie die intrad toen de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën succes boekte.
58
00:05:26,300 --> 00:05:29,980
Die Republiek, die wonderlijke organisatie, die wonderlijke organisatie, die in de kruidvoorraden,
59
00:05:29,980 --> 00:05:34,460
van zeven kribbige gewesten bevolkt met inhalige kruideniers.
60
00:05:34,460 --> 00:05:42,300
Die Republiek kon er niet langer op vertrouwen dat haar tegenstanders, Engeland, Frankrijk en Spanje,
61
00:05:42,300 --> 00:05:48,320
bestendig grotere stomiteiten bleven uithalen dan haar statengeneraal.
62
00:05:48,320 --> 00:05:53,560
En toch deed ze dat. Maar de tegenstanders hadden geleerd, de Republiek niet.
63
00:05:53,560 --> 00:05:59,960
Over die opgang, bloei en neergang van dat Hoerense kunstmatig, van dat Hoerense kunstmatig,
64
00:05:59,960 --> 00:06:01,660
gaat deze documenteren.
65
00:06:01,660 --> 00:06:08,280
Opgezet en bekommentariseerd door professor, meester, dokter Gerard Streijarts,
66
00:06:08,280 --> 00:06:10,920
hoogleraar internationaal recht.
67
00:06:10,920 --> 00:06:15,820
Gespecialiseerd in het klassieke volkenrecht dat in die periode,
68
00:06:15,820 --> 00:06:19,480
mede door en ondanks die Republiek, ontstond.
69
00:06:19,480 --> 00:06:39,460
In de tweede helft van de 16e eeuw neemt de Hollandse welvaart enorm toe.
70
00:06:39,460 --> 00:06:43,400
Economie stabiliseert en evolueert.
71
00:06:43,540 --> 00:06:47,320
Bijvoorbeeld een grote handelsstad als Rotterdam komt in ontwikkeling.
72
00:06:47,320 --> 00:06:54,200
Dat geldt ook voor de vaart op de Oostzee en dus voor de vaart over de Zuiderzee.
73
00:06:54,200 --> 00:07:01,240
En Hoeren wil profiteren van die evolutie, van die economische ontwikkeling.
74
00:07:02,100 --> 00:07:10,300
Dat kan als de haven van Hoeren geschikt gemaakt wordt voor de havening en ankering,
75
00:07:10,300 --> 00:07:16,400
vervrachting en stuage van een nieuw type koopvaardijschip, de Fluit.
76
00:07:17,400 --> 00:07:28,640
De Fluit is een heel nieuw type koopvaardijvaartuig met een hele aparte tuigage, zeilvoering.
77
00:07:28,640 --> 00:07:37,620
Het schip is niet langer Latijns getuigd met schuine zeilen, maar met dwarszeilen, met een ra.
78
00:07:37,620 --> 00:07:42,160
En een blindzeil aan de boekspriet, wat de stabiliteit enorm bevordert.
79
00:07:42,160 --> 00:07:50,160
Maar het heeft ook een hele ronde buiktenning, waardoor het een grote lastage kan voeren, een grote vacht.
80
00:07:50,160 --> 00:07:55,740
Veel groter dan de koggen en de lastkarveel die voor die tijd in gebruik was.
81
00:07:55,740 --> 00:07:59,160
Maar de diepgang is die overeenkomst natuurlijk ook veel groter.
82
00:07:59,160 --> 00:08:00,880
Het heeft een zwaardere kiel.
83
00:08:00,880 --> 00:08:07,020
Het vaart niet meer op vollezee met de zwaarden uit, die de stabiliteit aan beide kanten moeten bevorderen.
84
00:08:07,200 --> 00:08:10,200
En het heeft een overnaadse betimmering.
85
00:08:10,200 --> 00:08:18,020
Dat is aan de ene kant heel erg gunstig, want daardoor is het geschikt bij uitstek voor de vaart op Spitsbergen.
86
00:08:18,020 --> 00:08:28,100
Die ronde buiktenning, die ronde bekieling, maakt dat de ijsmassa's het schip niet kraken, maar juist omhoog duwen.
87
00:08:29,180 --> 00:08:35,620
Daardoor zeilt het schip als het ware over de ijsmassa's heen, op een hele lage waterfilm.
88
00:08:35,620 --> 00:08:43,900
Anders dan bij Willem-Barends zal dus het schip niet zo heel gauw geruïneerd worden door opkruijend ijs rond de scheepswanden.
89
00:08:43,900 --> 00:08:52,320
En de fluit kan ook veel meer kanonnen dragen, die baks kunnen vuren vanuit de scheepswand.
90
00:08:52,920 --> 00:08:56,160
Dat kon bij de lastkarveel en zeker bij de koggen niet.
91
00:08:56,160 --> 00:09:06,360
Maar om de fluit, zoals die in ontwikkeling is en zoals die steeds groter wordt en een steeds grotere tonnage krijgt, tot boven de duizend ton toe.
92
00:09:06,360 --> 00:09:15,060
Om die fluit te kunnen doen havenen en vervrachten, heb je steile kademuren nodig en grote diepe havens.
93
00:09:15,060 --> 00:09:26,020
Om die nou te krijgen, komen de rederijen en de vroedschap van Horen overheen, om tezamen en in vereniging de haven te laten uitbaggeren.
94
00:09:26,020 --> 00:09:35,280
En de slip en de bagger samen te kneden en samen te ballen en aan te plempen tot een kunstmatig eiland, een kunstmatige kade.
95
00:09:35,280 --> 00:09:42,100
Daarvoor is dan nodig dat grenenhouten palen op rij in de modderbodem worden geslagen.
96
00:09:42,100 --> 00:09:46,420
Dat daartussen rieten, tenen, matten worden opgehangen.
97
00:09:46,420 --> 00:09:55,120
En dat daarachter het vrijkomende slip, slijk en de modder worden aangeplemd op een bepaalde evenredige wijze in lagen.
98
00:09:55,120 --> 00:10:00,000
En dat gebeurt op kosten van de gemeenschap in eerste instantie.
99
00:10:00,000 --> 00:10:07,560
Hier achter mij op het Oostereiland, waar we nu de admiraliteitsgebouwen uit de 17e eeuw nog zien prijken.
100
00:10:07,560 --> 00:10:11,800
Aanvankelijk is het een gemeentelijk project.
101
00:10:11,800 --> 00:10:19,600
De vroedschap schiet de Gelder voor, de ridderijen stellen zich garant voor de uitvoering van de werken.
102
00:10:19,600 --> 00:10:28,880
Tussen 1650 en 1655 wordt dit gigantische werk, de eerste kunstmatige polder in Vollerzee,
103
00:10:28,880 --> 00:10:30,080
uitgevoerd.
104
00:10:30,080 --> 00:10:35,480
Er ontstaat een steile bekadering waar de fluiten makkelijk kunnen ankeren.
105
00:10:35,480 --> 00:10:43,700
En waar makkelijk vervracht kan worden in platbodems die landinwaarts de massagoederen kunnen verplaatsen
106
00:10:43,700 --> 00:10:47,620
en aanleveren aan de detaillisten, om het zo maar eens uit te drukken.
107
00:10:47,620 --> 00:10:55,760
En verder kunnen de fluiten die gespecialiseerd zijn in de vaart op Zwitsbergen hier ook makkelijk ankeren.
108
00:10:55,760 --> 00:11:01,080
En verder kunnen ze hier ook de meegebrachte walvissen verflensen.
109
00:11:01,080 --> 00:11:07,140
Dat betekent dat ze ontdaan worden van hun huiden, van hun vlees, van hun ingewanden.
110
00:11:07,140 --> 00:11:12,040
En dat hierachter op dat oostereiland traankokerijen worden ingericht.
111
00:11:13,240 --> 00:11:15,720
Hoorn had al traankokerijen.
112
00:11:15,720 --> 00:11:21,200
Die stonden hierachter meer in de richting van het centrum.
113
00:11:21,200 --> 00:11:26,280
Maar het probleem daarvan was, traankoken dat rookt en dat stinkt enorm.
114
00:11:26,280 --> 00:11:30,360
Vooral met de toenmalige primitieve vuurtechnieken.
115
00:11:30,360 --> 00:11:32,880
Daar had de bevolking veel last van.
116
00:11:33,600 --> 00:11:39,400
En op het eiland hier achter mij, dat kunstmatige eiland, boeien altijd een stevige wind.
117
00:11:39,400 --> 00:11:43,020
Dus daar had de bevolking dan niet zo veel last van.
118
00:11:43,020 --> 00:11:47,520
De perspectieven van het kunstmatige eiland waren heel gunstig.
119
00:11:47,520 --> 00:11:51,600
En er was een goochemerreder, een mecenas, die het heel goed deed.
120
00:11:51,920 --> 00:11:52,840
De heer Schuit.
121
00:11:52,840 --> 00:11:59,140
En die besloot in 1655 het hele eiland maar particulier te verwerven.
122
00:11:59,140 --> 00:12:03,340
Hij besloot om daar twee grote pakkenhuizen neer te zetten.
123
00:12:03,340 --> 00:12:06,020
Drie traankokerijen.
124
00:12:06,020 --> 00:12:08,920
En twee particuliere woonhuizen.
125
00:12:08,920 --> 00:12:11,480
Voor hemzelf en voor zijn hoofdboekhouder.
126
00:12:11,480 --> 00:12:15,080
En hij besloot zelfs om daar een straat aan te leggen.
127
00:12:15,080 --> 00:12:19,480
Die aansluiting zou geven op een brug die hij ook voor eigen kosten liet inrichten.
128
00:12:19,480 --> 00:12:21,900
Zodat die aansluiting had bij het...
129
00:12:21,900 --> 00:12:26,600
en bij de admiraliteit en de komende VOC-gebouwen.
130
00:12:26,600 --> 00:12:29,080
Verenigde Oost-Indische Compagnie-kantoren.
131
00:12:29,080 --> 00:12:31,200
Op het vaste land.
132
00:12:31,200 --> 00:12:34,300
Dat kostte heel veel geld.
133
00:12:34,300 --> 00:12:36,540
De kost ging letterlijk voor de baat uit.
134
00:12:36,540 --> 00:12:39,000
Hij moest heel veel schulden maken deze schuit.
135
00:12:39,000 --> 00:12:46,800
En helaas in 1677 is zijn particuliere initiatief afgestraft met een finaal faillissement.
136
00:12:46,800 --> 00:12:51,880
Toen wist men eigenlijk niet zo goed meer wat men met dat kunstmatige polder.
137
00:12:51,880 --> 00:12:52,560
zou moeten doen.
138
00:12:52,560 --> 00:12:59,020
Waar in de tussentijd had de Verenigde Oost-Indische Compagnie zich geweldig ontwikkeld.
139
00:12:59,060 --> 00:13:04,020
In de handelsvaart op Ternate, de Molukken, Nederlands-Indië.
140
00:13:04,020 --> 00:13:07,440
Er werd veel specerij aangevoerd.
141
00:13:07,440 --> 00:13:10,540
Dat was een zeer lucratieve handel.
142
00:13:10,540 --> 00:13:19,020
Maar die VOC had bewapende oorlogsschepen nodig die in convooivaart die handelsvaart beveiligden.
143
00:13:19,540 --> 00:13:23,300
Met name tegen de Duinkijkerkampers in het Nau van Calais.
144
00:13:23,300 --> 00:13:24,420
Het kanaal.
145
00:13:24,420 --> 00:13:32,000
Om die vergatten nu te kunnen laten ankeren was dat Oost-Eiland buitengewoon geschikt.
146
00:13:32,000 --> 00:13:37,100
Het was wel niet zo heel erg geschikt om die vergatten hier ook inderdaad te bouwen.
147
00:13:37,100 --> 00:13:38,440
Dat gebeurde hier dan ook niet.
148
00:13:38,440 --> 00:13:40,840
Maar dat gebeurde bij uitsluiting in Amsterdam.
149
00:13:41,280 --> 00:13:44,620
Maar het afwerken en opwerken van de vergatten.
150
00:13:44,620 --> 00:13:47,180
Het toerusten met kanonnen.
151
00:13:47,180 --> 00:13:49,960
De targage aanbrengen.
152
00:13:49,960 --> 00:13:52,220
En het afwerken van de buitenwanden.
153
00:13:52,220 --> 00:13:53,560
Dat gebeurde hier wel.
154
00:13:53,560 --> 00:13:55,300
Ook op het Oost-Eiland.
155
00:13:55,300 --> 00:13:58,780
Daarvoor werd een aparte scheepshelling aangelegd.
156
00:13:58,780 --> 00:14:04,680
Die scheepshelling, daar zijn de wanden en de hellingnaden nog van teruggevonden.
157
00:14:04,680 --> 00:14:09,880
Recentelijk bij de archeologische exploratie van de bodem van het Oost-Eiland.
158
00:14:09,880 --> 00:14:13,960
Maar hoe die helling er precies heeft uitgezien.
159
00:14:13,960 --> 00:14:20,800
En of die helling ook werd bediend door tredmolens met paardentractie.
160
00:14:20,800 --> 00:14:24,040
Om de schepen te breven en op te heisen.
161
00:14:24,040 --> 00:14:25,420
Dat staat niet vast.
162
00:14:25,420 --> 00:14:27,920
Het vermoeden is gewettigd dat dat wel zo is.
163
00:14:27,920 --> 00:14:29,780
Omdat dat ook gebeurde in Amsterdam.
164
00:14:29,780 --> 00:14:35,160
Maar in Amsterdam was de situatie voor de vergatten in ieder geval daarom al heel anders.
165
00:14:35,160 --> 00:14:38,840
Omdat Amsterdam voor vergatten heel moeilijk toegankelijk was.
166
00:14:38,840 --> 00:14:41,280
Vanwege het zandeiland Pampus.
167
00:14:41,280 --> 00:14:44,740
Dat zich ook nog voortdurend met eb en vloed verplaatste.
168
00:14:44,740 --> 00:14:46,700
Met enige zeemeilen per jaar.
169
00:15:00,000 --> 00:15:06,000
MUZIEK
170
00:15:06,000 --> 00:15:12,000
MUZIEK
171
00:15:12,000 --> 00:15:18,000
MUZIEK
172
00:15:18,000 --> 00:15:24,000
MUZIEK
173
00:15:24,000 --> 00:15:30,000
MUZIEK
174
00:15:30,000 --> 00:15:40,000
MUZIEK
175
00:15:40,000 --> 00:15:40,000
MUZIEK
176
00:15:40,000 --> 00:15:44,000
MUZIEK
177
00:15:44,000 --> 00:15:50,000
MUZIEK
178
00:15:50,000 --> 00:15:52,000
MUZIEK
179
00:15:52,000 --> 00:15:54,000
MUZIEK
180
00:15:54,000 --> 00:16:04,640
Ik sta hier voor een kunstmatig eiland, aangelegd in het midden van de 17e eeuw, in de haven van Horen.
181
00:16:04,640 --> 00:16:11,460
De haven van Horen, een centrum van intensieve commerciële activiteiten.
182
00:16:11,460 --> 00:16:14,320
Het midden van de Gouden Eeuw.
183
00:16:14,320 --> 00:16:23,740
De eeuw, die Horen ook als havenstad en als militair centrum groot zal maken.
184
00:16:23,740 --> 00:16:27,040
Een militair centrum op maritiem gebied.
185
00:16:27,040 --> 00:16:35,720
Want achter mij, op dat kunstmatig eiland, ziet u een licht okere gebouw met een timpan onderop.
186
00:16:35,720 --> 00:16:42,720
En dat is het pakhuis van de admiraliteit van het Noorderkwartier.
187
00:16:43,340 --> 00:16:52,200
De admiraliteit van het Noorderkwartier, samengesteld uit de steden Horen en uit Enkhuizen.
188
00:16:52,200 --> 00:17:00,100
Samen vormden zij een admiraliteit, een wendbare maritieme zeemacht.
189
00:17:02,020 --> 00:17:13,720
Die ten dienste stond vanaf 1560 tot 1668 aan de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën.
190
00:17:15,720 --> 00:17:23,480
Het was een pakhuis voor wapens, munities, kanons.
191
00:17:23,480 --> 00:17:26,020
Je moet spreken over kanons.
192
00:17:26,020 --> 00:17:31,920
Als je wil laten merken dat je iets weet van de maritieme oorlogsvoering en niet van kanonnen.
193
00:17:31,920 --> 00:17:42,620
En die admiraliteit beheerde hier de victualie, de ravitaillering voor die vloot van Noord-Holland.
194
00:17:43,580 --> 00:17:46,480
Er waren vijf admiraliteiten in die tijd.
195
00:17:46,480 --> 00:17:50,560
Er was er eentje en die was Van de Maazen.
196
00:17:50,560 --> 00:17:58,140
Die werd gevormd door de steden Vlaardingen, Schiedam, Deloshaven, Rotterdam en Dordrecht.
197
00:17:58,140 --> 00:18:01,900
Hele belangrijke in opkomst zijnde koopsteden.
198
00:18:02,440 --> 00:18:05,340
Dan had je de grote havenstad Amsterdam.
199
00:18:05,340 --> 00:18:05,340
Dan had je de grote havenstad Amsterdam.
200
00:18:05,340 --> 00:18:05,860
Amsterdam.
201
00:18:05,860 --> 00:18:09,640
Het Noorderkwartier met Medenblik en Horen.
202
00:18:09,640 --> 00:18:14,560
Dan had je de admiraliteit van Middelburg, dat waren de Zeeuwen.
203
00:18:14,560 --> 00:18:19,420
En vervolgens de admiraliteit van Haarlingen voor Friesland.
204
00:18:20,420 --> 00:18:26,980
Vijf verschillende admiraliteiten met vijf verschillende organisatorische modellen.
205
00:18:26,980 --> 00:18:34,280
Vijf verschillende seinsystemen en vijf verschillende gietijzeren kanontypen.
206
00:18:34,280 --> 00:18:38,400
Ik begrijp dat was heel moeilijk te integreren.
207
00:18:40,400 --> 00:18:43,500
Want al die admiraliteiten wantrouwden elkaar ook een beetje.
208
00:18:43,500 --> 00:18:45,620
Daar hadden ze ook wel reden voor.
209
00:18:45,620 --> 00:18:49,700
Bijvoorbeeld Amsterdam was toen al een hele machtige koopstad.
210
00:18:49,700 --> 00:18:53,380
Beschikte over veel bankair kapitaal.
211
00:18:53,380 --> 00:18:58,480
En was daardoor, omdat de Naaman heel veel geld had, de machtigste.
212
00:18:58,480 --> 00:19:02,820
En drukte zijn eigen commerciële handelsbelangen bijna altijd door.
213
00:19:02,820 --> 00:19:06,820
Ten nadelen van de steden Medenblik en Horen.
214
00:19:06,820 --> 00:19:09,580
En dat wisten ze hier ook heel erg goed.
215
00:19:09,840 --> 00:19:13,160
Dus een zeker basiswantrouwen was er altijd wel.
216
00:19:13,160 --> 00:19:19,340
Het gekke is dat al die admiraliteiten hun eigen expertise's hadden.
217
00:19:19,340 --> 00:19:21,180
Hun eigen specialiteiten.
218
00:19:21,180 --> 00:19:27,280
Die van de Mazen, de admiraliteit van de Mazen had bijvoorbeeld,
219
00:19:27,280 --> 00:19:29,780
hele goede zeelieden.
220
00:19:29,780 --> 00:19:32,680
En marineers, zeesoldaten.
221
00:19:32,680 --> 00:19:37,000
De zeven hadden uitstekende vlootcommandeurs.
222
00:19:37,480 --> 00:19:41,120
Het is niet voor niks dat Michiel de Ruiter uit Vlissingen komt.
223
00:19:41,120 --> 00:19:44,260
De grote admiraal van de vloot.
224
00:19:44,260 --> 00:19:49,060
Die in de Engelse zeeoorlogen overwinning na overwinning zullen scoren.
225
00:19:49,060 --> 00:19:55,160
En hier in Horen hadden ze een specialisatie in bepaalde scheepstypes.
226
00:19:55,160 --> 00:20:00,000
Het was heel erg belangrijk bij de commerciële handelsvaart dat je twee
227
00:20:00,000 --> 00:20:28,920
De VOC gebruikte beide scheepstypen in onderlinge combinatie.
228
00:20:28,920 --> 00:20:32,280
Hier in Hoorn konden ze beide scheepstypen vervaardigen.
229
00:20:32,280 --> 00:20:34,580
Dat was een speciale kunde.
230
00:20:34,580 --> 00:20:43,560
Daarvoor is deze haven ook uitgediept om beide scheepstypes te kunnen ontvangen en te kunnen doen havenen.
231
00:20:43,560 --> 00:20:50,340
Daarom moest het Oostereiland een steile bekading hebben voor de spiegelgalioten.
232
00:20:50,340 --> 00:20:57,840
De spiegelschepen die retour kwamen, de retourspiegelschepen, een moeilijk woord, die konden hier
233
00:20:57,840 --> 00:21:04,980
direct op de kade havenen en die konden hier meteen vervracht worden en aan Cargador's
234
00:21:04,980 --> 00:21:06,140
ter beschikking worden gesteld.
235
00:21:06,140 --> 00:21:11,160
De lasten in lichtere platbodems die dan verder land in waarts konden varen.
236
00:21:11,160 --> 00:21:13,380
Dat kon in Amsterdam veel moeilijker.
237
00:21:13,380 --> 00:21:19,280
Amsterdam was heel moeilijk bereikbaar via de Zuiderzee, want daar lag een zich verplaatsende
238
00:21:19,280 --> 00:21:20,280
zandbank voor.
239
00:21:20,280 --> 00:21:21,280
Pampus.
240
00:21:21,280 --> 00:21:26,420
We kennen de uitdrukking in Nederland: hij ligt voor Pampus.
241
00:21:26,420 --> 00:21:28,560
Of hij is voor Pampus.
242
00:21:28,560 --> 00:21:36,560
Grote zeeschepen moesten meestal ankeren voor het eiland Pampus en dan moest er een hele ingewikkelde
243
00:21:36,560 --> 00:21:43,400
operatie via droogdokken, zeekamelen, plaatsvinden om een schip dat beladen was over Pampus heen
244
00:21:43,400 --> 00:21:44,400
te trekken.
245
00:21:44,400 --> 00:21:45,560
Dat hoefde hier niet.
246
00:21:45,560 --> 00:21:51,560
Daar dat ooster eiland waar de grote en zware lastkarvelen meteen konden worden vervracht
247
00:21:51,560 --> 00:21:52,560
en verladen.
248
00:21:52,560 --> 00:22:10,560
We zijn, zoals u merkt, nu enigszins van locatie veranderd.
249
00:22:10,560 --> 00:22:16,560
We kijken nog steeds naar datzelfde kunstmatige ooster eiland midden in de haven van Horen.
250
00:22:16,560 --> 00:22:21,560
Maar nu staan we op de havenmonding, op een van de havenhoofden.
251
00:22:21,560 --> 00:22:33,560
En achter mij ziet u twee grote sombere massieve gebouwen in de typische 19e eeuwse baksteenarchitectuur
252
00:22:33,560 --> 00:22:35,560
van de Rijksgebouwendienst van die tijd.
253
00:22:35,560 --> 00:22:38,560
Dat zijn de zogenaamde rijkswerkinrichtingen van Horen.
254
00:22:38,560 --> 00:22:48,560
In de 19e eeuw komt in Nederland een verandering van de strafwetgeving tot stand en een ander
255
00:22:48,560 --> 00:22:55,560
begrip over de doeleinden en de strekking van de straf die de overheid oplegt naar aanleiding
256
00:22:55,560 --> 00:22:59,560
van delicten, strafbare feiten, misdrijven en overtredingen.
257
00:22:59,560 --> 00:23:08,560
In de voorgaande eeuwen, de 16e, de 17e en de 18e eeuw ging het bij de bestraffing vooral om
258
00:23:08,560 --> 00:23:17,560
vergelding, leedtoevoeging, het pijnigen van degene van wie een strafbaar feit bewezen kon worden.
259
00:23:17,560 --> 00:23:26,560
In de 19e eeuw gaat men daar iets anders over denken en wil men dat van de bestraffingen een
260
00:23:26,560 --> 00:23:29,560
sociaal positief effect uit kan gaan.
261
00:23:29,560 --> 00:23:39,560
Men stelt het beginsel van de re-socialisatie centraal bij de herziening van het wetboek van strafrecht van 1886.
262
00:23:39,560 --> 00:23:51,560
Re-socialisatie weer vatbaar maken voor de samenleving om geïntegreerd als sociaal wezen weer te functioneren
263
00:23:51,560 --> 00:23:54,560
nadat je je misdrijf hebt uitgeboet.
264
00:23:54,560 --> 00:24:01,560
En een van de instellingen die daarvoor bestemd werd was de zogenaamde Rijkskrententuin van Horen,
265
00:24:01,560 --> 00:24:10,560
een Rijkswerkinrichting waar men na omgekomst van een strafperiode van maximaal drie jaar
266
00:24:10,560 --> 00:24:16,560
in terecht zou kunnen voor heropvoeding tot wederopname in de samenleving.
267
00:24:16,560 --> 00:24:18,560
Re-socialisatie.
268
00:24:18,560 --> 00:24:26,560
En men voorzag daarin een dwangprogramma waarbij men voor overheidsdoelen ten algemene nutte
269
00:24:26,560 --> 00:24:32,560
voor niets activiteiten zou moeten verrichten voor de samenleving
270
00:24:32,560 --> 00:24:38,560
en daarbij ook scholing, leermogelijkheden zou moeten uitbaten.
271
00:24:38,560 --> 00:24:41,560
En wat waren dat dan voor activiteiten?
272
00:24:41,560 --> 00:24:47,560
Nou, dat zal u niet meevallen, want de meeste mensen die hier in de Rijkswerkinrichtingen terechtkwamen
273
00:24:47,560 --> 00:24:55,560
waren bedelaars, landlopers en vagabonden en mensen die stelselmatig in het openbaar dronken waren.
274
00:24:55,560 --> 00:24:58,220
De 19e eeuw
275
00:24:58,220 --> 00:25:00,000
vertoonde een
276
00:25:00,000 --> 00:25:08,400
Vrij harde samenleving met gesloten klassenstelsels en zij die niet in hun eigen onderhoud konden voorzien, die waren er slecht aan toe.
277
00:25:08,400 --> 00:25:19,460
Ze vormden vaak benden, de vagabondenbenden, bedelaarsbenden die een regelrechte terreur uitoefenden op stad en platteland.
278
00:25:19,460 --> 00:25:24,440
Want de rechtshandhaving was vrij primitief en bepaald niet sluitend.
279
00:25:24,440 --> 00:25:27,500
En waarmee ik niet wil zeggen dat die dat nou wel is.
280
00:25:28,640 --> 00:25:38,200
Wanneer de overheid je te pakken kreeg en wanneer het tot een veroordeling kwam en je had één van deze feiten begaan, stelselmatige dronkenschap.
281
00:25:38,200 --> 00:25:50,000
Landloperij, stroperij of massale bedelarij stelselmatig, dan kon je opgezonden worden naar Horen voor een maxim van de tijdsduur van weer drie jaar.
282
00:25:50,000 --> 00:25:57,340
En je moest dan werkzaamheden verrichten als zakjes plakken, juten zakken naaien.
283
00:25:57,340 --> 00:26:00,800
Het zwavelen van gord, u zult zeggen, wat is dat?
284
00:26:00,800 --> 00:26:02,540
Het zwavelen van gord.
285
00:26:02,540 --> 00:26:06,360
Wel de marine at heel veel gord op volle zee.
286
00:26:06,360 --> 00:26:10,900
En omdat tegen bederfde vrij waren, werd dat hier gezwaveld.
287
00:26:10,900 --> 00:26:16,200
En dat was ontzettend smerig werk, maar je hoefde er niet voor te kunnen lezen en schrijven.
288
00:26:17,240 --> 00:26:23,560
Ondertussen was wel een nevenkomend doel dat men hier leerde lezen en schrijven.
289
00:26:23,620 --> 00:26:34,140
En een van de activiteiten die hier met name ontplooid werd en waardoor deze instelling ook beroemd of berucht werd, was het krenten van druiven.
290
00:26:34,140 --> 00:26:36,500
Massaal aangeleverde druiven.
291
00:26:36,500 --> 00:26:39,260
Ook weer van rijksinstellingen.
292
00:26:39,260 --> 00:26:40,080
Onder meer veenhuizen.
293
00:26:40,080 --> 00:26:42,040
Veenhuizen die werden hierheen gebracht.
294
00:26:42,040 --> 00:26:52,520
En de mensen die veroordeeld waren en hier gedwongen verbleven, die moesten die druiventrossen van mindere kwaliteit hier selecteren op krenten.
295
00:26:52,520 --> 00:26:55,020
Vandaar rijkskrententuin.
296
00:26:55,740 --> 00:27:02,620
Snachts moest je een kap op en verbleef je cellulair op de drie verdiepingen die hier achter mij zien.
297
00:27:02,620 --> 00:27:14,280
Want men geloofde dat cellulair verblijf met totale sociale isolatie, waardoor je ook met anderen niet kon spreken en niet kon communiceren door woord of gebaar,
298
00:27:14,280 --> 00:27:18,580
dat dat heilzaam zou werken op de ziel.
299
00:27:18,580 --> 00:27:22,040
Een typische Calvinistische protestantse gedachte.
300
00:27:24,720 --> 00:27:28,780
U ziet hier nu perspectief is weer dat admiraliteitsgebouw.
301
00:27:28,780 --> 00:27:43,000
Dat admiraliteitsgebouw is full swing in bedrijf geweest als centraal pakhuis voor de admiraliteit van het Noordenkwartier van 1665 tot 1795.
302
00:27:43,000 --> 00:27:51,960
In 1795 wordt eigenlijk de republiek der zeven verenigde provinciën opgeheven.
303
00:27:51,960 --> 00:27:53,700
En die gaat over in een eenvoudigheid.
304
00:27:53,700 --> 00:27:56,520
In een eenheid staat, de Bataarse Republiek.
305
00:27:56,520 --> 00:28:02,680
En dan komt er één centrale admiraliteit en ook een ministerie van marine in Den Haag.
306
00:28:02,680 --> 00:28:06,100
Dat komt te zitten op het lange voorhoud nummer 7.
307
00:28:06,100 --> 00:28:09,940
De gewestelijke admiraliteiten worden dan opgeheven.
308
00:28:09,940 --> 00:28:14,760
En dit gebouw wordt dan gebruikt voorlopig als rijksgevangenisinrichting.
309
00:28:15,760 --> 00:28:24,800
Koning Lodewijk Napoleon zal dat ook gebruiken in 1809 als een strafbevangenis voor lang gestraften.
310
00:28:24,800 --> 00:28:32,440
En daarom is ook te verklaren waarom hier de Rijkskrententuin, waar ik zo even het over sprak, hier gevestigd is.
311
00:28:32,580 --> 00:28:35,540
Men had al een penitentiaire strafinrichting hier.
312
00:28:35,540 --> 00:28:38,900
En een bijzondere moderne inrichting.
313
00:28:38,900 --> 00:28:42,460
Want deze Rijkskrententuin was geweldig modern.
314
00:28:42,460 --> 00:28:44,660
En beroemd in heel West-Europa.
315
00:28:44,660 --> 00:28:47,000
Die kon daar mooi bij aansluiten.
316
00:28:47,000 --> 00:28:48,400
Want dan had men de keukenfaciliteiten.
317
00:28:49,400 --> 00:28:56,840
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de centrale strafgevangenis voor lang gestraften.
318
00:29:01,400 --> 00:29:03,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
319
00:29:03,400 --> 00:29:05,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
320
00:29:05,400 --> 00:29:07,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
321
00:29:07,400 --> 00:29:09,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
322
00:29:09,400 --> 00:29:11,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
323
00:29:11,400 --> 00:29:13,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
324
00:29:13,400 --> 00:29:15,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
325
00:29:15,400 --> 00:29:17,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
326
00:29:17,400 --> 00:29:19,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
327
00:29:19,400 --> 00:29:21,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
328
00:29:21,400 --> 00:29:23,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
329
00:29:23,400 --> 00:29:25,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
330
00:29:25,400 --> 00:29:27,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
331
00:29:27,400 --> 00:29:29,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
332
00:29:29,400 --> 00:29:31,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
333
00:29:31,400 --> 00:29:33,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
334
00:29:33,400 --> 00:29:35,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
335
00:29:35,400 --> 00:29:37,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
336
00:29:37,400 --> 00:29:39,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
337
00:29:39,400 --> 00:29:41,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
338
00:29:41,400 --> 00:29:43,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
339
00:29:43,400 --> 00:29:45,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
340
00:29:45,400 --> 00:29:47,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
341
00:29:47,400 --> 00:29:49,400
En de leerlokalen gemeenschappelijk met de kenten.
342
00:29:49,400 --> 00:29:59,400
Achter mij zien we de spinaas.
343
00:30:00,000 --> 00:30:10,660
Het jacht de halve maan. U ziet het is een klein scheepje, want dat kunt u zien aan de omgeving, aan de loods die erachter ligt.
344
00:30:10,660 --> 00:30:29,980
En met dat schip is Henry Hudson in 1609 overgestoken over de Atlantische Oceaan vanuit Texel om een noordwestelijke doorvaart te vinden naar Oost-Indië en Japan.
345
00:30:29,980 --> 00:30:37,980
Destijds waren de intellectuelen in West-Europa er wel van overtuigd dat de wereld rond was.
346
00:30:37,980 --> 00:30:53,100
En dat je naar het Westen kon varen zonder van de platte pannenkoek die de aarde zou zijn, dat dachten de primitieve mensen toen in de middeleeuwen, dat je er niet af zou varen en niet in de hel terecht zou komen.
347
00:30:53,100 --> 00:30:59,960
De intellectuelen wisten dat heel goed. Onder hen was de gereformeerde dominee uit de wereld.
348
00:30:59,960 --> 00:31:15,000
De andere planties, een beroemd kartograaf. En hij was ervan overtuigd dat je door de noordelijke IJszee boven Canada een doorvaart zou kunnen vinden vrij van pakijs.
349
00:31:15,960 --> 00:31:31,960
Hij had Hudson daarvan overtuigd en ook signeur Dirk van Os, een Antwerpenaar die een groot koopman was die naar Amsterdam was gevlucht na de val van Antwerpen voor de Spanjaarden.
350
00:31:32,960 --> 00:31:42,420
Dirk van Os was bereid om een dergelijke civiele verkenning voor die noordwestelijke doorvaart te financieren.
351
00:31:42,420 --> 00:31:48,780
Hij was ook lid van de Compagnie van Verre in Amsterdam, Dirk van Os.
352
00:31:49,740 --> 00:31:55,900
En hij was bereid om Henry Hudson voor onbepaalde tijd te charteren.
353
00:31:55,900 --> 00:32:04,740
Eerst om die noordwestelijke doorvaart boven Canada te vinden, maar mocht dat dan niet lukken, dan iedere andere doorvaart.
354
00:32:06,300 --> 00:32:13,600
De Spinaas of het civiele verkenningsschip voerde wel kanonnen, gietijzeren kanonnen.
355
00:32:13,600 --> 00:32:16,800
Maar het was beslist geen oorlogsschip.
356
00:32:16,800 --> 00:32:20,220
Het voer dan ook niet onder staatse vlag.
357
00:32:20,220 --> 00:32:23,480
Het was een burgerlijk koopvaardijvaartuig.
358
00:32:23,480 --> 00:32:26,840
En waarom heette dit nou de halve maan?
359
00:32:26,840 --> 00:32:34,840
Wel, in de tijd waar we nu over spreken, hadden de staten van Holland en de staten-generaal een defensief alliantieverdrag.
360
00:32:34,900 --> 00:32:40,740
Alliantieverdrag gesloten met de Ottomaanse staat, het Rijk van de Turken.
361
00:32:40,740 --> 00:32:49,900
En de Turken voerden toen al als soevereiniteitsteken op hun wapens en hun vlaggen de halve maan, zoals ze dat nu ook doen.
362
00:32:49,900 --> 00:33:04,100
Ook het huidige Turkije, het Turkije van Kemalata Turk, waar nu Erdogan de scepter zwaait, voert de halve maan als soevereiniteitsteken.
363
00:33:04,100 --> 00:33:15,160
En een van de leuzen die de geuzen in Horen aanhieven destijds was, liever Turks dan Rooms of Paaps.
364
00:33:15,160 --> 00:33:21,720
Men was liever Turks, Mohammedaans, dan dat men Rooms was, Rooms-Katholiek.
365
00:33:22,440 --> 00:33:30,020
En om nu de alliantiepartner, de Turken, te eren, werd dit schip de halve maan gedoopt.
366
00:33:30,020 --> 00:33:32,760
En vandaar die halve maan op de spiegel.
367
00:33:34,100 --> 00:33:37,660
Toen voer met het schip eerst vast in het pakijs.
368
00:33:37,660 --> 00:33:47,120
Hij merkte dat die noordwestelijke doorvaart die Plantsjes hem voorgerekend had, op zijn chique kamer aan de Amsterdamse grachten,
369
00:33:47,120 --> 00:33:57,160
gezeten achter globus en mooie kaarten, dat hij helemaal niet bestond dat ook hij vast kwam te zitten, net als Willem Barens, in dat massieve pakijs.
370
00:33:59,960 --> 00:34:10,020
Hij wende daarom de steven, ook al omdat de muiterij dreigde, en voer terug in zuidelijke richting, langs Groenland,
371
00:34:10,020 --> 00:34:22,060
op zoek naar een nieuw estuarium of inham, waarvan hij veronderstelde dat daar de noordwestelijke doorvaart in een zeearm, een haf, zou zijn gelegen.
372
00:34:22,060 --> 00:34:26,440
Hij zag drie riviermondingen en hij nam de middelste.
373
00:34:26,440 --> 00:34:29,880
De middelrivier noemt hij dat.
374
00:34:29,880 --> 00:34:33,840
Wij hebben die rivier naar hen later de Hudson genoemd.
375
00:34:34,600 --> 00:34:37,360
Hij voerde Hudson af, tweehonderd zeemeilen.
376
00:34:37,360 --> 00:34:40,120
Hij kwam weer vast te zitten in ijs.
377
00:34:40,120 --> 00:34:44,080
Ter hoogte van de streek die we nu Albany noemen.
378
00:34:44,080 --> 00:34:48,420
Zijn matrozen waren nog steeds heel erg bang,
379
00:34:48,420 --> 00:34:54,120
dat hij bezig was van de platte pannenkoek die de aarde was, af te varen.
380
00:34:54,120 --> 00:34:56,660
Dat hij in de hel zou stevenen.
381
00:34:56,660 --> 00:35:00,000
En ze kwamen bijna tot muiterij.
382
00:35:00,000 --> 00:35:09,960
En ook weer moest hij daardoor genoodzaakt de steven te wenden en terug te keren op zijn tocht over die zeearm.
383
00:35:09,960 --> 00:35:17,340
Want hij was ervan overtuigd dat hij in een zeearm vertoefde met zijn halve maan, omdat het water maar brak bleef.
384
00:35:17,340 --> 00:35:27,680
Maar zoals we weten, de Hudson is onderhevig aan langstrekkende getijden en is daarom ver landinwaarts brak.
385
00:35:27,680 --> 00:35:29,980
Hudson voert hem voor de hutsen.
386
00:35:29,980 --> 00:35:35,400
Met zijn grommende en opstandige matrozen.
387
00:35:35,400 --> 00:35:41,880
En hij moest ankeren ter hoogte van een eiland midden in die zeearm, die Hudson rivier.
388
00:35:41,880 --> 00:35:50,260
Want hij had limoenen nodig, hij had vruchten nodig, groenten, omdat zijn matrozen aan scheurbuik leden.
389
00:35:50,260 --> 00:35:59,960
En hij kreeg die limoenen en die vruchten aangereikt door uiterst vriendelijke indianen die op het eiland wezen en zeiden.
390
00:35:59,960 --> 00:36:03,380
Manhattan. Dat is het eiland Manhattan geworden.
391
00:36:03,380 --> 00:36:10,500
En Hudson wierd daar zijn anker uit in opdracht van senior van Os, dus namens de staten van Holland.
392
00:36:10,500 --> 00:36:18,520
En hij noemde het dus Nieuw Amsterdam om aldus de eigendomsrechten van de staten van Holland te kunnen claimen.
393
00:36:18,800 --> 00:36:22,220
Volgens het toenmalig geldende volkenrecht.
394
00:36:22,220 --> 00:36:27,920
De Engelsen betwist dat recht uiteraard.
395
00:36:27,920 --> 00:36:31,860
En nu is voor ons de vraag, waarom was Hudson?
396
00:36:31,860 --> 00:36:34,740
Waarom was Dirk van Os?
397
00:36:34,740 --> 00:36:45,300
Waarom waren de staten van Holland er zo keen op om een noordwestelijke doorvaart dwars door Amerika te vinden?
398
00:36:45,300 --> 00:36:58,800
Dat was omdat de paus van Rome in 1494 in een mondiaal verdrag gesloten met de koninkrijken van Portugal en Spanje,
399
00:36:58,800 --> 00:37:03,420
de hele wereldzee geconcessioneerd had in twee delen.
400
00:37:04,720 --> 00:37:16,680
Hij trok een meridiaanlijn 1770 zeemeilen van af Kaapverdië midden over de oceaan en zei het westen van deze lijn.
401
00:37:16,680 --> 00:37:23,240
Dat behoort tot de koning van Spanje en alles ten oosten aan de Portugezen.
402
00:37:24,240 --> 00:37:38,360
Daardoor waren de staten van Holland niet gerechtigd om een monopolievaart te ontwikkelen op Oost-Indië via de zeestraten die in 1494 al gekartografeerd waren.
403
00:37:38,360 --> 00:37:43,880
De staten van Holland wilden zich natuurlijk wel aan het zeerecht houden en het toenmalige volkenrecht.
404
00:37:43,880 --> 00:37:45,980
Daar hadden ze zelf ook alle belang bij.
405
00:37:45,980 --> 00:37:53,020
Want het was maar een kleine staat en het volkenrecht is meer op de hand van kleine staten.
406
00:37:53,620 --> 00:37:56,820
En de bescherming van kleine staten, daarvoor is het ook ontworpen.
407
00:37:56,820 --> 00:38:09,580
Ze wilden dus niet hun staatsbestaan als zelfstandige republiek van zeven verenigde provinciën beginnen met een flagrante schending van het volkrechtelijk verdrag van 1494.
408
00:38:09,580 --> 00:38:15,600
Dat befaamde verdelingsverdrag van de Valle Zee door paus Alexander VI.
409
00:38:15,600 --> 00:38:23,000
Later, toen de republiek sterk was geworden en een immense oorlogsloot had, kon ze het niet meer schelen.
410
00:38:23,000 --> 00:38:31,840
En lapten ze alle verdragen van de paus, de Spaanse koning en de Portugezen zonder meer aan hun laars.
411
00:38:31,840 --> 00:38:36,100
Daar hadden ze de halve maan echt niet meer bij nodig en ook de Turken niet.
412
00:38:36,100 --> 00:38:49,100
413
00:38:49,100 --> 00:38:58,100
414
00:38:58,100 --> 00:39:02,100
415
00:39:02,100 --> 00:39:15,100
MUZIEK
416
00:39:15,100 --> 00:39:15,100
417
00:39:15,100 --> 00:39:28,100
MUZIEK
418
00:39:28,100 --> 00:39:30,100
MUZIEK
419
00:39:30,100 --> 00:39:32,100
MUZIEK
420
00:39:32,100 --> 00:39:45,100
MUZIEK
421
00:39:45,100 --> 00:39:46,100
422
00:39:46,100 --> 00:39:47,100
44434
Can't find what you're looking for?
Get subtitles in any language from opensubtitles.com, and translate them here.
Afrikaans
Akan
Albanian
Amharic
Arabic
Armenian
Azerbaijani
Basque
Belarusian
Bemba
Bengali
Bihari
Bosnian
Breton
Bulgarian
Cambodian
Catalan
Cebuano
Cherokee
Chichewa
Chinese (Simplified)
Chinese (Traditional)
Corsican
Croatian
Czech
Danish
Dutch
English
Esperanto
Estonian
Faroese
Finnish
Galician
Georgian
Greek
Guarani
Haitian Creole
Hausa
Hawaiian
Hebrew
Hmong
Hungarian
Icelandic
Indonesian
Irish
Italian
Japanese
Kazakh
Kinyarwanda
Kirundi
Kongo
Korean
Krio (Sierra Leone)
Kurdish
Kyrgyz
Laothian
Latin
Latvian
Lithuanian
Luganda
Luo
Luxembourgish
Macedonian
Malagasy
Malay
Maltese
Maori
Mauritian Creole
Moldavian
Mongolian
Myanmar (Burmese)
Montenegrin
Nepali
Norwegian
Pashto
Persian
Polish
Portuguese (Brazil)
Portuguese (Portugal)
Quechua
Romanian
Romansh
Russian
Samoan
Scots Gaelic
Serbian
Sesotho
Setswana
Seychellois Creole
Shona
Sindhi
Sinhalese
Slovak
Slovenian
Somali
Spanish
Swedish
Tajik
Thai
Tigrinya
Tonga
Turkish
Turkmen
Ukrainian
Uzbek
Vietnamese
Welsh
Wolof